خراسان شمالی شهر بلقیس در اسفراین واقع در خراسان شمالی

[sara . f .a]

این شهر در 3 کیلومتری جنوب شرقی اسفراین قرار دارد و از ویرانه‌های قدیمی اسفراین به شمار می‌رود. این بنای عظیم گِلی پس از ارگ بم دومین بنای گلی ایران است اما به دلیل استفاده از خاک آن برای کشاورزی، وسعت زیادی از زمین‌های آن از بین رفته است. مساحت این شهر 48600 مترمربع می‌باشد که بر روی تپه‌ای در ارتفاع 6 الی 9 متری قرار گرفته است. این شهر بر اساس اسلوب معماری ساسانی ساخته شده و شامل سه بخش کهن‌دژ، ربض و شارستان بوده و 29 برج با ارتفاع‌های مختلف داشته که اغلب آن‌ها ویران شده‌اند. در این شهر یک آتشکده نیز وجود دارد. در کاوش‌های باستان‌شناسی قطعات چینی‌های سبز رنگ و همچنین چینی‌های گل و بوته‌دار لاجوردی بر زمینه سفید مربوط به عصر صفوی به دست آمده است. به نظر می‌رسد این شهر در دوره صفوی متروک شده و شهر اسفراین به حدود 3 کیلومتری شمال این ویرانه‌ها منتقل شده است.

منبع:سیری در ایران

 

[KIMIA_A]

شهر بلقیس
ویرانه های معروف به شهر بلقیس به عنوان یکی از بزرگترین میراثهای گلی و خشتی کشور، بقایای شهر کهن اسفراین است که از بخشهای مختلف شامل ارگ، خندق، حصار شهر، تاسیسات داخلی و گورستان تشکیل شده که مجموعاً حدود ۱۵۰ هکتار وسعت دارد.کاوشهای باستان شناسی در این مجموعه نشان داده اولین استقرار در شهر بلقیس مربوط به قرون ۴-۳ هجری است و زندگی در آن تا پایان دوره صفوی به طور مداوم جریان داشته است. سالمترین و برجسته ترین اثر برجای مانده از شهر بلقیس بقایای ارگ است که ۲۹ برج به ارتفاع حدود ۱۱ متر دارد.
شماره ثبت در فهرست آثار ملی:۴۴۹۷
موقعیت: ۳ کیلومتری جنوب شهر اسفراین

​

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
مجموعه‌ی شهر تاریخی بلقیس که در حقیقت به عنوان اسفراین کهن شناخته می‌شود، در حدود ۴۰۰۰ سال قدمت دارد. در طول قرن‌های متمادی همواره افراد و تمدن‌هایی در این منطقه زندگی کرده‌اند و بر اثر هجوم و تجـ*ـاوز اقوام دیگر، این شهرها تخریب شده‌اند و پس از مدتی دوباره شهری نو روی ویرانه‌های شهر قبلی ساخته‌اند. یافته‌های جدید تاریخی نشان می‌دهد که قدمت این شهر تاریخی به قرن دوم اسلامی می‌رسد.

این اثر درسال ۱۳۸۰ به شماره ۴۴۹۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

بناهای موجود در مجموعه‌ی تاریخی بلقیس
ارگ تاریخی بلقیس
یکی از مهم‌ترین آثار به‌جامانده در این مجموعه، ارگی با قدمت ۱۲۰۰ سال است که به آن نارین قلعه هم می‌گویند. اولین دوره‌ی استقرار در این قلعه مربوط به زمان بعد از حمله‌ی مغول است. البته آثار ساخت‌وساز و مرمت در پیکره‌ی این ارگ دیده می‌شود.

این ارگ آخرین بار به تصرف افغان‌ها درآمد و کاملا تخریب شد اما تا اواخر دوران قاجار، خانواده‌هایی به شکل مستقل در آن زندگی می‌کرده‌اند.

ارگ بلقیس اسفراین، بعد از ارگ بم، دومین بنای گلی ایران است که بر اساس اصول معماری ساسانی ساخته شده و مهم‌ترین مصالح به‌کاررفته در آن، خشت و گل است.

این دژ قدیمی دارای ۲۹ برج با ارتفاع حدود ۱۱ متر بوده است. این برج‌ها از اطراف با خندق احاطه شده‌اند. در جریان کاوش‌های سال ۸۶، سفال‌هایی در این منطقه یافت شد که به سفال‌های مرو و سمرقند و نیشابور قدیم شباهت داشت. همین مسئله سبب قوت بخشیدن به احتمال وجود تمدن در این منطقه در قرن دوم هجری شد.

البته فضای داخلی قلعه به دلیل حفاری‌های غیرقانونی کاملا تخریب شده و تنها پوسته‌ای گلی از آن باقی مانده است.

این ارگ تاریخی در مساحتی بالغ بر ۵۱ هزار مترمربع قرار گرفته است و مصالح اصلی به کاررفته در ساخت ارگ شامل گل/چینه است که در بعضی از قسمت‌ها از خشت و آجر و چوب برای استحکام بیشتر، استفاده شده است. طبق شواهد تاریخی، این قلعه برخلاف سایر قلعه‌ها که معمولا در ارتفاع ساخته می‌شو

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
شارستان (محدوده‌ی عمومی شهر)

این قسمت در واقع محله‌های مختلف شهر را در برگرفته است که با دیوار خشت و گلی احاطه شده‌اند. در این محدوده بناهایی چون تپه منار، بازار، محدوده صنعتی و کارگاهی، قبرستان و… قرار دارند.

تپه منار (مسجد)
تپه منار مهم‌ترین بخش شارستان شهر بلقیس است که کتاب‌های جغرافیایی و سفرنامه‌ها، وجود این مسجد و مناره در این محل را ثابت می‌کنند.

کوره‌ی سفالگری

یکی از مهمترین نتایج سومین فصل کاوش در شارستان شهر بلقیس، کشف یک کوره‌ی سفالگری متعلق به نیمه‌ی دوم قرن ششم ه. ق است که بخش‌های مختلفی چون آتشدان در بخش پایینی، تاقچه‌ها به منظور گذاشتن سفال، سکوی پخت برای آماده‌سازی و چیدن سفال برای پخت و یک گنبد دارد.


[/HIDE-THANKS]

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
آب‌انبار

در سال ۱۳۹۰ در ضلع جنوبی شارستان، بخش کوچکی از یک سازه‌ی آجری شامل سردر ورودی و تعدادی پله کشف شد. در کاوش‌های بعدی مشخص شد که این سازه که دایره‌ای به قطر ۴/۲۵ متر و عمق ۵ متر بود، بقایای یک آب‌انبار است.

مقبره‌ی شیخ آذری

شیخ‌فخرالدین حمزه (فرزند علی ملک) طوسی اسفراینی بیهقی متخلص به «آذری» از عارفان و شعرای مشهور قرن هشتم هجری است که بخشی از زندگی خود را در هند و بیشتر ایام عمر خود را در ایران سپری کرده است. مقبره‌ی این شاعر اکنون در شهر بلقیس قرار دارد و با شماره‌ی ۴۴۹۷ به عنوان بخشی از مجموعه‌ی شهر تاریخی بلقیس اسفراین در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

این بنا از دو فضای معماری تشکیل شده که ابعاد متفاوتی دارند. بخش جنوبی در واقع به عنوان نمازخانه و بخش شمالی آن محل دفن و آرامگاه شیخ آذری است.
[/HIDE-THANKS]

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
گچ‌بری‌های کشف شده در شهر بلقیس
در محدوده‌ی شهر تاریخی بلقیس تنها جایی که در آن در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی، قطعه‌های گچ‌بری شده کشف شده است، منار تپه در بخش شارستان است.

کاشی‌کاری در شهر بلقیس
طی کاوش‌های باستان‌شناسی در شهر تاریخی اسفراین، آثار زیادی از قطعات کاشی به دست آمده است که نشان می‌دهد هنر کاشی‌کاری در این شهر در زمان حیات از شکوفایی و رونق بالایی برخوردار بوده است و از این هنر در تزیین بناهای شاخص استفاده می‌شده ‌است.

علاوه بر این‌ها دو بنای مهم دیگر هم خارج از حصار شهر بلقیس و در نزدیکی آن قرار دارد: یکی بنای کاروانسرای معروف به کهنه رباط در بخش شمال غربی شارستان شهر بلقیس و دیگری مجموعه‌ای معروف به یخدان‌ها که در بخش جنوب غربی شهر تاریخی اسفراین قرار دارد.

آثار به دست آمده از شهر بلقیس در کاوش‌های ده ساله اخیر، در موزه‌ی بزرگ باستان‌شناسی این استان در بجنورد به نمایش درآمده است.

[/HIDE-THANKS]

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
شهر تاریخی بلقیس اسفراین سیری بر جلوه های هنر و معماری
«شهر تاریخی بلقیس اسفراین سیری بر جلوه‌های هنر و معماری» نام کتابی است که به کوشش علیرضا نجفی، احمد نیک‌گفتار و حامد وظیفه‌شناس از کارشناسان پایگاه ملی میراث فرهنگی شهر تاریخی بلقیس تهیه و تدوین شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. این کتاب، حاصل تلاش ۶ ساله‌ی نیروهای این پایگاه از سال ۱۳۸۸ در زمینه‌های حفاظت، بررسی، مطالعه، کاوش، معرفی در شهر تاریخی اسفراین (بلقیس) به عنوان یکی از بزرگترین مجموعه شهرهای تاریخی خشت و گل ایران است که به صورت رنگی و در ۲۸۵ صفحه به چاپ رسیده است.

نمای غربی ارگ شهر تاریخی بلقیس اسفراین بعد از مرمت

مقبره شیخ آذری قبل از مرمت

[/HIDE-THANKS]

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

شهر بلقیس اسفراین
در فاصله ۳ کیلومتری جنوب غربی شهر اسفراین در استان خراسان شمالی اثری باستانی قرار دارد که اعراب بواسطه طبیعت زیبایش به آن بلقیس می‌گفتند و یکی از یادگارهای ارزشمند تاریخی کشورمان است. شهر بلقیس بنایی خشتی و گلی است که از جمله بزرگترین بناهای خشتی ایران محسوب می شود. وسعت این بازمانده تاریخی بیش از ۱۸۰ هکتار است و مجموعه ای شامل بقایای بازمانده از ارگ و خندق اطرافش، برج و بارو، مقبره شیخ آذری، ویرانه ‌های منار تپه، یخدانها، کوره سفالگری، بازار، آب‌انبار، کاروانسرا و گورستانی بزرگ ‌است. آنچه که از این میراث تاریخی باقی مانده و در حقیقت برجسته‌ ترین و تا حدی سالم ترین قسمت است ارگ این اثر است. این ارگ ۲۹ برج داشته که ارتفاع آن حدود ۱۱ متر است و از بزرگترین قلعه‌ های باستانی ایران محسوب می شود. در ایرانگردی امروز با الی گشت به اسفراین سفر می کنیم و در شهر بلقیس اسفراین با آثار بازمانده از این شهر باستانی آشنا می شویم.

پیشینه شهر بلقیس اسفراین
مطالب مرتبط:
قلعه کوه قائن، قلعه ای به بلندای تاریخ
قلعه بیرجند، قلعه ای که نگهبان واقعی شهر بود!
با گسترش کاوش ها و مطالعات باستان شناسی بر روی این منطقه دستیابی به سیر تاریخی و فرآیندهای فرهنگی شهر بلقیس اسفراین بیشتر مورد بررسی محققان قرار گرفته، از جمله در نیمه اول قرن بیستم اولین باستان شناسی که این شهر را مورد بازدید قرار داد اشمیت بود. این باستانشناس در نوشته های خود توصیفاتی از این منطقه تاریخی دارد.

تاریخ نگاران و محققان براین باورند که شهر بلقیس در دشت اسفراین ویرانه های شهر قرون وسطایی اسفراین است که در گذشته مهرجان نام داشته، شهری بسیار آباد بوده با جمعیتی زیاد و اقتصاد پر رونقی داشته است اما در گذر تاریخ رونق و اعتبار خود را از دست داده و به شهری مرده تبدیل شده است. در حدود ۴۴ سال پیش با انتشار اخبار کاوش های غیر مجاز و ناشیانه که آسیب جدی به آثار تاریخی را به دنبال داشت یک هیات از باستان شناسان تحت نظر سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی در محل خرابه شهر بلقیس اسفراین شروع به گمانه ‌زنی برای تعیین محدوده محوطه اصلی این شهر و مسیر عبور لوله‌ های آبرسانی کردند. در نتیجه این اقدامات محدوده شهر باستانی بلقیس مشخص و علامت گذاری شد.

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

در سال های اخیر این بازمانده تاریخی به عنوان پایگاه میراث فرهنگی تصویب شد و کاوش ها و گمانه‌ زنی‌ ها ادامه یافت. طی این کاوش ها به سازه خشتی شهر باستانی اسفراین یا ارگ که یک سازه بسیار بزرگ بوده دست یافتند. پژوهشگران معتقدند که این سازه احتمالا به قرن های ششم و هفتم و قبل از حمله مغولان تعلق داشته که بارها در دوره‌ سربداران و صفویه مرمت و بازسازی شده است.

عمده فعالیت باستان شناسان با هدف شناسایی فضاها و کارکرد بناها در تپه منار بود. اما پژوهشگران تاریخ این منطقه را فراتر از قرن های یاد شده می دانند و جغرافی دانان و تاریخ نگاران اسلامی بنیان گذار شهر بلقیس اسفراین را اسفندیار پسر گشتاسب می دانند. نویسنده تاریخ نیشابور در کتابش به کواذ یا قباد ساسانی اشاره کرده که این پادشاه علاقه زیادی به این شهر داشته و قباد به شهر بلقیس اسفراین، مهرجان می گفت.

بیهقی مورخ نامی، در اثرش اسفراین را اسپرآئین آورده و معتقد است این واژه مرکب از اسپر به معنی سپر و آئین به معنی راه و روش است. همچنین اسم این شهر به صورت‌های سبراین ، سفراین، اسپراین، اسپرایین و اسفرائین در تواریخ و کتاب های جغرافیایی گوناگون آمده است. طبق آنچه که در متون تاریخی ثبت شده شهر بلقیس اسفراین در دوره ساسانیان از شهرهای تابع نیشابور بوده و شهری مهم محسوب می شد

این مجموعه تاریخی در خراسان شمالی در حاشیه جاده ابریشم قرار گرفته و همان طور که گفته شد شامل شارستان که بخش عمومی شهر بوده، ارگ تاریخی بلقیس، خندق، کوره سفالگری، کاروانسرا، برج و بارو، بازار، گورستان، یخدان تپه منار، مقبره شیخ آذری و آب انبار بوده است. مسجد جامع شهر بلقیس اسفراین روی ویرانه های منار تپه بنا شده بوده است. آنچه که امروزه از این مجموعه باقی مانده ارگ آن است.

قلعه ای دارای ۲۹ برج به صورت سازه بزرگ خشتی و چینه ای است. یکی از تاکتیک های نظامی ایرانیان در گذشته حفر خندق بوده که در این مجموعه نیز برای دفاع از قلعه خندقی بزرگ در گرداگرد ایجاد شده بود. طبق نظر محققان این قلعه در سال ۳۱ هجری بدست مسلمانان فتح شد و در دوره صفویه و حکومت نادر، افغان ها به این قلعه یورش بـرده و آن را ویران کردند. این بزرگترین تخریب و ویرانی قلعه بوده و بعد از این واقعه رونق گذشته خود را بدست نیاورد.

دانلود رمان و کتاب های جدید