- عضویت
- 2018/02/17
- ارسالی ها
- 1,092
- امتیاز واکنش
- 118,349
- امتیاز
- 1,176
سبکهای زبانی در فارسی امروز
در پیدایش سبکهای یک زبان معین، ویژگیهای زبانی گوناگونی از نظر واژگانی، دستوری و آوایی تأثیر دارند. در هر زبان، امکانهای گوناگونی برای بیان یک مطلب موجود است که هر فرد بر مبنای تسلط خود بر سبکهای گوناگون، در موقعیتهای گوناگون از آنها بهره میگیرد. هر کس با ارزیابی موقعیت اجتماعی، موضوع ارتباط و نوع رابـ ـطهی خود با شنونده، از میان سبکهای موجود سبک مناسبی را برمیگزیند. بهطور کلی در موقعیتهایی مانند سخنرانیها یا در نوشتار که نسبت به گفتار توجه بیشتری به زبان میشود، کاربرد ویژگیهای زبانی نزدیکتر به زبان معیار (standard language) است و در موقعیتهایی مانند گفتوگوهای دوستانه و صمیمانه که به رفتار زبانی توجه کمتری میشود ویژگیهای دورتر از زبان معیار دیده میشوند. برای مثال، در سطح واژگان، مفهوم معین «گفتن» را میتوان با صورتهایی مانند «گفتن»، «عرض کردن»، «فرمودن»، «به استحضار رساندن» و مانند آن بیان کرد. یا صورتهای «آمدن»، «خدمت رسیدن»، «تشریف آوردن» و «شرفیاب شدن» بر مفهوم واحدی دلالت دارند و تفاوت میان آنها صرفن سبکی است و بسته به نوع رابـ ـطه میان گوینده و شنونده، یکی از آنها در ارتباط زبانی استفاده میشود. برخی از فعلهای پرکاربرد فارسی دارای ستاکهای رسمی و غیر رسمی گوناگونیاند که در گونههای سبکی مناسب به کار گرفته میشوند. مثلن فعل «رفتن» در صورتهای صرفی گوناگون مانند «میروم» دارای دو ستاک رسمی و غیررسمی ست که به ترتیب در صورتهای رسمی «میروم» و غیررسمی «میرم» ظاهر میشوند. ستاک غیررسمی بهطور معمول از ستاک رسمی کوتاهتر است.
هر یک از سبکهای زبانی ویژگیهای آوایی, دستوری و واژگانی معینی دارند که همگان از این ویژگیها آگاهاند. برای مثال،یکی از گرایشها در سبکهای غیررسمیتر گرایش به حذف همخوان پایانی در خوشههای دوهمخوانی پایانی واژههای فارسی است، یعنی در واژههایی مانند «دوست» و «دست» همخوان آخر حذف و صورتهای «دوس» و «دس» حاصل میشود که نمود این تغییر را در نوشتار مثلا در عبارتهای «دوس دارم» و «دس بزن» میتوان مشاهده کرد.
در زبان انگلیسی پنج نوع سبک زبانی را باز شناختهاند (جوس ۱۹۶۱).یک نوع از این سبکها سبک کلیشهای (frozen style) است که در موقعیتهای بسیار رسمی مانند دادگاهها و مراسم ازدواج کاربرد دارد و ویژگی آن بسامد زیاد اصطلاحها و عبارتهای کلیشهای است.
نوع بعدی، سبک رسمی (formal style) است که در موقعیتهای رسمی مانند سخنرانیها، گردهمآییها و دیدارهای رسمیاستفاده میشود.
سبک دوستانه (casual style) توسط همکاران و همکلاسان و در جاهایی مانند مدرسه و محل کار به کار میرود.
سبک محاورهای (colloquial style) توسط مردم کوچه و بازار استفاده میشود و سبک خودمانی (intimate style) توسط دوستان بسیار نزدیک و بسیاری از زن و شوهرها که رابـ ـطهای بسیار صمیمانه دارند، به کار میرود.
در زمینهی سبکهای زبانی فارسی نیز بررسیهایی انجام شده و انواعی از این سبکها را مشخص نمودهاند، از جمله سبک غیر رسمی, سبک رسمیمحتاطانه و سبک رسمی. مثلن صورتهای رفتی rafti , رفتین raftin و رفتید raftid به ترتیب در سبکهای مذکور برای دوم شخص مفرد به کار میرود و البته صورت دوم و سوم، شکل محترمانهی فعلاند که در آن به منظور نشاندادن احترام, صیغهی دوم شخص جمع برای دوم شخص مفرد به کار میرود.
در ادامهی گفتار سبکهای گوناگون زبانی در فارسی, ویژگیهای مربوط به هر سبک و ویژگیهای مربوط به نمود ادبی این سبکهای زبانی ذکر میشود. ولی پیش از آن، توضیح یک نکته ضروری است و آن دو رویکرد عمده در نگارش گفتوگوها در آثار ادبی است.
در رویکرد اول، بازنمایی گفتوگوی افراد مطابق با صورت واقعی آنهای انجام نمیشود و همهی گفتوگوها به سبک زبانی رسمی (زبان معیار) بازنموده میشوند. در این رویکرد همهی جملهها اعم از جملههای اداشده در سبکهای رسمی و غیر رسمی به یک روش نوشته میشوند.