°º¸кยzɠยภº°
کاربر نگاه دانلود
یوزپلنگ آرام آرام و درحالیکه شکارش را زیر نظر گرفته، به سمت آن می رود. آنقدر ماهرانه و بی سر و صدا نزدیک می شود تا قوچ به وجودش شک نکند و حتی گاهی اوقات که سرش را بالا کرده و به سمت او نگاه می کند، یوزپلنگ آنقدر در جای خود بی حرکت می ماند تا جانور دوباره مشغول خوردن شود.
پوست زیبا و خالدارش، باعث چنان استتار فوق العاده ای شده که دیدن آن را در میان سنگ ها و بوته های کوتاه و بلند غیرممکن ساخته است. آنقدر به قوچ نزدیک می شود تا به فاصله مناسبی برسد. در این لحظه، با تمام قوا به سمت قربانی غافلگیر شده خود می دود، دویدنی که بیشتر به پرواز می ماند! دست ها و پاهای بلند و ظریف جانور که با هماهنگی خاصی بر زمین فرود می آید و ستون فقرات آن با انعطاف پذیری زیادی که دارد، باعث می شوند که جانور بتواند گام هایی به طول ۷ متر بردارد و با این گام ها، ظرف ۲ ثانیه سرعت خود را از حالت ایستاده به ۷۰ کیلومتر در ساعت برساند، رکوردی که حتی برای بهترین اتومبیل های فرمول یک هم شاید دست نیافتنی باشد! قوچ برای فرار از دست شکارچی تندرو خودش مجبور می شود به سوی ارتفاعات بگریزد، ولی یوزپلنگ به سادگی خود را به قوچ رسانده و مانع از فرار آن می شود. با دست به زیر پایش زده تا به زمین بخورد و بعد دندان های نیش خود را در گلوی قوچ بخت برگشته فرو می کند تا جانور……
بدین سان، یکی از بدیع ترین و زیباترین نمایشنامه های خلقت به اجرا درمی آید!
تقریبا در هر جایی که سخنی از یوزپلنگ به میان آمده و یا مطلبی راجع به آن نوشته می شود، اولین چیزی که گفته می شود و یا ذهن شنونده یا خواننده را به خود معطوف می کند، آن است که “یوزپلنگ سریع ترین پستاندار جهان است!”. در واقع شاید بتوان گفت همه این جانور را با سرعت بالای آن می شناسند و مهم ترین دلیل معروفیت آن، همین قابلیت است. ولی شاید کمتر کسی به این فکر کرده که این جانور چگونه از این قابلیت برخوردار شده و یا به عبارت دیگر، یوزپلنگ چگونه یوزپلنگ شد؟!
“یوزپلنگ” به چه معناست؟
همانگونه که مشخص است، یوزپلنگ ترکیبی از دو کلمه یوز و پلنگ است. یوز در فارسی، بن مضارع یوزیدن است و فعل یوزیدن به معنای “جستن، جهیدن، جستجو و طلب کردن” می باشد و یوز را به جهت “جستجوی شکار” به این نام می خوانند. به عبارت دیگر یوز یعنی جوینده، طلب کننده و شکار کننده. از آنجا که از سگ های شکاری هم برای دنبال کردن و گرفتن شکار استفاده می شده، به آنها هم یوز گفته می شده است. با توجه به تعاریف فوق، بدیهی است که یوزپلنگ به معنای پلنگی است که به دنبال شکار می گردد و به اصطلاح با یوزیدن آنرا می گیرد. شاید بتوان گفت که در گذشته برخی بر این باور بودند که یوزپلنگ نوعی پلنگ است و عنوان “پلنگ شکاری” نیز دلیل دیگری بر این مدعا است. البته، برخی یوزپلنگ را نوعی یوز می دانستند که پدر یا مادر آن پلنگ باشد و به همین ترتیب، یوزشیر یعنی یوزی که یکی از والدینش شیر بوده است. بعلاوه، واژه دیگری بنام “هَوْبَر” در گذشته وجود داشته که آن هم به معنای یوز و توله یوز بوده، ولی به نظر می رسد که این کلمه امروزه منسوخ شده است. با مراجعه به اشعار و متون قدیمی ایرانی، می توان دریافت که در گذشته این جانور با نام یوز شناخته می شده و کمتر به آن یوزپلنگ گفته می شده است.
برای این جانور زیبا در زبان های مختلف، نام های گوناگونی به کار رفته است، به عنوان مثال، نام عربی آن فهد است، حال آنکه در ترکمنستان به آن “پولام” و در افغانستان “تازی پلنگ” (فارسی دری) و “تازی پرنگ” (پشتو) گفته می شود. از سوی دیگر، در پاکستان، به این جانور به براهوئی “یوز” و به مکرانی، “گورک” گفته می شود. در زبان سواحیلی که به خصوص در شرق آفریقا رایج است، یوزپلنگ را “دوما” می نامند. سابقه استفاده از یوزپلنگ در شکار و همراهی آن با انسان، به بیش از ۵۰۰۰ سال پیش برمی گردد که در آن زمان سومریان این جانوران را تربیت کرده و برای شکار با خود همراه می ساختند.
پوست زیبا و خالدارش، باعث چنان استتار فوق العاده ای شده که دیدن آن را در میان سنگ ها و بوته های کوتاه و بلند غیرممکن ساخته است. آنقدر به قوچ نزدیک می شود تا به فاصله مناسبی برسد. در این لحظه، با تمام قوا به سمت قربانی غافلگیر شده خود می دود، دویدنی که بیشتر به پرواز می ماند! دست ها و پاهای بلند و ظریف جانور که با هماهنگی خاصی بر زمین فرود می آید و ستون فقرات آن با انعطاف پذیری زیادی که دارد، باعث می شوند که جانور بتواند گام هایی به طول ۷ متر بردارد و با این گام ها، ظرف ۲ ثانیه سرعت خود را از حالت ایستاده به ۷۰ کیلومتر در ساعت برساند، رکوردی که حتی برای بهترین اتومبیل های فرمول یک هم شاید دست نیافتنی باشد! قوچ برای فرار از دست شکارچی تندرو خودش مجبور می شود به سوی ارتفاعات بگریزد، ولی یوزپلنگ به سادگی خود را به قوچ رسانده و مانع از فرار آن می شود. با دست به زیر پایش زده تا به زمین بخورد و بعد دندان های نیش خود را در گلوی قوچ بخت برگشته فرو می کند تا جانور……
بدین سان، یکی از بدیع ترین و زیباترین نمایشنامه های خلقت به اجرا درمی آید!
تقریبا در هر جایی که سخنی از یوزپلنگ به میان آمده و یا مطلبی راجع به آن نوشته می شود، اولین چیزی که گفته می شود و یا ذهن شنونده یا خواننده را به خود معطوف می کند، آن است که “یوزپلنگ سریع ترین پستاندار جهان است!”. در واقع شاید بتوان گفت همه این جانور را با سرعت بالای آن می شناسند و مهم ترین دلیل معروفیت آن، همین قابلیت است. ولی شاید کمتر کسی به این فکر کرده که این جانور چگونه از این قابلیت برخوردار شده و یا به عبارت دیگر، یوزپلنگ چگونه یوزپلنگ شد؟!
“یوزپلنگ” به چه معناست؟
همانگونه که مشخص است، یوزپلنگ ترکیبی از دو کلمه یوز و پلنگ است. یوز در فارسی، بن مضارع یوزیدن است و فعل یوزیدن به معنای “جستن، جهیدن، جستجو و طلب کردن” می باشد و یوز را به جهت “جستجوی شکار” به این نام می خوانند. به عبارت دیگر یوز یعنی جوینده، طلب کننده و شکار کننده. از آنجا که از سگ های شکاری هم برای دنبال کردن و گرفتن شکار استفاده می شده، به آنها هم یوز گفته می شده است. با توجه به تعاریف فوق، بدیهی است که یوزپلنگ به معنای پلنگی است که به دنبال شکار می گردد و به اصطلاح با یوزیدن آنرا می گیرد. شاید بتوان گفت که در گذشته برخی بر این باور بودند که یوزپلنگ نوعی پلنگ است و عنوان “پلنگ شکاری” نیز دلیل دیگری بر این مدعا است. البته، برخی یوزپلنگ را نوعی یوز می دانستند که پدر یا مادر آن پلنگ باشد و به همین ترتیب، یوزشیر یعنی یوزی که یکی از والدینش شیر بوده است. بعلاوه، واژه دیگری بنام “هَوْبَر” در گذشته وجود داشته که آن هم به معنای یوز و توله یوز بوده، ولی به نظر می رسد که این کلمه امروزه منسوخ شده است. با مراجعه به اشعار و متون قدیمی ایرانی، می توان دریافت که در گذشته این جانور با نام یوز شناخته می شده و کمتر به آن یوزپلنگ گفته می شده است.
برای این جانور زیبا در زبان های مختلف، نام های گوناگونی به کار رفته است، به عنوان مثال، نام عربی آن فهد است، حال آنکه در ترکمنستان به آن “پولام” و در افغانستان “تازی پلنگ” (فارسی دری) و “تازی پرنگ” (پشتو) گفته می شود. از سوی دیگر، در پاکستان، به این جانور به براهوئی “یوز” و به مکرانی، “گورک” گفته می شود. در زبان سواحیلی که به خصوص در شرق آفریقا رایج است، یوزپلنگ را “دوما” می نامند. سابقه استفاده از یوزپلنگ در شکار و همراهی آن با انسان، به بیش از ۵۰۰۰ سال پیش برمی گردد که در آن زمان سومریان این جانوران را تربیت کرده و برای شکار با خود همراه می ساختند.
