رسم و و رسومات نوروزی ایرانیان باستان

[یوتاب درخشنده]

ایرانیان باستان دانه‌ها را که عبارت بودند از گندم، جو، برنج، لوبیا، عدس، ارزن، نخود، کنجد، باقلا، کاجیله، ذرت و ماش را در ستون‌هایی از خشت خام بر می‌آوردند و سبز شدن هر یک را به فال نیک می‌گرفتند و معتقد بودند که آن دانه در سال نو موجب برکت خواهد بود.
در ایران باستان بعضی از وسایل جشن نوروز مانند آینه و کوزه و اسفند را شب عید از ‌بازار تهیه می‌کردند. بازار در این شب چراغانی و زیور بسته و سرشار از هیجان و شادمانی بود و البته خرید هرکدام هم آیین خاصی را تدارک می‌دید.
خانه تکانی
خانه‌تکانی از دیگر آیین‌های نوروز است. ده پانزده روز مانده به نوروز خانه‌تکانی شروع می‌شود. در این آیین، همه وسایل خانه گردگیری و شست‌وشو می‌شود و پاک و پاکیزه می‌گردد.
در خانه‌تکانی، که در گذشته سه تا چهار هفته طول می‌کشیده ‌است، تمامی ابزارها و وسیله‌هایی که در خانه بوده، جا به‌ جا، تمیز و تعمیر شده و دوباره در جای خود قرار می‌گرفته‌است.
کاشتن سبزه
پس از خانه‌تکانی، نوبت سبزه کاشتن است. مادران حدود یک هفته مانده به نوروز، مقداری گندم، عدس، ماش یا شاهی را در ظرف‌هایی زیبا می ریختند و خیس می نمودند تا آهسته‌آهسته بروید و برای سفره نوروزی آماده گردد. در ایران باستان، بیست ‌و پنج روز پیش از نوروز، در میدان شهر، دوازده ستون از خشت خام بر پا می‌شد، بر ستونی گندم، برستونی جو و به ترتیب، برنج، باقلا، ، ارزن، ذرت، لوبـیا، نخود، کنجد، عدس و ماش می کاشتند و در ششمین روز فروردین، با سرود و ترنم و شادی، این سبزه‌ها را می‌کندند و برای فرخندگی به هر سو می‌پراکندند.
امروز، در همه خانه‌ها رسم است که ده روز یا دو هفته پیش از نوروز، در ظرف‌های کوچک و بزرگ، کاسه، بشقاب، پشت کوزه و … دانه‌هایی چون گندم، عدس، ماش و… می‌کارند. موقع سال تحویل داخل سفره هفت‌سین بایستی سبزه بگذارند. این سبزه‌ها را در خانه‌ها تا روز سیزده نگه داشته و در این روز زمانی که برای سیزده ‌به در از خانه بـیرون می‌روند، در آب روان می‌اندازند.
چیدن سفره هفت سین
اما اصیل‌ترین آیین نوروزی سفره‌ی هفت‌سین است. برخی کارشناسان، مبنای هفت‌سین را چیدن هفت سینی یا هفت قاب بر خوان نوروزی می‌دانند که به آن هفت سینی می‌گفتند و بعدها با حذف (یا) به صورت هفت‌سین در آمد.
یکی از ارکان مراسم نوروز نیز، چیدن سفره‌ی هفت‌سین در هنگام تحویل سال است. در کشورهای مختلف هفت‌سین‌های متفاوتی پهن می‌شود. سفره هفت‌سینی که امروزه بیش‌تر مرسوم است داری هفت مورد از موارد ذیل است:
سبزه: نماد خرمی و نو زیستی
سرکه: نماد شادی
سمنو: نماد خیر و برکت
سیب: نماد مهر و مهرورزی
سماق: نماد مزه زندگی
سنجد: نماد حیات
در سفره هفت سین مرسوم است، قرآن مجید، میوه، گل، شیرینی‌های سنتی، ماهی قرمز، سبزی خوردن، دیوان شاعران و آینه قرار دهند.
--------------------------
رسوم نوروزی ایرانیان باستان
بعد از سال تحویل
تحویل سال نو
به هنگام تحویل سال، همه اعضای خانواده جامه‌های تازه خود را پوشیده و دور سفره هفت‌سین جمع می شوند. پدربزرگ و مادربزرگ در بالای سفره و پس از آن‌ها پدر و مادر و فرزندان در کنار سفره می‌نشینند. عقیده بر این است که به هنگام تحویل سال بزرگ‌ترین فرد خانواده قرآن را برداشته شروع به خواندن می کند. قبل از تحویل سال، همه اعضای خانواده دعای تحویل سال را بارها زیر لب زمزمه می‌کنند:
یا مقلب القلوب والابصار، یا مدبر اللیل و النهار، یا محول الحول و الاحوال، حول حالنا الی احسن الحال
در گذشته هنگام تحویل سال توپی شلیک می‌شد که از صدای آن همه متوجه سال نو می‌شدند و آن‌گاه همگی فرارسیدن سال جدید را به یک‌ دیگر تبریک می‌گفتند و پس از آن‌ بزرگ‌ترها عیدی‌های کوچک‌ترها را که معمولاٌ سکه و یا اسکناس بوده‌است از لای قرآن کریم درآورده و به آن‌ها می‌دادند. سپس بسته به زمان تحویل سال که اگر روز باشد، سنت حسنه صله ارحام را به جا می آوردند و فوراٌ افراد کوچک‌تر فامیل به دیدن بزرگ‌ترها رهسپار می‌شوند و معمولاٌ ناهار یا شام روز اول عید را در منازل بزرگان خویش صرف می‌کنند.
در گذشته غذای روز اول عید رشته‌پلو بوده است تا به این وسیله در سال جدید سر رشته کارها دستشان آمده و تا پایان سال از دستشان خارج نشود.
دید و بازدید
هم‌چنین از آیین‌های ویژه‌ی نوروز، دیدار با اقوام و آشنایان است. این دید و بازدید رفتن‌ها تا پایان روز دوازده فروردین ادامه دارد. ایرانیان روزهای نخست سال جدید را به دیدار اقوام درجه‌ی اول می‌روند. روزهای بعد نوبت اقوام دورتر فرامی‌رسد و سر فرصت به دیگر اقوام و دوستان سر می‌زنند و دیدارها را تازه می‌کنند. حتی اگر کسانی در طول سال به علت کدورت‌هایی که پیش آمده از احوال پرسی یک دیگر سر باز زده باشند، این روزها را فرصت مغتنمی برای رفع کدورت می‌شمارند و راه آشتی و دوستی در پیش می‌گیرند.
تبیان