سیاره مشتری
مُشتَری یا هُرمُز یا اورمزد یا برجیس یا زاوش پنجمین سیاره از خورشید و بزرگترین سیاره در است. سامانه خورشیدی این سیاره غول گازی با جرم یک هزارم خورشید است، ولی جرمی دو و نیم برابر تمامی دیگر سیارههای منظومهٔ شمسی دارد. از نظر دوری از خورشید مشتری پنجمین سیاره پس از تیر و ناهید و زمین و بهرام است.
ویژگیهای فیزیکی
مشتری گوی غول پیکری آمیخته از گاز و مایع است و گمان میرود مقداری سطح جامد هم داشته باشد. این غول سیاره از ماده هیدروژن بین ۸۸ تا ۹۲ درصد و هلیم ۸ تا ۱۲ درصد تشکیل شده است. قطر مشتری در ناحیهٔ استوا ۱۴۲٫۹۸۴ کیلومتر است و بر اساس تئوریهای ارائه شده این بالاترین طول قطری است که یک سیارهٔ گازی میتواند داشته باشد. از این پس، ورود جرم بیشتر این غول سیاره را کوچکتر، ولی فشرده تر میکند. بنا برهولتز هم اکنون سالانه حدود ۲ سانتیمتر از قطر خورشید کاسته میشود.
سطح سیاره از ابرهای ستبر زرد، قرمز، قهوهای و سفید رنگ پوشیده شدهاست. بخشهای روشنتر «ناحیه» و بخشهای تاریک تر «کمربند» نامیده میشوند. کمربندها و ناحیهها به موازات استوای سیاره قرار دارند. مشتری همچنین گرانش بسیار قوی نیز دارا میباشد. در سطح سیاره نسبت جرمی هیدروژن و هلیم نزدیک به ۷۱ و ۲۴ درصد و ۵ درصد دیگر مواد است.
جرم مشتری به تنهایی ۲٫۵ برابر جرم تمام سیارههای دیگر در سامانهٔ خورشیدی است. نسبت جرم این سیاره به اندازهای است که مرکز سنگینی سراسری آن با خورشید بالاتر از سطح خورشید، در ۱٫۰۶۸ برابر شعاع خورشید (فاصله از مرکز خورشید) قرار میگیرد. حجم مشتری ۱۳۲۱ برابر حجم زمین است ولی جرم آن تنها ۳۱۸ برابر زمین است. این نسبت، زمین را بطور قابل توجهی متراکم تر از مشتری نشان میدهد شعاع مشتری حدود یک دهم شعاع خورشید است و جرم آن ۰٫۰۰۱ برابر جرم خورشید است، بنابراین چگالی این دو با هم مشابه است.
مدار و چرخش
هرمز در یک مدار کموبیش به دور خورشید میچرخد. هر دور نزدیک به ۱۲ سال زمینی به درازا میکشد. همچنان که سیاره به دور خورشید میگردد، به دور محور پندارین (فرضی) خود نیز میگردد. چرخش هرمز به دور خود تندتر از هر سیارهٔ دیگری در سامانهٔ خورشیدی است؛ تنها ۹ ساعت و ۵۶ دقیقه نیاز است تا هرمز یک بار به دور خود بچرخد. (آن را با چرخش ۲۴ ساعتهٔ زمین به دور خود بسنجید)
برای اندازهگیری تندی گردش سیارههای گازی به دور خود، دانشمندان ناگزیرند روشهای غیر مستقیم به کار برند. آنها نخست سرعت میانگین چرخش ابرهای قابل مشاهده را اندازهگیری میکنند. هرمز به اندازه ی نیاز امواج رادیویی میفرستد که به دست رادیو تلسکوپ زمینی دریافت گردد. هم اکنون دانشمندان از اندازه ی امواج برای سنجش سرعت چرخش هرمز بهره میبرند. قدرت امواج، تحت تأثیر میدان مغناطیسی سیاره، در یک الگوی تکراری ۹ ساعت و ۵۶ دقیقهای، تغییر میکند؛ زیرا سرچشمهٔ میدان مغناطیسی، هستهٔ سیاره است. این دیگرگونیها نشان دهندهٔ سرعت چرخش درونی سیارهاست. چرخش تند هرمز مایهٔ برآمدگی در بخش استوا و پخی در قطبهایش میشود. قطر استوایی هرمز ۷ درصد بیشتر از قطر آن در راستای قطبهاست.
مُشتَری یا هُرمُز یا اورمزد یا برجیس یا زاوش پنجمین سیاره از خورشید و بزرگترین سیاره در است. سامانه خورشیدی این سیاره غول گازی با جرم یک هزارم خورشید است، ولی جرمی دو و نیم برابر تمامی دیگر سیارههای منظومهٔ شمسی دارد. از نظر دوری از خورشید مشتری پنجمین سیاره پس از تیر و ناهید و زمین و بهرام است.
ویژگیهای فیزیکی
مشتری گوی غول پیکری آمیخته از گاز و مایع است و گمان میرود مقداری سطح جامد هم داشته باشد. این غول سیاره از ماده هیدروژن بین ۸۸ تا ۹۲ درصد و هلیم ۸ تا ۱۲ درصد تشکیل شده است. قطر مشتری در ناحیهٔ استوا ۱۴۲٫۹۸۴ کیلومتر است و بر اساس تئوریهای ارائه شده این بالاترین طول قطری است که یک سیارهٔ گازی میتواند داشته باشد. از این پس، ورود جرم بیشتر این غول سیاره را کوچکتر، ولی فشرده تر میکند. بنا برهولتز هم اکنون سالانه حدود ۲ سانتیمتر از قطر خورشید کاسته میشود.
سطح سیاره از ابرهای ستبر زرد، قرمز، قهوهای و سفید رنگ پوشیده شدهاست. بخشهای روشنتر «ناحیه» و بخشهای تاریک تر «کمربند» نامیده میشوند. کمربندها و ناحیهها به موازات استوای سیاره قرار دارند. مشتری همچنین گرانش بسیار قوی نیز دارا میباشد. در سطح سیاره نسبت جرمی هیدروژن و هلیم نزدیک به ۷۱ و ۲۴ درصد و ۵ درصد دیگر مواد است.
جرم مشتری به تنهایی ۲٫۵ برابر جرم تمام سیارههای دیگر در سامانهٔ خورشیدی است. نسبت جرم این سیاره به اندازهای است که مرکز سنگینی سراسری آن با خورشید بالاتر از سطح خورشید، در ۱٫۰۶۸ برابر شعاع خورشید (فاصله از مرکز خورشید) قرار میگیرد. حجم مشتری ۱۳۲۱ برابر حجم زمین است ولی جرم آن تنها ۳۱۸ برابر زمین است. این نسبت، زمین را بطور قابل توجهی متراکم تر از مشتری نشان میدهد شعاع مشتری حدود یک دهم شعاع خورشید است و جرم آن ۰٫۰۰۱ برابر جرم خورشید است، بنابراین چگالی این دو با هم مشابه است.
مدار و چرخش
هرمز در یک مدار کموبیش به دور خورشید میچرخد. هر دور نزدیک به ۱۲ سال زمینی به درازا میکشد. همچنان که سیاره به دور خورشید میگردد، به دور محور پندارین (فرضی) خود نیز میگردد. چرخش هرمز به دور خود تندتر از هر سیارهٔ دیگری در سامانهٔ خورشیدی است؛ تنها ۹ ساعت و ۵۶ دقیقه نیاز است تا هرمز یک بار به دور خود بچرخد. (آن را با چرخش ۲۴ ساعتهٔ زمین به دور خود بسنجید)
برای اندازهگیری تندی گردش سیارههای گازی به دور خود، دانشمندان ناگزیرند روشهای غیر مستقیم به کار برند. آنها نخست سرعت میانگین چرخش ابرهای قابل مشاهده را اندازهگیری میکنند. هرمز به اندازه ی نیاز امواج رادیویی میفرستد که به دست رادیو تلسکوپ زمینی دریافت گردد. هم اکنون دانشمندان از اندازه ی امواج برای سنجش سرعت چرخش هرمز بهره میبرند. قدرت امواج، تحت تأثیر میدان مغناطیسی سیاره، در یک الگوی تکراری ۹ ساعت و ۵۶ دقیقهای، تغییر میکند؛ زیرا سرچشمهٔ میدان مغناطیسی، هستهٔ سیاره است. این دیگرگونیها نشان دهندهٔ سرعت چرخش درونی سیارهاست. چرخش تند هرمز مایهٔ برآمدگی در بخش استوا و پخی در قطبهایش میشود. قطر استوایی هرمز ۷ درصد بیشتر از قطر آن در راستای قطبهاست.
آخرین ویرایش توسط مدیر: