مرکزی معرفی شهر اراک

[F.sh.76]

استان مرکزی تقریبا در مرکز ایران قرار دارد. این استان از شمال به استان های تهران و قزوین، از غرب به استان همدان، از جنوب به استان های لرستان و اصفهان و از شرق به استان های تهران، قم و اصفهان محدود است. این استان مساحتی معادل 29128 کیلومتر مربع دارا می باشد. مرکز این استان شهر اراک است. شهرهای مهم این استان عبارتند از خمین، ساوه، محلات، دلیجان، تفرش، شازند، فراهان، آشتیان و اراک. این استان از 12 شهرستان، 23 بخش، 33 شهر، 66 دهستان و 1491 روستا تشکیل شده است.

​

تاریخ و فرهنگ استان
به استناد منابع تاریخی، استان مرکزی در هزاره اول قبل از میلاد جزء ایالات ماد بزرگ بود که به تمام قسمت مرکزی و غربی ایران را در بر می گرفته و از کانون های قدیم استقرارهای انسانی در فلات ایران به شمار می رود. در زمان سلوکیان این منطقه، مخصوصا قسمت شمالی آن (دهستان خورهه) مورد توجه حکام یونانی قرار گرفت. در زمان خسرو پرویز - پادشاه ساسانی - ایران به چهار بخش به نام های باختر (شمال)، خورآبان (مشرق)، نیمروز (جنوب) و خوربران (مغرب) تقسیم می شد. استان مرکزی در قلمرو خوربران قرار داشت. در قرون اولیه اسلامی این منطقه به نام ایالت جبال یا قهستان تغییر نام داد. این منطقه در قرن دوم هجری قمری همراه با همدان، ری و اصفهان به نام عراق عجم معروف شد. در آغاز قرن چهارم هجری قمری، خورهه به عنوان یکی از شهرهای معروف ایالت جبال بود. در اواخر همین قرن تفرش به عنوان کانون درجه اول شهری و محلات، خورهه و خمین به عنوان کانون های مبادله درجه دوم مطرح بودند. شهرهای مذکور در دوره صفوی نیز آباد و فعال بودند. در دوره قاجار هسته مرکزی اراک فعلی روی به آبادانی نهاد. در چند دهه اخیر با توسعه راه آهن و احداث کارخانجات متعدد، به مرور چهره این منطقه عوض شد و بعد از تقسیمات جدید کشوری و ایجاد استان تهران و مرکزی، این استان به مرکزیت اراک به وجود آمد. استان مرکزی به لحاظ فرهنگی و مذهبی یکی از کانون های اصلی تربیت و پرورش اندیشمندان، شعرا، عرفا، سیاستمداران و بزرگان مذهب شیعه است. از مشاهیر ادبی و فرهنگی این سرزمین می توان به فخرالدین عراقی، ادیب الممالک فراهانی، میرزا ابوالقاسم قائم مقام، عباس اقبال آشتیانی، میرزا تقی خان امیر کبیر، قائم مقام فراهانی، پرفسور محمود حسابی، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی (ره)، حضرت آیت الله العظمی اراکی (ره)، حضرت آیت الله آقا نور الدین حسینی (ره)، ملا احمد نراقی (ره)، ملا مهدی نراقی (ره)، حضرت آیت الله حاج آقا محسن عراقی (ره) و بسیاری از علمای طراز اول، مورخین، سیاستمداران، شعرا، عرفا و اندیشمندان اشاره کرد.




جاذبه های طبیعی و تفریحی
چشمه

• چشمه چپقلی
  

این چشمه در دامنه شمالی (باغ برآفتاب) در جنوب سه راهی اراک - ملایر - شازند در بالای دره ای بسیار زیبا قرار گرفته است.

• چشمه اسکان
  

در دامنه کوه لجور در شمال غرب شهر شازند و در نزدیکی روستای اسکان این چشمه واقع شده است. متوسط آبدهی چشمه حدود 200 لیتر در ثانیه است که مورد استفاده کشاورزی روستای اسکان و مناطق اطراف قرار می گیرد. مجموعه چشمه اسکان، چشمه پنجه علی و رودخانه شراء که در نزدیکی یکدیگر قرار گرفته اند، منطقه بسیار مناسبی را برای ایجاد و توسعه مکان تفریحی و سیاحتی در کنار شهر جدید مهاجران پدید آورده است.

• چشمه بلاغ

در شمال غرب شهر شازند و در دامنه جنوبی رشته کوه راسوند و در کنار کوه بلاغ آب بسیار خنک و گوارایی از دل صخره به بیرون جریان دارد که به چشمه بلاغ معروف است این چشمه از مکان های اسطوره ای بوده و در داستان ها و قصه های ایرانی جایگاه ویژه ای دارد. مردمان ساکن منطقه معتقدند که کیخسرو قبل از اینکه به غار معروف کیخسرو پناه ببرد در این چشمه خود را شستشو داده تا با جسمی پاک وارد غار شود.

• چشمه دو خواهران
  

در شمال شرقی شهر آستانه و در دامنه کوه دو خواهران از رشته کوه راسوند و در ارتفاع 2360 متری آب بسیار سرد و گوارایی از دل صخره به بیرون می جهد که به چشمه دو خواهران معروف است. در این چشمه دو تونل غار مانند وجود دارد که طبق اعتقادات مردم منطقه، دو خواهر از نوادگان امام علی (ع) جهت در امان ماندن از شر دشمن در این غارها پناه گرفته و از خداوند تقاضای غیب شدن خود را نموده اند که چنین شده است.

• چشمه عباس آباد

در دامنه شمالی رشته کوه راسوند و در جنوب دشت شازند چشمه عباس آباد قرار دارد. این چشمه که در ضلع شرقی شهر شازند واقع شده به سوی روستای عباس آباد و و اکبر آباد جریان می یابد.

• چشمه عمارت
  

روستای عمارت در جنوب شرقی دشت شازند و در دامنه کوه برآفتاب و کوه رازان واقع شده است.

• سد خاکی هندودر

این سد در شمال شهر هندودر و در نزدیکی پیست اسکی پاکل در جنوب غربی کوه سیب تلخ احداث شده است.

• رودخانه تفرش (آب کمر)
  

این رودخانه از بلندی های گیان و عبد الله، سرچشمه گرفته که در گذر از مناطق مختلف آن را به اسامی محلی چون خلجان و آب کمر می نامند. این دورخانه از شمال خاوری بازرجان و دادغان و عزالدین گذشته و در جلایر با رودخانه قره چای یکی می شود.

• رودخانه سل بار قمرود

شاخه اصلی این رودخانه از ارتفاعات شیب شرقی در جنوب گلپایگان و غرب خوانسار سرچشمه گرفته و پس از تلاقی با رودخانه خرقاب و خمین با نام لعل بار از جنوب محلات و غرب دلیجان به سوی قم سرازیر می شود و در ناحیه پل دلاک به قره چای می پیوندد و به مسیله می ریزد. این رودخانه در مسیر خود به ویژه در نزدیکی محلات امکانات تفرجگاهی قابل توجهی پدید آورده است. همجواری این رودخانه با جاذبه های طبیعی شهر زیبای محلات، پارک و گلخانه های آن از یک طرف و آب گرم معدنی محلات از طرف دیگر، یک کانون سیاحتی مناسب پدید آورده است.

• رودخانه کهریز کرهرود
  

این رود از کوه های قره کهریز سرچشمه می گیرد و پس از آبیاری تعدادی از روستاهای نزدیک شهر اراک به کویر میغان می ریزد. این رود فصلی است و در فصل تابستان خشک می شود و اهمیت تفرجگاهی قابل توجهی ندارد.

• رودخانه شراء قره چای

این رودخانه از حوزه های آبریز عمارت، اسکان، عباس آباد، کله و نهرمیان یعنی از ارتفاعات منطقه سربند در منتهی الیه جنوب غربی استان سرچشمه می گیرد و پس از نوشیدنی کردن سربند وارد دهستان شرا و در نهایت به کویر نمک می ریزد. این رودخانه به ویژه در سرچشمه تا جایی که از استان خارج می شود، مناظری بسیار زیبا پدید می آورد که واجد ارزش های تفرجگاهی است. تراکم این مناظر به ویژه در منطقه سربند که چشمه ها و سرشاخه های متعدد رودخانه را در بر گرفته، بسیار جالب توجه است. علاوه بر این، سدی هم که در نزدیکی ساوه در مسیر این رودخانه احداث شده، شرایط ایجاد تاسیسات تفرجگاهی را فراهم آورده است.

• سرچشمه محلات
  

یکی از چشمه های پرآب طبیعی استان مرکزی سرچشمه محلات است که در شمال این شهر و در دامنه رشته کوه هفتاد قله قرار داد. مورخان عامل وجودی شهر محلات را آب این چشمه می دانند.

• چشمه آب معدنی و آبگرم محلات

در شمال شرقی محلات و در دامنه ارتفاعات 1635 متری کوه خورزن مجموعه ای از چشمه های طبیعی آبگرم و معدنی با آبدهی بالا قرار دارد که از اعماق زمین با درجه حرارت حداقل 50 درجه سانتیگراد به سطح زمین جاری می شود. این آب ها که از روی مواد مذاب داخل زمین همراه با گازهای عمدتا گوگردی به سطح می آید، دارای خواص مختلف طبی و درمانی می باشد. آبگرم محلات که بر سر راه کاروانسرای دودهک و مجموعه تاریخی خورهه قرار دارد از گذشته های دور به جهت خواص درمانی منحصر به فرد آن دارای اهمیت و شهرت فراوان بوده است که این موضوع در کتب و اسناد تاریخی درج شده است. سرچشمه اصلی آبگرم محلات در داخل محوطه میهمانسرای جهانگردی در زیر صخره بزرگ سنگی قرار دارد که توسط لوله های متعدد به استخر و حمام های اطراف هدایت می شود. آب این چشمه دارای ترکیبات سولفاته کلسیک و ازته است و برای درمان بیماری های نقرس، کبدی، کلیوی، صفراوی و دستگاه گوارش مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین در گذشته برای درمان کچلی و امراض پوستی استفاده می شده است. هم اکنون مجموعه آبگرم محلات از دو بخش آبگرم علیا که در اختیار شرکت سرمایه گذاری ایرانگردی و جهانگردی قرار دارد و آبگرم سفلی که به صورت حمام های کوچک در اختیار مردم روستا می باشد تشکیل شده است.

• رودخانه خمین
  

ارتفاعات جنوب غربی و غرب شهرستان خمین سرچشمه رودخانه خمین را تشکیل می دهند. این سرشاخه ها در حوالی شهر خمین به هم الحاق شده، سپس با رودخانه خرقاب، تشکیل رودخانه لعل بار را در شهرستان محلات می دهند.

• سراب رضا آباد

در دامنه ارتفاعات ویل آب و در منطقه ییلاقی رضا آباد شهرستان خمین چشمه و سراب رضا آباد قرار دارد. این چشمه از بریدگی و شکاف صخره به بیرون جاری است. آب این چشمه مورد استفاده مزارع کشاورزی پایین دست قلعه آشناخور قرار می گیرد.

• چشمه معدنی گراو
  

چشمه فوق به فاصله پنج کیلومتری شهرستان تفرش بین دو روستای کهوران و طراران واقع گردیده است و دسترسی به آن آسان است. آب این چشمه معدنی و دارای خواص درمانی است. گراو، متشکل از چند قسمت از سطح زمین است که از آنجا آب به حالت جوشش از سطح زمین خارج شده و در یک قسمت نیز آب همراه گاز کربنیک فراوان از منفذی خارج می شود.

• امکانات سد ساوه (الغدیر)

سد ساوه در محل قدیمی بند شاه عباس در تنگه وفرقان 25 کیلومتری شهر ساوه و در حدود 150 کیلومتری جنوب غربی تهران روی رودخانه قره چای احداث شده است..

=============================================================
منطقه حفاظت شده هفتاد قله


​

این منطقه با 81125 هکتار مساحت در فواصل مکانی 30 کیلومتری شمال خمین، 15 کیلومتری شمال غربی محلات، 35 کیلومتری شمال غربی دلیجان و 25 کیلومتری شرق اراک واقع شده است. محیط پیرامونی منطقه حفاظت شده هفتاد قله حدود 140 کیلومتر بوده و دو منطقه امن شمالی با وسعتی حدود 7000 هکتار را شامل می شود. کوه هفتاد قله با 2686 متر، بلندترین نقطه و دشت شمالی با 1677 متر ارتفاع از سطح دریا، پست ترین نقطه منطقه می باشد. دره ها و ارتفاعات هفتاد قله، برزرد، لته در، قنقال، سراب ازنا، برآفتاب کارچان، دم شیر و برف شاه از مهمترین مراکز و زیستگاه های حیات وحش منطقه هفتاد قله به شمار می روند. دو دره چکاب و لته در به دلیل ارتفاعات موجود و دارا بودن چشمه ها و منابع آبی از پوشش گیاهی و آب و هوای بسیار خوبی برخوردار بوده و توانسته اند بستر مناسبی را برای زندگی و حیات جانوری پدید آورند. همجواری منطقه هفتاد قله با کویر مرکزی و کویر میقان، گرمای طاقت فرسا در تابستان، بارش اندک و فقدان رودخانه دایمی از جمله عواملی است که باعث ایجاد محدودیت در تامین آب مورد نیاز منطقه شده است. با توجه به محدودیت های مذکور، چشمه ها و منابع آبی هفتاد قله جنبه حیاتی پیدا نموده که از مهمترین آن ها می توان به چشمه چکاب در انتهای دره چکاب و چشمه سیبک اشاره نمود. همچنین در سال های اخیر در جهت تامین آب مورد نیاز پرندگان و پستانداران منطقه، تعدادی آبشخور ساخته شده است که تا حدودی در فصول گرم سال توانسته مشکلات کم آبی را کاهش دهد. 4 روستای خیرآباد، مشک آباد، عمرو آباد و لته در در درون محدوده منطقه حفاظت شده قرار گرفته و 8 روستای شاهسواران، انجدان، بزی جان، شانق، عیسی آباد، ورین سفلی، الگان و کهک نقاط مرزی منطقه را تشکیل می دهند. منطقه حفاظت شده هفتاد قله از نظر تنوع رسوبات و سنگ های آتشفشانی، تنوع جانوری و راه های قابل دسترس از مهمترین مناطق طبیعی و اکوتوریستی کشور به شمار می رود. مطالعات صورت گرفته نشان می دهد که حدود 205 گونه گیاه نهاندانه از 41 خانواده در سه دوره رویش کامل در منطقه وجود دارد. عمده این گیاهان متعلق به خانواده های کاسنی، نعناع، شب بو، گندمیان، چتریان، پروانه آسا، میخک، گاوزبان، لاله، میمون و آلاله می باشند. درمنه و گون که خاص استپ های بیابانی ایران است به طور قابل توجهی در ناحیه جنوب شرقی و دشت های منطقه هفتاد قله رشد نموده اند. همچنین از گیاهان مهاجمی مانند: چوبک، بومادران، گل گندم، باد بر، کنگر وحشی و خوراکی، شیرین بیان، ورک، فرفیون، اسفند، گوش بره و تلخک و گیاهان دارویی و معطری مانند: شیرین بیان، سوسن بر، کاکوتی، مریم نخودی، شریر شاتره، ریواس، آلاله، بومادران، درمنه صخره ای، شکر تیغال، شنگ، خاکشیر، منداب، ازمک، چشم خروس دانه ریز، خوشک، چتر گندمی، بذر البنج، کمای ایرانی و شمعدانی که در منطقه رشد و نمو می نمایند، می توان نام برد. تنوع جانوری منطقه هفتاد قله با توجه به محدودیت های موجود و تخریب های صورت گرفته هنوز از غنی ترین زیستگاه های کشور به شمار می رود. از مهمترین خزندگان این منطقه می توان به لاک پشت مهمیزدار، انواع سوسمار و مارمولک از خانواده لاسرتاها و آگاما، مارقیطانی، شتری، گورخری، تیرک مار، جعفری، دشتی، افعی سوسنی، تیرمار و گرزه مار اشاره نمود. از 502 گونه پرنده شناسایی شده در کشور 71 گونه از 26 خانواده در این منطقه زندگی می کنند که مهمترین آن ها عبارتند از: دلیجه، عقاب طلایی، سارگپه، شاهین، هما، لیل، سنقر گندمی، انواع سنگ چشم، سسک، چکاوک، چلچله، دم جنبانک، توکا، زرد پره، سهره، کبک، تیهو، بلدرچین، کبوتر چاهی، کبوتر جنگلی، یاکریم، قمری، کوکر، باقرقره، جغد، زنبور خوار، سبز قبا، هدهد، دارکوب، چرخ ریسک، کمر کولی، گنجشک، سار، زاغی، و انواع کلاغ. شرایط جغرافیایی و پوشش گیاهی منطقه هفتادقله زیستگاه بسیار مناسبی را برای پستانداران بزرگ بومی ایران که در مناطق استپی مرکزی ایران زندگی می کنند، پدید آورده است. از راسته گوشتخواران می توان از پلنگ، یوزپلنگ، کاراکال، گربه وحشی، رودک (گورکن)، گرگ، روباه، شغال، کفتار، جوجه تیغی، تشی و از راسته علفخواران می توان از کل، بز، قوچ و میش، آهو، گراز و خرگوش نام برد. منطقه حفاظت شده هفتاد قله تحت نظارت ادراه کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی اداره می شود و ورود به آن نیاز به کسب مجوز از این اداره کل دارد. همچنین منطقه حفاظت شده موته در جنوب شرقی استان اصفهان و مرکزی واقع شده است. به نحوی که یک سوم این منطقه جزء استان مرکزی محسوب می شود. این منطقه از نظر زیباشناسی و ارزهای تفرجگاهی حایز اهمیت است.

​

 

[F.sh.76]

ایسنا: این آیین سنتی توسط چوپانها برگزار میشود. گروه چوپانها در روز دهم بهمن به مناسبت شکستن کمر فصل زمستان، با آیینهای نمایشی خاص مراسم «کوسه ناقالدی» را اجرا میکنند که با استقبال گرم مردم مواجه میشود. اعضای این گروه با سر و صدای زیاد زنگوله ها و آوازخوانی در معابر شهر و روستا ظاهر میشوند و با اجرای نمایش های خاص ضمن ایجاد سرگرمی برای مردم، رسم دور کردن نحسی سرما را نیز برگزار میکنند. عایدات جمع آوری شده از این مراسم در بیشتر مناطق استان مرکزی بین خانوادههای فقیر و نیازمند تقسیم میشود.

​

 

[F.sh.76]

​

 

[Zhinous_Sh]

بازیهای محلی اراک
خاله رورو( اراک)

داستان معروف زنى است که باردار است و در مورد دوران باردارى او با خاله که محرم اسرار او است دردل مى‌کند و در اين درد‌دل‌ها ماه‌هاى باردارى خود را مى‌شمارد تا زمان وضع حمل مى‌رسد و ماما مى‌آيد و بچه را به‌دنيا مى‌آورد. در اغلب روايت‌ها از اينجا به‌بعد شعرها جنبه ٔ سرگرم‌کننده پيدا مى‌کند و نشان مى‌دهد که اصلاً بچه‌اى در کار نبوده است. ولى در روايت اراک بچه قنداق مى‌شود و دور گردانده مى‌شود و از شباهت او به پدر وى سئوال مى‌شود . غضنفر بگونه، برنج دونه دونه، تو بگى به کى مى‌مونه؟ به عمه ٔ کورش مى‌مونه

گندم گل گندم (اراک)

بازيگر، نقش کشاورزى را ايفاء مى‌کند که از ابتداى کاشت تا مراحل داشت و برداشت محصول گندم را همراه با شعر، ضرب و رقـ*ـص مجسم مى‌نمايد. سپس گندم‌ها را کيسه کرده، به آسياب بـرده و آنها را آراد مى‌کند. جمعيت حاضر در مجلس در مراحل خاصى که بازيگر اصلى همکارى آنها را طلب مى‌کند با او همراهى مى‌کنند به‌خصوص در تکرار بند: گندم گل گندم گل گندم

یک گل دو گل

اهداف بازی: سرگرمی، افزایش هماهنگی عصبی عضلانی، افزایش دقت و تمرکز و چابکی
تعداد بازیکن: بیشتر از دو نفر (۲ تا ۱۰)
ابزار بازی: ۵ سنگ گرد که کمی بزرگ تر از فندق باشد
محوطه بازی: فضای بسته
شرح بازی: ابتدا با جفت یا تک آمدن، آغاز کننده بازی را مشخص می کنند، به این گونه که یکی از بازیکنان سنگ ها را در مشت می گیرد تا دیگری بگوید زوج است یا فرد این بازی چندین مرحله دارد و بازیکن با اجرای موفق هر مرحله، به مرحله دیگر راه می یابد، ولی اگر درهر مرحله مرتکب اشتباه شود،می بازد و باید بازی را به نفر بعدی واگذار کند.
مرحله اول (قل اول): پنج سنگ را به گونه ای که جدا از هم باشد روی زمین پخش می کنند، آغاز کننده بازی یکی از سنگ ها را بر می دارد و به بالا می اندازد و در فاصله زمانی پایین آمدن سنگ، یکی از سنگ هایروی زمین را بر می دارد و با همان دست، سنگ بالا انداخته را که در حال سقوط است می گیرد و به همین شیوه همه سنگ ها را بر می دارد.
مرحله دوم (دو قل): ۵ سنگ را به گونه ای که دو به دو قرار بگیرد، روی زمین پخش می کند؛ یکی را برمی دارد و به بالا می اندازد و سنگ ها را دوتایی از روی زمین بر می دارد.
مرحله سوم(سه قل):مانند مراحل مذکور است؛ با این تفاوت که چهار سنگ روی زمین را باید در دو حرکت یک تایی و سه تایی بردارد.
مرحله چهارم: یک سنگ را به هوا می اندازد و چهار سنگ را با هم از روی زمین بر می دارد و سنگ معلق در هوا را می گیرد.
مرحله پنجم (قرتک): یک سنگ را به هوا می اندازد، در حالی که چهار سنگ دیگر در مشت است انگشت سبابه را به زمین می کشد، بعد سنگ را در هوا می گیرد.
مرحله ششم: بازیکن سنگ ها را پخش می کند یکی را بر می دارد و بالا می اندازد، در فاصله بازگشت، یکی از سنگ های روی زمین را بر می دارد و سنگ هوا را می گیرد و با یک پرتاب دیگر، سنگی را که از روی زمین برمی دارد با یکی از سنگ ها عوض می کند و به همین روش، مرحله را با تعویض تمامی سنگ ها به پایان می رساند.
مرحله هفتم: در این مرحله، بازیکن بعد از ریختن سنگ ها روی زمین، دست چپ را در یک طرف آن ها به شکل عمودی بر زمین می گذارد و دیواری درست می کند. با دست راست یکی را بعد از برداشتن به طرف بالا می اندازد و دو بار می گیرد و دراین فاصله باید یکی از سنگ ها را بردارد و آن سوی دیوار بگذارد و این حرکت را برای تمامی سنگ ها اجرا کند.
مرحله هشتم: در این مرحله، بازیکن سنگ ها را یک جا به طرف بالا می اندازد و در فاصله بازگشت آن ها، به سرعت دست ها را به هم می چسباند و با دو کف دست، سنگ ها را می گیرد. دوباره آن ها را در همان حالت با دو دست به طرف بالا می اندازد و در این فاصله دست ها را وارونه می کند وازناحیه انگشت سبابه به هم می چسباند وآنها را با پشت دست هایش می گیرد و سپس سنگ ها را به بالا پرتاب می کند و با کف دو دست می گیرد. افتادن حتی یک سنگ موجب سوختن است و هر کدام از بازیکنان که این مراحل را بدون اشتباه بگذرانند، برنده بازی معرفی می شوند و اگر در هر مرحله بسوزند، باید بازیکن حریف بازی را ادامه بدهد. مرحله آخر: مرحله تنبیه است و دو بازیکن رو به روی هم می نشینند؛ بازنده کف دستش را به زمین می چسباند و نفر برنده سنگ ها را یکی یکی با اسامی تنبیه ها مانند: «نوازش و برداشتن عسل از کندو» پشت دست او می چسباند، سپس باید با یک حرکت همه سنگ ها را به سوی بالا بیندازد و با کف دست بگیرد، اگر توانست همه را بگیرد تنبیهی متوجه او نیست اما اگر سنگی روی زمین بیفتد به تعداد سنگ های افتاده برای او جریمه تعیین می کنند.

 

[Zhinous_Sh]

سوغات اراک
سوغات استان مرکزى انواع مواد خوراکى از جمله انار انگور لبنیات کشمش گردو بادام شیره انگوه است.

فتیرپزی از سنت های بجا مانده نوروز در شهرستان اراک است. مردم این شهر معمولا در خانه یک نفر جمع می شوند و به پخت فتیر نوروز می پردازند. گفتنی است فتیر که یک نان محلی است ریشه در تاریخ اراک دارد و هم اکنون اراک را با سوغات آن “فتیر “می شناسند.

 

[Zhinous_Sh]

شهر اراک
اراک یکی از کلان‌شهرهای ایران و از بزرگترین شهرهای مرکز ایران و مرکز استان مرکزی و شهرستان اراک است. جمعیت اراک در سال ۱۳۹۰ خورشیدی برابر با ۵۲۶٬۱۸۲ نفر بوده که از این نظر قطب جمعیتی استان مرکزی و چهاردهمین شهر پرجمعیت ایران به حساب می‌آید.

از سده دوم اسلامی ناحیه میان همدان، ری و اصفهان عَراق نامیده شد که بعدها برای تمایز با عراق عرب آن را عراق عجم نامیدند. عَراق معرب اراک است. اراک نسبت به بسیاری از شهرهای ایران، شهر جوانی محسوب می‌شود. این شهر در دوران قاجار بنیان گذاشته شده و کمی بیش از دو قرن قدمت دارد. نام شهر که ابتدا قلعه‌ای نظامی در کنار روستای کرهرود بود قلعه سلطان‌آباد، بعد سلطان‌آباد عراق و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به اراک تغییر نام داد. بانی شهر اراک یوسف‌خان گرجی معروف به سپهدار بود که شهر را در طول چند سال و با هزینه ۲۰۰٬۰۰۰ تومان ساخت. در شهر جدید تمامی تأسیسات شهری از قبیل قنات، حمام، آب‌انبار، مسجد، مدرسه، سقاخانه، بازار و ارگ حکومتی ساخته شد. با رونق‌گیری اقتصاد شهر و عبور راه‌آهن سراسری از شهر، مهاجرت به شهر افزایش یافت.

شهر اراک دارای زمستان‌های سرد و مرطوب و تابستان‌های گرم و خشک است و کوههای اطراف شهر، تالاب میقان و دشت فراهان بر آب و هوای آن تأثیر می‌گذارند. شهر در میان پای‌کوه‌های داخلی رشته‌کوه زاگرس قرار دارد و از جمله شهرهای امن از نظر لرزه‌خیزی است که احتمال وقوع زلزله بالای ۵ ریشتر در آن بسیار ضعیف است.

مردم شهر اراک عمدتاً مسلمان و پیرو مذهب شیعه هستند، اما اقلیتی از مسیحی و بهائی نیز وجود دارند. زبان مردم، فارسی با لهجه اراکی است.

اراک یکی از شهرهای صنعتی ایران است که از لحاظ گوناگونی محصولات صنعتی، نخستین، از لحاظ وجود صنایع مادر، دومین و به طور کلی چهارمین قطب صنعتی کشور محسوب می‌شود. این شهر به واسطه وجود صنایع مادر، تولید ۸۰٪ تجهیزات انرژی کشور، وجود بزرگ‌ترین کارخانه تولید کننده آلومینیوم کشور و وجود بزرگ‌ترین معدن سدیم سولفات کشور، به‌عنوان پایتخت صنعتی ایران شناخته شده‌است و به همین دلیل یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران است. طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک از جمله طرح‌های ملی است که برای کاهش آلودگی شهر به تصویب رسید، اما اجرای ضعیف آن بعد از چند سال باعث شد تا مردم اراک در سال ۱۳۹۲ خورشیدی به مدت ۱۸ هفته تجمعات اعتراضی نسبت به وضع موجود برپا کنند. ترافیک و گرانی مسکن از جمله مشکلات دیگر این شهر است.

از لحاظ گردشگری، قدمت بیشتر بناهای تاریخی اراک به دوره قاجار بازمی‌گردد. از مهمترین صنایع دستی شهر، قالی اراک است که در گذشته اهمیت و اعتبار فراوانی داشته است و رقیب قالی کرمان بود.

 

[Zhinous_Sh]

نام‌گذاری

قسمتی از روزنامه وقایع اتفاقیه که سندی برای نام قدیم شهر اراک است.
از سده دوم اسلامی ناحیه میان همدان، ری و اصفهان، عراق نامیده می‌شد که بعدها برای تمایز با عراق عرب آن را عراق عجم نامیدند. عَراق، معرب اراک است. تاریخ بنیان اراک به دو قرن پیش و به دوران قاجار باز می‌گردد. در آن زمان شهر به نام قلعه سلطان‌آباد خوانده می‌شد. علت نام‌گذاری این بود که شهر به دستور فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شد. نام شهر بعدها به سلطان‌آباد، سپس به سلطان‌آباد عراق و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به اراک مبدل گشت.سعید نفیسی نظر می‌دهد که چون می‌خواستند نام قدیم را زنده کنند، نام شهر عراق را به اراک تبدیل نمودند. هرتسفلد محقق آلمانی شکل فارسی اراک را به معنی سرزمین هموار می‌داند.

برای واژه «اراک» معانی گوناگونی ذکر گردیده‌است که تعدادی از آن‌ها عبارت‌اند از: پایتخت، باغستان، نخلستان و شهرستان. بعضی افراد واژه «اراک» را برگرفته از ایراک که معرب آن کلمه عراق است، دانسته‌اند، زیرا در دوره‌های باستان به مرکز فلات ایران، ایرانستان و ایرانک گفته می‌شد و در دوره اسلامی و به ویژه از قرن یازدهم میلادی جغرافی‌نویسان مسلمان، منطقه یا سرزمین اراک را به صورت عربی شده آن، یعنی عراق تبدیل کردند. ولایت اراک منطقه وسیعی را شامل می‌شد. در دوره رضاشاه نام قدیمی را برگرداندند، امّا این نام صرفاً به بخش سلطان آباد اطلاق شد. حدود ۷۰۰ سال ادبیات فارسی تحت تأثیر تلفظ عربی بود که در آن حروف پ، ژ، گ، ک، چ و… حذف و دگرگون می‌شد.

تاریخچه

پیش از ساخت شهر در جای کنونی و در پیرامون آن چند ده وجود داشت، در جنوب شهر ده قلعه و قلعه‌نو و در غرب شهر ده حصار بود که برای ساخت شهر ویران شدند. در جای کنونی شهر دهی بنام دستگرده بوده است که از آثار آن قناتی باقی‌مانده که به «قنات ده» شناخته شده است.

 

[Zhinous_Sh]

علت شکل‌گیری شهر

حدود جبال در خلافت عباسی، منطقه‌ای که اکنون اراک در آن جای دارد
شهر اراک را تا پیش از سال ۱۳۱۷ خورشیدی، عَراق و پیش از آن سلطان‌آباد می‌گفتند. بانی شهر یوسف‌خان گرجی (معروف به سپهدار عراق) بود. بر پایه روایت‌ها، پیش از ساخت شهر، در محل آن هشت یا ده قلعه به نام‌های خان باباخان، حصار، ده‌کهنه، مرادآباد، آقاسمیع، سلیم، نو و قادر وجود داشت و مردمان قلعه‌ها همیشه در حال درگیری با یکدیگر بودند، یوسف‌خان از درگیری‌های قلعه‌ها شرح حالی به فتحعلی‌شاه قاجار نوشت. وی دستور ویران‌کردن قلعه‌ها و ساخت شهری جدید را از شاه دریافت کرد.

در آن زمان در این ناحیه دو طایفه نیرومند ساکن بودند، خان‌های فراهان که در بخش فراهان کنونی ساکن بودند و خان‌های کَزّاز که در بخش زالیان کنونی ساکن بودند. هر دو طایفه پس از آگاه شدن از تصمیم احداث شهر تازه (قلعه نظامی)، کوشش نمودند حکومت مرکزی را قانع کنند که شهر را در منطقه مسکونی آنها بنا نهد که هرکدام به دلایلی کامیاب نشدند. سرانجام یوسف‌خان گرجی تصمیم می‌گیرد که شهر را در محل کنونی که واپسین نقطه قلمرو فراهان و نخستین نقطه قلمرو کزاز بود بنا نهد تا از بروز اختلاف و درگیری جلوگیری شود.

یوسف‌خان که شهرهای گرجستان و قفقاز را دیده بود، کوشش کرد شهری مرتب و منظم بنا کند که همگی کوچه‌ها در فواصل معین یکدیگر را قطع کنند و پهنای همه آنها ۶ ذرع محاسبه شده بود. همچنین بازار شهر در میانه آن گماشته شد که برای عموم مردم دردسترس قرار گیرد.
تقسیمات کشوری
در دوران قاجار شهر اراک، پس از ساخت به عنوان حکومت‌نشین ولایت عراق برگزیده شد. در دوره پهلوی، بر پایه نخستین قانون تقسیمات کشوری و وظایف فرمانداران و بخشداران (مصوب ۱۶ آبان ۱۳۱۶ خورشیدی)، اراک یکی از ۱۳ شهرستان استان شمال بود. سپس بر پایه دومین قانون تقسیمات کشوری و وظایف فرمانداران و بخشداران (مصوب ۳ بهمن ۱۳۱۶ خورشیدی)، اراک در کنار زنجان جزء استان یکم قرار گرفت. اراک در ۱۹۶۳ میلادی از استان یکم جدا شد. در سال ۱۳۲۶ خورشیدی هم‌زمان با تشکیل استان مرکزی (به مرکزیت تهران)، شهر اراک نیز یکی از شهرهای این استان شد و در سال ۱۳۶۵ خورشیدی، مرکز استان مرکزی از تهران به اراک منتقل گردید. یک سال پس از آن استان تهران از استان مرکزی جدا شد. از آن زمان تا کنون شهر اراک به عنوان مرکز استان مرکزی در تقسیمات کشوری شناخته می‌شود.

شهر اراک یکی از کلان‌شهرهای رسمی کشور است که در سال ۱۳۹۲ خورشیدی به جمع کلان‌شهرهای کشور پیوست.

 

[Zhinous_Sh]

موقعیت جغرافیایی
شهر اراک روی مدار ۳۴ درجه و ۵ دقیقه و ۳۰ ثانیه در نیم‌کره شمالی از خط استوا قرار گرفته است. همچنین این شهر روی نصف النهار ۴۹ درجه و ۴۱ دقیقه و ۳۰ ثانیه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد.

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
جاذبه های گردشگری اراک به همراه دیدنی های بکر استان مرکزی
جاذبه های گردشگری اراک به همراه جاذبه های طبیعی اراک جاهای دیدنی اراک کجاست جاذبه های گردشگری شازند طبیعت اطراف اراک گردشگاه های اراک طبیعت اراک غار یخچال اراک مناطق بکر استان مرکزی. اراک یکی از کلان‌ شهرهای ایران و از بزرگترین شهرهای ایران و مرکز استان مرکزی و شهرستان اراک است. آثار تاریخی و طبیعی متعدد، اراک را به یکی از مقاصد گردشگری تبدیل کرده است. با روزگار همراه شوید تا سری به اراک بزنیم و با جاذبه های گردشگری اراک و مناطق دیدنی آنجا آشنا شویم.





جاذبه های گردشگری اراک

روستای تاریخی انجدان

انجدان، روستایی تاریخی و کهن در ۳۷ کیلومتری شهرستان اراک است که می‌توان آن را یکی از جاذبه‌های گردشگری پرطرفدار معرفی کرد. این روستا در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده و می‌توان در پیرامون آن، کوه‌ برف شاه و کوه چشمه و غارهای متعددی را مشاهده کرد. وجه تسمیه این روستای تاریخی، وجود گیاهی در اطراف این روستا است که به وفور در آن یافت شده و به انگدان شهرت دارد و از آن انگرود یا آنغوزه بدست می‌آید.



تالاب میقان اراک

[/HIDE-THANKS]