...zαнrα...*
کاربر نگاه دانلود
در سال ۱۹۶۶ رهبر کمونیست چین -مائو تسه تونگ- اجرای طرحی را آغاز کرد که بعدها به انقلاب فرهنگی شهرت یافت. هدف مائو از اعمال این تغییرات بنیادین، احیای نفوذ و تسلط خود بر ارکان حزب کمونیست چین -که به تازگی با ورود رهبران جدید به عرصه ی قدرت، از کنترل او خارج شده بود- و بازگرداندن کشور به مسیری متمایز از افکار کاپیتالیستی بود.
مائو جوانان چینی را برای ورود به عرصه ی فرهنگی کشور فراخواند. او معتقد بود که ارزش های انقلاب سال ۱۹۴۹ به تدریج در حال از دست رفتن است و کشورش نیاز مبرمی به یک روح انقلابی تازه دارد. انقلاب فرهنگی چنین در ابعاد مختلف تا سال ۱۹۷۶ – هنگام فوت مائو- جریان یافت. میراث خشونت بار انقلاب فرهنگی و ابزارهای ددمنشانه ی آن، تاکنون بر سیاست و اجتماع چین تاثیر فراوانی نهاده است.
*********************
آغاز انقلاب فرهنگی
در دهه ۱۹۶۰ مائو تسه تونگ -رهبر وقت حزب کمونیست چین- تغییر رویه سیـاس*ـی در داخل حزب کمونیست را احساس کرد. طی چند سال اخیر رهبران تازه وارد حزب کمونیست، شیوه ای اصلاح طلبانه را پیشه ی خود ساخته و به باور مائو، از ایدئولوژی انقلابی سال ۱۹۴۹ فاصله گرفته بودند. پس از اجرای ناموفق طرح “یک گام به جلو” (در سالهای ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۰) و بحران اقتصادی متعاقب آن، موقعیت مائو در رأس حزب کمونیست به شدت تضعیف شده بود.
در سال ۱۹۶۶ مائو با گرد آوردن چندین تن از سیاستمداران رادیکال از جمله همسرش جیانگ چینگ و وزیر دفاع لین بیائو، در پی آن برآمد که جایگاه پیشین خود را به عنوان رهبر معنوی چین بازیابد.
در اوت ۱۹۶۶ مائو در جریان گردهمایی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین، طی یک سخنرانی متهورانه، از جوانان چینی خواست تا در راستای گسترش اندیشه های انقلاب فرهنگی پرولتاریایی و زدودن ارزش های پوچ کاپیتالیستی، فعالیت بیش تری نمایند. طی ماه های بعد، خشونت به طرز فزاینده ای در کشور رواج یافت. جوانان وفادار به مائو با تشکیل گروه هایی به نام گاردهای سرخ، به روشنفکران و دگراندیشان چینی حمله کردند. مائو به شخصیتی مقدس تبدیل شد؛ نظیر همان شرایطی که استالین بدان دست یافته بود.
پوستری از گاردهای سرخ
نقش لین بیائو در انقلاب فرهنگی
در جریان مرحله نخست انقلاب فرهنگی (۱۹۶۶-۱۹۶۸) لیو شائوجی و تعدادی دیگر از رهبران ارشد حزب کمونیست از قدرت کنار گذاشته شدند (شائوجی بلافاصله پس از برکناری، به زندان افتاد و در سال ۱۹۶۹ درگذشت). تا سپتامبر ۱۹۶۷ در نتیجه ی فعالیت های خشونت بار گاردهای سرخ، کنترل شهرهای چین از اختیار دولت مرکزی خارج شد. مائو برای فرونشاندن اغتشاشات، لین بیائو را مامور ارسال نیرو و بازگرداندن نظم و امنیت کرد. نیروهای نظامی موفق شدند شبه نظامیان گاردهای سرخ را از شهرها بیرون برانند؛ اگرچه اغتشاش گران به مناطق روستایی عقب نشینی کردند. ادامه ی فعالیت گاردهای سرخ در روستاها، به کاهش تولیدات کشاورزی و تنزل اقتصاد چین انجامید؛ به نحوی که میزان تولیدات صنعتی این کشور در سال ۱۹۶۸، نسبت به دو سال قبل، ۱۲ درصد کاهش یافت.
لین بیائو (سمت راست) در کنار مائو (سمت چپ)
در سال ۱۹۶۹ لین بیائو رسماً به جایگاه قائم مقامی مائو منصوب شد. او سریعاً به بهانه ی درگیری های مرزی با شوروی، حکومت نظامی در سراسر کشور برقرار نمود. مائو که از اقدامات خودسرانه ی لین بیائو خسته شده بود، با کمک ژو انلای -نایب رئیس کمیته مرکزی حزب کمونیست- در پی پاکسازی بیائو و سایر مقامات خاطی برآمد. در سپتامبر ۱۹۷۱ لین بیائو در جریان سقوط هواپیما در مغولستان کشته شد. به نظر می رسد که او در حال فرار از چین بوده است. حتی بعدها شواهدی نیز نشان داد که هواپیمای او با اصابت موشک ساقط شده است که این فرضیه نیز سوءقصد به جان وی را ثابت می کند.
سایر متحدان و نزدیکان لین بیائو نیز در جریان پاکسازی های بعدی از قدرت کنار گذاشته شدند. در این ایام، ژو انلای با بهره گیری از بیماری مائو و ناتوانی وی، بر قدرت و نفوذ خویش افزود. حذف لین بیائو از قدرت، بسیاری از مردم چین را مجاب کرد که انقلاب فرهنگی صرفاً دستاویزی برای جنگ قدرت در حزب کمونیست بوده است.
پایان انقلاب فرهنگی
ژو انلای از طریق احیای نظام آموزشی قدیم و بازگرداندن بسیاری از مقامات پیشین به عرصه ی قدرت، ثابت کرد که انقلاب فرهنگی به منتهای ناکارآمدی خود رسیده است. در سال ۱۹۷۲ مائو بر اثر سکته، از قدرت فاصله گرفت. در همان سال، ژو انلای نیز دریافت که به بیماری سرطان مبتلاست. این دو تن متفقاً قدرت را به دنگ شیائوپینگ (سیاستمداری که در جریان مرحله نخست انقلاب فرهنگی از کار برکنار شده و بار دیگر به عرصه ی قدرت بازگشته بود) واگذار نمودند. این اقدام ،مخالفت شدید جیانگ چینگ -همسر مائو- و متحدان وی را به دنبال داشت. طی چند سال آینده، عرصه سیـاس*ـی چین میان این دو گروه تقسیم شده بود. سرانجام در آوریل ۱۹۷۶ تندروها مائو را مجاب نمودند که شیائوپینگ را از کار برکنار کند (قابل ذکر است که ژو انلای ،متحد شیائوپینگ، چند ماه قبل فوت کرده بود). مائو تسه تونگ سرانجام در سپتامبر همان سال درگذشت. با مرگ مائو ائتلافی از نیروهای نظامی چین، با شیائوپینگ تجدید بیعت کرده و تندروها را از قدرت کنار زدند. شیائوپینگ در ۱۹۷۷ به رأس قدرت بازگشت و تا ۲۰ سال بعد بر سر کار باقی ماند.
دنگ شیائوپینگ
پیامدهای انقلاب فرهنگی
حدود ۱٫۵ میلیون نفر در جریان انقلاب فرهنگی چین کشته شدند. بسیاری از افراد نیز با محرومیت از حقوق اجتماعی، زندان و مصادره ی اموال مواجه گردیدند. اثرات کوتاه مدت این جنبش بر زندگی شهری چین کاملاً نمایان شد اما تاثیرات بلند مدت آن را باید در اعتقاد چینی ها به حکومت مستقر در این کشور مشاهده کرد. بسیاری از مردم چین اطمینان خود را به حزب کمونیست و مائو از دست دادند. مائو که روزگاری به عنوان رهبر معنوی چینی ها در رأس تمامی امور قرار داشت، اینک به شخصیتی عادی تبدیل شده است. از سوی دیگر، انقلاب فرهنگی که برای محو افکار سرمایه داری در جامعه ی چین آغاز شده بود، برخلاف انتظار، موجب تسریع ورود این تفکرات به جامعه ی سنتی چین گردید.
مائو جوانان چینی را برای ورود به عرصه ی فرهنگی کشور فراخواند. او معتقد بود که ارزش های انقلاب سال ۱۹۴۹ به تدریج در حال از دست رفتن است و کشورش نیاز مبرمی به یک روح انقلابی تازه دارد. انقلاب فرهنگی چنین در ابعاد مختلف تا سال ۱۹۷۶ – هنگام فوت مائو- جریان یافت. میراث خشونت بار انقلاب فرهنگی و ابزارهای ددمنشانه ی آن، تاکنون بر سیاست و اجتماع چین تاثیر فراوانی نهاده است.
*********************
آغاز انقلاب فرهنگی
در دهه ۱۹۶۰ مائو تسه تونگ -رهبر وقت حزب کمونیست چین- تغییر رویه سیـاس*ـی در داخل حزب کمونیست را احساس کرد. طی چند سال اخیر رهبران تازه وارد حزب کمونیست، شیوه ای اصلاح طلبانه را پیشه ی خود ساخته و به باور مائو، از ایدئولوژی انقلابی سال ۱۹۴۹ فاصله گرفته بودند. پس از اجرای ناموفق طرح “یک گام به جلو” (در سالهای ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۰) و بحران اقتصادی متعاقب آن، موقعیت مائو در رأس حزب کمونیست به شدت تضعیف شده بود.
در سال ۱۹۶۶ مائو با گرد آوردن چندین تن از سیاستمداران رادیکال از جمله همسرش جیانگ چینگ و وزیر دفاع لین بیائو، در پی آن برآمد که جایگاه پیشین خود را به عنوان رهبر معنوی چین بازیابد.
در اوت ۱۹۶۶ مائو در جریان گردهمایی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین، طی یک سخنرانی متهورانه، از جوانان چینی خواست تا در راستای گسترش اندیشه های انقلاب فرهنگی پرولتاریایی و زدودن ارزش های پوچ کاپیتالیستی، فعالیت بیش تری نمایند. طی ماه های بعد، خشونت به طرز فزاینده ای در کشور رواج یافت. جوانان وفادار به مائو با تشکیل گروه هایی به نام گاردهای سرخ، به روشنفکران و دگراندیشان چینی حمله کردند. مائو به شخصیتی مقدس تبدیل شد؛ نظیر همان شرایطی که استالین بدان دست یافته بود.
پوستری از گاردهای سرخ
نقش لین بیائو در انقلاب فرهنگی
در جریان مرحله نخست انقلاب فرهنگی (۱۹۶۶-۱۹۶۸) لیو شائوجی و تعدادی دیگر از رهبران ارشد حزب کمونیست از قدرت کنار گذاشته شدند (شائوجی بلافاصله پس از برکناری، به زندان افتاد و در سال ۱۹۶۹ درگذشت). تا سپتامبر ۱۹۶۷ در نتیجه ی فعالیت های خشونت بار گاردهای سرخ، کنترل شهرهای چین از اختیار دولت مرکزی خارج شد. مائو برای فرونشاندن اغتشاشات، لین بیائو را مامور ارسال نیرو و بازگرداندن نظم و امنیت کرد. نیروهای نظامی موفق شدند شبه نظامیان گاردهای سرخ را از شهرها بیرون برانند؛ اگرچه اغتشاش گران به مناطق روستایی عقب نشینی کردند. ادامه ی فعالیت گاردهای سرخ در روستاها، به کاهش تولیدات کشاورزی و تنزل اقتصاد چین انجامید؛ به نحوی که میزان تولیدات صنعتی این کشور در سال ۱۹۶۸، نسبت به دو سال قبل، ۱۲ درصد کاهش یافت.
لین بیائو (سمت راست) در کنار مائو (سمت چپ)
در سال ۱۹۶۹ لین بیائو رسماً به جایگاه قائم مقامی مائو منصوب شد. او سریعاً به بهانه ی درگیری های مرزی با شوروی، حکومت نظامی در سراسر کشور برقرار نمود. مائو که از اقدامات خودسرانه ی لین بیائو خسته شده بود، با کمک ژو انلای -نایب رئیس کمیته مرکزی حزب کمونیست- در پی پاکسازی بیائو و سایر مقامات خاطی برآمد. در سپتامبر ۱۹۷۱ لین بیائو در جریان سقوط هواپیما در مغولستان کشته شد. به نظر می رسد که او در حال فرار از چین بوده است. حتی بعدها شواهدی نیز نشان داد که هواپیمای او با اصابت موشک ساقط شده است که این فرضیه نیز سوءقصد به جان وی را ثابت می کند.
سایر متحدان و نزدیکان لین بیائو نیز در جریان پاکسازی های بعدی از قدرت کنار گذاشته شدند. در این ایام، ژو انلای با بهره گیری از بیماری مائو و ناتوانی وی، بر قدرت و نفوذ خویش افزود. حذف لین بیائو از قدرت، بسیاری از مردم چین را مجاب کرد که انقلاب فرهنگی صرفاً دستاویزی برای جنگ قدرت در حزب کمونیست بوده است.
پایان انقلاب فرهنگی
ژو انلای از طریق احیای نظام آموزشی قدیم و بازگرداندن بسیاری از مقامات پیشین به عرصه ی قدرت، ثابت کرد که انقلاب فرهنگی به منتهای ناکارآمدی خود رسیده است. در سال ۱۹۷۲ مائو بر اثر سکته، از قدرت فاصله گرفت. در همان سال، ژو انلای نیز دریافت که به بیماری سرطان مبتلاست. این دو تن متفقاً قدرت را به دنگ شیائوپینگ (سیاستمداری که در جریان مرحله نخست انقلاب فرهنگی از کار برکنار شده و بار دیگر به عرصه ی قدرت بازگشته بود) واگذار نمودند. این اقدام ،مخالفت شدید جیانگ چینگ -همسر مائو- و متحدان وی را به دنبال داشت. طی چند سال آینده، عرصه سیـاس*ـی چین میان این دو گروه تقسیم شده بود. سرانجام در آوریل ۱۹۷۶ تندروها مائو را مجاب نمودند که شیائوپینگ را از کار برکنار کند (قابل ذکر است که ژو انلای ،متحد شیائوپینگ، چند ماه قبل فوت کرده بود). مائو تسه تونگ سرانجام در سپتامبر همان سال درگذشت. با مرگ مائو ائتلافی از نیروهای نظامی چین، با شیائوپینگ تجدید بیعت کرده و تندروها را از قدرت کنار زدند. شیائوپینگ در ۱۹۷۷ به رأس قدرت بازگشت و تا ۲۰ سال بعد بر سر کار باقی ماند.
دنگ شیائوپینگ
پیامدهای انقلاب فرهنگی
حدود ۱٫۵ میلیون نفر در جریان انقلاب فرهنگی چین کشته شدند. بسیاری از افراد نیز با محرومیت از حقوق اجتماعی، زندان و مصادره ی اموال مواجه گردیدند. اثرات کوتاه مدت این جنبش بر زندگی شهری چین کاملاً نمایان شد اما تاثیرات بلند مدت آن را باید در اعتقاد چینی ها به حکومت مستقر در این کشور مشاهده کرد. بسیاری از مردم چین اطمینان خود را به حزب کمونیست و مائو از دست دادند. مائو که روزگاری به عنوان رهبر معنوی چینی ها در رأس تمامی امور قرار داشت، اینک به شخصیتی عادی تبدیل شده است. از سوی دیگر، انقلاب فرهنگی که برای محو افکار سرمایه داری در جامعه ی چین آغاز شده بود، برخلاف انتظار، موجب تسریع ورود این تفکرات به جامعه ی سنتی چین گردید.
