انواع آشیانه پرندگان

[فرشته رحمانی]

بیشتر پرندگان آشیانه می سازند تا در آنها تخم گذاری کنند و جوجه هایشان را پرورش دهند. این آشیانه ها انواع مختلفی دارند و بسته به نوع پرنده، می توانند بزرگ یا کوچک باشد. آشیانه ممکن است درون یک درخت، روی یک ساختمان، داخل یک بته، بر روی زمینی بلند (تَل واره) بالای آب یا بر روی زمین قرار گرفته باشد. این آشیانه ها می توانند از گِل، برگ های خشک، نی و یا درختان مرده ساخته شده باشند.











آشیانه هایی که با خراشیدن زمین ایجاد می شوند (Scrape Nests)

آشیانه هایی که با خراشیدن زمین درست می شوند ساده ترین نوع آشیانه هایی هستند که یک پرنده می تواند بسازد. این نوع از آشیانه سازی به طور معمول تنها با خراشیدن زمین ایجاد می شود که در اثر آن یک تورفتگی کم عمق برای پرنده درست می شود تا تخم هایش را داخل آن بگذارد. کناره های این آشیانه به اندازه ای عمیق است که تخم ها به بیرون نغلتند. برخی از پرندگان ممکن است سنگ، پر، صدف یا برگ را نیز به این آشیانه اضافه کنند.

تخم هایی که در آشیانه های ایجاد شده از طریق خراشیدن زمین گذاشته می شوند اغلب استتار می شوند چراکه محل قرارگیری شان بر روی زمین آنها را در مقابل شکارچیان آسیب پذیر می کند. پرندگانی که آشیانه هایشان را با خراشیدن زمین ایجاد کرده اند معمولاً جوجه هایی دارند که بعد از این که سر از تخم بیرون می آورند قادرند به سرعت آشیانه را ترک کنند.

این نوع از آشیانه به وسیله شترمرغ، تیناموس، آبچرها، مرغ نوروزی، پرستوی دریایی، شاهین، قرقاول، بلدرچین، کبک، هوبره، قوی شبگرد، کرکس و چند گونه دیگر از پرندگان ساخته می شود.



آشیانه هایی که از طریق نقب زدن (سوراخ عمیق) درست می شوند (Burrow Nest)

آشیانه هایی که از طریق سوراخ کردن و نقب زدن ایجاد می شوند درواقع پناهگاه هایی در در درون درختان و یا داخل زمین هستند که به صورت مکانی امن برای پرندگان و جوجه های در حال رشدشان عمل می کنند. پرندگان از منقار و پاهایشان استفاده می کنند تا این سوراخ ها را حفر کنند. بیشتر پرندگان سوراخ هایی برای خودشان ایجاد می کنند اما برخی از آنها - مانند جغد سوراخ نشین (burrowing owls) - ترجیح می دهند از لانه های ساخته شده به وسیله دیگران استفاده کنند.

این نوع از آشیانه ها معمولاً به وسیله پرندگان دریایی مورد استفاده قرار می گیرند، به ویژه پرندگانی که در آب و هوای سردتر زندگی می کنند و هنگامی که یک سوراخ عمیق حفر می کنند به این وسیله هم در مقابل شکارچیان و هم آب و هوا از خود محافظت می کنند. طوطی دریایی، کبوتر دریایی، دم دراز، ماهی خورک و مرغ خرچنگ از پرندگانی هستند که لانه هایشان را با سوراخ کردن یا نقب زدن درست می کنند.



آشیانه حفره ای (Cavity Nest)

آشیانه های حفره ای، اتاقک هایی هستند که اغلب در داخل درختان - درختان زنده یا مرده - پیدا می شوند و پرندگان خاصی هستند که این آشیانه ها را مورد استفاده قرار می دهند تا جوجه هایشان را در داخل آنها بزرگ کنند.

فقط چند گونه پرنده - مانند دارکوب، کمرکولی و باربت - خودشان قادرند آشیانه حفره ای درست کنند. این پرندگان به عنوان اولین سازندگان آشیانه های حفره ای هم شناخته می شوند. اما بیشتر پرندگانی که آشیانه حفره ای دارند - مانند برخی از اردک ها، جغد، طوطی، نوک شاخ و پرنده آبی رنگ - از حفره های طبیعی و یا حفره هایی که به وسیله جانور دیگری ایجاد شده و رها شده اند استفاده می کنند.

پرندگانی که آشیانه حفره ای دارند اغلب لانه هایشان را با برگ، علف خشک، پر، خزه یا خز مرتب می کنند. همچنین اگر حفره طبیعی ای یافت نشود از جعبه به عنوان لانه استفاده می کنند.















آشیانه سکو (Platform Nest)

آشیانه های سکو، آشیانه های مسطح بزرگ ساخته شده در داخل درختان، بر روی زمین، نوک پوشش های گیاهی و یا حتی در بقایای به جا مانده از آب های کم عمق اند. بسیاری از آشیانه های سکو سال بعد هم مورد استفاده قرار می گیرند به این ترتیب که همان پرندگان مواد اضافه ای را به آشیانه می افزایند و دوباره آن را مورد استفاده قرار می دهند. این کار می تواند آشیانه های عظیمی ایجاد کند که به خصوص در آب و هوای بد به درختان آسیب می رسانند.

عقاب دریایی، کبوتر باران، حواصیل و بسیاری از پرندگان شکاری، آشیانه سکو دارند.





آشیانه فنجانی شکل یا آشیانه های گود (Cup Nest)

آشیانه فنجانی همانطور که از نامش پیدا است، در حقیقت آشیانه ای به شکل فنجان و توگود است. این آشیانه ها معمولاً تورفتگی عمیقی در مرکزشان برای تخم ها و جوجه ها دارند.

مرغ مگس خوار، چلچله، بادخورک، تاجی کاکل یاقوتی، سرود خوان، پرندگان تاج دار و برخی از سسک ها، شماری از پرندگانی هستند که که از این شکل رایج آشیانه استفاده می کنند.

آشیانه های گود یا فنجانی شکل معمولاً با علف ها و شاخه های خشکی که با استفاده از قطره های بزاق به هم چسبانده می شوند، درست می شوند. گل و لای و تارهای عنکبوت هم ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.



آشیانه تپه ای (Mound nest)

آشیانه های تپه ای هم همانند آشیانه هایی که با نقب زدن درست می شوند، دو هدف را دنبال می کنند یکی حفاظت از تخم های پرندگان در مقابل شکارچیان است و دیگری گرم نگه داشتن آنها در برابر شرایط آب و هوایی.

آشیانه های تپه ای اغلب از گِل، شاخه، تکه های چوب، ترکه و برگ ساخته می شوند. وقتی یک توده کمپوست (مواد آلی در حال پوسیدن) گرم می شود که مواد آلی شروع به پوسیدن کنند. جرم ای مرده هم که در یک آشیانه تپه ای پوسیده می شود، گرمای با ارزشی را برای جوجه آوری و پرورش جوجه ها فراهم می کند.

در رابـ ـطه با پرندگانی که آشیانه تپه ای می سازند باید گفت که این نرها هستند که با استفاده از پاها و ساق های قوی شان مواد لازم برای ساخت آشیانه را توده می کنند. پرنده ماده تنها هنگامی که دمای داخل آشیانه تپه ای به سطح مطلوبی که در نظر دارد می رسد تخم گذاری می کند. در تمام طول فصل لانه سازی، نرهای سازنده آشیانه تپه ای به اضافه کردن مواد به لانه شان ادامه می دهند تا اندازه و دمای آن را مناسب نگه دارند.

فلامینگوها، برخی از چنگرها و بوقلمون مسواکی از جمله پرندگانی هستند که آشیانه تپه ای می سازند.



آشیانه آویز شکل (Pendant Nest)

پرندگانی که آشیانه های آویز شکل می سازند درواقع یک ساختار کشیده مشابه کیف ایجاد می کنند که از یک شاخه درخت معلق است و از مواد قابل انعطاف، مانند علف و یا شاخه های بسیار باریک ایجاد شده تا خانه جوجه ها باشد. جولا، مرغ انجیرخوار و شهد خوارها از پرندگانی هستند که در آشیانه آویز شکل زندگی می کنند.