متون ادبی کهن اشترنامه

فاطمه صفارزاده · 2018/12/02

یک دمی ای ساربان عاشقان

در چرا آور زمانی اشتران

اندرین صحرای بی پایان درآی

تا درین ره بشنوی بانگ درای

تا در آنجا جمع گردد قافله

سوی حج رانیم ما بی مشغله

کعبهٔ مقصود را حاصل کنیم

در تجلّی خویش را واصل کنیم

عقبی بر شیمهٔ این ره زنیم

حلقه بر سندان داراللّه زنیم

روی در صحرای عشّاق آوریم

یاد از گفتار مشتاق آوریم

باز سرگردان این صحرا شویم

در درون کعبه ناپروا شویم

این چنین ره راه مشتاقان بود

تا ابد این راه بی پایان بود

ای دل آخر جان خود ایثار کن

یک دمی آهنگ کوی یار کن

ره روان رفتند و تو درماندهٔ

حلقهٔ در زن،‌که بر درماندهٔ

اشتران جسم در صحرای عشق

مـسـ*ـت میآیند در سودای عشق

همچو ایشان گرم رو باش و مترس

اندرین ره سیر کن فاش و مترس

هر کجا آیی فرود آنجا مباش

این دویی بگذار و جز یکتا مباش

بعد از آن در گرد این صورت مگرد

همچو درّی باش در دریاش فرد

تا که از ملک معانی برخوری

از سر سررشتهٔ خود بگذری

پس مهار عشق در بینی کنی

بعد از آن آهنگ یک بینی کنی

بر قطار اشتران عاشق شوی

در درون کعبه صادق شوی

دیر صورت زود گردانی خراب

تا بتابد از درونت آفتاب

در محبّت تاکه غیری باشدت

در درون کعبه دیری باشدت

بحث بارهبان دیری بر فکن

طیلسان لم یکن در سر فکن

تا ترا معلوم گردد حالها

باز دانی زو همه احوالها

در بن این بحر بی پایان بسی

غرق کشتند و نیامد خود کسی

کس چه داند تا درین دیر کهن

چند تقدیر آوریدند از سخن

جایگاهی خوفناکست این مکان

وامایست و اشتران زینجا بران

تامگر در کعبهٔ جانان روی

در مقام ایمنی خوش بغنوی

کعبهٔ جانها مکانی دیگرست

این زمان آنجا زمانی دیگرست

این رهی بس بینهایت آمدست

تا ابد بیحدّ وغایت آمدست

پای دل در پیچ و بس مردانه باش

در جنون عشق کل دیوانه باش

راه اینست و دگر خود راه نیست

هیچ دل زین راه ما آگاه نیست

ره روان دانند راه عشق را

کز دو عالم هست این ره برترا

راه عشقست این وراه کوی دوست

راه رو تا در رسی در کوی دوست

کعبهٔ عشّاق را دریاب زود

جملهٔ ذرّات شان این راه بود

این ره اندر نیستی پیدا شدست

این چنین ره راه پرغوغا شدست

راه دورست و دمی منشین ورو

ره یکی است و تو ره میبین و رو

جهد کن تا اندرین راه دراز

گرم رو باشی نمانی مانده باز

جهد کن تا هیچ غیری ننگری

تا ز فضل جاودانی برخوری

جهد کن تا تو بمانی برقرار

زانکه بسیارست گل بازخم خار

سالکان پخته و مردان دین

عاشقان بردبار راه بین

اندرین ره رازها برگفتهاند

درّ معنی را بمعنی سفتهاند

گم شدند اول ز خود پس از وجود

لاجرم دیگر ره رفتن نبود

باز بعضی در صور یک بین شدند

باز بعضی مانده و خودبین شدند

باز بعضی در گمان و در یقین

همچو بلعم مانده نه کفر و نه دین

باز بعضی خوار مانده در جنون

باز بعضی گفتشان آمد فنون

باز بعضی در زمین، خوار از تعب

باز ماندند از صورها در عجب

باز بعضی از کتبها دم زدند

داد خود از صورت حس بستدند

باز بعضی در نوشید*نی و در قمار

بازماندند اندرین پنج و چهار

باز بعضی خوارو ناپروا شدند

درمیان خلق، تن رسوا شدند

باز بعضی تن ضعیف و جان نزار

خرقهٔ در فقر کردند اختیار

باز بعضی در عجایبهای راه

باز استادند در جنب گـ ـناه

باز بعضی کنج بگزیدندو درد

تا فنای شوق آید در نبرد

باز بعضی غرقهٔ آتش شدند

باز افتادند و دل ناخوش شدند

باز بعضی باد کبر از سر برون

آوریدند وشدند ایشان زبون

باز بعضی آبروی خویشتن

عرضه دادند از میان انجمن

باز بعضی زرق وسالوس آمدند

اندرین ره بس بناموس آمدند

باز بعضی عالم منطق شدند

از مقام الکنی ناطق شدند

باز بعضی ناطق وپر گو شدند

در بر چوگان تن،‌چون گوشدند

باز بعضی در جدل جهّال وار

آمدند و قیل کردند اختیار

باز بعضی حاکم دنیا شدند

فارغ ازدانستن عقبی شدند

باز بعضی عدل کردند از یقین

آنچه حق فرموده است از راه دین

باز بعضی دزد و هم رهزن شدند

عاقبت اندر سر این فن شدند

باز بعضی کنج کردند اختیار

تن فرو دادند در صبر و قرار

باز بعضی عقل را عاشق شدند

در مقام عقل خود صادق شدند

باز بعضی درمقام بیخودی

عشق آوردند در الاالذی

باز بعضی عاشق و حیران شدند

در ره توحید، بی برهان شدند

این ره کل دان و باقی هیچ دان

این ره جدّست و باقی پیچ دان

گردرین راه اندر آیی یکدمی

حیرت جان سوز بینی عالمی

چند خفسی خیز و ره را ساز کن

یک زمان اندر یقین پرواز کن

برگذر زین چار طبع و شش جهت

تا به بینی کل جان، در عافیت

کعبهٔ عشاق یزدانست آن

ره نداند برد جسم، الا بجان

گر درین رهها، نهٔ تو راه بین

بازمانی دور افتی از یقین

هرکسی در مذهب و راهی دگر

هر کسی چون دلو در چاهی دگر

آن کسان که دیگ سودا میپزند

هر یکی اندر هوای دیگرند

آنکه او در قید دنیا مبتلاست

او کجا مستوجب راه بقاست

آنکه در تحصیل دنیا باز ماند

در میان چار طبع آز ماند

آنکه او مستغرق عرفان بود

بر سر خلق جهان سلطان بود

آنکه او شایسته آید پیش شاه

کی تواند کرد در غیری نگاه

آنکه او در صحبت سلطان بود

هرچه گوید پادشه را آن بود

آرزویی نکندت تا جان شوی

بعد از آن شایستهٔ جانان شوی

راز سلطان گوش داری در دلست

حل شود اینجایگه هر مشکلست

هرکه او در پیش شه شد راز دار

زان توان دانست هر ترتیب کار

راه کن تا بر در سلطان شوی

ورنه تو چون چرخ سرگردان شوی

راه کن در گفت و گوی تن ممان

سرّ اسرار حرم را باز دان

چارهٔ در رفتن این ره بجوی

قافله رفتند و ما در گفت و گوی

قافله رفتند و تو در خوابگاه

کی تواند کرد،‌مرد خفته راه

فاطمه صفارزاده · 2018/12/02

بود وقتی در ره حج قافله

راه دور و رهروان پر مشغله

در میان قافله بُد رهروی

هر دو گوشش بود کر، مینشنوی

ناگهان آن مرد کر بر ره بخفت

قافله از جایگه ناگه برفت

کر بخفته بود زیشان بیخبر

بود مردی بازمانده همچو کر

رفت و کر از خواب خوش بیدار کرد

این سخن در گوش کر تکرار کرد

گفت ای کر قافله رفتند خیز

بیش ازین بر جان خود آتش مریز

خیز تا با یکدگر همره شویم

بیش ازین اینجا به تنها نغنویم

قافله رفتند و ما اینجایگاه

درنگر تا چند در پیش است راه

کر نمیدانست حیران مانده بود

بیخبر از جسم و از جان مانده بود

مرد گفت ای کر چرا درماندهٔ

برمثال حلقه بر در ماندهٔ

جان خود بر باد دادم بهر تو

چون کنم مینوشم اکنون، زهر تو

گفت کر ما را تو بگذار و برو

ورنه اینجا همچو من خوش می غنو

اندرین بودند کآمد دو عرب

دزد ره بودند پر خوف و تعب

هر یکی بر اشتری دیگر سوار

برگرفته در کف خود یک مهار

تیغها در دست پرسهم آن دو تن

حمله آوردند، بر آن هر دو تن

کر دوید و پیش ایشان مردوار

خویشتن افکند اندر روی خار

مرد دیگر ترسناک افتاده بود

چشم بر حکم قضا بنهاده بود

تا چه آید از پس پرده برون

در دلش میزد عجائب موج خون

کر ز روی خار اندر پای خاست

گشت حیران میدوید از چپ و راست

آن دو اشتروار از دنبال او

میدویدند از پی آن راه جو

عاقبت کر را گرفتند آن دو تن

خون روان گشته ورا از جان و تن

خارها بشکسته در اعضای او

گرچه میدانست آن سودای او

مرد دیگر ایستاده بر کنار

تن نهاده بد بحکم کردگار

دو سوار او را نمیگفتند هیچ

دست کر بستند و پایش پیچ پیچ

کر در آنجا زار زار افتاده بود

تن در آن حکم قضا بنهاده بود

ناگه از آن روی صحرا گرد خاست

یک گروهی آمدند از چپ و راست

سبز پوشان عجایب آن گروه

جمله بر اسب سیاه و باشکوه

گرد ایشان در گرفتند چون حصار

زخمها کردند بر آن دو سوار

دست و پای کر گشادند آن زمان

کر عجایب مانده بُد زان مردمان

مرد دیگر را بپرسیدند ازو

با شما از هر چه کردند باز گو

گفت ما با یکدیگر همره بدیم

در میان قافله در ره بدیم

ناگهان این کر بخفت اینجایگاه

خواب او را در ربود و شد ز راه

خفته بودم من چواو جای دگر

ازوجود خویش و عالم بی خبر

عاقبت از خواب چون آگه شدیم

چون بدیدم خویش بی همره شدیم

ره نمیدانستم و حیران شدم

اندرین ره زار و سرگردان بُدم

اندرین ره چشم من تاریک شد

مرگم از دور آمد و نزدیک شد

من بسوی آسمان کردم نگاه

گفتم ای دانا مرا بنمای راه

هاتفی آواز داد و گفت رو

زود باش و تیز تاز و خوش برو

خویش را در ره فکندم آن زمان

راز گویان با خداوند جهان

در رسیدم در زمان این جایگاه

دیدم این بیچاره خوش خفته براه

بیخبر چون مردهٔ بر روی خاک

گرچه من بودم در آنجا خوفناک

من ورا بیدار کردم در زمان

تا رویم اندر پی آن همرهان

هرچه گفتم گوش را با من نکرد

ذرّه از درد من او غم نخورد

همچو من او بازماند این جایگاه

همچو او من بازپس ماندم براه

چون بدانستم کری بود این ضعیف

همچو من بیچاره و زار و نحیف

ناگهان این هر دو تن پیدا شدند

بر سرما ناگهانی آمدند

دست این مسکین به بستند این چنین

خار در پهلو شکستند این چنین

من چو این دیدم باستادم برش

تا چه آید از قضا اندر سرش

خویش را در امن دیدم زین دو تن

کم نمیگفتند چیزی از سخن

ناگهانی چون شما پیدا شدید

داد ما زین هر دو تن وا بستدید

چون شما بر ما چنین آگه شدید

شد یقین من که خضر ره بدید

روی در وی کرد پیر سبزپوش

شربتی دادش که بستان و بنوش

چون بخورد آن مرد آن آب حیات

بار دیگر یافت او از غم نجات

پارهٔ دیگر بدان کر داد و خورد

جان او را از غمان آزاد کرد

شکر کردند آن دو تن در پیش حق

پارهٔ در جسمشان آمد رمق

روی با کر کرد پیر سبز پوش

گفت خوش خورپاره دیگر بنوش

کر بگفتا پشت من افکار شد

از وجود، این جان من از کار شد

این دو تن کردند بر ما ظلم و جور

گر خدا دانی،‌رسی این را بغور

داد ما زین هر دو ظالم تو بخواه

زانکه ما را آمدی تو خضر راه

من ضعیف و نامراد و بیکسم

قافله رفته، بمانده از پسم

سوی حج امسال کردم روی خویش

من چه دانستم چنین آید به پیش

سالها خونابهٔ پر خوردهام

نیک مردیها بعالم کردهام

بر در حق بودهام من سالها

تا همه معلوم کردم حالها

اربعین و خلوت پر داشتم

عمر در خون جگر بگذاشتم

تامگر ره در خدا دانی برم

دین دار از امّت پیغمبرم

سالها تحصیل کردم در علوم

خواندهام بسیار در علم نجوم

جملهٔ تفسیر از بر کردهام

سعیهای پر بمعنی بردهام

چند پاره دفتر از درد فراق

ساختم از خویشتن در اشتیاق

مر مرا بسیار کس یاران بدند

چون بدیدم جمله اغیاران بدند

پادشاه شهر خود دانستهام

کرده نیکی آنچه بتوانستهام

چار فرزندم خدا داد از دو زن

نیکبخت و نیک خواه و پاک تن

سوی حج همراه جانم اوفتاد

بعد چندین سال اینم دست داد

عشق پیغمبر فتاد اندر دلم

تا شود آسان حدیث مشکلم

روی خود را آوریدم در حجاز

تا برآرد حاجت من کار ساز

هر چهارم طفلکان همراه بود

من چه دانستم قضا ناگاه بود

ناگهان در سوی بغداد آمدم

چون رسیدم بخت دلشاد آمدم

خانه بامن بود همره آن زمان

ناگه از امر خدای غیب دان

زن که با من بود از دنیا برفت

ناگهان افتاد فرزندان بتفت

از جهان رفتند فرزندان دگر

من چه دانستم قضا آمد بسر

خویشتن با قافله همره شدم

تا بدین جاگاه شان همره شدم

کار من زینسان که گفتم بد چنین

کرد این تقدیر رب العالمین

این دو تن جور فراوان کردهاند

تو چه دانی تا چه با ما کردهاند

روی در کر کرد پیر سبز پوش

دست زد بر لب که یعنی شوخموش

ناگهانی آن دو تن اشتر سوار

کرده آنجا گاه هر دوپاره بار

هر دو تن رفتند سوی قافله

باز رستند از وبال و مشغله

باز گشتند آن زمان آن هر چهار

بشنو این سر گر تو هستی هوشیار

تو درین ره بر مثال آن کری

کار و احوال یقین را ننگری

بر سر ره خفتهٔ ای بیخبر

دزد در راهست و جانت بر خطر

عقل آمد مر ترا آگاه کرد

جان تو در حال قصد راه کرد

تنبلی کردی نرفتی آن زمان

باز ماندی بر سر راه جهان

این دو دزد روز و شب اندر قضا

آمدند و جور دیدی با جفا

بر سر خوان هـ*ـوس افتادهٔ

چشم بر راه ازل بنهادهٔ

کی ترا سودی رسد زینسان زیان

ماندهٔ اینجای خوار و ناتوان

رهبر تو پیر عشق سبز پوش

آب معنی کن ز دست عشق نوش

راز خود با عشق نه اندر میان

تا رساند مر ترا با جان جان

چار فرزند طبیعت بند کن

اعتماد جان بدین صورت مکن

تا بمنزلگاه عقبی در رسی

چند گویم چون بمانده واپسی

دیوت از ره برد و لاحولیت نیست

از مسلمانی به جز قولیت نیست

چند گویم چون نهٔ تو مرد دین

چون کنم چون تونهٔ در درد دین

در غم دنیا گرفتار آمدی

خاک بر فرقت که مردار آمدی

باز ماندی در طبیعت پرهوس

اندرین ره کت بود فریادرس

بازماندی اندرین راه دراز

در نشیبی کی رسی اندر فراز

بازماندی همچو خاک راه تو

کی شوی از راز جان آگاه تو

بازماندی اندرین دریای کل

پای تا سر بسته اندر بند و غل

بازماندی تو بزندان ابد

ذرّهٔ بوئی نبردی از احد

بازماندی همچو سگ مردار را

کی ترا بگشاید این اسرار را

بازماندی و نخواهی رفت تو

بر سر این ره، بخواهی خفت تو

بازماندی ای فقیر ناتوان

داده بر باد این جهان و آن جهان

بازماندی از میان قافله

اوفتادی در میان مشغله

اوفتادی همچو مرغی در قفس

چون توانی زد در آنجاگه نفس

بازماندی در بلا خوار و اسیر

ان هذا کل، فی یوم عسیر

بازماندی در دهان اژدها

اوفتادی اندرین عین بلا

بازماندی همچو خر در گل کنون

کی بری از گل تو آخر ره برون

بازماندی دست و پابسته به بند

بازماندی اندرین راه گزند

ای گرفتار وجود خویشتن

زود بگذر تو زبود خویشتن

ای گرفتار طبیعت چار سو

باز ماندی درجهان گفت و گو

اندرین گفتار، این شهباز جان

یک دمش از این طبیعت وارهان

فاطمه صفارزاده · 2018/12/02

شاه بازی بود پرها کرده باز

بود پران در هوای عزّ و ناز

دایما از عشق در پرواز بود

گاه با گنجشک و گـه با باز بود

خوی با مرغان دیگر کرده بود

روی در هرجایگه آورده بود

هر زمانی در سرایی مسکنش

هر زمانی درجهانی مأمنش

زحمت مرغان دیگر اونداشت

هر زمان در مسکنی سر میفراشت

از قضا یک روز مرغی چند دید

از هوا در سوی آن مرغان پرید

جایگاهی بود خوش آن مرغزار

مسکنی جان بخش و آبی خوشگوار

سبزه زاری هم چنان باغ ارم

باغ جنّت جایگاهی بس خرم

میوههای رنگ رنگ از شاخسار

اوفتاده در میان جویبار

چون بهشت آنجایگه بس خوب و خوش

با صفت همچون سرایی ماه وش

مسکنی خوش بود و جایی بس شریف

وندر آنجا بُد درختان لطیف

بلبل و قمری در آنجا بیشمار

برنشسته بر سر هر شاخسار

عکّه و درّاج با طوطی و زاغ

میپریدند اندر آن وادی باغ

سبزههای خوب و خوش رسته در آن

چشمههای نازنین، آب روان

سیب و نارنج و ترنج و به بسی

میوههای رنگ رنگ آنجا بسی

این چنین جای لطیف و نازنین

چون بهشتی بر صفت پرحور عین

شاهباز از روی چرخ آنجا بدید

بانگ آن مرغان در آنجاگه شنید

در نشاط آمد چو آنجا جای دید

چون بهشتی مسکن و ماوای دید

خواست تا آبی خورد از جویبار

بیخبر بود او که بُد دام از کنار

شاهباز آن جایگاه خوش بدید

یک زمان آنجایگه او آرمید

کرد با مرغان دیگر جلوه خود

فارغ او از حادثات نیک و بد

درشد آمد در کنار آب جوی

آمده انمرغکان در گفت و گوی

از قضا آنجا یکی مردی ضعیف

دام کرده تن نزار و دل نحیف

تا مگر مرغی فتد در دام او

گشته پنهان در میان آب جو

دید شهبازی که آمد پیش دام

گفت پیدا گشت آنجا گاه کام

دام را در دست خود هنجار داد

در هوا و در زمین رفتار داد

شاهباز آمد بدام او نشست

در کشید او دام و پایش هر دوبست

شاهباز از جای خود پرواز کرد

پایها در بند و پرها باز کرد

خواست تا پرواز گیرد شاهباز

پایها را دید اندر دام باز

گفت آوخ کار من از دست شد

چون کنم چون پای من درشست شد

ای دریغا بازماندم در تعب

بازماندم اندرین سرّ عجب

چون کنم زین جایگه پرواز من

کی رهائی یابم از وی باز من

چون کنم من تا رهائی باشدم

زین چنین بندی جدائی باشدم

چون کنم تا خود برون آیم ازین

من چه دانستم که افتم در کمین

چون کنم زین بند چون آیم برون

که درین باشد مرا هم رهنمون

چون کنم تا من از اینجا جان برم

پای خود آرم برون وبر پرم

چون کنم صیاد آمد پیش من

تا نمک ریزد بچشم ریش من

چون کنم من چون کنم بسیار گشت

باز خوف و ترس با او یار گشت

چون کنم ای دل ز مکر دامگاه

چون کنم چون مر مرا اینست راه

چون کنم ای دل چو حکم یار هست

میشوم اینجایگه من پای بست

مرد صیاد آمد آنگه در برش

دست کرد و برگرفت انگه پرش

شاهباز از ترس پرها باز کرد

مرد دیگر بار قصّه باز کرد

عاقبت او را بر آوردش زدام

مرد صیادش شده دل شادکام

گفت این را من به پیش شه برم

کام خود را باز در چنگ آورم

این چنین شهباز هرگز کس ندید

بخت تو صیاد ناگه شد پدید

یافتی کام دل اکنون شاد باش

بعد از این از اندهان آزاد باش

یافتی چیزی که آن همتاش نیست

چست باش و اندرین جاگه مایست

هیچ صیادی چنین بازی نیافت

همچو تو آواز و آغازی نیافت

هیچ صیادی چنین شاهی ندید

این چنین گنجی بناگاهی ندید

وقت آن آمد که دل شادان کنم

خویشتن را پیش سلطان افکنم

وقت آن آمد که غمها در گذشت

با که گویم این زمان من سرگذشت

وقت آن آمد که فرزندان من

درخوشی بینند جسم و جان من

عمر در خون جگر بگذاشتم

لاجرم در عاقبت بر داشتم

هر غمی را شادیی اندر پی است

چون گذشتی از بهار آنگه دی است

شاد باش و راه را در پیش گیر

آنگه از سلطان مراد خویش گیر

هر دو پای شاهباز آنگه به بست

شاد و خرم بامداد از جای جست

در قفس کرد آنگهی شهباز را

در فرو افکند آنگه باز را

دست کرد و آن قفس را برگرفت

راه شهر آنگاه اندر بر گرفت

چون درآمد پیش فرزندان خویش

شاهباز آورد ایشان را به پیش

زن ازو پرسید کاین باز آن کیست

راز این با من بگو این حال چیست

گفت ای زن شادشو کاین زان ماست

حق تعالی کرد ما را کار، راست

سالها خونابهٔ پر خوردهام

رنجها در دام بازی بردهام

تا که امروز این مرا آمد بدام

از شه عالی بیابم کام ونام

آن شب او را در قفس کردش بخواب

روز دیگر چون برآمد آفتاب

یک کلاه آوردش و بر سر نهاد

بعد از آن یک بندش اندر بر نهاد

برگرفت و پیش سلطان آورید

شاه آن شاهباز خود چون بنگرید

ای عجب کان باز آن شاه بود

هم وزیر شاه از آن آگاه بود

شاه گفت این از کجا بگرفته است

این ازان ماست زینجا رفته است

مدتی شد تا برفت ازدست من

این زمان افتاد اندر شست من

این کجا بد از کجا دریافتی

مژدگانی این زمان در یافتی

من ترا زرو گهر چندان دهم

منّت این کار تو بر جان نهم

در زمان درخواست از گنجینه دار

گفت اکنون پیش آور تو کنار

بیست مشت زر بداد آنگه بدو

گفت ای مرد عزیز راستگو

جامه و زرش دگر چندان بداد

هرچه او میخواست او آسان بداد

بیست اسب و سی غلام دیگرش

داد با چندین زمین و کشورش

مرد کان اعزاز را از شاه دید

خویش را از ماهی اندر ماه دید

گفت شاها این همه هم زان تست

بندهٔ مسکین هم از فرمان تست

مر مرا از خویشتن مفکن تو دور

تا برم نزدیک تو صاحب حضور

صحبت شه کرد آنجا اختیار

گشت صیاد حقیقت بختیار

هر دمش صیاد دولت پیش بود

در میان عزّ و دولت بیش بود

چشم بگشا صاحب صادق نظر

کار خود نزدیک شاه جان نگر

شاه آن تست تو آگه نهٔ

سخت معذوری که مرد ره نهٔ

هر زمان در خویش عزّت بیش کن

چارهٔ این درد جان ریش کن

ای تو شهباز و ز شه گشته جدا

در میان خلق گشته مبتلا

مر ترا معذور دارم این زمان

گرچه تو ماندی جدا از جان جان

ای گرفتار بلای جان خود

کی تو دریابی کمال جان خود

شاهباز حضرت قدسی به بین

ذرّهٔ از راه خود شو در یقین

تاترا راهی نماید ذوالجلال

صورت و معنی شوی تو بیزوال

شاهباز از حضرت حق آمدست

راز این در روح مطلق آمدست

چشم دل بگشا و نور جان ببین

آینه کن جان، رخ جانان ببین

تا زمانی روی او یابی مگر

چند باشی اندرین خوف و خطر

ای صلابت را ز ره بردار تو

دیدهٔ جان یقین بگمار تو

شاهباز جان ترا آمد مدام

لیک قدر او ندانستی تمام

صاحب اسرار شو چندین مپیچ

صورتت بفکن منه تو دل بهیچ

عاشق آسا در طواف کعبه آی

زنک شرک و کفر از دل برزدای

شاهباز جان بدست شاه ده

بعد از آن رو در سوی درگاه نه

بر جمال شاه دل، کن احترام

تا شوی اندر دوعالم نیک نام

چون تو نزد شاه آیی مردوار

شاه بنماید ترا روی از دیار

این نهان رازیست دریاب ای پسر

این عجب سرّست و راز ای بیخبر

هرکه او را بخت و دولت یار شد

از جمال شاه بر خوردار شد

شاهباز قرب دست شاه شو

برتر از خورشید ونور ماه شو

شاهباز عشق را بنگر یقین

دل منه بر کفر و بیرون شو ز دین

شاهباز لامکان ذات شو

خیز و تو همراه با ذرّات شو

شاه چون شهباز بر دست آورد

آفرینش جمله را پست آورد

این سخن حقّا که از تهدید نیست

این ز دیده میرود، تقلید نیست

زیر هر بیتی جهانی دیگرست

این سخن را ترجمانی دیگرست

خیز و یک دم شو به پیش شاهباز

تا مگر بینی تو روی شاه باز

شاهباز شاه را نشناختی

خویش در دام صور انداختی

شاهباز علم جانان توئی

یک دو روزی در صور مهمان توئی

شاهباز هر دو عالم مصطفی است

منبع تمکین و مقبول صفاست

شاهبازی کز دو عالم پیش بود

مرهم درد دل درویش بود

عشـ*ـق بـازی کرد با ما ذوالجلال

دام گاهی کرد اشیا را جمال

دام گاه جسم ودل از عقل ساخت

عشـ*ـق بـازی با چنین دامی بباخت

هیچکس از دام او آگه نبود

جمله یک ره بود دیگر ره نبود

دامگاهی کرد صیاد ازل

گسترانید آنگهی دام امل

این جهان چون بوستانی بود خوش

مرغزاری خرم و سر سبز و کش

جایگاهی چون بهشت شادمان

لیک اینجا کس نماند جاودان

هست این دنیا سرای بلعجب

دامگاه رنج و پرمکر و تعب

دامگاه شاهبازان یقین

دامگاه عقل و فضل خویش بین

دامگاه سالکان و عاشقان

لیک گشته بیخبر یکسر از آن

دامگاه این نقش و صورت آمدست

جایگاهی پر کدورت آمدست

شاهباز از اندرون مانده اسیر

جای تشویق است و جاگاهی عسیر

خواست تا آنجایگه دامی کند

تا ابد آن جایگه نامی کند

گر نمیدانست کاینجا دام بود

گرچه نه آغاز و نه انجام بود

دامگاه شاهبازان ازل

شاهبازی کان نخواهد شد بدل

اولین این دام آدم صید کرد

جان او را هم بدینسان قید کرد

چون از آن حضرت جدا گشت آن صفی

آن رفیع اصل و اشیا را وفی

آدم از قرب ازل پرواز کرد

بال و پر مرغ معنی باز کرد

راه او از ذات آمد بر صفات

چون کنم اینجای من تقریر ذات

لامکان بگذاشت و آمد در مکان

بی زمان آمد بسوی این زمان

اول از اسرار کل آگه نبود

چون نگه میکرد جز یک ره نبود

از طبیعت بیخبر بود و حواس

راه عزّت کرده بی حدّ و قیاس

زان جهان حیران بسوی این جهان

آشکارا تر ز نور امّا نهان

هفت پرده بر برید ازکاینات

تا رسید و دید اجرام صفات

چون سوی آن گشته آمد او ز دور

شادمان و شادکام و غرق نور

بیخبر بدکین چه جای خوف جاست

میندانست او که این جای بلاست

راه در و نفس پیچاپیچ بود

چون بدید او بود، باقی هیچ بود

راه دید و گام زن شد رو بکام

بیخبر بودی وی از صیاد و دام

اندر آنجا دید مرغان حواس

گشته پران جمله بیحدّ و قیاس

اندر آنجا دید آب و سبزه زار

اندر آنجا دید سرو و جویبار

اندرآنجا دید اشجار و نبات

جای معمور و مکانی باثبات

لیک آدم عقل و حس اول نداشت

از پی عشق اونظر را برگماشت

چون نباشد صورتت با نور جان

کی بود عقلت در اسرار و عیان

شاهباز جان بر سلطان بری

شاه را با شاهبازش بنگری

شاهباز جان بحضرت آمدست

جهد کن تا هرگزش ندهی ز دست

ای ندانسته تو قدر شاهباز

می بخواهی رفت نزد شاه باز

شاهباز جان خود بفروختی

خرمن عمرت تمامی سوختی

ای گرفتار آمده در بند و دام

هیچ از معنی ندیده جز که نام

ای گرفتار آمده در بند تن

می ندانستی تو قدر خویشتن

شاهباز جان دگر ناید بدست

گر بگریی خون، تو جای اینت هست

دام دنیا بند در پایت فکند

هر زمان از جای برجایت فکند

دام دنیا بود صیاد این وجود

شاهباز جان ازین آگه نبود

صورت حسی تمامت دام دان

خویشتن را اندرو ناکام دان

جهد کن تا بر پری زین دامگاه

چون ز دام آئی روی درپیش شاه

عاقبت در پیش شه خواهی شدن

رازدار حضرتش خواهی بدن

شاه را بشناس از دام آبرون

تا شوی در حضرت او ذوفنون

شاهباز جان کسی داند که او

در دو عالم باز داند قدر او

شاهباز جان کسی بشناختست

کاین دو عالم را بکل درباختست

شاهباز جان، تو در صورت مهل

کو گرفتارست اندر بند گل

شاهباز جان ز نفخ حق بود

او همیشه جاودان مطلق بود

شاهباز جان محمد بود و بس

زد نفخت فیه من روحی نفس

شاهباز جان محمد آمدست

نزد حق او بس مؤید آمدست

شاهباز جان محمد یافتست

کو سر از ملک دو عالم تافتست

قدر اودانست این شاهباز را

او بدید این رتبت و اعزاز را

شاهباز هر دو عالم بود او

گوئی از کونین جان بربود او

شاهباز جان خود را صید کرد

هردوعالم را بیکدم قید کرد

شاهبازی همچو اودیگر نبود

از دو عالم جای او برتر نمود

خویش را کل دید و کل را خویش دید

همچنان کز پس بدید از پیش دید

بُد طفیل خنده او آفتاب

گریهٔ او بود امطار سحاب

شاهباز سد ره کون و مکان

مقتدای این جهان و آن جهان

شاهباز حضرت قدس جلال

کی بداند مرورا حس و خیال

شاهبازی بود پیشش جبرئیل

جان و جسم و روی و دل کرده سبیل

شاهباز سد ره و جان همه

جمله زان او و اوزان همه

شاهباز قرب دست ذوالجلال

آفتاب هر دو عالم بی زوال

شاهباز جمله و ختم رسل

خویش را افکنده اندر عین ذل

شاهباز جان تو، زو شد پدید

صورت حسی ندارد آن کلید

گرنه او بودی نبودی جان تو

اوست سر خیل ره و برهان تو

شاهباز جانها اویست و بس

آفرین بر جان پاکش هر نفس

شش جهت دیده قیاس عقل کل

در صفات خود فرو مانده بذل

بیخبر زین جا و زانجا باخبر

گنج مخفی را نباشد پا و سر

روح قدسی را طبیعت کی بود

انبیا را جز شریعت کی بود

اول آدم روح و نور پاک بود

گرچه ما بین هوا و خاک بود

عاقبت چون سوی این دنیا رسید

جملهٔ مرغان روحانی بدید

نه وجودی بود نه صورت نه جان

لیک مشتق گشته از او جان جان

دامگاه خود بدید از روی عقل

این سخن نی فهم داند کرد نقل

این سخن از رمز اسرار عیان

زیر هر بیتیش صد گنج نهان

اندرین اسرار، گر بوئی بری

توالست از جان جانان بشنوی

نفس این اسرار نتواند شنود

گوئی از کونین نتواند ربود

این بگوش عقل و دل باید شنید

این بچشم جان و دل بایدش دید

این سخن اندر کتابت نامدست

این سخن پیش از وجود دل بُدست

این سخن جانان مراتعلیم کرد

این کسی داند که جان تسلیم کرد

این سخن غوّاص معنی دلست

از بحار لامکان آمد بشست

این سخن گفتار عقل انبیاست

این سخن از حضرت جود و ضیاست

این کسی دانست کز خوددر گذشت

راه جسم و جان و دل اندر نوشت

این کسی داند که بی خوف و رجاست

این کسی داند که بر صدق و صفاست

این کسی داند که او عاشق بود

در فنای عشق کل صادق بود

این کسی داند که اول دیده است

خویش از دنیا معطّل دیده است

این کسی داند که جز جانان ندید

اندرین جاگاه جسم و جان ندید

این کسی داند که اندر کل بود

جملگی دیده پس آنگه کل بود

این کسی داند که وقت انبیا

روی بنماید ورا بی منتها

این کسی داند که سر دربازد او

از وصال عشق کل مینازد او

این کسی داند که در آتش رود

ار بسوزد جانش کلی خوش شود

فاطمه صفارزاده · 2018/12/02

هیچکس زین راه تقریری نکرد

همچو احمد هیچ تفسیری نکرد

هرچه خواهم گفت او بودست و بس

بهترین کل بدو بودست و بس

عاقبت آدم چو این دنیا بدید

یک زمان سوی وی آمد بنگرید

بیخبر از عشقبازی بود او

نیک دریاب ونه بازی بود او

بیخبر آمد بسوی دامگاه

هر سوئی میکرد درآشیانگاه

ذات بود و در صفت یک ره شده

زان مکان تا این مکان در ره شده

این جهان خود بود بیشک آن جهان

این عیان اندر نهان آمد عیان

بود صیاد صور اندر کمین

تا بکف آرد ز گل صیدی چنین

عاقبت آدم چو اندر دام شد

از قضا نادیده و ناکام شد

کرد صیاد ازل آهنگ او

چون بدید از دور بوی و رنگ او

آدم آمد تا سر آن دامگاه

چون کند عاشق بغیری در نگاه

دام آن صیاد اندر خود کشید

آدم از صورت بدام اندر طپید

دام او این صورت ناجنس بود

لیک با او سالهایش انس بود

آدم از اول فنا بددر فنا

بیخبر زین دامگاه پر بلا

کل بُد و آدم بصورت جزو بود

بود در آخر باول خود نبود

چون نگه کرد و وجودخود بدید

تن نهاد اندر قضا و آرمید

حیف خوردش او بسی سودی نداشت

درد آدم نیز بهبودی نداشت

گر نیفتادی بدام آن اولین

نه گمان بودی ونه کفر ونه دین

نه زمین بودی ونه چرخ فلک

نی کمال جمله اشیائی ملک

نی تفرج بودی ونی شادیی

نی غمی بودی و نه آزادیی

نی قمر بودی و نی خورشید هم

نه عطارد بود ونی ناهید هم

نی دو عالم بودی از وی پر زجوش

تو ندانی این سخن بنشین خموش

گر نه او بودی نه بودی انبیا

گرنه اوبودی نبودی اصفا

گرنه او بودی شمار اندر شمار

کس ندانستی رسوم کردگار

چون بدام آمد همه شد آشکار

دل پدید آمد و جان شد با عیار

آفتاب و ماه شد از عکس او

هر دو عالم شد ازو پر گفت و گو

عقل آدم شد بآنجا آشکار

جمله یکسو شد عددها بی شمار

شمّ و فمّ و سمع با او یار شد

آدم آنگه در سلوک کار شد

گفت بی چیزی نبود این دام من

من ندانم کی برآید کام من

راه خود میجست تا بیند مگر

در سلوک آمد در آن خوف و خطر

هیچ سالک راه را پایان ندید

هیچ کس این درد را درمان ندید

هیچ کس زین دامگاه آگه نبود

زانکه مر این راه را همره نبود

عشق هرجائی که انجام افکند

ننگ آرد جملگی نام افکند

عشق صد عالم کتاب از خود کند

نام نیکی را بیکدم بد کند

عشق در یک لحظه صد آدم کند

عشق رنگ آمیزی عالم کند

عشق سوی نیک و بدها ننگرد

عشق با کس راه کلی نسپرد

عشق راهی دارد از سرّ کمال

عشق را هر گز نباشد خود زوال

عشق شهباز دو عالم آمدست

گرچه در صورت بآدم آمدست

ای مقام عشق را نادیده تو

زین سخن بوئی عجب نشنیده تو

ای مقام عشق آنجا یافته

لیک راه عشق را نایافته

ای ز سرّ عشق جانان بی خبر

جان بده در عشق و در جانان نگر

هرکه او بر جان خود شد دوستدار

بی خبر آمد ز عشق کردگار

دامگاه عشق آمد درگهش

هیچ پیدا نیست جز یکسو رهش

دام صورت عقل آمد این بدان

چون رهیدی میشوی تا آنجهان

این قفس بنگر که تا چون ساختست

از برای مرغ جان پرداختست

پیش شاه این شاهباز عالمین

میبرد هر لحظهٔ در خافقین

جوهر معنی بسی دادش خدای

عشق آمد هر زمانش رهنمای

این همه ملک جهان کل زان اوست

دارو گیر مسکن دیوان اوست

کرد صیاد آن قبول از بهر باز

شاهباز لطف آنگه دیده باز

هرکه روی شاه را از دور دید

بود از آن شاه خرد معذور دید

هرچه آن شاه باشد آن اوست

مغز باید تا برون آید ز پوست

گر بروی شاه تو شادان شوی

هر زمان سرّ دمادم بشنوی

هرکه او از دست شه معنی برد

در هوای لامکان دایم پرد

راه او روشن شده پرنور بین

هست در علم عیان عین الیقین

هم ببود او توانی دید روی

چند گویم آب هست اندر سبوی

هم بنور جان جان کن رهبری

کز زمین و از زمان تو بگذری

اصل جان تو مجرّد بود و بس

یعنی آن نور محمد بود و بس

نور جان اشیا همه یکبار دید

بعد از آن در هفت و پنج و چار دید

نور جان در آسمانست و زمین

نور جان اندر مکانست و مکین

نور جان موسی بدید از کوه طور

گشت سر تا پای موسی غرق نور

نور جان عیسی از آن آگاه شد

جسم از آن جان گشت وروح اللّه شد

کس چو عیسی اندرین راه فنا

جسم و جان خویش کی دید او بقا

فاطمه صفارزاده · 2018/12/02

بعد از آن کردم ورا اندر کتاب

بود سالش عین ایام شباب

سعی من کردم مر اورا بی حساب

تا برون آید بدیوان از کتاب

رای ملک و پادشاهی خواست کرد

هرچه بودش رای از من راست کرد

هرچه بُد از وی نکردم من دریغ

تا که شد او صاحب کوپال و تیغ

هر دمش کاری دگر در پیش بود

هر دم او را سلطنتها بیش بود

هر دم از نوعی دگر آمد برون

بود پیش لشکر من ذوفنون

لعبها و پیشهها دانسته کرد

هرچه او میکرد بس دانسته کرد

جان من از شوق او بد شاد کام

زانکه دنیا داشتم بس شاد کام

جان من از شوق او میسوختی

هر دم از شادی رخم افروختی

پهلوانی گشت همچون پور زال

بود اندر پهلوانی بی مثال

من ازو در امن و او در خون من

کس چه میداند که چونست این سخن

کس نبود اندر همه روی زمین

همچو او صاحب فران و آفرین

ملک من زو گشت یکسر پرخروش

دیک ملک من بدی از وی بجوش

ملک من زو گشت بس آراسته

گرچه بودم نعمت و هم خواسته

گرچه ما را این جهان پر کام بود

زو مرا پیوسته ننگ و نام بود

من چه دانستم که اویم دشمنست

در پی قصد من و خون منست

بد وزیری مر مرا مردی بزرگ

در همه کاری ابا هوش و سترگ

در همه فن خرده دان و خرده گیر

بود حاکم گرچه او بودی وزیر

حکمت و طب داشت بی حدّ و قیاس

در بزرگی بود او مردم شناس

با حکیمان دائما بودی مقیم

زیرک و دانا و خوش قول و حکیم

بس کتبها را که او برخوانده بود

رمزها از خویشتن بر رانده بود

بس کتب از خویش کردی پایدار

در علوم او بدی عالم نظار

ملک من زو بود با رای نظام

در همه کاری بدی با فرّ و کام

این برادر زاد من اندر حرم

دایما بودی نشسته در برم

مرمرا یک زن بدی چون آفتاب

قد او چون سرو، رو چون ماهتاب

مشک موئی، مشک بوئی، مهوشی

روح افزائی، لطیفی، دلکشی

پارسائی مثل اودیگر نزاد

تا که بنیاد جهان ایزد نهاد

همسر و هم زاد من بودی مدام

کار و بارمن ازو با احترام

او نظر از روی او پنهان نکرد

عاقبت برجای او آن بد بکرد

بشنو ای عیسی تو این اسرار من

تا عجب مانی تواندر کار من

گشت عاشق بر زنم این سست پی

در فعالش بیخبر بودم ز وی

در حرم یک روز بود او با وزیر

پیش ایشان آمد آن بدر منیر

پیششان پنهان خوان آراسته

بود از هر نوع آن آراسته

پیششان بنهاد خوان و باز گشت

با وزیر آن بد قدم همراز گشت

گفت من رازی که دارم در دلم

با تو تقریری کنم زین مشکلم

زانکه تو مردی حکیمی راز دان

قصه درد دلم را باز دان

چارهٔ درد من بیچاره کن

راز من تو باز دان و چاره کن

عاشقم من این زمان از جور شاه

او نمیآرد سوی من سر براه

چند بفریبم ورا از هر صفت

با تو گفتم این زمان من معرفت

گفت باوی این چه رمزست این مگوی

آنچه با من گفتهٔ دیگر مگوی

حق شاه اینست با تو بی وفا

این مگو دیگر بترس از ماجرا

ورنه زین سر شاه خود آگه شود

این سخن را از کسی گر بشنود

کار افتد در خلل ناگه ترا

شه کند بیرون ازین جا گـه ترا

در زمان برخواست او از جای خود

پس وزیر آورد زیر پای خود

کارد برحلق وزیر آنگه نهاد

چشمه خون پس ز حلقش برگشاد

چون زنم آمد بدید آن سرّ حال

اوفتاد اندر حرم بس قیل و قال

دست زد تا زن در آرد پیش خود

زانکه عاشق گشته بود و بی خرد

پس کنیزان گرد او اندر شدند

جملگی در قصد خون او بُدند

پس زن اندر آن زمان فریاد گرد

زانکه آن سک از جفا بیداد کرد

سر برید از تن ورا اندر حرم

بر کنیزان تاخت با جور و ستم

او کنیزان را بسی سر زخم کرد

آنچنان کرد آن سگ و هم غم مینخورد

سوی من ناگاه آوردند خبر

جان من زان گشت حالی بر خطر

کردم آهنگ جدل در پیش او

پر ز درد و پر ز کین و فتنه جو

با سپاهی بیعدد در پیش قصر

روی بنمودم که بودم شاه عصر

تا فصاص خود کنم زان شوم باز

در نهان گفتم که ای دانای راز

داد من بستان از این میشوم شوم

گرنه زو ویران شود این مرز و بوم

چون رسیدم لشکری دیدم عجب

هم از آن خود پر از مکر و تعب

مکر کرده بود زیر نردبان

تا مرا آنجا بگیرد ناگهان

ناگهان دیدم که آن بد اصل جست

در پس پشت و دودست من به بست

لشکر از هر سوی بر من تاختند

چون به بستندم به پشت انداختند

بر نشست و بانگ زد آنجا که بود

ناگهان لشکر از آنجا راند زود

بود صحرائی مرا در پیش شهر

آورید آنجا مرا از زهر و قهر

گفت لشکر را شمارا شاه کیست

اخترانید و شما را ماه کیست؟

جمله لشکر پیش بودندش سجود

چشم من حیران در آنجاگه ببود

در نهان گفتم که ای دانای راز

این عجب سرّیست کار من بساز

جمله گفتندش که شاه ما توئی

هرچه میخواهی چنان کن چون توئی

گفت با من لشکری همره شوید

تا کنون برراز من آگه شوید

بر نشست آنگاه ساز راه کرد

مرمرا با خویشتن همراه کرد

بانگ زد بر لشکر و خیل و سپاه

ناتمامت روی را آرد براه

پس منادی زد که هو کس نزد من

رفعت و منشور خواهد ز انجمن

پیش من آیند لشکر یک سوی

هرکه خواهد مهتری و بهتری

بود او تنها و لشکر سوی او

شاد میرفتند در پهلوی او

از تمامت لشکر و خیل و سپاه

هیچ کس با من نمیکردی نگاه

چون قضای حق درآید ناگهان

کس نداند راز و اسرار نهان

هرچه خواهد بود از دریای بود

آنچه پنهان بود پس پیدا ببود

چون قضای حق درآمد هر کسی

رنج بیهوده نمییابد بسی

از قضای حق کسی آگاه نیست

چون درآمد خواه هست و خواه نیست

چون قضای حق بدانی بر مپیچ

با قضای رفته چندین سر مپیچ

چون قضای حق درآید از کمین

کس نداند از گمان و از یقین

چون قضای حق درآید مرد را

چون نداند چاره آنکس کرد را

چون قضای حق شود پیدا بتو

گردد از هر سوی پر غوغا بتو

از قضا من خسته وزار ای عجب

میدویدم تن نحیف و خشک لب

بند اندر گردن من بسته بود

گرچه سر تا پای کلی خسته بود

راه او با جمله لشکر میبرید

بند او در گردن من میشید

بودم اندر پس دوان مانند سگ

میدویدم بند در کردن بتک

تن نزار و خسته و جان پر ز درد

عاقبت بشنو که تا با من چه کرد

آورید اینجا که این گور منست

خیمه و خرگاه در اینجا به بست

یک درختی بود بر رسته عجب

حق تعالی آفریده زین سبب

پس فرود آمد در اینجا شادمان

بشنو این حکم خدای غیب دان

مر مرا سر تا قدم اندر درخت

بر طنابی سخت بر پیچید سخت

ایستاد اندر برم پر خشم و کین

اوفکنده او گرهها بر جبین

گفت با من چون همی بینی تو خود

گرچه نیکی کردهٔ کردیم بد

گفتم او را کین همه زاری من

چیست کاینجا میکنی خواری من

گفت میدانم که گر بخشم ترا

جان من از تن جدا خواهی مرا

من ترا اینجایگه خواهم بکشت

نیستم ایمن ازین کار درشت

گفت با من تیر بارانت سزد

آنگهی بر کل لشکر بانگ زد

پیش استاد و بگفت ای لشکری

بر شما هستم کنون من مهتری

هرکه میخواهد ز من گنج و خدم

تیر بارانی کند از بیش و کم

برعم من تیر بارانی کنید

گر شما خود دوستداران منید

تیر بنهادند لشکر در کمان

بشنو این سرّ خدای غیب دان

آن شجر بشکافت از تقدیر حق

کس نداند راه با تقدیر حق

از درخت آمد یکی پیری برون

سبزپوشی، پاک رایی رهنمون

جامهٔ سبز عجایب در برش

بود نورانی بکل پا و سرش

بودش اندر دست تیغ آبدار

پیش آن سم شد به گفتا گوش دار

بر میانش زد ز ناگه تیغ او

همچو برقی رفت زیر میغ او

در زمان او از میان دوپاره شد

از جهان جان ستان آواره شد

روی خود او کرد سوی لشکری

بشنو این سر تا عجایب بنگری

از نهان برخواند چیزی ناگهای

در دمید آنگاه او باد دهان

جمله لشکر سرنگون سار آمدند

پر ز رنج و پر ز تیمار آمدند

جملگی یکسر فغان برداشتند

آنچه کشتند آن زمان برداشتند

روی کردند آنهمه در سوی پیر

کز برای حق تو ما را دستگیر

هرچه ما کردیم از نیک و بدی

حق تعلای کرد ما را برزدی

بد بکردستیم ما بر جان شاه

بعد از این بوسیم دست و پای شاه

گفت پیر سبزه پوش ای لشکری

ای خدا تو حاضری و ناظری

این بدی کردید شاه خویش را

همرهی کردی بد اندیش را

این زمان مر شاه را لشکر شوید

بعد ازآن برگفته کژمگروید

تا شما را حق شفای او کند

خالق خالقان دوای او کند

رو نهادند آن زمان بر روی خاک

کرد بخشایش برایشان حی پاک

جملگی در حال صحّت یافتند

بار دیگر عزّو قربت یافتند

پیر آمد هم مرا بگشود زود

جان من زان جان خود آگه نبود

در قدم افتادم او را بر نیاز

گفتم از بهر خدا کارم بساز

چارهٔ کن کار این افتاده را

تا شوم حالی زغم آزاده را

گفت ای شاه بزرگ نامور

کار عالم هست پر خوف و خطر

عم خود را در خوشی بگذاشتی

لاجرم این ناخوشی برداشتی

هر نشیبی را فرازی در پی است

فربهی را هم نزاری در پی است

روز باشد عاقبت دنبال شب

روز پیدا، کس نداند حال شب

هرچه بینی دشمنش اندر پی است

هر چه نیک انگاری آنگه زان بدست

هر دوعالم دشمن یکدیگرند

عقل و جان از کار عالم بر ترند

دشمن شب روز باشد بی خلاف

عکس خورشیدست ابر پر گزاف

دشمن روزست ظلمت در میان

دشمن ارض است بیشک آسمان

دشمن چپ راست آمد راست دان

دشمن جنّت جهنم را بدان

دشمن جانست این اجسام تو

کز برای اوست ننگ و نام تو

دشمن خویش و تمام لشکری

ترک کل کن تاز دولت برخوری

هرکه او در ترک دنیا زد قدم

درگذشت از کفر و از اسلام هم

هر چه داری ترک کن یکبارگی

تا برون آئی ازین بیچارگی

گر برون آئی ز یکیک پاک تو

خوش بخواب اندر شوی در خاک تو

پادشاهانی که پیش از تو بدند

صاحب گنج و سپاه وزر بدند

پادشاهان جهان پنهان شدند

جمله با خاک زمین یکسان شدند

پادشاهان جمله ناپیدا شدند

جمله با خاک زمین یکجا شدند

پادشاهان جهان را خاک بین

خاک را از درد سـ*ـینه چاک بین

پادشاهان جهان در زیر خاک

جمله پنهان گشته چشمانشان مغاک

پادشاه اول و آخر حقست

پادشاه پادشاهان مطلق است

پادشاه هر گدا و هر اسیر

پادشاه هر فقیر و هر امیر

پادشاه جمله مسکینان هم اوست

مغز شاهان اوست، ایشان جمله پوست

پادشاهان بر درش سر بر زمین

مینهند از بهر لطف راحمین

اوست باقی چه ازل چه در ابد

او یکی بس قل هواللّه احد

ترک شاهی گیر تا سلطان شوی

ورنه گرد چرخ سرگردان شوی

ترک شاهی گیر کو شاهست و بس

اوزراز هرکس آگاهست و بس

این دو روزه عمر ترک خویش گیر

در سلامت رو، صلاحی پیش گیر

تا ازین شاهی دگر شاهی دهد

از کمال صنعت آگاهی دهد

پادشاهی ذوق معنی آمدست

گرچه راهت سوی عقبی آمدست

ترک لشکر کن درآنجا باش تو

دانهٔ در این زمین میپاش تو

هرچه کاری اندر آنجا بدروی

گرتوقول پیر اینجا بشنوی

نیست عمرت بیش یکسال دگر

چون برفتی بشنوی حال دگر

بعد از این اینجای منزلگاه تست

قبرگاه گور و خاک و راه تست

یک دو روز اینجا قراری پیش گیر

در سلامت رو صلاحی پیش گیر

چون بمیری تو رهت آنجا بود

بعد از آنت مسکن و ماوا بود

چون گذشت از قرب حالت یک هزار

بعد از آن آیی دگر برروی کار

در زمان دور عیسی پاک تو

بار دیگر زنده گردد خاک تو

از برای زیر خاکی راز خاک

زنده گرداند ترا دانای باک

تو گواهی ده که او پیغمبرست

از دگر پیغمبران او مهترست

تو گواهی ده که عیسی بر حق است

هست روح اللّه وحی مطلقست

تو گواهی ده میان مردمان

کورسولست از خدای آسمان

تو گواهی ده که او روحست پاک

تو گواهی ده که نه آبست و خاک

تو گواهی ده که او از مریم است

همچو او در عرصه عالم کم است

هست او بر راستی ای مردمان

اوست از امر خدای جاودان

ترک دنیا گیر آنگه شاد باش

از همه رنج وغمان آزاد باش

این بگفت و گشت ناپیدا ز چشم

درگذشت از نزد من دور از دو چشم

لشکری کردم بسی از هر کنار

عزّ خود در ذل کردم اختیار

چارکس با من موافق آمدند

همچو من زین حال صادق آمدند

بعد از آن این گور اینجا ساختم

خویش را از خلق وا پرداختم

در بن این گور می برم بسر

عاقبت چون عمر من آمد بسر

زین جهان بیوفا بیرون شدم

خاک گشتم در میان خون شدم

دفن کردندم دراینجا زیر خاک

تا چه آید بعد از این از حی پاک

السّلام ای پیغمبر حق السّلام

السّلام ای روح حق شمع انام

چون رسیدی اول این خط را بخوان

اولین احوال این بیچاره دان

چونکه عیسی خواند این خط را رموز

گفت ای جبّار، ای گیتی فروز

سر بسوی آسمان برداشت او

دیدهها بر سوی حق بگماشت او

در سوی حضرت درآمد در دعا

تادعایش گشت درحالی روا

پس عصا در گور زد گفتا که قم

روح گردای خاک پس از جابجم

ناگه از امر خدای آسمان

پادشاه آشکارا و نهان

نور او بر جزو و کل تابنده کرد

او بقدرت خاک مرده زنده کرد

گور و خاک از یکدیگر چون باز شد

زنده گشت آن شخص و صاحب راز شد

کرد او بر روی رو ح اللّه سلام

گفت ای دانای جمله خاص و عام

ای زدم دم در دمیده خاک را

زنده کرده خاک روح پاک را

ای تمامت انبیا را دوست دار

کشتهٔ تو انبیا از کردگار

ای بتو زنده شده جان در تنم

ای بتو بینا دو چشم روشنم

جسم و جانم یافته باری دگر

دیده دل گشته، بی خوف و خطر

من ازین بار دگر جان یافتم

بار دیگر راز پنهان یافتم

زنده گردان مر مرا مقصود چیست

گفت بر گو تا ترا معبود کیست

گفت روح اللّه بر گو زین سخن

از رموز سرّ و اسرار کهن

تاترا آن پیر از اول چه گفت

گوش تو اول چه راز حق شنفت

پیر را زان حال دل آگه نبود

چونکه عیسی گفت راز آنگه شنود

بعد از آن رخ سوی جمع قوم کرد

گفت غفلت دل شما را نوم کرد

سرّ من بینید زود آگه شوید

گرچه گمراهید اندر ره شوید

هست روح اللّه و ما را سرورست

بر یقین کل که او پیغمبرست

هرکه کرد اقرار بروی این زمان

رسته گردد از بلای جاودان

هرکه این معنی نداند از یقین

حقتعالی را نداند از یقین

هر که ایمان آورد بر موی او

رسته گردد از بلا و گفت و گو

هرکه بشناسد ورا این جایگاه

راه روشن گرددش تا پیشگاه

قصّه خود جمله با ایشان بگفت

بعد از آن رخ را بخاک اندر نهفت

آن سگان گفتند کاینها راست نیست

هرچه افزونست آنجا کاست نیست

معجزی دیگر طلب خواهیم کرد

آنگهی رسم ادب خواهیم کرد

این یقینست و گمانی میبریم

پارهٔ از اولین آگه تریم

گفت عیسی چیست دیگر راز را

تا نمایم با شما آن باز را

جمله گفتند این زمان در پیش کوه

چشمهای آری برون تو با شکوه

تا میان کوه ساران آمدند

همچو ابری سیل باران آمدند

بود کوهی سرخ هم مانند خون

جمله گفتند آوری زینجا برون

پیش کوه آمد بامر کردگار

بشنو این سرّدگر را گوش دار

گفت ایشان را زمانی این سخن

وحشتی پیداست از راز کهن

گفت حق رازی دگر فرموده است

این سخن بر قولتان بیهوده است

چون شما معجز نه بینید این دگر

پس بگوئید آن و آنگاه این دگر

حق بلا خواهد فرستد بر شما

جبرئیل آمد بگفت این از خدا

گفت مصدر آن زمان کان روح پاک

مینماید زین پس ایشان را هلاک

قول تو حقست ایشان باطلند

هرچه میگوئی ز حق بس غافلند

گفت عیسی کین دگر خود راست شد

از خدا فزون در ایشان کاست شد

پس عصا در دست خود محکم بداشت

هر دوچشم خویشتن بر که گماشت

گفت عیسی کای خدای بحر و بر

ای زهر رازی ضعیفی با خبر

اول و آخر توئی تو ظاهری

بر همه اشیاء عالم قادری

وارهان جانم ازین مشت خسان

زانکه کار من رسید اینجا بجان

چشمهٔ زین کوه بیرون کن روان

ای خداوند زمین و آسمان

این بگفت و زد عصا بر سنگ کوه

کوه درارزش درآمد با شکوه

سنگ از صنع خدا برهم شکافت

بار دیگر چشمهٔ آنجا بیافت

چشمهٔ زان سنگ آمد بر برون

شد روان مانندهٔ عین شجون

بود آبی همچنان کاب حیات

هرکه خوردی یافتی از نو حیات

گوییا کز آب کوثر بود آن

از نبات و قند خوشتر بود آن

شربتی ز آنجایگه عیسی بخورد

چشم جان زان آب معنی تازه کرد

شکر حق کرد و برو مالید دست

پیش آن قوم آنگهی شادان نشست

جمله بنشستند اندر پیش کوه

کرد عیسی روی سوی آن گروه

گفت ای خلقان ز دل باری دگر

کاین چنین چشمه ز صنع دادگر

آمدست این آب از جوی بهشت

از برای معجزم اینجا بهشت

حق تعالی صنع را آورده است

دیدن چشم شما این کرده است

هست این آب از بهشت جاودان

بر مثال آب حیوان درجهان

یادگاری از نمودار منست

بر مثال حالتان این روشنست

صورت حال شما زان شد پدید

هر کسی این دید نتواند شنید

چشم صورت کوه دانید این زمان

آب زاینده ز معنی شد روان

هست عیسی بر مثل جان شما

یک دو روزی هست مهمان شما

این دعای من کنید از جان قبول

تا مرادخود بیابید از اصول

این زمان دانید من روح اللّهم

از خدا وز خویشتن من آگهم

مرده را کردم بدم من زنده را

زنده گردانید جان بی ماجرا

از درون ظلمت خود وارهید

سنّت ایزد میان جان نهید

از عذاب جاودان ایمن شوید

در بهشت جاودان ساکن شوید

هرکه او مر حق شود دل دوست را

مغز گردد از یقین دل پوست را

هرکه او قول خدا را بشنود

از عذاب آن جهان ایمن شود

چند گویم با شما از کردگار

چون بدانستید باید کرد، کار

آورید اقرار بر من از نخست

تا ازین پس کارتان آید درست

آورید اقرار اللّه هم یکیست

بر همه دانا و بینائی شکیست

آورید اقرار کو اسرارتان

حق بداند ز اشکارا ونهان

آورید اقرار کز یک نطفه خون

کرد پیدامر شما بی چه و چون

آورید اقرار من پیغمبرم

وز دگر پیغمبران من بهترم

آورید اقرار اندر گور و مرگ

ملک ومال و جسم و جان گویند ترک

آورید اقرار اندر صنع او

روز و شب باشید اندر جستجو

آورید اقرار بر روز پسین

بازگشت سوی او چه کفر و دین

هرچه کردید و کنید اندر جهان

آورند آن روز پیش دیدتان

هرچه کردید از نکویی و بدی

جمله بنمایند تان اندر خودی

هرچه کردید آنگهی آگه شوید

گر شما این قول عیسی بشنوید

آورید اقرار بر هستی او

نیست گردید و بود هستی بدو

هرکه نیکی کرد نیکی دید باز

خرم انکو راه نیکی دید باز

جملگی گفتند اقرار آوریم

هرچه گوئی ما ز پیمان نگذریم

لیک ما را هست از تو یک سئوال

آن جواب ما بکو از حسب حال

گر جواب ما بگوئی یک بیک

آوریم اقرار ما بی هیچ شک

گر جواب ما بگوئی آگهی

آن زمان تو عیسی روح اللّهی

گفت عیسی آنگهی آن قوم را

چه سوالست اندرین قوم شما

بود دانشمند مردی زان میان

بس بزرگ و خرده بین و خرده دان

صاحب تفسیر و اسرار و قلم

در میان قوم گشته چون علم

سالها تحصیل حکمت کرده بود

نه چو ایشان راه حق گم کرده بود

بود نام او سبیحون باحیا

بود او مرقوم خود را پیشوا

راز عیسی او یقین دانسته بود

گفت عیسی را بجان ودل شنود

خلق گفتند آن زمان در گفت و گو

هرچه میگوید جواب آن بگو

پیش عیسی آمد و کردش سلام

کرد روح اللّه ز جای خود مقام

عزّت آن مرد آورد او بجای

نزد خود بنشاندش آنگه او زپای

پرسشی با یکدیگر کردند خوش

دید عیسی جسم و جانی ماه وش

بود مردی پر ز علم آراسته

از سر دنیا بکل برخاسته

دید مردی خوش سؤال و خوش جواب

ره رو روشن دل و حاضر جواب

گفت ای مرد خدای راز بین

جمله اسرار کلی باز بین

گر سؤالی داری از من باز گوی

آنچه میدانی ز من پرس و مجوی

کرد عیسی او سؤال اولین

گفت ای روح خدا و راه بین

باز ده ما را جوابی از خرد

تا خداوندجهان فرد احد

آسمان را از چه پیدا کرده است

از چه این صورت هویدا کرده است

آسمان از چیست این اشجار چیست

بود ناپیدا و این پیدا ز چیست

روشنم گردان و با من باز گوی

در معنی برفشان وراز گوی

گفت عیسی کین معانی گوش کن

جان خود از شوق آن مدهوش کن

فاطمه صفارزاده · 2018/12/02

[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]