غده تیروئید یا سپردیس

[F@EZEH]

کالبدشناسی
این غده جزء بزرگترین غدد اندوکرین بوده که از دو لوب تشکیل شده است. وزن آن حدود بیست و پنج گرم بوده و اندازه آن در خانم‌ها بزرگتر است، البته اندازه آن در دوران قاعدگی و حاملگی افزایش می‌یابد. در قسمت مرکزی دارای ایسموس (تنگه) بوده که سبب اتصال دو لوب تیروئیدی به یکدیگر می‌گردد. ممکن است گاهی لوب سومی هم به شکل هرمی از ایستموس یا دو لوب اصلی دیگر بیرون بزند.


در بعضی موارد توده‌های کوچکی از جنس بافت تیرویید در اطراف غده مشاهده می‌شود که به غده اصلی اتصالی ندارند و با نام غدد اکسسوری (فرعی) تیروئیدی شناخته می‌شوند.


واحدهای تشکیل دهنده غده تیروئید آسینوس یا فولیکول بوده که در قسمت مرکزی آن ما پروتئین‌های کلوئیدی را داریم که خود به عنوان انباری به منظور ذخیره هورمون تیروئید می‌باشدو دارای چهار عملکرد اصلی می‌باشند: جذب و انتقال ید، ساخت و ترشح تیروگلوبین، اتصال ید به تیروگلوبین به منظور ساخت هورمون‌های تیروئیدی و ترشح هورمون تیروئید به دستگاه گردش خون.

 

[« «N¡lOo£aR» »]

#تیرویید

1ـ تستهاي تيروئيد فقط يک تصوير لحظه‏اي از عملکرد اين غده در زمان خونگيري ارائه مي‏دهند و غيرطبيعي بودن آنها نشان‏دهنده غيرطبيعي بودن کار غده نيست. برخي داروها و شرايط متابوليکي بر انتقال، متابوليسم و اندازه‏گيري هورمون تاثير دارند و مي‏توانند مقدارهورمون را غيرطبيعي کنند درحاليکه در برخي بيماريها مثل کم کاري و پرکاري تيروئيد ساب کلينيکال نتيجه هورمون کاملا طبيعي است!

2ـ اگر بخواهيم تنها به يک تست براي آزمون کارکرد تيروئيد اکتفا کنيم ترجيح مي‏دهيم TSH را معرفي نماييم. چنانچه نتيجه TSH طبيعي بود تقريبا مي‏توان عملکرد تيروئيد را مناسب تشخيص داد.

3ـ اگر بخواهيم تست دومي را هم معرفي کنيم بهتر است Free T4 را نام ببريم ولي چون در ايران روشهايي که براي اندازه‏گيري اين تست استفاده مي‏شوند در معرض خطاهاي زيادي هستند بهترست از همان آزمايش T4 استفاده کنيد. البته بهتر است با T3 uptake توامان درخواست شود.

4ـ اگر از اول به کم کاري تيروئيد مشکوک هستيد لازم نيست T3 درخواست کنيد چون اين تست در 15 تا 30% کم کاريها نرمال مي‏باشد مگر اينکه T4 خيلي کم شده و به حد 2 ميکروگرم برسد.

5ـ آن دسته از بيماريهاي غيرتيروئيدي که نتايج هورمون را غيرطبيعي مي‏کنند بنام Nonthyroeidal illness(NT) معروفند. اين بيماريها بيشتر در افراد بستري ديده مي‏شوند و اغلب T3 کاهش مي‏يابد.

6ـ پس از درمان کم کاري يا پرکاري تيروئيد مقدار T3 و T4 سريع اصلاح مي‏شود ولي TSH هفته‏ها وقت لازم دارد تا اصلاح شود.

7ـ مقدار FreeT4 و TSH در نوزادان بيشتر از بزرگسالان است. عدم توجه به اين نکته سبب تفسير غلط مي‏گردد.

8ـ در هفته 16 حاملگي بدليل اثر استروژنها مقدار TBG (ناقل هورمون) زياد مي‏شود و مقدار T4و T3 تا 5/1 برابر زياد مي‏شود. در اين مواقع توجه به T4 و T3 uptake ضروريست چون مقدار اين دو همجهت تغيير مي‏کند ولي در موارديکه اختلال در پروتئين ناقل وجود دارد همچون حاملگي و مصرف قرص ضد بارداري و... جهت تغيير اينها معکوس مي‏شود. در حدود 20% حاملگيها مقدار TSH نيز در سه ماهه اول کاهش مي‏يابد.

ساير تستهاي تيروئيد
الف) تيروگلوبولين (Tg): اين پروتئين پيش ساز هورمونهاي تيروئيدست ومقدارش به سه عامل بستگي دارد: توده بافت تيروئيد ـ آسيب به تيروئيد ـ ميزان تحريک گيرنده TSH توسط TSH يا bHCG و يا آنتي‏بادي ضد تيروئيد. افزايش تيروگلوبولين سرم به معني اختلال درعملکرد تيروئيدست. سنجش تيروگلوبولين بيشتر به عنوان تومور مارکر است و براي پيگيري درمان سرطان متمايز تيروئيد بسيار مفيد مي‏باشد.

ب) آنتي‏بادي ضد تيروگلوبولين (TgAb): در مناطقي که کفايت يد وجود دارد سنجش اين ماده همزمان با تيروگلوبولين انجام مي‏شود زيرا باهم تداخل آزمايشي دارند. ولي در مناطقي که کمبود يد وجود دارد براي تشخيص بيماري اتوايميون در بيماراني که گواتر ندولر دارند مفيد است. همچنين درپيگيري درمان يد در گواتر آندميک کاربرد دارد و در پيگيري عود يا متاستاز بدخيمي تيروئيد همراه با تيروگلوبولين مفيد است.

پ) آنتي‏بادي ضد پراکسيداز تيروئيد (TPOAb): اين ماده در تخريب بافت تيروئيد نقش دارد. مانند هيپوتيروئيدي هاشيموتو و تيروئيديت آتروفيک. ظهور اين ماده بر ظهور علايم باليني تقدم زماني دارد.

ت) تست TRH: وقتي که T4و TSH هر دو پايين باشند انجام اين تست مفيدست. در زماني که کم کاري تيروئيد ناشي از تخريب هيپوفيز باشد پس از تزريق TRH افزايشي در TSH ديده نمي‏شود اما در صورتيکه اشکال در هيپوتالاموس باشد پس از تزريق TRH مقدار TSH زياد مي‏شود گرچه ديرتر از افراد نرمال بالا مي‏رود.


جمع بندی تفسیر تست های تیرویید:

1) اگه TSH بالا بود و بقیه پایین میشه هایپو و اگه بقیه نرمال بودن میشه هایپو ساب کلینیکال
2)اگهTSH پایین بود و بقیه بالا میشه هایپر و اگه بقیه نرمال بودن میشه هایپر ساب کلینیکال
3)اگه TSH بالا یا نرمال بود(پایین نبود) و T3 و T4 هم بالا بود میشه هایپر مرکزی یا سندروم مقاومت به هورمون تیرویید(یعنی TSH به فید بک منفی T3 و T4 مقاوم شده)
4)اگه TSH پایین و بقیه بالا بود گفتیم میشه هایپر.ولی اگه تو این بقیه RAIU پایین بود یعنی تیرویید پر کار نیست بلکه تیرو توکسیکوز داریم که یا تیروییدیت داریم یا مصرف اگزوژن
5)اگه همه نرمال بودن و فقط T3. پایین بود میشه SES
6)اگه همه نرمال بودن و فقط T4 بالا بود میشه FDH (فامیلیال دیس آلبومینمیک هایپر تیروکسینمی).تمایل زیاد آلبومین به T4 که T4 توتال میره بالا
6) اگه TSH پایین و فقط T3 بالا بود میشه T3toxicos