ابومعین ناصربن خسرو بن حارث قبادیانی بلخی یا ناصرخسرو قبادیانی بلخی ( 394 تا 481 هجری قمری ) شاعر، فیلسوف، محقق اسلامی، جهانگرد و یکی از بزرگترین نویسندگان ایرانی در زمینهی ادبیات فارسی بوده است. ناصرخسرو در دهکدهی قبادیان، دهکدهای در بلخ که در آن زمان در شرق ایران و بخشی از استان خراسان بود و حالا در افغانستان قرار دارد، متولد شد و در شهر یمگان که حالا بخشی از افغانستان است از دنیا رفت. او بهعنوان یکی از بزرگترین شاعران و نویسندگان ادبیات فارسی شناخته میشود.ناصرخسرو با علوم طبیعی، پزشکی، ریاضیات، ستارهشناسی، طالع بینی، فلسفه یونان باستان و نوشتههای ابویوسف هندی، فارابی و ابنسینا آشنایی کامل داشت. او همچنین در تفسیر قرآن ماهر بود. ناصرخسرو زبان عربی، ترکی، یونانی و زبانهای بومی هندی و سندی را مطالعه میکرد. حتی گفته میشود با زبان عبری نیز آشنایی داشته است.
تا سال 437 بر اساس تقویم امالقری، ناصرخسرو بهعنوان وزیر مالی و مسئول جمعآوری درآمد سلطان طغرل بیک، پادشاه سلجوقی، و برادر او جغیر بیک، امیر خراسان، کار میکرد. در همین زمان با الهام از یک ندای اسمانی در خواب، ناصرخسرو تصمیم گرفت تمام تجملات زندگی ترک کرده و به امید یافتن پاسخی برای بحرانهای معنوی خود تصمیم به سفر زیارتی به مکه و مدینه گرفت.توضیحات این سفر در کتابی به نام سفرنامه آورده شده است، کتابی که همچنان در میان کتابهای سفرنامه ارزش بالایی دارد.در طی هفت سال سفر 19000 کیلومتری ناصرخسرو در بین سالهای 1046 تا 1052 او چهار بار به مکه رفت و تمامی مراسم و آداب حج را بهجا آورد. اما او بیشتر در قاهره بود، پایتخت مصر و محل حکومت خلیفه امام معاذ مستنصر هشتمین خلیفهی فاطمیان و امام شیعیان.در قاهره، ناصرخسرو تحت نظارت مؤید فی الدین شیرازی نحوهی تبلیغات اسلامی را یاد گرفت و آموزههای شیعیان اسماعیلی کاملاً در ذهن او نشست. از آن به بعد روح زندگی ناصرخسرو معرفی آنان در کشور بومی خودش شد. به او مقام مبلغ دینی دادند و به لقب حجت خراسان ملقوب گشت. پس از مدتها سرگردانی از یک شهر به شهر دیگر سرانجام ناصرخسرو به یمگان در بین رشتهکوههای بدخشان بازگشت ( در حدود سال 1060 پس از میلاد )، جایی که ناصرخسرو آخرین سالهای عمر خود را در آنجا گذراند و زاهدی گوشهنشین بود. او در آنجا پیروان متعددی پیدا کرد، کسانی که آموزههای او را به نسلهای بعد منتقل کردند.[h=3]آثار ناصرخسرو[/h]
سفرنامه ( کتاب سفرها ) مشهورترین اثر ناصرخسرو است. او در طی هفت سال به دهها شهر مختلف سفر کرد و در مورد آنها در کتاب خود نوشت. این اطلاعات شامل جزئیاتی دربارهی دانشکدهها، کاروانسراها، مساجد، دانشمندان، پادشاهان و مردم آن شهر است، و البته خاطرات جالب او . پس از هزار سال هنوز نیز کتاب سفرنامهی او را فارسیزبانان میخوانند.بیشتر شعرهای کتاب دیوان ناصرخسرو مربوط به دوران بازنشستگی و خانهنشینی اوست و موضوع اکثر آنها در مدح و ستایش حضرت علی ( ع ) و فرزندان اوست. همچنین در این کتاب اعتراضاتی نسبت به خراسان و فرمانروایانش آورده شده است، کسانی که او را از خانهاش بیرون راندند.کتاب دیگر ناصرخسرو در زمینهی فلسفه و به نام گشایش و رهایش است. این کتاب در مورد خلقت، سؤالات مربوط به روح، معرفتشناسی و آموزههای اسلامی میباشد.کارهای دیگر او زادالمسافرین و وجه الدین هستند که توضیحاتی از مذهب و قوانین فلسفی میباشند.همچنین ناصرخسرو کتابی در زمینهی ریاضیات نوشت که حالا گمشده است. او در کتاب دیگری از خود میگوید: در سراسر خراسان و شرق محققی مانند خودم نیافتم که بتواند اینگونه برای مشکلات راهحل پیدا کند. او وظیفهی خود میدانست که این اطلاعات را برای خوانندگان آینده نگه دارد، اطلاعاتی که حالا مفقود گشتهاند.
