*بانو بهار*
کاربر نگاه دانلود
در دوره های مختلف معماری ایرانی، هخامنشیان به دلیل سیطره بر بخش مهمی از جهان و تلاش در جلبلر اقوام تحت نفوذ خود، توانستند بهترین مصالح جویی و سنگی را برای ساخت بناهای تخت جمشید از نقاط مختلف دنیای آن زمان تهیه نمایند.
در ادوار بعد با تغییر شرایط سیـاس*ـی کشور، معماران نیز به لحاظ توجه به بوم آوردی مصالح، به خصوص در مناطقی که کمبود الوار وجود داشت، سنت ساخت سقف های آجری را بنا نهادند. به گواه محققین، مهمترین منبع فنون بنا سازی با آجر در صدر اسلام، ایران شمرده میشود.آجر تحمل نیروی فشاری زیادی را دارد و از آنجایی که قوس و گنبد بیشتر بار خود را به صورت فشاری به پایه ها منتقل میکنند، به همین دلیل آجر که از تحمل بدلی در نیروهای فشاری برخوردار بوده و از خاک رس پخته ساخته می شود، بهترین و در دسترسترین ماده ساختمانی را در اختیار معماران ایرانی قرار داده است.گنبد اگر بر روی فضای استوانه ای قرار گیرد، می تواند به صورت یکپارچه با بدنه بنا اجرا شود. نمونه این قبیل گنبد را در پانتئون روم می توان دید.ولی در گنبد سازی بر روی فضای مکعب مشکل اصلی چگونگی تبدیل فضای مکعبی زیر، به دایره گنبد می باشد در معماری پیش از اسلام ایران، برای تبدیل مربع به دایره گنبد از استفاده میکردند. فیلپوش وسکنج خود فضا و طبقهای مستقل، بین مکعب زیر و گنبد بالا نبود و این اتصال را تسهیل می کرد.یکی از نخستین گنبدهای برجا مانده پس از اسلام، گنبد آرامگاه امیر اسماعیل سامانی در سال۲۹۵هجری قمری است. در این بنا روش گنبدسازی خیلی فراتر از روش اشکانی و ساسانی رفته و شامل سه قوس تقویت کننده میباشد، که فشار را از گنبد به دیوارهای اتاق چهارگوش منتقل می کند. در این بنا، مربع پلان ابتدا به هشت ضلعی و سپس به دایره زیر گنبد تبدیل شده است و کم کم فضای انتقالی، شخصیت یک طبقه مستقل را به خود گرفته است.دردورانهای بعد با روشهای گوشه سازی، مربع را به هشت و سپس شانزده ضلعی تبدیل می کردند و دایره گنبد را روی آن میساختند. شاهکار سلجوقی در گنبدسازی، گنبد تاج الملک (خاگی) در بخش شمالی مسجد جامع اصفهان می باشد که همه هنردوستان و معماران جهان را شگفت زده کرده است. در این گنبد فضای واسط بین مربع پلان و دایره گنبد دو طبقه شده است. یعنی ابتدا مربع به هشت و در طبقه بعد به شانزده ضلعی تبدیل شده است.
در ادوار بعد با تغییر شرایط سیـاس*ـی کشور، معماران نیز به لحاظ توجه به بوم آوردی مصالح، به خصوص در مناطقی که کمبود الوار وجود داشت، سنت ساخت سقف های آجری را بنا نهادند. به گواه محققین، مهمترین منبع فنون بنا سازی با آجر در صدر اسلام، ایران شمرده میشود.آجر تحمل نیروی فشاری زیادی را دارد و از آنجایی که قوس و گنبد بیشتر بار خود را به صورت فشاری به پایه ها منتقل میکنند، به همین دلیل آجر که از تحمل بدلی در نیروهای فشاری برخوردار بوده و از خاک رس پخته ساخته می شود، بهترین و در دسترسترین ماده ساختمانی را در اختیار معماران ایرانی قرار داده است.گنبد اگر بر روی فضای استوانه ای قرار گیرد، می تواند به صورت یکپارچه با بدنه بنا اجرا شود. نمونه این قبیل گنبد را در پانتئون روم می توان دید.ولی در گنبد سازی بر روی فضای مکعب مشکل اصلی چگونگی تبدیل فضای مکعبی زیر، به دایره گنبد می باشد در معماری پیش از اسلام ایران، برای تبدیل مربع به دایره گنبد از استفاده میکردند. فیلپوش وسکنج خود فضا و طبقهای مستقل، بین مکعب زیر و گنبد بالا نبود و این اتصال را تسهیل می کرد.یکی از نخستین گنبدهای برجا مانده پس از اسلام، گنبد آرامگاه امیر اسماعیل سامانی در سال۲۹۵هجری قمری است. در این بنا روش گنبدسازی خیلی فراتر از روش اشکانی و ساسانی رفته و شامل سه قوس تقویت کننده میباشد، که فشار را از گنبد به دیوارهای اتاق چهارگوش منتقل می کند. در این بنا، مربع پلان ابتدا به هشت ضلعی و سپس به دایره زیر گنبد تبدیل شده است و کم کم فضای انتقالی، شخصیت یک طبقه مستقل را به خود گرفته است.دردورانهای بعد با روشهای گوشه سازی، مربع را به هشت و سپس شانزده ضلعی تبدیل می کردند و دایره گنبد را روی آن میساختند. شاهکار سلجوقی در گنبدسازی، گنبد تاج الملک (خاگی) در بخش شمالی مسجد جامع اصفهان می باشد که همه هنردوستان و معماران جهان را شگفت زده کرده است. در این گنبد فضای واسط بین مربع پلان و دایره گنبد دو طبقه شده است. یعنی ابتدا مربع به هشت و در طبقه بعد به شانزده ضلعی تبدیل شده است.
