خراسان شمالی آیینه خانه سردار مفخم، موزه تاریخی فرهنگی بجنورد

KIMIA_A

کاربر نگاه دانلود
کاربر نگاه دانلود
عضویت
2016/06/01
ارسالی ها
3,446
امتیاز واکنش
25,959
امتیاز
956
سن
22
محل سکونت
تهران
عمارت آینه خانه مفخم ساختمانی است رفیع و با شکوه که در شمال شهر بجنورد.
عمارت آینه خانه مفخم از آثار منحصر به فرد عصر ناصری در شمال خراسان است , که در گذشته داخل باغ بزرگی قرار داشته و همراه با ابنیه دیگر از جمله عمارت آینه خانه مفخم , دروازه ورودی حوض خانه , باغ فواره و کلاه فرنگی تشکیل دارالحکومه مفخم را می داده که عمارت کلاه فرنگی بر اثر زلزله شدیدی که در بجنورد رخ داده تخریب شده و هم اکنون تنها آیینه خانه و عمارت مفخم به جای مانده .بنای آیینه خانه که محل کنونی اداره میراث فرهنگی و موزه مردم شناسی بجنورد می باشد .
عمارت آینه خانه مفخم با بناهای دیگری از جمله عمارت کلاه‌فرنگی و حوضخانه، در باغ بزرگی قرار داشتند که مجموعه آنها دارالحکومه مفخم را تشکیل می دادند. این بنا در دهه ۱۲۵۰خورشیدی همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمدخان شادلو معروف به سردار مفخم ساخته شده و به عنوان فضای اداری و دیوانی برای انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با رجال سیـاس*ـی عهد قاجار و نیز انجام مراسم تشریفات نظامی و رایزنی درباره مسائل سیـاس*ـی واجتماعی سران ایل مناطق تحت حکومت، مورد استفاده قرار می گرفته است.

طراحی نقشه این بنا به دست میرزا مهدی خانشقاقی معروف به ممتحن‌الدوله از نخستین معماران ایرانی که از دانشکده معماری پاریس فارغ التحصیل شده بود، انجام شد.

ساختمان آیینه‌خانه در ۲ طبقه به ابعاد تقریبی ۱۱ در ۱۸ متر و به ارتفاع حدود ۱۰ متر ساخته شده که در مجموع ۹ اتاق دارد. یکی از اتاق های فوقانی، تالاری به ابعاد ۳ در ۸ متر است که تمام دیوارها و سقف آن آیینه کاری شده و به خاطر وجود همین تالار، این بنا را آیینه‌خانه نامیده‌اند.
عمارت آینه خانه مفخم سه در ورودی دارد، ورودی بزرگ‌تر در ضلع شمالی و دو ورودی کوچک‌تر در ضلع شرقی و غربی قرار دارند. هر سه ورودی به یک راهروی شرقی و غربی متصل می شود که در یک طرف آن ۴ اتاق و در طرف دیگر آن چند حجره و نیز دو رشته پلکان در منتهی‌الیه شرقی و غربی وجود دارد که به طبقه فوقانی راه پیدا می‌کند.ورودی اصلی بنا در وسط ضلع شمالی حدود ۲۲۰سانتی متر عرض دارد و سقف آن با توس کلیل پوشیده شده است. در دو سوی این ورودی ۴ نیم ستون به قطر حدود ۱۰۵ سانتی‌متر و ارتفاع بیش از ۱۰متر وجود دارد که تمام بدنه آنها با کاشی‌های فیروزه‌ای، لاجوردی و نیز کاشی‌های سیاه، سفید و زرد پوشیده شده است.دو نیم ستون وسطی که درست در طرفین ورودی قرار گرفته بلندتر و بر بدنه هر یک ۱۲بار نام پیامبر اسلام محمد بن عبدالله به خط کوفی بنایی با طرح‌های هندسی آراسته شده است.
در حد و فاصل نیم ستون‌های ورودی ۲ طاق نمای نسبتاً عمیق وجود دارد که با کاشی‌های هفت رنگ نماسازی شده است. روی این طاق نماها نقوش اسلیمی و یک ترنج هندسی نقش شده است که در وسط آن نقش شیری وجود دارد که گاوی را از پای در آورده است. در تمام نقوش مذکور که بر کاشی‌های هفت رنگ نقش شده و نیز نقوش بخش‌های دیگر، غلبه با رنگ زرد است. در دو سوی ورودی این بنا در همین ضلع نقش ۲ سرباز مسلح قاجار دیده می‌شود که به طور نمادین همچون ۲ نگهبان همیشه بیدار با چشمانی گشاده پیوسته ورودی و خروجی این ساختمان را کنترل می‌کنند.

تالار آیینه‌خانه
تالار آیینه که محور اصلی این ساختمان است در طبقه دوم قرار گرفته و از طریق ۲ رشته پلکان انتهای شرقی وغربی و راهروی طبقه اول قابل دسترسی است. این اتاق، ۳ در از جنس چوب صندل دارد که با استخوان ترصیع شده اند. در ازاره تالار سنگ مرمر مرغوب به کار رفته و بلافاصله از بالای سقف آن آیینه کاری شروع شده و تمام بدنه و سقف تالار را در بر گرفته است. در این آیینه کاری ها ۱۷طرح مختلف شامل طرح های زیبای هندسی و گیاهی، طرح چهلچراغ ها که در وسط اتاق آویخته بوده اند و نیز نمای بیرونی آیینه خانه به طرز استادانه ای اجرا شده است.


emarate-mofakham-bojnord.jpg
 
  • پیشنهادات
  • ATENA_A

    کاربر نگاه دانلود
    کاربر نگاه دانلود
    عضویت
    2018/02/17
    ارسالی ها
    23,992
    امتیاز واکنش
    29,350
    امتیاز
    1,104
    [HIDE-THANKS]
    مقاله‌های مرتبط:
    • عمارت سردار مفخم، شاخص ترین معماری دوره قاجار بجنورد
    • زلزله خراسان شمالی عمارت «مفخم» را دچار آسیب کرد
    یکی از مکان‌های تاریخی شهر بجنورد آیینه‌خانه مفخم است. در دوره قاجاریه، شمال و غرب شهر بجنورد را باغ‌های بزرگ با عماراتی با شکوه فرا گرفته بود، اینک از آن همه، بیش از دو بنا باقی نمانده است. آیینه‌خانه یکی از این دو بنا است که مقر سردار مفخم حکمران بجنورد، اسفراین، جاجرم، استرآباد بود و به همراه عمارت مفخم، بنای کلاه فرنگی، حوضخانه و باغ فواره دارالحکومه بجنورد را تشکیل می‌داده است که عمارت کلاه فرنگی بر اثر زلزله شدیدی که در بجنورد رخ داد، تخریب شد و هم‌اکنون تنها آیینه‌خانه و عمارت مفخم بر جای مانده است. در حال حاضر بنای آیینه‌خانه، موزه مردم‌شناسی استان است. این بنا در شمال شهر بجنورد و در انتهای خیابان شریعتی شمالی واقع شده است.

    626569cb-57b6-4f30-8919-68301be561b7.jpg


    بانیان اثر یارمحمدخان سهام‌الدوله بجنوردی معروف به سردار مفخم و معمار آن احتمالا ممتحن‌الملک شقاقی بوده که پس از تحصیل در مدرسهدارالفنون به دستور ناصرالدین شاه بانیان اثر یارمحمدخان سهام‌الدوله بجنوردی معروف به سردار مفخم و معمار آن احتمالا ممتحن‌الملک شقاقی بوده که پس از تحصیل در مدرسهدارالفنون به دستور ناصرالدین شاه جهت گذراندن تحصیلات عالیه در رشته معماری به فرانسه اعزام و پس از رجعت به کار احداث کاخ‌های بزرگان گمارده شد که مدرسه شهید مطهری تهران، سپهسالار سابق نیز از جمله کارهای او است. این بنا در دهه ۱۲۵۰ خورشیدی همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه ساخته شد و به عنوان فضای اداری و دیوانی برای انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با رجال سیـاس*ـی عهد قاجار و نیز انجام مراسم تشریفات نظامی و رایزنی درباره مسایل سیـاس*ـی و اجتماعی سران ایل مناطق تحت حکومت، مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
    [/HIDE-THANKS]
     

    ATENA_A

    کاربر نگاه دانلود
    کاربر نگاه دانلود
    عضویت
    2018/02/17
    ارسالی ها
    23,992
    امتیاز واکنش
    29,350
    امتیاز
    1,104
    [HIDE-THANKS]
    الار آیینه
    924ea1d6-38f4-4fce-8954-689d0d732b44.jpg


    عکاس علی رازی

    ساختمان آیینه‌خانه در ۲ طبقه به ابعاد تقریبی ۱۱ در ۱۸ متر و به ارتفاع حدود ۱۰ متر ساخته شده است که در مجموع ۹ اتاق دارد. یکی از اتاق‌های فوقانی، تالاری به ابعاد ۳ در ۸ متر است که تمام دیوارها و سقف آن با طرح‌های زیبای آیینه‌کاری شده است. آنچه اطلاق نام آیینه‌خانه را بر این بنا موجب گشته، وجود این تالار با تزیینات آیینه‌کاری در طبقه فوقانی است که به عنوان فضای اداری و دیوانی جهت ملاقات‌های رسمی سردار مفخم، حاکم بجنورد و برپایی مراسم تشریفات نظامی و رایزنی در باب مسایل سیـاس*ـی و اجتماعی با سران ایل شادلو و دیگر رجال مطرح قاجار مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

    1373af93-d484-4575-a780-d2084f1541b6.jpg


    از نکات قابل توجه این تالار، وجود تصاویر ۱۳۴ تن از شخصیت‌های برجسته عصر صفوی تا دوره قاجار و همچنین سران حکومتی کشورهای همجوار است، که شاخص‌ترین آن‌ها شاه طهماسب، شاه عباس، آغا محمدخان، فتحعلی شاه و کریم‌خان زند است که در قسمت گیلویی زیر سقف نصب شده و خود مروری است بر تاریخچه فعالیت‌های سیـاس*ـی انجام شده در این بنا. در تزیین تالار از ۱۷ طرح مختلف استفاده شده که شامل نقش چلچراغ، مقرنس،, نمای بیرون عمارت، نقوش اسلیمی گیاهی، هندسی و … است.

    095d7099-6111-4f61-951b-e0b5fc5b3136.jpg

    [/HIDE-THANKS]
     

    ATENA_A

    کاربر نگاه دانلود
    کاربر نگاه دانلود
    عضویت
    2018/02/17
    ارسالی ها
    23,992
    امتیاز واکنش
    29,350
    امتیاز
    1,104
    [HIDE-THANKS]
    مصالح به کار رفته در این بنا شامل آجر، ماسه، آهک و گچ بوده که در جهت رعایت اصول معماری در زیرسازی و پی این بنا از سنگ استفاده شده است. همچنین چوب روسی به صورت عمودی و افقی نیز به منظور استحکام بنا به کار گرفته شده است. آیینه‌خانه، توسط فضای سبز محدودی از جمله گل‌کاری و احداث چپر و پرچین از کل مجموعه دارالحکومه منفک می‌شده است. بنای فوق‌الذکر دارای پلانی آزاد بوده، رعایت نظام هندسی، وجود تقارن و الهام‌پذیری از معماری غرب به عنوان مثال استفاده از کاشی هفت‌رنگ در ساخت آن به وضوح مشاهده می‌گردد. در ساخت نمای آیینه‌خانه از کاشی در سه تکنیک هفت‌رنگ، معقلی و اسلیمی استفاده شده است. ابعاد بنا ۹۰/۱۰ × ۱۸ متر ارتفاع آن با احتساب مناره‌ها ۶۰٫۱۴ متر و مساحتی بالغ بر ۵٫۳۹۲ متر را شامل می‌شود. ساختمان دارای سه درب ورودی در اضلاع شمالی ورودی اصلی، غربی و شرقی است که هر سه به راهرویی در طبقه اول منتهی می‌شوند.

    616cc7dc-1ed5-4215-8995-d24aeb6a91cf.jpg


    در یک طرف این راهرو حجره‌هایی و در سوی دیگر چهار اتاق قرار دارد. در دو انتهای راهرو پلکان‌هایی تعبیه شده که به طبقه فوقانی جایی که تالار آیینه در آن واقع شده است، ختم می‌شود. طبقه دوم نیز شامل چهار اتاق و تالار آیینه است.

    50be6614-d6d3-42bc-8640-21f1f5ca8c05.jpg


    درب‌های این طبقه از جنس چوب صندل بوده که با استخوان تزیین شده‌اند. سقف‌ها مشبک چوبی هستند که این خود از شاخصه‌های معماری عصر قاجار محسوب می‌شود. سقف بنا دو پوششه بوده که شیروانی آن قبلا از جنس سفال و هم‌اکنون از ورق گالوانیزه است. در نمای شمالی اصلی عمارت ۴ نیم ستون به قطر تقریبی ۱۱۰ سانتی‌متر و ارتفاع ۱۰ متر مشاهده می‌شود. دو نیم ستون دارای یک تاج نیم دایره‌ای هستند که شکل گلدسته را تداعی می‌کنند و دو نیم ستون دیگر فاقد تاج هستند. این نیم ستون‌ها با کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی و نیز کاشی‌های سیاه، سفید و زرد مزین شده‌اند. نیم ستون‌ها با خط معقلی بسیار زیبایی آراسته شده‌اند که کلمه محمد به خط کوفی به طور منظم در این نیم ستون‌ها از پایین به بالا ۱۲ مرتبه تکرار شده است.

    02efe1fe-4654-4ff3-9b81-fc4c6c0d0ca4.jpg

    [/HIDE-THANKS]
     

    ATENA_A

    کاربر نگاه دانلود
    کاربر نگاه دانلود
    عضویت
    2018/02/17
    ارسالی ها
    23,992
    امتیاز واکنش
    29,350
    امتیاز
    1,104
    [HIDE-THANKS]
    در قسمت فوقانی نمای اصلی یک تاج نیم دایره‌ای وجود دارد که نسبت به دو تاج نیم دایره‌ای روی مناره‌ها بسیار بزرگ‌تر است. نقوش کاشی‌کاری این نیم ستون‌ها گل لاله به رنگ قرمز و آبی به صورت سر بالا و واژگون نصب شده است زمینه لاجوردی کاشی‌کاری و نقوش جدال بین شیر و اژدها در آن دیده می‌شود. در فرهنگ باستانی ایران زمین جدال بین شیر و اژدها سمبلی از جدال بین خیر و شر بوده است.

    در این تصویر در حالی که اژدها سمبل شر، شیر را در بر گرفته، شیر سمبل خیر با فشردن گلوی اژدها، شر را به آستانه نابودی می‌کشاند. در کنار جدال بین خیر و شر، دو تفنگدار در حالی که به زمین زانو زده‌اند، محل جدال بین شیر و اژدها را نشانه رفته‌اند. این سربازان نیز خود می‌توانند نمادی از خیر و شر که با هم در جنگند، باشند. در زیر این قسمت طاقی وجود دارد که درب ورودی را در میان گرفته است. کاشی‌های این قسمت به رنگ زرد فیروزه‌ای و لاجوردی تزیین شده‌اند.

    e280596e-f0a5-403a-814d-bd1d13ede5d4.jpg



    پیشانی طاق با نقوش اسلیمی تزیین شده است. در دو طرف درب ورودی نقش دو سرباز در حال نگهبانی از بنا به چشم می‌خورد که حالت چشم‌ها و طرز ایستادن سربازان یادآور تابلو‌های تعزیه عصر قاجار است. در بخش میانی نما یک طاق جناقی وجود دارد که در قسمت میانی آن پنجره‌ای به ابعاد ۲۹۰ سانتی‌متر قرار دارد، به نام طارمی و علت بزرگ بودن آن تامین نور تالار آیینه و ایجاد چشم‌انداز مناسب به فضای بیرون است.

    تزیینات این طاق محراب‌گونه، نیز با کاشی‌کاری با طرح و نقوش اسلیمی است. بین قسمت فوقانی و میانی نما دو ردیف کاشی هفت‌رنگ نصب شده که به طور کلی در معماری این دوران رسم بر این بوده است که نام معمار و بانی بنا در قسمت بالای ورودی به صورت کاشی‌کاری حک می‌شده، در این بنا هم قبلا در همین محل کتیبه‌ای وجود داشته است که محدوده حکومتی سردار مفخم و همین‌طور نام بانی بنا در آن نقش بسته بوده که در دوران پهلوی به دستور رضا شاه این کتیبه از سردر بنا جدا شده و به جای آن کاشی‌کاری فعلی نصب شده است.

    64533bda-a307-4f50-9876-a45fdb6a3b19.jpg

    [/HIDE-THANKS]
     

    برخی موضوعات مشابه

    پاسخ ها
    2
    بازدیدها
    192
    پاسخ ها
    0
    بازدیدها
    138
    پاسخ ها
    0
    بازدیدها
    143
    پاسخ ها
    0
    بازدیدها
    158
    پاسخ ها
    0
    بازدیدها
    144
    پاسخ ها
    0
    بازدیدها
    142
    پاسخ ها
    0
    بازدیدها
    131
    پاسخ ها
    0
    بازدیدها
    152
    بالا