MILAD_A
کاربر نگاه دانلود
[h=2][/h] یک ایده برای اینکه به تولید ثروت منجر شود باید پیچ وخمهای زیادی را طی کند، اما سوال اینجاست که ایده یک طرح چگونه متولد میشود؟ پژوهشهای علمی چقدر در شکوفایی این ایدهها نقش دارد؟ چرا بعضی از این ایدهها در نطفه خفه میشود؟ ریشه موانع در کجاست؟ رد پای طرحهای پژوهشی را باید کجا دنبال کرد؟
برای پیدا کردن کلید معمای این مسائل و تحلیل و پی بردن چرایی عقب ماندگی برخی مسائل تحقیقاتی و پژوهشی کشور گفت و گویی با دکتر سید امید فاطمی، رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران و مدیر طرح سامانه مدیریت اطلاعات تحقیقاتی (سمات) ملی انجام داده ایم.
اگر به نقاط ضعف و قوت این پژوهشگاه در چهار سال گذشته اشاره ای داشته باشیم، مهم ترین آنها کدام است؟
اکنون وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای تحقق اهداف قانونی و مصوب مجلس شورای اسلامی باید سه ساختار علم (دانشگاه ها)، تحقیقات (پژوهشگاه ها) و فناوری (پارک های علم و فناوری) را به طور جدی دنبال کند. گرچه پژوهشگاه ها از نظر ساختاری مستقل هستند و مانند دانشگاه ها یکی از ساختارهای وزرات علوم محسوب می شوند و هیات علمی و بودجه خاص خودشان را دارند اما متاسفانه مردم کمتر با این دسته از موسسه های پژوهشی آشنایند و تصور روشنی از حوزه ماموریت این مراکز ندارند. پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران هم یکی از مراکز پژوهشی وابسته به وزارت علوم است. این پژوهشگاه سال 47 با هدف داشتن یک مرکز اطلاعات و به عنوان یک مرکز اسناد علمی آغاز به کار کرد. طی چند سال این هدف مهم را دنبال و منابع علمی زیادی را جمع آوری کرد. پس از آن هم بحث پایان نامه ها را به طور جدی دنبال کرد اما سال 88 بنابر ضرورتی که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در حوزه فناوری اطلاعات (IT) احساس کرد، نام این مرکز از پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران به پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران تغییر کرد و اهداف سنگین تر و مهم تری نیز به این پژوهشگاه محول شد؛ ما تا قبل از سال87 پژوهشگاهی که به طور مشخص ماموریت اصلی اش IT باشد در کشور نداشتیم. وزارت علوم برای تحقق این امر باید پژوهشگاه جدیدی تاسیس یا پژوهشگاهی با فعالیتی مشابه شناسایی می کرد و ماموریت آن را ارتقا می داد. این مساله در معاونت پژوهشی بررسی شد و در نهایت این پژوهشگاه با تغییر نام و ماموریت جدید آغاز به کار کرد و طبق اساسنامه جدید، وظایف سنگین تری به این پژوهشگاه ابلاغ شد. دو دسته عمده در این فعالیت ها وجود دارد. دسته اول وظایف یا ماموریت ما مانند تمام پژوهشگاه های وزارت علوم، انجام تحقیقات است.ما در این دسته از وظایف باید فناوری IT روز دنیا را بررسی کنیم و دریابیم که هم اکنون در چه مرحله ای به سر می برد. پس از آن نیز برای حل مسائل کلان پژوهشی و تحقیقی کشور برنامه ریزی کنیم. برنامه ریزی کردن این پژوهشگاه هم به آن معنا نیست که خود پژوهشگاه به تنهایی این پژوهش ها را انجام دهد بلکه با کمک تمام هیات علمی دانشگاه ها و دانشکده های مختلف و استفاده از پتانسیل بیش از 90 دانشگاه، 30 پژوهشگاه و 30 پارک علم و فناوری و موسسه های دیگر قادریم نیازهای کشور را بررسی و طرح های کلان کشور را پیش ببریم. ما در این دسته از ماموریت مانند سایر پژوهشگاه ها رسیدن به فناوری، نمونه محصول و محصول صنعتی شدن را تعقیب می کنیم.
اما دسته دوم وظایف که در این دسته از دیگر پژوهشگاه ها متمایز هستیم، استفاده و بکارگیری از فناوری اطلاعات و بهبود بخشیدن مسائل مربوط به علوم، تحقیقات و فناوری است؛ یعنی جنبه کاربرد فناوری اطلاعات در این دسته از وظایف علمی، به ما ابلاغ شده است تا یک سری طرح های کلان ملی را با استفاده از فناوری IT تحقق بخشیم.
با چه نقاط ضعفی روبه رو بودید؟ برای رفع این معضلات و نقاط ضعف چه الزامات قانونی نیاز دارید؟
نقاط ضعف این پژوهشگاه را هم می توان به دو دسته تقسیم کرد؛ نخست نقاط ضعفی که ما با گفتن آنها تقاضای کمک داریم. دوم نقاط ضعفی که ما راه را به اشتباه رفته ایم و باید تدبیر اساسی برای آن بیندیشیم. مهم ترین ضعف ما فاصله زیادی است که با جایگاه ملی و چشم انداز تصویب شده اساسنامه داریم که باید برای رفع این موضوع 200 پژوهشگر شامل 80 نفر تمام وقت و 120 نفر پاره وقت جذب کنیم. هم اکنون حدود 80 نفر پژوهشگر جذب این پژوهشگاه شده اند. ما تاکنون توانسته ایم کارهای خوب و مرتبطی برای وزارت علوم، شورای عالی عتف، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات انجام دهیم اما همچنان در قسمت بودجه با مشکل مواجه هستیم و نیاز به کمک داریم تا تعداد پژوهشگرهایمان را در چشم انداز پنج ساله پیش بینی شده به تعداد مورد نظر برسانیم.
ما وقتی می خواهیم راجع به پژوهش کشور تصمیم بگیریم، علاوه بر ابزار مورد نیاز احتیاج به اطلاعات درست و معتبر داریم، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران این نیاز کشور را چگونه تامین می کند؟
ما باید برای مدیریت اطلاعات علمی کشور پایگاه و سامانه داشته باشیم و روی موضوع ظرفیت ها، پتانسیل ها و کارهای اجرایی مان تدبیر کنیم. هم اکنون برای تحقق این امر چند پایگاه ملی کلان داریم، مثلا سامانه مدیریت اطلاعات تحقیقاتی کشور (سمات ملی) یکی از این پایگاه هاست.این پایگاه طرح مصوب شورای عالی عتف است و کار آن هم ثبت تمام اطلاعات علم و فناوری از قبیل پایان نامه ها، مقاله های معتبر علمی، اختراع ها، بودجه های پژوهشی، پژوهشگران و شرکت های دانش بنیان کشور است. به عنوان نمونه در همین پایگاه چند هدف را دنبال می کنیم. اول بحث سیاستگذاری مطرح است.ما وقتی می خواهیم راجع به پژوهش کشور تصمیم بگیریم احتیاج به اطلاعات داریم. مثلا وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای تصمیم گیری در زمینه بودجه پژوهشی سال آینده دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، پارک های علم و فناوری یا حمایت از موسسات خصوصی احتیاج به اطلاعات مورد نیاز دارد. او باید در این پایگاه علمی بررسی کند که هر یک از این مراکز چه میزان کارایی داشته اند، سال آینده چه نیازهایی دارند و پس از آن تصمیم گیری کند.
هدف دوم از این سامانه کمک به پژوهش است. این سامانه به گونه ای طراحی شده است که علاوه بر پاسخگویی نیاز سیاستگذاران، پژوهشگران و صنعتگران نیز می توانند از آن استفاده کنند. مثلا اگر دانشجو بخواهد راجع به موضوعی پایان نامه ای ارائه بدهد باید قبل از آن یک سری اطلاعاتی راجع به کارهای انجام شده گذشته داشته باشد تا دریابد روند تحقیق به کجا ختم شده است تا او ادامه دهنده این راه باشد.
در بحث کمک به پژوهش، علاوه بر حوزه مدیریت اطلاعات تولید شده داخل کشور ایجاد دسترسی به اطلاعات بین المللی برای پژوهشگران مطرح است؛ در حوزه نخست باید ما اطلاعاتی از مقاله ها و پایان نامه ها تولیدی داشته باشیم یعنی بدانیم که این مقاله ها توسط چه افرادی نوشته شده است و این اطلاعات که مهم ترین گنجینه ما در عصر دانش محسوب می شود را جمع آوری کنیم. در حال حاضر این کار توسط مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران معروف به ایرانداک انجام می شود. در این مرکز تمام مستندات علمی کشور جمع آوری می شود. در حوزه دوم (ایجاد دسترسی به کل اطلاعات علمی) نیز ما باید مرکزی برای دسترسی بهتر پژوهشگران کشورمان به منابع علمی داخلی و خارجی داشته باشیم. این کار را هم دفتر اشتراک منابع از طریق طرح سهام (سامانه هوشمند اشتراک منابع) دنبال می کند. اسما (امانت و سفارش مقاله های الکترونیکی) که اخیرا رونمایی شد در زمره طرح های مربوط به سهام است.
امروزه کمیت و کیفیت تولیدات علمی (طرح ها، مقالات پژوهشی و علمی) یکی از مهم ترین شاخص های توسعه علمی هر کشور محسوب می شود، طی سالیان متمادی هم گفته اند که ایران و تمدن اسلامی یکی از کانون های تولید علم بوده است اما واقعا سهم ما از تولید مقالات علمی چقدر است؟ اغلب در بیان گفته می شود ایران در تولید مقالات علمی حتی رتبه یک رقمی را کسب کرده است اما چقدر از این مقالات علمی در طرح های پژوهشی ما نمود پیدا کرده اند؟
می دانیم برای تبدیل یک ایده به ثروت یک سلسله فعالیت های پیوسته و مرتبط در این امر دخیل هستند. اگر چنانچه در هر کدام از قسمت های این فرآیند اختلالی یا ضعفی به وجود آید، طرح به نتیجه مطلوبش نخواهد رسید. در اغلب کشورهای صنعتی از هر 500 ایده یک طرح به ثروت و در آمد ملی ختم می شود. در مراحل مختلف از تعداد این500 طرح کاسته می شود تا در نهایت یک طرح به نتیجه می رسد. در واقع چیدن این زنجیره بسیار مهم است. اگر ما از دید مدیریت اطلاعات که به پژوهشگاه مربوط است به این قضیه نگاه کنیم بحث اطلاعات مهم ترین مبحث پژوهشگاه در این خصوص است. ما باید برای این بحث زنجیره ای از اطلاعات را داشته باشیم. در گذشته این اطلاعات به صورت مجزا مورد بررسی قرار می گرفت. مثلا می گفتیم نویسنده این مقاله یا پایان نامه چه کسی است؟در کدام مجله چاپ شده است؟ استاد راهنمای پایان نامه مذکور چه کسی است؟ این پایان نامه در کدام دانشگاه دفاع شده است؟ ضعف ما مربوط به این زنجیره ارتباطی است.وقتی ایده ای به ذهن استادی یا پژوهشگری خطور می کند هدف اصلی او حل مسائل و یک قدم جلو بردن علم است اما متاسفانه این افراد نخبه و پژوهشگر به علت این که ما منابع اطلاعاتی ضعیفی داریم مجبور می شوند از منابع اطلاعاتی خارج از کشور استفاده کنند.آنان با استناد به مقالات خارجی کار خود را تعریف می کنند اما چه بهتر است که مثلا اگر نخبه ای قصد طراحی آی سی را دارد، آی سی را طراحی کند که نیاز کشور است نه طرحی که نیازش را یک شرکت آمریکایی دارد بنابراین چه بهتر است که ما به استاد سوال بدهیم. تقصیر او نبوده که سوالی نداشته است. تقصیر حلقه اتصالی سوال کننده و طراح است بنابراین نیازی در کشور بود که ما یک مکانیسمی را در کشور درست کنیم که صنعت نیاز خودش را در آن ثبت کند و پس از آن استاد و پژوهشگر براساس و مبنای آن نیاز، طرحی را ارائه بدهند و بخش صنعت از طریق این پایگاه اطلاعاتی نیاز خود را دنبال و بررسی کند که هم اکنون چند نفر پژوهشگر دنبال این کارند و این نیاز تاکنون در چه مرحله ای به سر می برد.این کاری است که ما باید انجام بدهیم و دنبال کنیم به همین دلیل در پایگاه سمات و مشابه های آن زنجیره ای از اطلاعات مورد نیاز را در نظر گرفتیم و بررسی لحظه ای از گزارش کارها داریم. مثلا هم اکنون این پایان نامه به اختراع رسید. این اختراع به شرکت دانش بنیان رسید. این شرکت دانش بنیان به محصول رسید.در واقع ما با دیدن این اطلاعات متوجه می شویم که کدام پایان نامه ها به محصول رسیده اند. کدام پایان نامه ها با وجود نیاز جلوتر نرفته است. برای حل این مساله باید چه کرد؟ یک پژوهشگر جدید که قصد پژوهش دارد باید از کجا کارش را آغاز کند. در چه پایگاهی نیازهایش را جستجو کند تا ایده اش را بر مبنای نیازها شروع کند.
تبدیل ایده به ثروت، شعار و برنامه وزارت علوم است تا مراکز علمی از نظر مالی مستقل شوند. پژوهشگاه چقدر توانست برای تحقق این شعار به موفقیت دست یابد؟
در واقع سیاست دولت مخصوصا وزارت علوم مستقل شدن دانشگاه ها و پژوهشگاه هاست یعنی این مراکز نباید کارهای پژوهشی خودشان را در حد اعتبار عمومی دولت نگاه دارند.ما علاوه بر وظایف محول شده مان از طریق اختصاص بودجه دولتی باید فعالیت مان را 20 تا 30 درصد ارتقا دهیم اما قرار نیست دولت تمام این بودجه تحقیقاتی را تامین کند. امروزه عصر دانش و اطلاعات است.اقتصاد ما باید دانش بنیان باشد. دانش تولید شده دانشگاه ها و پژوهشگاه ها باید تولید درآمد کنند و این درآمد زایی صرف فعالیت های دانشگاه ها و پژوهشگاه ها شود. برای تحقق این امر ابتدا باید ایده علمی مطابق به نیاز کشور طرح شود. سپس نمونه آزمایشگاهی آن ساخته شود و در نهایت با سپری کردن مرحله نیمه صنعتی و صنعتی وارد بازار شود.
با توجه به این رویکرد ملی و وزارت علوم، به پژوهشگاه ما هم وظیفه سنگینی برای تحقق چنین شعاری محول شده تا درآمد و ارزش افزوده ای جدا از بودجه عمومی دولت از فعالیت هایمان داشته باشیم به همین دلیل ما بر مبنای این امر برای بخش پژوهش و کاربردمان دفتری به نام تجاری سازی تاسیس کردیم. کار اصلی این دفتر تبدیل ایده به محصول و ثروت است. ما خوشبختانه توانستیم در این دفتر علاوه بر معرفی محصولات، بستری برای تجاری سازی فراهم کنیم.
فراهم ساختن این زیر ساخت های اطلاعاتی چه کمکی می تواند به دانشگاه ها و پژوهشگران بکند؟
رکن اصلی در پژوهش داشتن اطلاعات است. مثلا وقتی پیشنهاد پایان نامه دانشجویی در سایت ثبت شود برای استاد دانشگاه هم ایمیلی ارسال می شود که پایان نامه دانشجوی شما ثبت شده است.پس استاد دانشگاه متوجه می شود که کار تا چه مرحله ای پیشرفت کرده است.
از همه مهم تر ممکن است هنگامی که یک استاد دانشگاه بر فرض از تبریز در این سامانه به جستجو می پردازد، ببیند که طرح در چه مرحله ای به سر می برد، چه کسانی در حال کار کردن روی این پروپوزال هستند. استاد راهنمای آن کیست و به دلیل علاقه مندی به این طرح با استاد راهنمای این پروپوزال ارتباط تلفنی برقرار و برای همکاری تقاضای همکاری کند.در واقع پیشرفت علم همراه با مشاهده پذیری است یعنی من پژوهشگر باید کار پژوهشگر دیگر را مشاهده کنم و پس از آن کار را یا بهبود دهم یا انتقاد کنم، بنابراین فواید آن علاوه بر پیشرفت علوم به خود پژوهشگران نیز بر می گردد.
شما برای رسیدن به این هدف از استناد های علمی و طرح های پژوهشی موسسه های پژوهشی آزاد هم استفاده می کنید؟
قطعا همین طور است. الان هم در این زمینه ارتباط هایی با بخش خصوصی داریم.
اما جایگاه تحقیقات و مقالات غیردولتی نسبت به دولتی کمرنگ تر به نظر می رسد و سیاست خاصی هم برای موسسات پژوهشی آزاد در پیش گرفته نشده است، این طور نیست!
کلا بحث های موسسه های پژوهشی در کشور کمرنگ است. ما سعی کرده ایم در قسمت کاربرد با طراحی پایگاه های مختلف مانند سمات، پایان نامه ها و اسماء این معضل را برطرف کنیم و از مقالات علمی این موسسه ها برای پیشبرد اهدافمان استفاده کنیم. مثلا ما برای شبکه اجتماعی انجمن از بخش خصوصی استفاده کرده ایم یعنی بخش خصوصی پیمانکار است و ما ناظر و کارفرمای آن هستیم، اما متاسفانه هنوز در بخش پژوهش به طور جدی از ظرفیت های موسسه های خصوصی استفاده نکرده ایم که ان شاءالله با سیاست های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دادن مجوزهای لازم این مشکل نیز بر طرف شود.
شرکت های خصوصی چطور می توانند با این پژوهشگاه همکاری داشته باشند؟
در واقع ما ابتدا نیاز سنجی می کنیم و پس از طرح اولیه، سند درخواست پیشنهاد را در اختیار شرکت های خصوصی قرار می دهیم. پس از آن، شرکت ها با خواندن این سند درخواست و دادن پیشنهاد با ما آغاز به کار خواهند کرد.
امروزه روش های سنتی جمع آوری اطلاعات جوابگوی نیاز دانشمندان و پژوهشگران کشور نیست و برای پاسخگویی به این نیاز باید روش های نوین دیگری مانند منابع الکترونیکی متداول شود، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران برای تحقق این امر چه اقدامی انجام داده است؟
مهم ترین و سخت ترین قسمت کارمان پر کردن اطلاعت داخل این پایگاه است.این کار زمانبر است و برای تحقق آن به یک عزم راسخ و جهاد ملی نیاز داریم. ما معتقدیم این اطلاعات در این پایگاه پر نمی شود مگر با نظام ثبتی. در گذشته این پژوهشگاه برای مدیریت اطلاعات، اطلاعات پژوهشی را جمع آوری می کرد یعنی یک نسخه از طرح های پژوهشی از مراکز علمی و دانشگاهی به ما داده می شد و ما آن نسخه را وارد سامانه مان می کردیم، اما این روش جمع آوری به چند دلیل پاسخگوی نیاز ما نبود. اول این که ممکن است در بحث جمع آوری،گزارش نهایی اطلاعات حذف شده باشد. از طرف دیگر همه جزئیات در گزارش های نهایی ذکر نمی شود؛ مثلا بیان نمی شود که این گزارش روزی با یک سوال آغاز و بعد تبدیل به یک ایده و طرح شد و بعد از سه گزارش میانی و مراحل مختلف به نتیجه رسید. در واقع نفس فرآیند انجام پژوهشی دارای کلی اطلاعات با ارزش است که ما به آن احتیاج داریم. ممکن است به برخی فرآیند های این ایده در تعریف مساله گزارش نهایی اشاره ای شود اما بسیاری از اطلاعات درون آن از بین رفته است؛ بنابراین تصمیم گرفتیم به جای جمع آوری، این فرآیند تولید را لحظه به لحظه ثبت کنیم تا متوجه شویم ایده های طرح شده در چه مرحله ای است.
در این نوع فرآیند جمع آوری، شما دنبال چه هستید؟
در این نظام ثبتی، محقق و استاد دانشگاه موظفند مرحله به مرحله کارهای خود را ثبت کنند، بنابراین در این نظام اطلاعاتی ما با استفاده از فرآیند تولید مقاله و پایان نامه ها به سه مشخصه می رسیم، تا این سه مشخصه نباشد امکان ندارد مدیریت اطلاعات مناسب باشد. اول کامل بودن پایگاه داده. روش ثبتی حتما به پایگاه کامل منجر می شود، چون باید تمام اطلاعات از این فرآیند گذرانده شود. ما در گذشته از دانشگاه ها درخواست می کردیم،پایان نامه هایشان را ارسال کنند. دراین بین ممکن بود یکی دو پایان نامه ارسال نشود، اما بعد از مقرر شدن این که باید تمامی دانشجویان اطلاعات پیشنهاده (پروپوزال) پایان نامه و دفاعیه شان را همان موقع ارسال کنند و گرنه مدرک فارغ التحصیلی به آنان تعلق نمی گیرد به یک باره شیب ثبت این فرآیند اطلاعاتی افزایش یافت. به طوری که امروزه روزانه 200 پایان نامه در این پایگاه به ثبت می رسد؛ منظور این نیست که به طور میانگین روزانه این تعداد اطلاعات ثبت می شود بلکه منظور این است که روزانه این مقدار اطلاعات در این پایگاه به ثبت می رسد.
دوم، مساله به روز بودن آن است. در روش جمع آوری، اغلب دانشگاه ها پس از مثلا سه ماه جمع کردن پایان نامه ها، اطلاعاتشان را در اختیار ما قرار می دادند اما در این فرآیند، اطلاعات همان لحظه به ثبت می رسد.
سومین و مهم ترین مساله، معتبر بودن آن است زیرا ممکن است، در فرآیند جمع آوری، هنگام ارسال یا وارد کردن اطلاعات دانشگاه ها اشتباهی سهوی رخ دهد.
مثلا ممکن است مسئول دانشگاه هنگام وارد کردن اطلاعات نام افراد یا مساله مهم تر اعتبارها را اشتباهی ثبت کند؛ اما در این فرآیند به علت داشتن نقاط چک و بررسی زیاد این اشتباه رخ نمی دهد. برفرض مثال در بخش داوری مقالات، مقاله های ارسالی از سوی دو، سه داور مورد بررسی قرار می گیرد و پس از آن برای چاپ به دست سردبیر مجله و مدیر اجرایی می رسد. در این فرآیند سه بار مقاله چک می شود و احتمال خطای آن کاسته می شود در قسمت پایان نامه ها هم ما یک فرآیند دفاع داریم، یعنی دانشجو باید در مقابل استادان دانشگاه از پایان نامه خود دفاع کند. پس وقتی از آن مرحله بگذرد و ثبت شود، دیگر خطایی نخواهیم داشت.
اشاره ای به اشتراک منابع هم داشتید، چه ضرورتی باعث شد تا چنین طرحی در این پژوهشگاه اجرا شود؟
اکنون هر کتابخانه به دلیل محدودیت، بخشی از نیازهای اطلاعاتی کاربران خود را پوشش می دهد؛ بنابراین باید شرایطی فراهم شود تا کتابخانه های موسسات پژوهشی بتوانند از منابع یکدیگر برای پاسخ دادن به نیاز مراجعه کنندگان استفاده کنند به همین دلیل پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات برای افزایش دسترسی به منابع علمی، طرح خدمات دیجیتالی اشتراک منابع را عملیاتی کرده است تا تمامی نیازهای پژوهشگران برای دسترسی به منابع علمی با استفاده از روش هایی چون امانت و سفارش مقالات الکترونیکی بین المللی تامین شود.
طرح ملی امانت و سفارش مقالات الکترونیکی (اسما) یکی از زیرمجموعه های سامانه هوشمند اشتراک منابع (سهام) است که با هدف نهادینه کردن فرهنگ اشتراک منابع علمی در موسسات آموزشی و پژوهشی و بهره برداری از کاربردهای علمی آن برای به اشتراک گذاری و استفاده از مقالات الکترونیکی چندی پیش از سوی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران راه اندازی شد.
افراد عضو این سامانه از چه امتیازاتی برخور دارند؟
کاربران با عضویت در این سامانه می توانند به تمامی مقالات علمی پایگاه های بین المللی دسترسی پیدا کنند. اکنون عضویت در سامانه اسما برای پژوهشگران، دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی، کارشناسان و اعضای هیات علمی در مرحله آزمایشی فراهم شده است و متقاضیان می توانند با عضویت در این سامانه مقالات را به صورت تمام متن دریافت کنند.
اکنون چند دانشگاه و پژوهشگاه به عضویت این سامانه در آمده اند؟مقالات درخواستی آنان از چه منابع بین المللی تامین می شود؟
تاکنون 101 دانشگاه و پژوهشگاه به عضویت این سامانه درآمده اند که مقالات الکترونیکی این سامانه از 27پایگاه علمی بین المللی معتبر همچون الزویر، اشپرینگر و آی تریپل ای تامین خواهد شد.
اگر گریزی بر ثبت مقالات علمی علوم مختلف داشته باشیم، سهم کدام علوم در این پایگاه بیش از دیگر علوم است؟ و اکنون مقالات علمی کدام شاخه از علوم کاربردی تر است؟
اکنون پایان نامه، مقالات و طرح های پژوهشی علوم مختلف مانند 45هزار و786 طرح علوم انسانی، 23 هزار و 268 طرح علوم پایه، 21 هزار طرح از رشته فنی مهندسی، 11هزار طرح کشاورزی، 3500 طرح در هنر در این سامانه ثبت شده است؛ طرح ها و مقالات علوم پزشکی و بهداشتی هنوز کامل نشده است. در این پایگاه داخلی علوم انسانی بیشترین آمار ثبت اطلاعات را دارد اما متاسفانه پژوهشگران این علوم برخلاف رشته فنی مهندسی که با پایگاه های بین المللی ارتباط دارند، نسبت به طرح های پژوهشی همکاران و دوستان خود اطلاع کمتری دارند که امیدواریم این مشکل جدی با استفاده از سامانه های سمات و پایان نامه ها بر طرف شود.
یکی از مشکلات جدی که طی سال های گذشته هم شاهد آن بودیم و هنوز هم گهگاهی با آن روبه رو می شویم، کپی برداری و جعل از مقالات علمی است، گره کار کجاست؟ آیا در این فرآیند برای این مساله هم چاره ای اندیشیده شده است؟
تقلب علمی و پایان نامه ای زمانی رخ می دهد که دانشجو با ارائه کار فرد دیگری از آن پایان نامه دفاع کند.برای حل این مشکل پیشنهاد می شود در این فرآیند استاد راهنما یا فردی که در جلسه دفاع پایان نامه دانشجو شرکت می کند، باید موضوع مقاله یا پایان نامه دانشجو را در سامانه های پژوهشگاه جستجو کند. چنانچه در این موضوع چند نفر کار کرده باشند، اعلام می شود و استاد راهنما بنا به صلاحدید به دانشجو خواهد گفت که نباید در این خصوص به تحقیق بپردازد و این کار قبلا انجام شده است. داوران پایان نامه نیز هنگام داوری می توانند در این سایت جستجو کنند، چکیده مقالات و پایان نامه های ارسالی مشابه را بررسی کنند و دریابند این طرح به کجا منتهی شده است. اگر این پایان نامه تکراری باشد در دفاع مانع آن شوند.
فکر می کنید پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران در این چند سال به جایگاه ملی و مطلوبش رسیده است؟ برای پاسخگویی به نیازهای جامعه چقدر فاصله دارد؟
ترسیم یک نقشه راه از بخش پژوهش و کاربرد یکی از موفقیت های پژوهشگاه در این سال هاست. در بخش پژوهشی، فناوری اطلاعات را به پنج سطح علوم اطلاعات، مهندسی اطلاعات، کاربرد اطلاعات، مدیریت و سیاست اطلاعات تقسیم بندی کرده ایم که اکنون بیشترین توجه ما معطوف به قسمت های مغفول مانده این سطوح است. ما برای این کار نیازسنجی کردیم و این پنج سطح را به 15گروه پژوهشی تبدیل کرده ایم. این گروه ها نیازهای تحقیقاتی خود را فهرست کرده اند. ما با شرکت در فراخوان های مختلف جذب هیات علمی، دکترای پژوهش محور و بورسیه، نیازهای خودمان را بازگویی و نیروهای متخصص را جذب می کنیم. در بخش کاربرد هم2 حوزه اصلی (مدیریت اطلاعات تولید شده و اشتراک منابع) را ملاک قرار دادیم که طبق این نقشه کارهای خود را پیش بـرده ایم اما هنوز برای رسیدن به جایگاه مدنظر، فاصله زیادی داریم که ان شاءالله در آینده شاهد کمتر شدن این فاصله ها باشیم.
چشم انداز و افق آینده این پژوهشگاه را چگونه ترسیم می کنید؟
مطرح شدن این پژوهشگاه به عنوان کانون تفکر ملی در حوزه فناوری اطلاعات از مهم ترین اهداف ما برای چشم انداز حوزه پژوهش است، یعنی اگر هر کسی در هرجایی از کشور قصد تصمیم گیری در حوزه کلان IT داشته باشد باید اطمینان حاصل کند که چنین کانونی در کشور وجود دارد. به عنوان مثال، اگر وزارت ارتباطات قصد داشته باشد راجع به بحث فیلترینگ، پهنای باند یا چگونگی طراحی شبکه ملی اطلاعات تصمیم بگیرد، ما مرجع اصلی کمک کننده این مساله کلان ملی باشیم یعنی بتوانیم با همکاری دانشگاه ها و پژوهشگاه ها این مساله را تحلیل و نتیجه آن را تحویل وزارتخانه ها و موسسات بدهیم. همچنین چشم انداز و توقع ما در حوزه کاربرد این است که مرکز اطلاعات ما تمامی اطلاعات داخل کشور را داشته باشد و سهام ما یعنی دفتر اشتراک منابع مان دسترسی راحت و بهتر (نه تولید اطلاعات) تمامی منابع اطلاعاتی علمی را برای همه پژوهشگران فراهم کند، یعنی پژوهشگران از طریق این سامانه در یابند که کدام مقاله در چه سایتی وجود دارد و لینک آن مقاله نیز به آنان معرفی شود یا این که سفارش مقاله بگیرد. درست مانند کار سامانه اسما که سفارش کار می گیرد و در نهایت آن مقاله را تحویل در خواست کننده می دهد؛ سامانه اسما خود مقاله ندارد اما دسترسی به این مقاله ها و سفارش آن را ایجاد می کند.
پیش بینی می کنید چه زمانی به افق این چشم انداز برسید؟
ما برای تحقق بحث کانون تفکر ملی حداقل هفت، هشت سال و برای بخش کاربرد دو سال زمان نیاز داریم.
و توقع تان از رئیس جمهور آینده برای تحقق این اهداف چیست؟
بحث فناوری اطلاعات در نقشه جامع کشور، برنامه 3، 4 و 5 توسعه آمده و جز برنامه های اولویت دار است بنابراین توجه جدی مسئولان، سیاستگذاران، حامیان این فناوری در بخش صنعت را می طلبد. از سوی دیگر فناوری اطلاعات جز فناوری های نرمی است که هرچند بدان توجه کمتری شده است اما از ظرفیت خیلی خوبی برخوردار است و ما می توانیم مانند بسیاری از فناوری ها همچون انرژی هسته ای و فضایی در این حوزه نیز بخوبی ورود پیدا کنیم که امیدواریم در آینده به این مساله بیش از گذشته توجه شود.
