جامعه ایرانی •• اعتیاد ••

[F@EZEH]

«اعتیاد»

• اعتیاد (همچنین: خوگری) حالتی، که در آن شخص به علت روانی یا مصرف مواد شیمیایی-طبیعی دچار ضعف اراده در کنترل تکرار اعمال خود می‌شود. هرچند ضعف اراده فی‌نفسه بیماری نیست، ولی به علت عوارضی که بر سیستم عصب مرکزی شخص ایجاد شده به عنوان بیماری فرض می‌شود و این بیماری با ایجاد اختلال در کنترل بر سیستم رفتار-پاداش، باعث تکرار آن رفتار می‌گردد. بیماری اعتیاد مدارهای عصبی مربوط به نظام پاداش، انگیزش و حافظه را در مغز دچار اختلال کرده و اختلال در این سیستم‌ها در مغز باعث بروز عوارض بیولوژیکی، فیزیولوژیکی، اجتماعی و روحی می‌گردد. بررسی اعتیاد به عنوان عارضه‌ای روانی، اجتماعی و اقتصادی از دیدگاه علوم پزشکی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و همین‌طور از دیدگاه‌های فلسفه، قانون، اخلاق و مذهب صورت می‌گیرد. از سال ۱۹۶۴ میلادی، سازمان بهداشت جهانی استفاده از عبارت وابستگی دارویی یا وابستگی به دارو را به جای اصطلاح اعتیاد توصیه نموده‌است.

در عموم به لحاظ مفهومی، بیماری اعتیاد یک بیماری اصلی، مزمن و عصبی است، که در اثر عواملی ژنتیکی، فیزیولوژیک و اجتماعی رشد و بروز پیدا می‌کند، به‌طوری‌که وجه مشخصهٔ این بیماری اختلال در کنترل انجام عملی، یا احساس اجبار در انجام یک عمل مشخص، با وجود آگاهی نسبت به عواقب خطرناک آن باشد.

وابستگی به مواد (مواد مخـ ـدر و مشروبات الکلی)، یا عادت‌های ناهنجار، یک اختلال روان‌پزشکی و روان‌شناسی بوده که از یک سو، معنای لغت خوشبختی را در زندگی فرد و خانواده او از بین می‌برد و از سوی دیگر آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی بی‌شماری را به همراه دارد. در تعریف دیگری از اعتیاد به مواد آمده‌است، اعتیاد جایگزینی مزمن است، یعنی مواد مخـ ـدر بیرونی، چه گیاهی و چه شیمیایی و حتی الـ*کـل، جایگزین مواد مخـ ـدر یا مواد شبه افیونی طبیعی جسم انسان یا فرد معتاد شده‌است. البته عادت‌های ناهنجار و اعتیادهای رفتاری مستقل از مواد شیمیایی تا همین سال‌های اخیر هم در طبقه‌بندی‌های رسمی به عنوان اعتیاد محسوب نمی‌شدند و مدت کوتاهی است که اعتیادهایی مانند اعتیاد به اینترنت، اعتیاد به کار و اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری به عنوان شکلی از اعتیاد طبقه‌بندی شده و مورد توجه قرار می‌گیرند.

یکی از بزرگترین مشکلات اغلب کشورها در عصر امروز، پدیده سوء مصرف مواد است، که به‌طور مستقیم و غیر مستقیم، کوتاه مدت و بلند مدت، کیفیت زندگی ساکنین آن را تحت‌الشعاع قرار داده‌است.

اعتیاد پاسخ فیزیولوژیک بدن است به مصرف مکرر مواد اعتیادآور. این وابستگی از طرفی باعث تسکین و آرامش موقت و گاهی تحـریـ*ک و نشاط گذرا برای فرد می‌گردد و از طرف دیگر بعد از اتمام این اثرات سبب جستجوی فرد برای یافتن مجدد ماده و وابستگی مداوم به آن می‌شود. در این حالت فرد هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روانی به ماده مخـ ـدر وابستگی پیدا می‌کند و مجبور است به تدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد.

 

[F@EZEH]

••انواع اعتیاد••

اعتیاد جسمی: پاسخ فیزیولوژیک بدن نسبت به ورود و تأثیر مواد جدید به بدن می‌باشد که معمولاً با پدیده تطبیق پذیری(Tolerance) بروز می‌کند یعنی به دلیل افزایش تعداد گیرنده‌های عصبی و کاهش میانجی‌های عصبی موجود در سیستم عصبی مرکزی نیاز فرد مصرف‌کننده هر روز بیشتر می‌شود. ترک اعتیاد جسمی همراه با درد، بیخوابی، پرخوابی و … (خماری) همراه است. طول دوره ترک اعتیاد جسمی بسیار کوتاه‌تر از اعتیاد روانی است.

اعتیاد روانی: ناشی از لـ*ـذت و سرخوشی مصرف مواد مخـ ـدر می‌باشد. دقیقاً به واسطه برهم ریختن نظم ترشح میانجی‌های عصبی فرد دچار آسیب‌ها یا تناقضات روحی می‌شود. به عنوان مثال ماده مخـ ـدر مت آمفتامین (مخـ ـدر شیشه) باعث افزایش ترشح دوپامین در مغز می‌شود و باعث ایجاد حالت تحریکی، سرخوشی، تمرکز و… می‌شود. حال پس از قطع مصرف با کاهش سطح دوپامین فرد خواب آلود، افسرده، بی تمرکز و… می‌شود. طول دوره بازگشت این میانجی‌های عصبی به حالت طبیعی بسیار طولانی‌تر و حتی برخی معتقدند بازگشت ندارند. در نتیجه اعتیاد روانی بسیار مهلک تر می‌باشد. اعتیاد روانی باعث لغزش بسیاری از مصرف‌کنندگان سابق حتی با طول دوره‌های چندین سال می‌شود.

اما متأسفانه افراد سود جو برای تبلیغ مواد مخـ ـدر ادعای عدم اعتیاد آوری آن را می‌کنند، ولی در واقع تمامی مواد مخـ ـدر اعتیاد روانی دارند، ولی برخی اعتیاد جسمی ندارند.

همچنین...
اعتیاد را می‌توان به دو گروه مجاز و غیرمجاز تقسیم‌بندی نمود.

اعتیاد مجاز شامل: مصرف مداوم موادی است که به‌عنوان دارو شناخته می‌شوند. این مواد دارویی ممکن است طبیعی یا مصنوعی باشند و با تجویز پزشک یا به‌صورت خودسرانه مصرف شوند. اعتیاد به موادی مانند تنباکو و سیگار نیز که از نظر روانی وابستگی ایجاد می‌کند و باعث تداوم مصرف می‌شود، در ردیف اعتیاد مجاز طبقه‌بندی می‌شود.

اعتیاد غیرمجاز: وابستگی فرد به مصرف همیشگی مواد مخـ ـدر و به‌گونه‌ای که قوانین کشور یا بین‌المللی آن را غیرقانونی بشناسد، اعتیاد غیرمجاز نامیده می‌شود.

 

[F@EZEH]

مواد اعتیادآور:

راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی در آخرین ویرایش خود (DSM-5 2013) مواد مخـ ـدر را در ۱۰ رده به شرح ذیل طبقه‌بندی کرده‌است:

_ وابستگی به الـ*کـل
_ مسمومیت با کافئین
_ وابستگی به کانابیس (مشتقات گیاه شاهدانه شامل شبه‌حشیش‌هایی مانند حشیش، گراس، و کانابیس صنعتی)
_ وابستگی به مواد توهم‌زا
_ وابستگی به مواد استنشاقی (مانند چسب، بنزین و غیره)
_ وابستگی به مواد افیونی (شامل تریاک، هروئین و غیره...)
_ وابستگی به مواد آرام بخش (شامل مواد آرام بخش، خواب‌آور یا ضد اضطراب، بنزودیازپین‌ها)
_ وابستگی به مواد محرک (موادی مانند آمفتامین، شیشه، کوکائین)
_ وابستگی به تنباکو
_ وابستگی به مواد دیگر
در نوعی دیگر از تقسیم‌بندی مواد مخـ ـدر برحسب نوع تأثیرشان بر سیستم عصبی مرکزی به سه گروه تقسیم می‌شوند:

√تحـریـ*ک‌کننده‌های سیستم عصبی مانند: آمفتامین، شیشه، کوکائین، کافئین، نیکوتین، اکستازی

√کندکننده‌های سیستم عصبی هم‌چون: الـ*کـل، باربیتوراتها، مشتقات شاهدانه (حشیش، ماری‌جوانا)، مشتقات افیون (تریاک، هروئین، کراک)، مواد استنشاقی (چسب)

√مواد توهم‌زا شامل: مسکالین، ال‌اس‌دی، پسیلوسیبین، پی‌سی‌پی، اکستازی
مواد مخـ ـدر و اثرات مخرب جسمی و روانی آن‌ها

نکته:
باید توجه داشت که در درستی این مقاله اختلاف نظر وجود دارد، اما در حال حاظر بهترین تحقیق و پژوهش را به خود اختصاص داده است.

√√اعتیاد را می‌توان یک مسمومیت مزمن دانست که برای شخص و هم برای خانواده و جامعه اش مضر است. انواع آن به شرح زیر است:

تریاک: بیشتر در بین افراد مسن درگذشته مصرف آن رواج داشته اما امروزه در بین جوانان و نوجوانان توزیع و مصرف می‌گردد، ماده‌ای خواب‌آور بوده و شخص معتاد از مصرف آن احساس لـ*ـذت و نشاطی «نشئگی» می‌نماید. مصرف آن به تدریج باعث افزایش طلب می‌گردد و فرد لحظه‌ای به خود می‌آید که قادر به ترک آن نیست.

مرفین: از تریاک گرفته می‌شود و به دو صورت مایع و پودر مصرف می‌گردد، مصرف این مواد در بین جوانان زیاد است و ماده‌ای خواب‌آور و اثرات تریاک را دارد.
هروئین: این مواد از ترکیبات شیمیایی ساخته شده و اثرش سه برابر مرفین بوده و خواب‌آور است، شخص معتاد همیشه در حال چرت زدن می‌باشد و چشم‌های خواب آلود دارد.

کوکائین: موادی تحرک زا، توهم‌آور و اغفال‌کننده‌است، کسانی که به این دارو معتاد می‌شوند معمولاً سادیسم جنـ*ـسی پیدا می‌کنند و به همین دلیل افراد بسیار خطرناکی هستند. معتاد پس از مصرف این دارو احساس شعف زایدالوصفی پیدا می‌کند و شاد می‌شود و لـ*ـذت جنـ*ـسی او تشدید پیدا می‌کند، اثرات جسمی آن کم است در حالیکه از نظر روانی اثراتش از هروئین بیشتر است.

ال.اس. دی: مصرف این مواد اعتیاد جسمانی ندارد، ولی دارای اثرات مغزی و روانی زیان‌بخشی است. این مواد توهم زا بوده و اعتیاد روانی را به همراه دارد.

آمفتامین‌ها: موادی محرک‌زا و اعتیادآور است. این مواد سیستم مرکز عصبی را تحـریـ*ک می‌کند. این مواد در میان دانشجویان مصرف بیشتری دارد، زیرا باعث کم‌خوابی بوده و شخص را در حالت محرکی قرار می‌دهد. مصرف این مواد باعث می‌شود بدن در برابر آن مقاوم شود، لذا شخص معتاد ناگزیر می‌گردد بیشتر مصرف کند.

ماری جوانا و حشیش: مصرف این مواد، اعتیاد جسمانی نداشته ولی اعتیاد روانی می‌آورند و به همین جهت زیان‌آور هستند، مصرف این مواد اثرات مغزی ناگواری را به همراه داشته و اغلب به صورت سیگار مصرف می‌شوند اثرات مخرب آن: خواب آرامش بخش، تشدید احساس، خنده‌های بی‌مورد و طولانی، لـ*ـذت بخش بودن زمان و مکان، اما وقتی تأثیر دارو تمام می‌شود شخص معتاد حالت و احساس بدی پیدا می‌کند و امکان ارتکاب جرم زیاد می‌شود و از سوی دیگر عاملی برای مصرف مواد مخـ ـدر قوی‌تر همانند هروئین می‌باشد.

متادون: داروی مخدری است که به دلیل نیمه عمر بالای آن بیش از۲۴ ساعت جهت د

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

اعتیاد به کار بـرده می‌شود و فقط در مراکز ترک اعتیاد و توسط پزشک باید تجویز شود

مواد استنشاقی: این گروه شامل مواد شیمیایی گوناگونی است که به سرعت تبخیر می‌شوند. برخلاف سایر مواد مورد سوء‌مصرف که براساس تأثیری که بر سیستم اعصاب مرکزی می‌گذارند تقسیم‌بندی می‌شوند، این مواد برمبنای شیوه مصرف مشترکی که دارند دریک گروه جای گرفته‌اند. مواد استنشاقی براساس عملکرد داروشناختی خود به سه دسته تقسیم می‌شوند: حلال‌های فرار، نیتروس اکسید و نیتریت‌ها. گروه اول یعنی حلال‌های فرار شایع‌ترین مواد استنشاقی مورد سوءمصرف هستند. انواع سوخت‌ها مانند بنزین، گازوئیل و گاز فندک، داروهای بیهوشی مانند عطر، چسب‌ها، انواع اسپری‌ها، رنگ‌های شیمیایی و… در این گروه قرار می‌گیرند.

تمجیزک: مایع زرد رنگ تزریقی است که پس از ترکیب با خون شخص مصرف‌کننده در رگ تزریق می‌شود.

 

[F@EZEH]

√√علائم اعتیاد:
بنا بر تعریف انجمن روانشناسان ایالات متحده اگر در یک دوره ۱۲ ماهه حداقل سه مورد از علائم زیر در فردی که مواد مخـ ـدر مصرف می‌کند نمایان شود، فرد به بیماری اعتیاد مبتلا شده‌است. این علائم عبارتند از:

•مقاوم تر شدن بدن یا تلورانس
•وسوسهٔ مصرف
•افزایش مصرف
•از دست دادن کنترل روی میزان مصرف
•ادامهٔ مصرف با وجود عواقب خطرناک
•بروز نشانه‌های خماری در صورت عدم مصرف

√√مراحل اعتیاد:
•آشنایی: در این مرحله فرد از راه‌های مختلف (مثلاً از طریق دوستان خود) با مواد مخـ ـدر و نحوه استعمال آن آشنا می‌شود.
•شک و تردید: در این مرحله، فرد سعی می‌کند با میل خود مبارزه کند.
•اعتیاد واقعی: در این مرحله فرد دچار اعتیاد می‌شود و برای رسیدن به حالت نشئگی، هر بار بر میزان مصرف خود می‌افزاید.

√√سیکل باطل اعتیاد:
•مصرف مواد
•احساس گـ ـناه و پشیمانی
•تحـریـ*ک روانی
•هـ*ـوس مواد
•برگشت به عادت

 

[F@EZEH]

•√کمک خانواده:

همان‌گونه که برای توقف بیرون‌روی نمی‌توان از بیمار انتظار داشت به کمک اراده جلوی آن را بگیرد از معتاد نیز نمی‌توان توقع داشت که با نیروی اراده بر اعتیادش غلبه کند. او به مراقبت پزشکی و حمایت عاقلانه، دلسوزانه و صبورانه‌ی اطرافیانش نیاز دارد. همان‌طور که اگر در کودکی تب می‌کرد، تا بهبودی کامل اعضای خانواده از او تیمارداری می‌کردند، اکنون نیز او به چنین مراقبتی نیاز دارد. حتّی پس از بستری و ترک نیز لازم است که خانواده تا چند سال مراقبش بوده چنان‌چه مجدداً به سمت مواد برگشت، بی‌آنکه او را سرزنش کنند، صبورانه وی را کمک نمایند تا دوباره ترک کند و هم‌چنان به مراقبت از او ادامه دهند. همان‌گونه که یک بیمار قلبی نیاز به مراقبت دارد، یک معتاد هم که مغزش بیمار شده‌است نیاز به مراقبت ویژه دارد.
علاوه بر این، در این نوع بیماری که بیو شیمی مغز تحت تأثیر قرار گرفته، فرد قادر نیست که از تجارب گذشته‌ی خود درس بگیرد و به اصطلاح، نقاطِ علت و معلول را بهم وصل کند(Connecting the dots). در حقیقت تا چندین‌ماه پس از ترک و سم‌زدائی از بدن بیمار، هنوز نمی‌توان از وی توقع حرف‌شنوی داشت، زیرا او نصایح را می‌شنود، ولی تحلیل و درک نمی‌کند. وی حتی متوجه‌ی وضعیت خودش نیست. انتظار این که در چنین وضعیتی او حال خود را درک کند مانند آن است که از یک کامپیوترِ از کار افتاده انتظار داشته باشیم پیغام بفرستد که از کار افتاده‌است.

خانواده باید به معاشران بیمارشان نیز توجه داشته باشند؛ اجازه ندهند برخی با ایجاد وسوسه تلاش وی برای بهبود را خنثی کنند. به قولی، اولین گام برای در امان ماندن از طوفان آن است که در و پنجره‌ها بسته شوند. برای این منظور، باید رابـ ـطه‌ای صمیمانه با بیمار برقرار کرد تا بتوان از وجود چنین وسوسه کنندگانی مطلع شد آنگاه به او کمک کرد که از مُجالست با آنان بپرهیزد.

••راز داری خانواده:
در مورد اعتیاد راز داری اثر مخرب دارد. «برخورد رازگونه مانع از روبه‌رو شدن خانواده با واقعیت و به چالش کشیدن آن می‌شود. سرّ نگه داشتن چنین مواردی مانع تغییر شده باعث بروز احساس شرم می‌شود. برخوردهای رازآمیز، هم‌چنین حامل این بد آموزی هستند که برخی مسائل اساساً قابل حل نیستند. چنین برخوردی سبب می‌شود که تجارب شخصی، تجزیه تحلیل نشده در نتیجه مردم از روشن نگری و واقع بینی محروم بمانند و رشد نکنند.»