در این مقاله که در آخرین شماره نشریه معتبر و علمی Nature به چاپ رسیده، محققان دانشگاههای واشنگتن، سینسیناتی و میشیگان در ایالات متحده آمریکا با همکاری دانشمندان دانشگاه فنی مونیخ آلمان از یک سیستم مرکزی مغزی پرده برداشتهاند که میتواند سطح قند خون را از طریق مکانیسمهای انسولینی و غیرانسولینی به حالت طبیعی خود بازگرداند. براساس این ایده، تنظیم سطح گلوکز طبیعی خون به فعل و انفعالات بسیار هماهنگ میان این سیستم مغزی و تولید انسولین از سلولهای بتای پانکراس وابسته است.
اگر این نظریه درست باشد، میتواند باعث بازشدن دری شود به رویکردهای کاملا جدید برای پیشگیری و درمان بیماری دیابت نوع 2 و حتی درمان کامل این بیماری و برگشتناپذیر شدن کامل آن.
در این مقاله، نویسندگان توضیح میدهند که برای حدود یک دهه است که پژوهشگران معتقدند مغز نقش مهمی در طبیعی نگاه داشتن سطح قند خون دارد، اما از زمان کشف انسولین در سال 1920، تمامی تمرکزها به سوی آن جلب شد و در حال حاضر تمامی درمانهای موجود بیماری دیابت روی آن تمرکز دارند. البته داروهای موجود نیز از پس کنترل سطح بالای قند خون خوب برآمدهاند، اما نتوانستهاند آن را به طور کامل درمان کنند و همین امر حکایت از آن دارد که علل دیگری هم در این بازی سهیم هستند. حال توجه دانشمندان دوباره به نقش کلیدی مغز بازگشته و مدارهای اصلی موجود در هیپوتالاموس و دیگر نواحی مغز و از سوی دیگر، سلولهای تولید کننده انسولین را در پانکراس در این امر دخیل میدانند.
آنها معتقدند که دیابت نتیجه به هم خوردن هم سیستم سلولهای بتای پانکراس و هم سیستم مرکزی مغز برای تنظیم سطح قند خون است. درواقع مغز انسان مکانیسمی به نام «اثر گلوکز» دارد که برداشت گلوکز را بوسیله بافتها تنظیم میکند و نکته مهم آنکه این مکانیسم مستقل از سلولهای بتای پانکراس عمل میکند. وقتی دیابت رخ میدهد که اول سیستم مغزی شکست خورده و همین امر باعث وارد آوردن فشار روی سیستم پانکراس میشود. سیستم مذکور در ابتدا مقاومت کرده و مایل است که شکست مغز را جبران کند، اما خود نیز در نهایت شکست را میپذیرد و تسلیم میشود. نتیجه این که تنظیم قند خون وارد یک چرخه معیوب شده و پایانی جز ابتلا به دیابت نوع 2 برای آن متصور نیست.
انسولین درمانی ممکن است سطح بالای قند خون را کاهش دهد اما این تنها حل کردن نیمی از مشکل است. باید شکست سیستم مرکزی مغز نیز تعمیر شود و به حالت اولیه خود بازگردد. در چنین حالتی نه تنها نگاه داشتن سطح قند خون در حد طبیعی امکانپذیر است که شاید بتوان به درمان کامل و برگشتناپذیر شدن این بیماری پرهزینه نیز امید داشت.
تدوین : گروه سلامت کلیشه
