یزد آشنایی با مدرسه ضیائیه+تصاویر

[CAPRICORN]

در مورد این بنا روایتهایی مطرح میباشد که قدمت ساخت آن را به زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران نسبت میدهد که از این بنا به عنوان زندان استفاده میشده که بعدها تغییر کاربری داده و به عنوان مدرسه مورد استفاده قرار گرفت.

​

مدرسه ضیائیه با حدود ۸ قرن قدمت که در محله فهادان شهر یزد در مجاورت بقعه دوازده امام واقع گردیدهاست. این بنا در سال ۶۳۱ هجری قمری توسط عارف معروف ضیاءالدین حسین رضی بنا گردید و در سال ۷۰۵ ه.ق توسط پسرانش مجدالدین حسن و شرفالدین علی تکمیل گردید.

معماری این بنا به شیوه آذری است. در مورد این بنا روایتهایی مطرح میباشد که قدمت ساخت آن را به زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران نسبت میدهد که از این بنا به عنوان زندان استفاده میشده که بعدها تغییر کاربری داده و به عنوان مدرسه مورد استفاده قرار گرفت.

از بخشهای این بنا میتوان به وجود چاهی با قطری حدود ۲ متر در وسط حیاط این مدرسه اشاره نمود که به سردابی به عمق حدود ۵ متر منتهی میگردد، ارتفاع گنبد این بقعه به ۱۸ متر میرسد و دارای گچبری های و تزئینات زیبائی با آبرنگ طلائی و لاجوردی بوده که بخش اعظم آن از بین رفته است.

این مدرسه در دو مرحله ساخته شده است.نخست گنبد خانه ی کهن آن همزمان با حمله مغولان,برای آرامگاه ساخته شده و مدرسه هم نبوده است و صد سال پس از آن در اوایل سده هشتم,نوه ی سازنده ی نخست گنبد ,در کنار آن,این مدرسه را می سازد و آن را مدرس این مدرسه می کند و درگاه آن را هم به مدرسه باز می کند.این جا هم خانه مدرس داشته که بخش اندکی از آن پیداست. بر خلاف خانه ی مدرس ابراهیم خان کرمان که از درون مدرسه بدان راه می یابند, در این از همان هشتی می توان به خانه مدرس راه یافت. میانسراء افزون بر ایوانچه ی جلوی حجره ها چهار ایوان بلند تر دارد که ان را چهار ایوانی کرده است.

​

خبرگزاری میراث فرهنگی
تبیان
پرشین وی

 

[KIMIA_A]

مدرسه ضیائیه یزد معروف به « زندان اسکندر » که در خیابان امام، در محله فهادان و در مجاورت بقعه دوازده امام قرار دارد از آثار« مولاناضیاءالّدین حسین رضی » پسر « شرف الّدین علی یزدی » است که در سال 631 ق. آن را بنیان نهاد و بنای آن در سال 705ق. توسط پسرانش به اتمام رسید شبستان مدرسه دارای محراب است و در اطراف مدرسه رواق هایی ساخته شده است.
در حیاط این مدرسه چاهی با قطر حدود ۲ متر وجود دارد که به فضایی سرداب مانند با عمق حدود ۵ متر منتهی می شود. کف سرداب حوضی قدیمی وجود دارد که از جمله آثار به جای مانده از بنای اولیه ساختمان است .

معماری مدرسه ی ضیائیه را می توان از خصوصیات عصر مغولی قلمداد کرد. در این بنا هیچ گونه تزیینات کاشی کاری به چشم نمی خورد و تنها آثار بر جای مانده آن خشت خام بوده که این بنا را تاکنون بر پا نگاه داشته است.

گنبد این بنا که از پای تا سر از خشت خام ساخته شده، دارای تزیینات و آرایش گچبری نقاشی با آبرنگ طلایی و لاجوردی بوده که در حال حاضر قسمت هایی از آن بر روی گچ سفید باقی است. اندازه طول هر یک از اضلاع چهار دیوار گنبد ۸/۸ متر ، ارتفاع بقعه ۱۸ متر و فاصله ی دهنه ی آن ۵/۹ متر است . متاسفانه از کتیبه های چهار دیوار داخل گنبد اثر چندانی باقی نمانده است.

در مورد این بنا روایت‌هایی مطرح می‌باشد که قدمت ساخت آن را به زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران نسبت می‌دهد که از این بنا به عنوان زندان استفاده می‌گردیده که بعد‌ها تغییر کاربری داده و به عنوان مدرسه مورد استفاده قرار گرفته‌ است.
در تاریخ جدید یزد، مذکور است که اطراف این مدرسه، خانه های عالی و بادگیرهای رفیع توسط خاندان رضی ساخته شد. مدرسه ی ضیائیه دارای درگاه بلند و دو مناره ی مرتفع و باقچه ی مشجر(پشت مدرسه) بود و زاویه و کتابخانه و حمام روبروی آن ساخته شده بود.

 

[O_Q]

مدرسه‌ ضیائیه در خیابان امام و در محله‌‌ی فهادان (یک از قدیمی‌ترین محله‌های شهر یزد)، کوچه‌ی رختشوی‌خانه، کوچه‌ی حمام نو واقع شده است. از جمله مکان‌های تاریخی که در نزدیکی این بنای عظیم وجود دارند می‌توان به بقعه‌ی دوازده امام یزد که در مجاورت این بنا قرار دارد، خانه‌ی لاری‌ها (بیشترین فاصله‌ی خانه‌ی لاری‌ها از مدرسه‌ ضیائیه سیصد متر بیان شده است) و موزه سکه و مردم‌شناسی حیدرزاده (فاصله‌ی این ساختمان باستانی نیز حدود سیصد متر ذکر شده است)، اشاره کرد.

مدرسه‌ ضیائیه در سمت چپ و بقعه‌ی دوازده امام در سمت راست

فاصله‌ مدرسه‌ ضیائیه از بقعه‌ دوازده امام یزد بسیار کم بوده و تقریبا در چندمتری یکدیگر قرار گرفته‌اند. به‌گونه‌ای که تمام گردشگران و بازدیدکنندگان این آثار تاریخی می‌توانند همزمان از این دو عمارت و شاهکار تاریخی ایرانی، دیدن کنند. یکی از نکات جالبی که در مورد مدرسه‌ ضیائیه وجود دارد، شباهت زیاد گنبد این عمارت تاریخی به گنبد بقعه‌ی دوازده امام یزد است که در نوع خود جالب و شگفت‌انگیز است.

تاریخچه‌‌ی مدرسه‌‌ ضیائیه (زندان اسکندر)

در بین آثار تاریخی شهر یزد، مدرسه‌ ضیائیه با قدمتی حدود هشت قرن همانند کوهی استوار از دل تاریخ برجای مانده است که در دل خود رازهایی نهفته از دوران گذشته به یادگار دارد. زندان اسکندر نام دیگر این بنا است که بیشتر به همین نام شناخته شده است. گفته می‌شود اسکندر مقدونی در سر راه خود به ری، در مکانی که یزد کنونی بوده است، زندانی ساخت که آن را «کِثَه» می‌گفتند و بعدها در دوران ساسانیان به‌فرمان یزدگرد اول (۴۲۱-۳۹۹ میلادی) در این محل شهری بنا شد که آن را «یزدان گرد» نام نهادند. هرچند در هیچ‌یک از اسناد تاریخی نوشته‌ای مبنی بر حضور یا عبور اسکندر از این مکان یا شهر باستانی یزد ثبت نشده و تنها مورخان محلی یزد، آن را مطرح کرده‌اند بااین‌وجود می‌توان از این شهر به‌عنوان موقعیت استراتژیکی مناسبی جهت استقرار نیروهای نظامی یونانیان نام برد که همین امر موجب تسهیل در تسخیر ایالات پارس و ماد، توسط اسکندر شد. همچنین مؤسسات راهداری و ایستگاه‌های چاپار در مسیر راه پارس به خراسان و ری به کرمان، از یزد عبور می‌کرد.

نمایی از گنبد مدرسه‌ ضیائیه

بنابراین حضور مکانی برای مخالفان اسکندر در شهر یزد، چندان هم به‌دوراز تصور نخواهد بود. احتمالا نقل‌قول تاریخ نویسان محلی یزد به دلیل حمله‌ی اسکندر مقدونی به ایران، سیل تبعیدیان اسکندر به شهر یزد و همچنین نفرت و هراسی که مردم آن زمان از اسکندر مقدونی داشته‌اند، ازجمله دلایل وجود نامی چون زندان اسکندر در این مکان است. در سده ۹ هجری قمری، پژوهشگران تاریخ محلی یزد، ازجمله جعفری در تاریخ یزد و کاتب در تاریخ جدید یزد، نام کثه را با روایت‌های «زندان سکندر» درآمیخته‌اند و کثه را نخستین بنای یزد پنداشته‌اند که به‌فرمان اسکندر مقدونی ساخته شده و آن را «زندان ذوالقرنین» خوانده‌اند. معین‌الدین نطنزی از مورخان قرن نهم هجری، در نوشته‌های خود، سرزمین یزد را به‌عنوان زندان ضحاک معرفی کرده است. این شهر در دوره فرمانروایی آل مظفر، ازنظر فرهنگی و ایجاد مراکز تعلیم و تربیت به اوج شکوفایی رسید و در هیچ جای ایران به‌اندازه یزد، دارالتعلیم به وجود نیامد به‌گونه‌ای که یزد به «دارالعلم» معروف شد. ازاین‌رو مدارس در این شهر بیشترین تعداد را داشته است و مدرسه ضیائیه نیز یکی از این مدارس بوده است.

[paste:font size="4"]معماری مدرسه‌ ضیائیه

آجرکاری ترمیمی بر گنبد مدرسه ضیائیه

معماری به‌کاررفته در مدرسه‌ ضیائیه، از ویژگی منحصربه‌فردی برخوردار است که در عین سادگی، زیبایی هنر بکار رفته‌ی استادکاران آن دوران را به نمایش می‌گذارد. در ساخت این بنای عظیم تاریخی، از هیچ نوع تزئینات کاشی‌کاری استفاده نشده است. به نظر می‌رسد تنها از خشت خام برای ساخت عمارت مدرسه بهره بـرده باشند که شاید همین امر بیان‌کننده‌ی دلیل استقامت و ماندگاری آن تا قرن معاصر است

گچ‌کاری داخل گنبد

گنبد مدرسه‌ ضیائیه، از خشت خام ساخته شده است و گچ‌بری‌هایی آن که با آبرنگ آبی لاجوردی و طلایی تزئین شده‌اند، زیبایی توأم با سادگی ملموسی را برای این عمارت، رقم زده است. متأسفانه پس از گذشت هشت قرن از قدمت این بنای باستانی، تنها قسمتی از این نقاشی آبرنگ بر روی گچ سفید برجای مانده است. همچنین گنبد از چهار دیوار بلند که طول هر یک از ضلع‌های آن به ۸.۸ متر می‌رسد، تشکیل شده است. بقعه‌ی این بنا ۱۸ متر و فاصله‌ی دهنه‌ی آن ۵.۹ متر است.

حیاط مدرسه‌ ضیائیه و چاه وسط حیاط

حیاطی قدیمی در ساختمان مدرسه‌ ضیائیه قرار دارد که در اطراف آن، سه ایوان قرار گرفته‌اند. از قسمت‌های جالب مدرسه‌ ضیائیه می‌توان به چاهی با عمق ۲.۸ متر از سطح زمین اشاره کرد که در وسط حیاط عمارت، قرار گرفته است.

پله‌های منتهی به سرداب مدرسه‌ ضیائیه

در انتهای این چاه سردابی (زیرزمین) قدیمی، با سی‌وهشت پله قرار دارد که کارشناسان معماری، عمق سرداب را تقریبا ۵ متر برآورد کرده‌اند. در کف سرداب نیز حوضچه‌ای قرار دارد که به نظر می‌رسد از بقایای عمارت اولیه‌ی مدرسه‌ ضیائیه‌ بوده و دلیل حضور سرداب و حوضچه، فراهم کردن آب و استفاده از آن برای ساکنین مدرسه است.

چاه وسط حیاط مدرسه ضیائیه

احتمالاتی فراوان در مورد چاه موجود در حیاط مدرسه‌ ضیائیه وجود دارد که بیان‌کننده‌ی سیاه‌چال معروف مدرسه یا زندان اسکندر برای زندانی تبعیدیان زمان اسکندر مقدونی است؛ اما درواقع این گودال به علت فروریختگی پایاب در میان صحن آن ساختمان به وجود آمده که باعث ظهور چنین تصوراتی در بین مردم شده است. نکته‌ی دیگری که در مورد معماری این بنای عظیم تاریخی می‌توان ذکر کرد مربوط به تعمیر و مرمت آن است.

[/paste:font]

داخل مدرسه ضیائیه

طبق نقل‌قول‌ها و احتمالاتی که در مورد مدرسه‌ی تاریخی ضیائیه وجود دارد، این عمارت ممکن است بقایای یکی از خانه‌های خاندان رضی و گنبد نیز باقیمانده‌ی بقعه‌ی قبور آن‌ها باشد؛ که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به دلیل خرابی‌های بسیاری که در این ساختمان ایجاد شده بود، معمار استاد آخوند خرمی، با استفاده از آجر به مرمت و بازسازی این بنای ساخته‌شده از خشت پرداخت و به‌صورت اولیه‌اش بازپیرایی شد و با شماره‌ی ۷۷۰ در فهرست آثار ملی کشور توسط سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسید. در توصیف بنای تاریخی و بی‌بدیل مدرسه‌ ضیائیه‌ مشهور به زندان اسکندر، سعی شد اطلاعاتی کلی و مهم را در اختیار شما دوستان و علاقه‌مندان به آثار باستانی و کهن ایران‌زمین، ارائه شود. امیدواریم توانسته باشیم، به این هدف مهم دست یابیم. قطعا نظرات و نکته‌سنجی‌های شما دوستان گرامی در مورد این مقاله، بیش از گذشته، ما را در تهیه‌ی هرچه بهتر مقالاتی از این قبیل، راهنمایی خواهد ساخت.

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

به سبب قدمت و دیرینگی کشورمان، بناها و اماکن تاریخی زیادی در سراسر آن به چشم می خورند که هر یک به دوره ای خاص تعلق دارند و به عنوان شاهدان تاریخ روایت هایی را در دل خود پنهان کرده اند. این بناها در سکوتی عمیق فرو رفته اند اما با زبان بی زبانی نشانه هایی ارزشمند را از فرهنگ و شیوه ی زندگی مردمان گذشته ارائه می دهند. پیش تر در مطالبی جداگانه تعدادی از این اماکن را به شما معرفی کردیم و همه چیز را در باره ی آنها گفتیم:


هر یک از این بناها کاربرد متفاوتی دارند؛ برخی مانند مساجد و کلیساها مکانی برای عبادت و راز و نیاز هستند، برخی سکونتگاهی امن برای خانواده ها بوده اند و برخی دیگر مانند کاروانسراها برای اتراق کاروانیان کاربرد داشته اند و ...

در این میان، ساختمان هایی به چشم می خورند که در طول زمان های مختلف، استفاده های گوناگونی از آنها می شده است و هربار میزبان انسان های متفاوتی بوده اند. امروز می خواهیم به یکی از این بناها وارد شویم و برایتان از آن سخن بگوییم.

آماده سفر شوید تا به یزد برویم. قدم به درون بنایی می گذاریم که با عنوان زندان اسکندر یا مدرسه ضیاییه شناخته می شود.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
چرا زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه؟
- بنای زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه یکی از بناهای تاریخی شهر یزد است که به سبب تاریخ مبهم خود، از شهرت زیادی برخوردار می باشد.

- این بنا یکی از آثار به ثبت رسیده در فهرست آثار ملی ایران است.

- با توجه به موقعیت جغرافیایی زندن اسکندر و قرارگیری آن در محله تاریخی فهادان، می توانید از سایر جاذبه های تاریخی یزد نیز دیدن کنید.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
زندان اسکندر یا مدرسه ضیاییه | بنایی تاریخی و مبهم
در کوچه پس کوچه های محله ی فهادان یزد که قدم بزنی، در کنار بناهای مختلف تاریخی چشمت به تابلویی می افتد که تو را به بنایی با دو نام دعوت می کند و شاید این سوال در ذهنت شکل بگیرد که بالاخره زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه ؟

اگر سوالاتت را کنار بگذاری و وارد شوی، اثری شکوهمند از معماری ایرانی را می بینی که در هر گوشه اش نشانه ای از هوش و هنر ایرانی هویداست. با وجود تمام ابهاماتی که درباره تاریخ و کاربری این بنا وجود دارد، نمی توان ارزش تاریخی آن را نادیده گرفت و به همین سبب است که نامش از تاریخ ۲۳ اسفند سال ۱۳۴۶ با شماره ی ۷۷۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
زندان اسکندر یا مدرسه ضیاییه | بنایی تاریخی و مبهم
در کوچه پس کوچه های محله ی فهادان یزد که قدم بزنی، در کنار بناهای مختلف تاریخی چشمت به تابلویی می افتد که تو را به بنایی با دو نام دعوت می کند و شاید این سوال در ذهنت شکل بگیرد که بالاخره زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه ؟

اگر سوالاتت را کنار بگذاری و وارد شوی، اثری شکوهمند از معماری ایرانی را می بینی که در هر گوشه اش نشانه ای از هوش و هنر ایرانی هویداست. با وجود تمام ابهاماتی که درباره تاریخ و کاربری این بنا وجود دارد، نمی توان ارزش تاریخی آن را نادیده گرفت و به همین سبب است که نامش از تاریخ ۲۳ اسفند سال ۱۳۴۶ با شماره ی ۷۷۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
ویژگی های معماری بنا
زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه بنایی با معماری آذری است. شیوه آذری یا آذربايجاني، سبکی منسوب به آذربایجان می باشد که در معماری ایرانی پس از اسلام و در زمان حکومت ایلخانان بر ایران رواج یافت است و با عنوان سبک مغول یا ایرانی - مغول نیز شناخته می شود. در این بنا از تزئینات کاشی کاری استفاده نشده و تنها خشت در ساخت این بنای ساده و زیبا به کار رفته است اما به علت مرمت گنبد توسط استاد آخوند خرمی، در این قسمت آجر نیز مشاهده می شود.

ساخت این بنا در دو مرحله صورت گرفته است:

* در مرحله اول، گنبد خانه ی قدیمی آن همزمان با حمله مغولان، برای آرامگاه ساخته شده و مدرسه ای در کار نبوده است.

* در مرحله دوم و در حدود ۱۰۰ سال بعد در اوایل قرن هشتم هجری قمری، ساخت یک مدرسه توسط نوه ی سازنده ی نخست گنبد، در کنار آن صورت می گیرد و سپس درگاهی از مدرسه به گنبدخانه باز می شود.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
نگاهی نزدیک تر به بنا
ظاهر این ساختمان از کوچه بسیار ساده با یک درب ورودی کوتاه است و تنها قسمت چشمگیر آن گنبد مرتفع ۱۸ متری آن است که شما را به درون می کشاند. این گنبد از خشت خام است و تزئیناتی همچون گچبری و نقاشی با آبرنگ طلايی و لاجوردی به آن زینت می داده که امروزه تنها قسمت هايی از آن بر روی گچ سفيد به چشم می خورد.

هر یک از اضلاع ۴ دیوارِ گنبد، ۸.۸ متر طول دارند و ارتفاع بقعه ۱۸ متر و فاصله دهنه ی آن ۵/۹ متر می باشد. از کتیبه های بر روی دیوارها اثری دیده نمی شود اما بنا بر شواهد خطوط آن كوفی و شبیه به بناهایی همچون مدرسه ی شاه كماليه و بقعه فهادان بوده است.
شبستان بنا، محرابی را در میان خود دارد و در اطراف صحن یا حیاط، رواق هایی به چشم می خورد که در قسمت ضلع غربی بزرگتر هستند و در کنار آنها محرابی از گچ وجود دارد. رواق به فضایی مسقف و ستون دار اطلاق می شود که حداقل در یک طرف مسدود باشد و انسان را از تماس با بارش و تابش نور آفتاب حفظ کند. در حیاط علاوه بر اینوانچه های کوچک جلوی اتاق ها، چهار ایوان بلندتر نیز وجود دارد که بنا را به صورت چهارایوانی درآورده است.

علاوه بر رواق ها، عنصر دیگری که در فضای صحن دیده می شود، پايابی با ۳۸ پله به عمق ۲.۸ متر از سطح زمين است که دسترسی به آب قنات اله آباد را ممکن می سازد. چاه آبی با قطر دهانه ی دو متر در وسط حیاط وجود دارد که به سردابی به عمق ۵ متر منتهی می شود و کف سرداب نیز حوضی قدیمی به عنوان یکی از آثار به جای مانده از بنای اولیه ساختمان، وجود دارد.

در گوشه ای از حیاط اتاقی موسوم به اتاق بادگیر دیده می شود که می توانید وارد آن شوید و از خنکای نسیم بادگیر بر فراز آن لـ*ـذت ببرید. بر اساس شواهد تاریخی خاندان رضی، در اطراف این بنا خانه های عالی و بادگيرهای بلند ساخته بودند. در آن زمان این ساختمان درگاه بلند، دو مناره ی رفیع و باغچه ای پر از درخت داشت و کتابخانه و حمام در روبه روی بنا واقع شده بودند.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
امکانات گردشگری
در این محل موزه ای نیز بنا شده که کتیبه ها و سنگ قبرهایی در آن نگهداری می شود. در قسمتی دیگر تخت هایی برای پذیرایی وجود دارد که می توانید لحظه ای بر روی تخت ها بنشینید و با جرعه ای نوشیدنی خنک یا گرم، جانتان را تازه کنید.

اگر هـ*ـوس خرید صنایع دستی به سرتان زد نیز وارد فروشگاه کوچک و رنگارنگ این بنا شوید و یکی را انتخاب نمایید.

راه دسترسی و اطلاعات بازدید
آدرس

استان یزد، شهر یزد، محله تاریخی فهادان، کوچه رختشویخانه، کوچه حمام نو، مجاور بقعه دوازده امام

اطلاعات بازدید

زمان بازدید: همه روزه به جز ایام سوگواری تعطیل رسمی

ساعات بازدید: ۸.۰۰ تا ۱۹.۴۰

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]