یزد آشنایی با کویر سیاه کوه، یزد

[ATENA_A]

• طبس، عروس کویر ایران
• کلوت شهداد، سرزمین رمزآلود کرمان
• نایبند، چهره زیبای کویر

کویر سیاه کوه (عقدا) در استان یزد واقع است. این کویر داخل فرورفتگی نامنظمی در مجاورت کویر‌های اردستان و زردین قرار گرفته است. حدود مجاور این کویر پوشیده از سنگ‌های آذرین و آهکی است. مخروط افکنه‌های وسیعی در امتداد جنوب‌غربی روی سطح این کویر توسعه یافته‌اند. دو رودخانه‌ی اصلی آن از حد جنوب‌غربی کویر از انتهای شمالی و جنوبی وارد کویر می‌شوند. جریان‌های سیلابی نیز از سمت جنوب‌شرقی یزد به این کویر وارد می‌شوند.

در قسمت جنوبی این کویر و در حد فاصل زمین‌های پف کرده و نمکزار، باتلاقی وجود دارد. بیشتر سطح صفحات رسی این کویر ناهموار بوده و حالت بادکرده دارند که نشان‌دهنده‌ی شوری زیاد و بالا بودن سطح آب زیر‌زمینی در این کویر است. به طور موضعی در امتداد بخش غربی این کویر حفره‌هایی دیده می‌شود که بر اثر افت سطح زمین به وجود آمده‌اند. بعضی از این فرورفتگی‌ها بیضوی بوده و طول آن‌ها تا یک متر می‌رسد. همچنین دارای ۶۰ سانتی‌متر عرض و ۱۵ سانتی‌متر عمق هستند.

معمولا در این کویر، باد‌های نسبتا شدیدی می‌وزد. در اين منطقه نوسان دما در تابستان و زمستان و حتی در شب و روز زياد است. درجه‌ی حرارت هوا در طول سال، بين حداقل بيست درجه سانتی‌گراد زير صفر تا چهل و شش درجه سانتی‌گراد بالای صفر در نوسان است. معمولا سردترين ماه‌های سال در این منطقه‌ی کویری دی و بهمن و گرم‌ترین آن تير ماه است.

 

[ATENA_A]

بخش شمالی این کویر حتی در ماه مرداد، یعنی گرم‌ترین ماه سال نیز، مرطوب است. در صورتی‌ که بخش جنوبی در اواخر ماه خرداد خشک، ولی در اوایل ماه شهریور مجددا مرطوب می‌شود.

این کویر شکلی شبیه به هلال ماه دارد که در قوس درونی هلال آن سیاه کوه با ارتفاع ۲۰۵۰ متر قرار گرفته است. کویر سیاه کوه از سمت جنوب به کوه نمک و گریگون، از غرب به بیابان‌های نایین و نو گنبد و از شمال به ارتفاعات انارک محدود است. میانگین ارتفاع این کویر از سطح آب‌های آزاد حدود ۷۳۰ متر است.

پوشش گیاهی

در داخل کویر عقدا هیچ‌گونه پوشش گیاهی قابل مشاهده نیست. تنها در حاشیه‌ی کویر گیاهان هالوفیت و شورپسند همچون اشنان و گز قابل مشاهده است. در خارج از منطقه‌ی کویری و در زمین‌هایی که شوری خاک کمی کاهش می‌یابد، می‌توان پوشش گیاهی شامل تاغ، گون، اسفناج وحشی، تره تیزک، کاکوتی، فرفيون، گل گندم، شقايق کوهی، انغوزه، زنبق صحرایی، مليكا، خارشتر را مشاهده کرد.

حیات وحش


به دلیل شوری خاک، ضعف پوشش گیاهی و نبود چشمه‌های آب شیرین در منطقه تصور نمی‌شود حیات وحشی برای این منطقه وجود داشته باشد. اما در حاشیه‌ی منطقه، حیواناتی مثل گرگ، شغال، روباه معمولی، کفتار، کبک، تیهو، بلدرچین، عقاب دشتی، کبوتر چاهی، یاکریم، شاه بوف، سبزه قبا هندی، دم جنبانک ابلق و گنجشک معمولی یافت می‌شوند. انواعی گوناگون از رده‌ی خزندگان نیز در این منطقه به چشم می‌خورد که شامل راسته‌ی لاک پشت‌ها و نیز خانواده‌ی آگاما‌ها، سمندر‌ها و اسکینک‌ها است. از دیگر خانواده‌های خزندگان می‌توان به بزمجه‌ها اشاره کرد.