جشن تولد از رسومات دیرین ایرانیان

[Elka Shine]

برپاداشتن آیین جشن تولد یکى از رسوم دیرین ایرانیان است.


هرودت درباره این جشن و مراسم آن‏ چنین مى‏نویسد:
پارسها عادت دارند که روز تولد خود را چشن بگیرند. در آن روز آنها حق خود مى‏دانند که غذایى مطبوع تر از غذاى روزهاى دیگر صرف کنند. اعیان و اغنیا گاو و یا اسب یا شتر و یا خرى مى‏ کشند و آن را یکپارچه در اجاق هایى بزرگ کباب مى‏ کنند. اشخاص بى‏ چیز و فقیر به حیوانات کوچکتر قناعت مى‏ کنند.


پارسها معمولا غذاى مقوى سنگین کمتر مى‏خورند و بیشتر به غذاى سبک علاقه دارند … پارسها به نوشید*نی بسیار علاقه دارند. آنها حق ندارند در حضور دیگرى استفراغ و یا ادرار کنند … وقتى درمیان مستى و میگسارى تصمیمى درباره مسأله‏ اى اخذ مى‏ کنند فرداى آن روز صاحب‏خانه … بار دیگر قبل از صرف غذا به حال گرسنه موضوع را مطرح و اخذ رأى مى‏کند … «۲۸۸»


ظاهرا طبقات ممتاز روز تولد را همه ساله جشن مى‏گرفتند. کورش ضمن گفتگو با استیاک به وى مى‏گوید: «روزى که بمناسبت عید تولدت به دوستانت ضیافت دادى، من به خاطر دارم که ساکاس نوشید*نی مى‏ریخت.» «»

اگر نوشته‏ هاى هرودت و گفته‏ هاى «آمینتاس» را حمل به صحت کنیم باید قبول کنیم که پارسهاى عهد هخامنشى در مهمانیها به معیت زنان خود شرکت مى‏ جستند.


فرستادگان داریوش خطاب به میزبان خود چنین مى‏گویند: اى مقدونى که میزبان ما هستى در بین ما پارسها رسم چنین است که وقتى ضیافتى بزرگ مى‏دهیم علاوه بر خدمتکاران زیباروى، زنان شرعى خود را نیز همراه مى‏آوریم و در کنار خود مى- نشانیم … آمینتاس به این تقاضا چنین پاسخ داد: پارسها، در بین ما چنین رسمى که شما نقل کردید وجود ندارد ولى برعکس، زنان را دور از مردان نگه- مى‏داریم، اما چون شما فرمانروایان ما هستید … شما را از این حیث راضى خواهیم کرد … «»


ظاهرا مهمترین تفریحات و سرگرمیهاى مردم مرفه آن دوره شکار و تیراندازى بود.


هرودت در جلد اول تاریخ خود مى‏نویسد:
مردم لیدى براى آنکه از قحطى و گرسنگى رنج نبرند، راه چاره ‏اى اندیشیدند. گویا در این زمان است که بازى نرد و بازى استخوان و بازى با توپ و دیگر انواع بازیها اختراع شده است، به استثناى بازى ورق که اهالى لیدى مدعى اختراع آن نیستند … یک روز در تمام مدت روز به بازى سرگرم مى‏شدند تا به فکر خوردن نیفتند، فرداى آن روز بازى را قطع مى‏کردند و به خوردن مشغول مى‏شدند. «۲۹۱»

 

[Elka Shine]

جشن تولد در ایران باستان
جشن تولد. ایرانیان در زمره اقوامی بودند كه از دوران كهن زادروز خود را جشن میگرفتهاند. هرودوت (كتاب 1، بند 133) این گواهی مستند را برای دوره هخامنشی آورده است. به نوشته او، پارسیان [ = ایرانیان ] روز تولدشان را مفصّلتر از هر روز دیگر سال جشن میگرفتند و در آن روز میز را رنگینتر از معمول میچیدند و با شیرینی و میوه بزمشان را طولانی میكردند. پادشاهان زادروز خود را مفصّل جشن میگرفتند و به مهمانان هدیه میدادند (همان، كتاب 9، بند 110). زادروز پسر بزرگ پادشاه نیز در تمام كشور جشن گرفته میشد (افلاطون، آلكیبیادس، یكم، 121، فقره c ). آنتیوخوس كماژنی پادشاه سلوكی (سده یكم قبل از میلاد)، كه نژاد خود را به هخامنشیان میرسانید و آرامگاه باشكوهی برای خود در نیمرود داغ ساخت، برای زاد روز و تاجگذاری خود جشنهای سالانه مقرر كرده و برای هزینههای این جشنها اوقافی نهاده بود ( رجوع کنید به والدمان ، ص 203ـ207). در شاهنامه هم تولد پهلوانان و شاهزادگان نامور با جشن همراه بوده است. مثلاً در باره زاده شدن رستم از رودابه در شاهنامه آمده كه جشنی از زاولستان تا كابلستان گرفتند (فردوسی، ج 2، ص240، ابیات 1526 1536؛
نیز رجوع کنید به ص 159، بیت 2432: «شب سور» كیخسرو). همانطور كه گفته شد، تولد زردشت را هم در پانزدهم دی جشن میگرفتهاند.