اصفهان خانه سرتیپ سدهی، یادگاری از دوران قاجار در دل خمینی شهر

[ATENA_A]

مقاله های مرتبط:

• خانه انصاری ارومیه، بنایی بر جای مانده از دوران قاجاریه
• عمارت مسعودیه کجاست؟
• خانه‌ مدرس؛ موزه‌ ای برگرفته از تاریخ سیـاس*ـی تهران

خانه سرتیپ سدهی یا سرتیپ سده‌ای، خانه‌ای مربوط به دوره قاجار است که در خمینی‌شهر، در محله لادره فروشان، بلوار توحید واقع‌شده است. سرتیپ محمدحسن خان امینی سدهی فرزند یاور خان بود که پدرش از منصب‌داران و نظامی‌های دوره قاجار بوده است. خود سرتیپ فرمانده فوج جلالی ظل السلطان حاکم وقت اصفهان بوده است. وی در دوران انقلاب مشروطیت و سال‌های جنگ جهانی اول و هرج‌ومرج و قحطی و بیماری بااقتدار تمام نسبت به امنیت بخش وسیعی از اصفهان همت گماشته است.

از سرتیپ ۴ فرزند برجای می‌ماند که هرکدامشان دارای خانه‌های تاریخی جداگانه در هم‌جوار دیوان‌خانه بوده‌اند. خود این خانه‌ها حالا تبدیل به مجموعه زیبای تاریخی شده‌اند.

در میدان ورودی شهر خمینی‌شهر و ابتدای خیابان توحید به تابلو «خانه سرتیپ سدهی» برخورد می‌کنیم. در مقابل مسجد لادره کوچه‌ای قرار دارد که بدنه آن را خانه‌های تاریخی شکل می‌دهد. در میان کوچه یک میدان دیگر است که خانه سرتیپ با سردری باشکوه و مجلل مشرف‌به آن است. این سردر که با گچ و رسمی بندی پوشش داده‌شده یکی از زیباترین سردرهای تاریخی خمینی‌شهر است.

سردر دارای دو سکو بزرگ و چهار طاقچه و رف در طرفین خود است. درب خانه سرتیپ با نقوش سایر درب‌ها فرق دارد. هشتی و دالان این درب با ۱۴ گنبد تاق و چشمه متمایز شده است. دالانی با سقفی بلند که منتهی به چهارخانه تاریخی است.

اصلی‌ترین و شاخص‌ترین خانه‌ها دیوان‌خانه است. سرتیپ محمدحسین خان امینی سدهی فرزند یاور خان است. دیوان‌خانه در سال ۱۳۱۵ هجری قمری ساخته و در سال ۱۳۱۶ هجری قمری به اتمام می‌رسد. این دیوان‌خانه در زمینی در حدود ۳۸۰۰ متر احداث‌شده است. دیوان‌خانه دارای سه قسمت عمده تالار، بخش تابستان نشین و بخش زمستان نشین است. تالار با دو اتاق، پستو و گوشواره و یک ایوان باشکوه در شمال خانه قرار دارد.

بخش زمستان نشین دارای یک اتاق سه‌دری و یک اتاق ۵ دری و نارنجستان است و بخش تابستان نشین نیز دارای اتاق‌های سه‌دری و ۵ دری و ظرفشویخانه و حوض‌خانه است. ایوان اصلی خانه دارای چهارستون بلند به ارتفاع شش متر است.

 

[ATENA_A]

شاه‌نشین درواقع زیباترین بخش این خانه است. در این قسمت بخاری گچ‌بری، نقاشی پشت آینه و کتیبه‌های زیبایی دیده می‌شود. حوض‌خانه این عمارت یکی از زیباترین حوض‌خانه‌های قاجار است که به سبک فرنگی ساخته‌شده است. بدنه حوض‌خانه دارای چهار ایوان با سقف‌های مسطح و جناغی است. دو ایوان راه‌های ارتباطی با اتاق‌های سه‌دری و دو ایوان دیگر عمیق‌تر و شاه‌نشین حوض‌خانه هستند.

بدنه حوض‌خانه با نقاشی‌های فرنگی ازجمله موتیف های اسلیمی و پل و پرندگان تزئین شده است. اتاق های سه‌دری و پنج‌دری خانه سرتیپ به قرینه یکدیگر طراحی‌شده است و به‌غیراز بخاری‌های گچ‌بری تزئینات خاصی دیده نمی‌شود.

با توجه به کتیبه‌ای که در تالار پذیرایی خانه وجود دارد ساخت این بنا یک سال طول کشیده است. بر اساس گفته‌های موجود در ظل السلطان حاکم وقت اصفهان قصد بازدید از خمینی‌شهر را داشته است که سرتیپ به دلیل نداشتن محل مناسب برای پذیرایی از وی درخواست دوساله برای مهیا نمودن عمارت درشان ایشان کرده است. پس‌ازاین مسئله سرتیپ به‌سرعت شروع به مهیاکردن عمارت کرده است و بامهارت و استادی خاصی در مساحت ۲۳۵۰ مترمربع در جهت شمالی، جنوبی و با تمام امکانات را فراهم می‌کند.

فرم سبک معماری و رنگ‌های مورداستفاده در تزیین ساختمان متعلق به معماری سبک قاجاری است تأمین روشنایی، گرمای زمستان و خنکی تابستان بیشتر از طریق عوامل طبیعی همچون نور خورشید و جریان هوا بوده است. دیوان‌خانه سرتیپ سدهی دارای تالار، حوض‌خانه، نارنجستان، اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری و برج مراقبت است این بنای زیبا که از خشت خام و آجر ساخته‌شده دارای تزیینات بسیار چشم‌نوازی همچون گچ‌بری، منبت‌کاری آیینه‌کاری، پارچه‌های سقفی و پنجره‌های گره چینی شده است. این بنای باشکوه که سقف ایوان آن بر روی ستون‌های گچ‌بری شده با سرستون‌های برگ کنگری قرارگرفته است و دارای حجاری‌های ظریف و زیباست و شکل بیرونی آن شباهت انکارناپذیری با عمارت باغ ارم شیراز دارد.