بیوگرافی ورزشکاران غلامرضا تختی، اسطوره بلامنازع ورزش ایران

[Behtina]

[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]ماهنامه دنیای فوتبال: جهان پهلوان تختی، اسطوره بلامنازع ورزش ایران به شمار می رود. همه ما از مدال های رنگارنگی که او در رقابت های کشوری و بین المللی به دست آورده. مطلع هستیم. اما تشک، تنها جایی بود که او قدرت جسمیش را به نمایش می گذشت؛ کردار پهلوانی، فعالیت های عام المنفعه و خدمتش به ضعفای جامعه، آنقدر چهره مردمیش را محبوب کرد که پس از مرگ مرموزش، هوادارانش حاضر بودند جان خود را فدای او کنند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
هوشنگ شهابی، استاد تاریخ و روابط بین الملل در دانشگاه بوستون که در سیاست و تاریخ فرهنگی خاورمیانه تخصص دارد، مقاله ای درباره اسطوره، جهان پهلوان تختی نوشته است. اودر این مقاله با استناد به منابع معتبری که درباره تاریخ، فرهنگ، ورزش، جامعه، دین و سیاست ایران است. به بررسی ورزش کشتی و خاستگاه آن، حرفه تختی و شرایط اجتماعی و سیـاس*ـی آن دوره پرداخته است. شهابی این قماله را به زبان انگلیسی نوشته است و لذا برخی اصطلاحات فرهنگی و ورزشی ایرانی را که شاید برای مخاطب ایرانی این مقاله لازم نباشد، توضیح داده است. در ادامه ترجمه این مقاله را می خوانید.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

از غلامرضا تختی، به عنوان بزرگ ترین اسطوره ورزش ایران در قرن بیستم یاد می شود. در سراسر ایران استادیوم ها و سالن های ورزشی به نام او ساخته شده است و فروشگاه ها و رستوران های ایرانی چه در ایران و چه در خارج از ایران، تصویر او را زینت دیوارهای خود کرده اند. شاعران در ستایش او شعرها سروده اند و ایرانی ها با هر طبقه اجتماعی و با هر دیدگاه سیـاس*ـی، یاد او را گرامی می دارند یا ادعا می کنند که یاد او را گرامی می دارند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
شهرت تختی از مرزهای ایران فراتر رفته است. یک قهرمان کشتی اهل روسیه، یاد او را این چنین در خاطره هایش زنده می کند: «درباره او زیاد شنیده بودم، و همه ما می دانیم شایعه چه نیروی عظیمی دارد اما فقط خوبی های او به گوشم می رسید. این حس در من به وجود آمده بود که تختی، مبارزی بی باک با قدرت جسمی استثنایی و در عین حال انسانی نیکوکار بود که خوشروییش فقط شامل حال همتایانش نمی شد.» و در رمان آلمانی پرفروشی به نام «سلیم»، شخصیت محوری داستان که خودش کشتی گیر است، به خاطر آورد: «تختی [در این کتاب نام تختی، تختی آورده شده است] فردی انقلابی بود که او را به قتل رساندند.»[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
کشتی گیرهای ایرانی در مقایسه با تختی، مدال های بیش تری به دست آورده اند، در نتیجه شهرت و محبوبیت جاودانه تختی نه تنها به سبب دلاوری های ورزشکارانه او، بلکه بیش تر به این دلیل است که الگوهای اخلاقی او به ارزش های موسوم به جوانمردی ایرانی جان بخشده است. با وجود این که تمامی ورزشکاران وانمود می کنند این ویژگی را دار هستند، اما تعداد انگشت شماری به آن مقیدند و به سبب همین ویژگی است که تختی، انسانی منحصر به فرد نامیده شده است. مخالفت اصولی او با دیکتاتوری شاه، در اوایل دهه 1340 و مرگ مشکوک او در سن پایین، تختی را بیش از پیش اسطوره کرد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
برای درک شکل گیری پدیده تختی، ابتدا باید ارزش های اصولی تربیت بدنی سنتی ایرانیان را بررسی کنیم. پس از آن، گزارشی از زندگی، حرفه و فعالیت های سیـاس*ـی تختی ارائه و با مبحثی درباره درک اسطوره تختی، بررسی خود را به پایان می رسانیم.

آرمان ها و حقیقت ورزش های سنتی در ایران[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
آرمان های جوانمردی و ورزشکاری ایرانی، با لغت «پهلوان» بیان می شوند. پهلوان، صرفا قهرمان میدان رقابت نیست، بلکه الگویی اخلاقیی است با ویژگی هایی همچون عادل، منصف، ازخودگذشته و مهربان با ضعیفان. دو قهرمان کهن که درواقع تجسمی کامل از ارزش ها پهلوانی هستند، میراث دوگانه ایران را به عنوان کشوری مسلمان و شیعی با فرهنگی باستانی متعلق به پیش از اسلام، منعکس می کنند؛ رستم و امام علی (ع). رستم که شاهکارهایش در «شاهنامه»، اشعار حماسی ملی ایران روایت شده است، به قلمروی افسانه ها تعلق دارد. اما حضرت علی (ع)، شخصیت بنیادی و کلیدی تاریخ اسلام است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]در روایات شیعه، حضرت علی (ع) شهرتی بی همتا در مقام یک ورزشکار دارد و علامه مجلسی، در قرن یازدهم هجری درباره این شخصیت شیعه می نویسد که او از ابتدا تا انتهای زندگیش قدرتمند بود. براساس همین منبع، علی (ع) به هنگام کودکی، در میان مبارزه هایی که پدرش ترتیب می داد، برادران و پسرعموهایش را که برخی کوچک تر و برخی بزرگ تر از او بودند، شکست می داد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
رستم و حضرت علی (ع) قهرمان های کهنی هستند که زندگی شان، مبنای رفتار شایسته و عدالت ایرانی ها را شکل داده، اما مهارت های پهلوانی شان، ویژگی آن ها برای ایفای نقش جنگجو برای رستم و حاکم برای امام علی است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
محمود خوارزمی، که در قرن هشتم هجری زندگی ی کرد و بیش تر او را با نام «پوریای ولی» می شناسند نیز از پرارج ترین پهلوانان یا به نوعی قدیسی در میان کشتی گیران بود. به لحاظ تاریخی، درباره واقعیت داشتن این شخصیت تاریخی شک و شبهه وجود دارد با این همه در روایت های موجود، فداکاری و از خود گذشتگی او، نمونه بارز جوانمردی به شمار می رود و این ویژگی در داستان هایی که بارها و بارها با اشکال متفاوت درباره و گفته شده، بیان شده است. همان طور که رسم آن روزها بود، پوریای ولی شهر به شهر سفر می کرد و در مسابقات محلی هر شهر شرکت می کرد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]در سفری به هند، همان شبی که برای بزرگ ترین رقابتش آماده می شد، برای نماز به مسجد می رود و در آن جا مادر قهرمان محلی شهر را می بیند که برای پیروزی پسرش دعا می کند، خانواده فقیر آن پسر به پاداش نقدی این جایزه به شدت محتاج بود. پوریای ولی بدون این که خودش را معرفی کند، از مسجد خارج شد و روز بعد در میدان بمارزه عامدانه کاری کرد که حریفش او را به زمین بزند. در لحظه شکست خودخواسته اش، او به مقام قدیسی دست یافت و در نتیجه به یک عارف و شاعر تبدیل شد و در راست فرقه ای صوفی قرار گرفت.

تاسیس زورخانه در ایران[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
«زورخانه» مهم ترین و قابل توجه ترین مکان اجتماعی- سیـاس*ـی فعالیت های ورزشکاری در ایران پیش از دوره مدرن است. زورخانه، به معنی خانه قدرت، ورزشگاه سنتی شهرهای ایران است. ورزشکاران در وزخانه، ورزش های مختلفی را با نظمی خاص انجام می دهند. در گذشته این تمرینات منجر به رویدادی مهم تر، یعنی مسابقه کشتی می شد. ازآن جایی که هدف از ورزش های زورخانه ای، تربیت بدنی است تا رقابت و مسابقه، تمرینات زورخانه ای، ورزش به معنی امروزی محسوب نمی شود، حتی در این نوع کشتی، قبل از این که پشت فرد بازنده به صورت کامل به خاک برسد و در اصطلاح، ضربه فنی شود، کشتی به پایان رسیده و داور دو مبارز را از هم جدا می کند تا فرد بازنده تحقیر شکست را متحمل نشود.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
معماری داخلی زورخانه براساس الگویی ثابت ساخته می شود. در میانه سالن اصلی گنبدی شکل، گود قرار دارد که درواقع تمرینات در این گود انجام می شود. اطراف این گود، جایگاه تماشاچیان است. برای ورود به فضای داخلی زورخانه، باید از دری که طاق کوتاهی دارد، گذشت؛ مقصود این است که هر کسی وارد زورخانه می شود، سرش را به نشانه خضوع پایین بیاورد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
زورخانه به عنوان نهادی فرهنگی، انعکاسی از میراث دووجهی ایرانی و اسلامی، به خصوص مذهب شیعه است. صفات ایده آل انسانی زورخانه، جوانمردی و پاپمردی است که نمونه کامل آن رستم، حضرت علی (ع)، و پوریای ولی هستند که ورزشکاران طی انجام ورزش های زورخانه ای با صدا کردن نام آن ها، طلب کمک و یاری می کنند. ورزشکاران زورخانه حین شعرخوانی و ضرب زورخانه ای «مرشد» تمرین می کنند؛ مردش، اشعارش را از شاهنامه انتخاب می کند و حرکات اعضای کوجک تری که در گود ایستاده اند را زیر نظر می گیرد؛ ترتیب کار زورخانه، شباهت های خاصی با کلاس های ایروبیک امروزی دارد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
از یک منظر، زورخانه قلمرو خلوص اخلاقی است. در زورخانه، مردان بااخلاص و جوانمرد دور یکدیگر جمع می شوند و در خدمت جامعه در می آیند؛ آن ها به بیوه ها و فرزندان اعضایی که از دنیا رفته اند، یاری می رسانند و برای تاجرانی که ورشکست شده اند، مراسم گلریزان ترتیب می دهند. هرچند با پایان سده سیزدهم شمسی به نظر می رسد که این نهاد رو به انحطاط گذاشته و محلی برای جمع شدن اوباش، کلاهبرداران و گردن کلفت های شهری شده است.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]این افراد همان لوطی ها هستند؛ لوطی به گروه مردان حاشیه نشین در شهرهای ایران می گویند که امروزه دیگر رسم و نسل شان برافتاده است. در زبان فارسی، لوطی معنا و مفهومی مثبت و منفی دارد؛ به فردی اطلاق می شود که منصف و با ضعفا مهربان است، اما از رویارویی با قدرتمندان نمی ترسد و به دوستانش وفادار است. این ها صفات مثبت یک لوطی است، اما لوطی هایی با صفات منفی هم وجود داشتند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
وجود «عصر طلایی» زورخانه قابل تردید است و گرچه حتی امروزه افرادی به تمرین «ورزش های باستانی» مشغول اند و آرمان های زورخانه ای را جدی می گیرند، اما در دهه 1300، به لحاظ اخلاقی احساس می شد که شکافی میان آرمان و واقعیت زورخانه وجود دارد. به همین خاطر است که پس از معرفی ورزش های مدرن در ایران در سال 1300، نهادهای ورزش به حاشیه رانده شدند، اما هنوز هم این نهادها وجود دارند. و طولی نکشید که سالن های سینما، تماشاچیان زورخانه را جذب خود کرد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
زورخانه، ارزش های اخلاقی ای را که غلامرضا تختی تحسین می کرد، تعریف می کرد. اما ورزش ملی ایران، کشتی است. کشتی سنتی دیرینه در ایران دارد که به دوره پیش از اسلام باز می گردد. تقریبا هر شهری در ایران، سبک محلی خود را برای کشتی گرفتن دارد که برخی شهرها هنوز هم به سبک های خودشان پایبند مانده اند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
کشتی، بخشی از ورزش های زورخانه ای است اما به صورت رقابت و در فضای باز نیز صورت می گرفت و مسابقات در حضور شاه ایران انجام می شد و حریفان برای کسب عنوان «پهلوان پایتخت» با یکدیگر به مبارزه می پرداختند. افتخاراتی که نصیب ورزشکاران می شد، قهرمانی را وسوسه برانگیز کرده بود و همین امر سبب شد این ورزش شکلی حرفه ای به خود بگیرد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]اما حرفه ای شدن، موجب کم رنگ شدن آرمانی های جوانمردی شد. آخرین پهلوان بزرگ، پهلوان اکبر خراسانی (1206- 1281) که شغل دیگری نداشت، از ارزش های جوانمردی به دور بود: تعدادی از حریفانش را مجروح کرد و برخی دیگر را کشت و نوچه هایش، مخالفانی را که خراسانی از آن ها می ترسید، مسموم می کردند. او شاعران را به خدمت خود می گرفت تا در مدح او شعر بسرایند. برخلاف پهلوانان آرمانی، که فاصله خود را با سران قدرت حفظ می کردند، خراسانی از دوستی با طبقه اشراف لـ*ـذت می برد و با کمال میل پسران آنها را در ورزش کشتی آموزش می داد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
وقتی ورزش های غربی مدرن، ورزش زورخانه ای را به حاشیه برد، از ترکیب سنت و ورزش های غربی، ورزشی مدرن به نام کشتی آزاد شکل گرفت. از آن جایی که فنون زورخانه ای که از آن با عنوان کشتی پهلوانی یاد می شود) با کشتی آزاد، مشابه اما کاملا کیسان نیست، بنابراین جایگزین شدن کشتی بین المللی در زورخانه، به راحتی پذیرفته شد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
کشتی تا دهه 1340، محبوب ترین ورزش ایران محسوب می شد و اکنون در ایران، همانند هر کشور دیگری، فوتبال این جایگاه را برای خود کرده است. در حالی که ایرانی های تحصیلکرده و طبقه متمایل به فرهنگ غرب، از دیگر ورزش های غربی استقبال کردند، اما دنیای کشتی آزاد، در امتداد دنیای زورخانه ای قرار گرفت؛ نخستین ورزشکاران این رشته، افراد طبقه پایین جامعه را تشکیل می دادند و تا به امروز، این ورزشکاران معمولا از بخش های سنتی جامعه ایرانی هستند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
کشتی گیران ایرانی، نخستین رقابت بین المللی خود را در سال 1326 تجربه کردند؛ زمانی که تیم های ملی فوتبال و کشتی ترکیه برای چند دیدار دوجانبه به ایران دعوت شدند. تیم کشتی ترکیه در آن زمان، قهرمان اروپا بود. ایران مسابقه فوتبال را ده بر یک به ترک ها واگذار کرد که به اندازه کافی مایه سرافکندگی شد. اما وقتی برترین کشتی گیران ایرانی برای نخستین امتحان بین المللی روی تشک رفتند و ترک های آموزش دیده، آن ها را یکی یکی مغلوب کردند، غرور ملی ایرانی ها جریحه دار شد. تشکیلات فدراسیون کشتی ایران سازماندهی شد و سازمان تربیت بدنی ملی از صائیم آریکان، مربی تیم ترکیه برای مربیگری کشتی گیران ایرانی دعوت به عمل آورد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
با توجه به جدیت ورزش در ایران، طولی نکشید که تلاش های این مربی به ثمر نشست ایران در سال 1327 برای اولین بار در بازی های المپیک شرکت کرد و از آن پس هر سال مدال های رنگارنگی به ارمغان آورد؛ ابتدا در وزنه برداری و سپس کشتی کسب مدال کرد. حال با این مقدمه نوبت آن است که به شرح زندگی و زمان غلامرضا تختی بپردازیم.

زندگی و حرفه تختی[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
غلامرضا تختی 5 شهریور 1309 در خانواده ای متوسط در محله خانی آباد تهران به دنیا آمد. پدرش یخچال دار سنتی ورشکسته ای بود که برای تامین مخارج همسر و پنج فرزندش که غلامرضا کوچک ترین آن ها بود، با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کرد. زمانی که تختی هفت سال داشت، طلبکاران پدرش خانه آن ها را تصاحب کردند و پیش از این که همسایه های جایی به آن ها بدهند، خانواده تختی دو شبانه روز را در کوچه گذراندند؛ این تجربه، ضربه روحی سنگینی بر او وارد کرد و حس همدردی با فقیران را در وجود او شکل داد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
تختی در پانزده سالگی با جوان های محله شان زورخانه ای موقتی ساختند تا در آن، ورزش های باستانی را با حداقل امکانات تمرین کنند، همان طور که خودش بعدها شرح می دهد، او و دوستانش در سرما و گرما روی تشک هایی تمرین می کردند که حتی حیوان ها هم روی آن ها نمی خوابند. پس از آموزش های ابتدایی، تختی آمادگی لازم برای ورود به زوخانه ای به نام «پولاد» را پیدا کرد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]اما خیلی موفق نبود و اطرافیان او را به خاطره جاه طلبیش برای تبدیل شده به ورزشکاری درجه یک دست مینداختند. تختی، تهران را برای کار در شرکت نفت ایران- انگلیس واقع در مسجد سلیمان ترک کرد. یکس ال بعد برای دمت سربازی خوانده شد. سروان پادگانی که تختی در آن خدمت می کرد، منشی فدراسیون کشتی ایران بود و این مرد، تختی را در حرفه کشتی آزاد راهنمایی کرد. حرفه ای که پس از کار در شرکت راه آهن تهران در سال 1327، به آن ادامه داد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
شکوفایی تختی چشم گیر بود؛ سال 1329نخستین مقام قهرمانی ملی ایرانیان را به دست آورد. سال 1330 در اولین سفر خارجیش ، در مسابقات قهرمانی جهانی هلسینکی، مدال نقره کسب کرد و نخستین کشتی گیر ایرانی ای نام گرفت که مدالی بین المللی به دست آورده است. او در سال 1331 دوباره به پایتخت فنلاند بازگشت تا مدال نقره المپیک را از آن خود کند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
تختی خیلی زود به عنوان یک ورزشکار محترم مشهور شد. گاهی از حریفانی که پشت شان را به خاک می مالید عذرخواهی می کرد. هرگز حین مسابقه به عضو آسیب دیده حریف حمله نمی کرد و اغلب به حریفان خارجیش هدایایی می داد تا او را به خاطر داشته باشند و در یادها ماند.[/BCOLOR]​

 

[Behtina]

[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]ماهنامه دنیای فوتبال: جهان پهلوان تختی، اسطوره بلامنازع ورزش ایران به شمار می رود. همه ما از مدال های رنگارنگی که او در رقابت های کشوری و بین المللی به دست آورده. مطلع هستیم. اما تشک، تنها جایی بود که او قدرت جسمیش را به نمایش می گذشت؛ کردار پهلوانی، فعالیت های عام المنفعه و خدمتش به ضعفای جامعه، آنقدر چهره مردمیش را محبوب کرد که پس از مرگ مرموزش، هوادارانش حاضر بودند جان خود را فدای او کنند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]اوایل دهه 1330، دوره ای با اهمیت در تاریخ ایران به شمار می رود در پی اشغال ایران توسط متفقین در سال 1320 که سیاست بی طرفی کشور در جنگ جهانی دوم را نقض کرد، رضاشاه استعفا کرد و تبعید شد. محمدرضا شاه پهلوی، پسر او، جوان بود و در امر حکومت کشور تجربه ای نداشت. مهم ترین مسئله سیـاس*ـی ایران در این دوره نفت بود که شرکت نفت انگلیس- ایران با مالکیت بریتانیا، نفت کشور را استعمار می کرد. این طرح به مذاق ایرانی ها خوش نیامد و محمد مصدق، سیاستمدار متعهد به ملی کردن نفت ایران ذر سال 1330 با پیروزی در انتخابات رهبر جبهه ملی شد. جبهه ملی متشکل از ائتلاف طیف گسترده ای از حزب ها و افراد با عقاید سکولار و مذهبی، چپ گرا و راست گرا می شد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
دولت ایران، صنعت نفت کشور را ملی کرد و طولی نکشید که مصدق در مقام نخست وزیری جای گرفت. پافشاری و بر حکمرانی کشور بدون دخالت شاه، او را وارد درگیری با راس قدرت ایران کرد. او چون منافع غربی ها در ایران را به چالش می کشید، سازمان های اطلاعاتی آمریکا و بریتانیا با عناصر محافظه کار اطرافیان شاه علیه اش هم پیمان شدند تا کودتای نظامی تابستان 1332 را سامان دهند که در پی چند روز تردید و قیام، منجر به سقوط مصدق در 28 مرداد و تبدیل شدن شاه به یک مستبد شد. این روند تا انقلاب اسلامی 1357 ادامه داشت.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
غلامرضا تختی یکی از طرفداران جبهه ملی بود. در زمانی که بسیاری از روشنفکران ایرانی به طرق گوناگون به حزب توده نزدیک بودند، حضور تختی در جببه ملی بسیار مفید بود. با آغاز حکومت استبدادی شاه در مرداد 1332، تختی به صورت جدی به چهره ضدرژیم تبدیل شد. حضور تختی در جببه ملی از آن جهت مفید بود که دیگر رقیب سیـاس*ـی این حزب، یعنی حزب توده، چهره های ورزشی ایران جذب خود کرده بود و بسیاری از ورزشکاران درجه یک، طرفدار کمونیست های توده ای بودند. بنابراین محبوبیت تختی در میان مردم، به انگیزه های ملی گرایی افزود.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
سال 1335 تختی نخستین مدال طلای المپیک خود را در ملبورن به دست آورد. پس از آن در سال 1338 مدال طلای مسابقات کشتی قهرمانی جهان را که در تهران برگزار می شد، از آن خود کرد. تختی با این پیروزی در خانه، به اوج شهرت و محبوبیت رسید. اما هنوز آشکارا به چهره ضدرژیم تبدیل نشده بود؛ در این سال ها او سه مرتبه پهلوان پایتخت نامیده شد و هر بار شاه این مدال را بر گردن او آویخت. اما دهه 1340 ورق برگشت.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]شاه ایران که هم، تحت فشار دولت امریکا قرار داشت و هم درگیر رکود اقتصادی شده بود، تصمیم گرفت فضای سیـاس*ـی ایران را باز و آزاد کند. بنابراین سال 1340 احزاب سیـاس*ـی فعالیت های خود را از سر گرفتند و جبهه ملی تشکیلات خود را با هدف مخالفت با شیوه استبدادی شاه و نه حکومت او، بازسازی کرد (گرچه خود مصدق در حبس خانگی به سر می برد.)[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
تختی به مبارزه خود در جبهه ملی ادامه داد و برای شکل دادن به سازمانی وابسته به کارگردان ورزشکار تلاش کرد. سال 1340 او عنوان دیگری در مسابقات قهرمانی جهان در یوکوهاما به دست آورد و زمانی که به تهران بازگشت، خیل عظیم طرفداران با دسته گل و حلقه های گل از طرف جبهه ملی از او استقبال کردند؛ تختی دیگر به چهره برجسته اپوزیسیون تبدیل شده بود.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]مدت کوتاهی پس از این رویداد، بسیاری از کشتی گیران برتر اعتصاب کردند و خواهان تامین امنیت اجتماعی شان شدند و تختی از درخواست آن ها حمایت کرد. سپس، در مسابقات بین المللی کشتی که در تهران برگزار شد، تازه کاری برای رقابت با تختی روی تشک آمد اما تختی بدون کوچک ترین تردیدی، از کشتی با او امتناع کرد. تماشاگران نام او را صدا می زدند و اجازه نمی دادند مسابقات پیش از حضور او و خواندن دعا برای شروع رقابت ها، آغاز شود.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]این واقعه مثل سیلی به صورت هم نام او بود؛ شاهزاده غلامرضا پهلوی (برادر شاه) که ریاست کمیته ملی المپیک ایران را برعهده داشت و برای تماشای این مسابقه به استادیوم رفته بود اما به هنگام ورود تختی، با وحشت سالن را ترک کرد. از این زمان به بعد، تختی دشمن های قدرتمندی در دربار پیدا کرد، اما جایگاه تختی به عنوان موفق ترین و محبوب ترین ورزشکار ایرانی دیوار دفاعی مستحکمی برای او بود که در واقعه سال 1341، از آن بهره کامل را برد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
زمانی که دانشجویان دانشگاه تهران تصمیم به برگزاری جشن ساگرد پیروزی مصدق در 30 تیر 1341 گرفتند، رژیم شاهنشاهی، نیروهای ضدشورش را به این مراسم فرستاد. دانشجوهای رشته افسری و کارگران شرکت اتوبوسرانی که لباس های کشاورزان را به تن کرده بودند، از سوی دولت به این مراسم رفتند و دانشجوها را مورد ضرب و شتم قرار دادند. درگیری بالا گرفته بود تا این که تختی با ورزشکاران دیگر عضو جبهه ملی سر صحنه حاضر شدند. دو کشتی گیر که به تازگی عنوان قهرمانی کسب کرده بودند، در میان دانشجویان افسری بودند که با دیدن تختی، مشتاقانه گروه شان را تشویق کردند برای تبریک به تختی به دانشجویان بپیوندند مراسم برگزار شد و روز بعد دانشجویان افسری به شدت توبیخ شدند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
چند هفته بعد زلزله ای شهر قزوین را لرزاند. تختی با کمک کمیته جهبه ملی دانشگاه تهران، کمپین یاری رسانی برای زلزله زدگان ترتیب داد. گفته می شود پیرزنی کشاورز وقتی تختی را در خیابان دید، از آن جایی که چیزی برایش باقی نمانده بود چادرش را از سر برداشت و برای کمک به زلزله زدگان به تختی داد. این زن مومن مسلمان تمام طول زندگیش چادر به سر کرده بود. اما می گفت مطمئن است خدا او را به خاطر برداشتن چادر از سرش خواهد بخشید.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
این داستان، راست یا دروغ، نشان دهنده گستردگی فداکاری ای است که تختی الهام بخش آن بود. تختی که به مقامات دولتی اعتماد نداشت شخصا کاروانی از کامیون هایی را که حامل مواد غذایی و پوشاک بود برای یاری رساندن به زلزله زدگان عازم این شهر کرد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
ژاندارم ها ،کاروان را در راه متوقف کردند و به آن ها دستور دادند هرچه دارند را به جمعیت شیر و خورشید سرخ (هلال احمر ایران در آن زمان) اهدا کنند. فعالان جبهه ملی از وحشت این که آذوقه ها و موارد مصرفی هدیه شده به دست نیازمندان نرسد و در عوض مقامات دولت، آن ها را تصاحب کنند در برابر ژاندارم ها مقاومت کردند در نهایت پیروز شدند و کمک ها را خودشان در میان مردم توزیع کردند و بیش از پیش بر محبوبیت خود افزودند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
دی ماه 1341، جبهه ملی کنگره ای در تهران برگزار کرد تختی در مقام نماینده سازمان ورزش کارگران جبهه ملی در این کنگره شرکت کرد و منتخب شورای عالی جبهه ملی شد. اواسط دی ماه، چند ورز پیش از این که شاه همه پرسی ساختگیش را ترتیب دهد تا با توسل به آن حس حمایت مردمی از اصلاحاتش را القا کند، بسیاری از اعضای شورای عالی جبهه ملی دستگیر شدند اما تختی بازداشت نشد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
با فرارسیدن تابستان سال 1342، آزادی فضای سیـاس*ـی ایران نیز به پایان رسید و تمامی فعالیت های حزبی سرکوب شدند. شکست اپوزوسیون سیـاس*ـی از شاه خلائی سیـاس*ـی را موجب شد. امام خمینی تبعید شد و شاه با ظاهر حکومت مشروطه دیکتاتوری خود را آغاز کرد؛ حکومتی که اعضای مجلسش را در ظاهر مردم انتخاب کرده بودند، اما درواقع خود دولت، آن ها را گلچین کرده بود.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
حتی پس از سرکوب تمامی اپوزیسیون های سازمان یافته، تختی، جابنداری سیـاس*ـی خود از جبهه ملی را پنهان نکرد و تا آن جا پیش رفت که از حضور یافتن در جایاه ویژه تماشاگران سر باز زد و در نتیجه حقوق ماهیانه او از شرکت راه آهن قطع شد. رژیم شاهنشاهی با توجه به محبوبیت تختی، سیاست تهدید و تحبیب را در دستور کار خود قرار داد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
در مجلسی که سال 1342 تشکیل شد به تختی جایگاهی پیشنهاد شد اما او از نشستن بر روی این صندلی امتناع کرد. برای تنبیه، ابتدا از ورود تختی به باشگاه های ورزشی و مسابقات ممانعت شد اما مدتی بعد از او درخواست شد در المپیک تابستان 1964 توکیو شرکت کند؛ کارگزاران ورزش امیدوار بودند تختی دست خالی بازگردد و در نتیجه محبوبیتش را از دست بدهد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]تختی از دنیای رقابت خداحافظی کرده بود، اما از آن جایی که مرد خواستار حضور او در المپیک بودند، رهسپار رقابت های المپیک توکیو شد. در آن جا زمانی که از اعطای افتخار حمل پرچم ایران در مراسم افتتاحیه به او، امتناع شد و آن را نصیب رییس فدراسیون شنای ایران کردند، تختی طعم حقارت را چشید؛ از طرفی شنا ورزشی بود که هرگز در ایران موفق عمل نکرده بود. در توکیو، نماینده های ورزش ایران تختی را مسخره کردند و دست انداختند. تحقیری که با رنجش همراه بود، اما تختی آن را با بردباری تحمل می کرد. تختی بدون مدال به ایران بازگشت.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
در مسابقات قهرمانی تولیدوی اوهایو در سال 1966، دامی مشابه برای او در نظر گرفته شد اما باز هم اسطوره تختی از هم نپاشید؛ پس از هر سفر او با جمعیتی که برای استقبالش آمده بودند، مواجه می شد. او یک پهلوان بود، یک قهرمان و الگوی اخلاقی، در حالی که ورزشکاران دیگر قهرمان بودند. دولت برای کم رنگ کردن محبوبیت تختی، در تعریف و تمجید از موفقیت های بین المللی کشتی گیر دیگری به نام امامعلی حبیبی، اغراق کرد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]حبیبی، تمامی فعلایت هایی را که تختی از انجام شان سر باز می زد، انجام می داد. او نماینده مازندران در مجلس شد و به همین خاطر مجله فکاهی محبوب ایران «توفیق»، او را حسابی دست می انداخت. همچنین شخصیت اول فیلم بلندی را که اقتباسی آزاد از اسطوره پوریای ولی و داستان رویارویی با مادر رقیبش بود، ایفا کرد. اما محبوبیتی که تختی در قله اش ایستاده بود، برای حبیبی دست نیافتنی بود.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
تختی مدت کوتاهی پس از بازگشت از اوهایو، با دختری که جایگاه اجتماعی بالاتری از او داشت، ازدواج کرد و سال 1346 پسرش بابک به دنیا آمد. سپس هفدهم دی ماه 1346 خبر خودکشی تختی در اتاق هتل آتلانتیک تهران، جایی که با اسم مستعار ساکن شده بود، اعلام شد؛ شایعه شد علت مرگ تختی مشکلات زناشوییش است. رسانه رسمی کشور جزییات کمی از این واقعه را پوشش داد اماحضور مردم در مراسم خاکسپاری او چشم گیر بود و هزاران دانشجو هفت روز پس از مرگ تختی، به سوی آرامگاه او راهپیمایی کردند و این مراسم را تلویحا به تظاهرات ضدشاه بدل کردند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
در ان زمان هیچ کس داستان خودکشی تختی را باور نمی کرد و مجله توفیق نوشت: «تختی را مردند.» (طولی نکشید این محله توقیف شد) افرادی که به گزارش رسمی مرگ او شک داشتند، معتقد بودند تختی فراتر از یک مبارز فراتی از یک مومن و دین دار بود و در زندگیش آن قدر سختی ها را به جان خریده بودکه امکان ندارد حالا تسلیم شود و مرتکب گـ ـناه خودکشی شود. او آن قدر مشهور بود که نمی توانست با اسم مستعار در هتلی اقامت کند. علاوه بر این، قیمت اتاق های این هتل نسبتا گران بود. بنابراین برخی مدعی بودند ساواک، تختی را دستگیر کرده، شکنجه کرده و به قتل رسانده و سپس جسد او را در اتاق این هتل رها کرده است. گرچه حالامی دانیم این رژیم هیچ گونه دخالتی در مرگ تختی نداشت.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
دیگر نجواکنان تایید می کردند که تختی همیشه انسانی تنها، افسرده و سودازده بود و مشکلات زناشویی و مرگ مصدق، او را به شدت افسرده کرد و بنابراین فرضیه خودکشی او قابل باور است؛ هرچند، بسیار جرئت مطرح ردن این فرضیه را در محافل عمومی نداشتند، زیرا به لکه دار کردن وجهه یک قهرمان ملی متهم می شدند. تا به امروز، مرگ تختی مرموز باقی مانده است که دلیل آشکار اسطوره بودن او در ایران معاصر، همین مرموز بودن مرگ اوست.

اسطوره تختی[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
تختی به مهربانی، بردباری به هنگام فشار، نوع دوستی، سخاوت، بخشندگی، دلواپسی برای مردم عادی، خلوص درونی در محیطی که طمع، ریا و حسادت آن را احاطه کرده بود، جان بخشید؛ او جوهره اصلی لوطی خوب را دارا بود. تختی برای اکثر ایرانیها، تجسم معاصر پاکدامنی پوریای ولی و آرمان های جوانمردی است. حقیقت این که همگان این پاکدامنی ها و تمام عیاربودن را تایید می کنند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
در اسطوره شناسی عامه، تختی در کنار «مردم» و علیه «دستگاه حکومتی» بود و از فساد که دولت او را به سمتش می کشاند، امتناع می کرد؛ گرچه تحت فشار مشکلات مالی بود، اما پیشنهادهای وسوسه انگیز بازی در فیلم یا آگهی تبلیغاتی صورت تراشی را رد کرد. یکی از ویژگی های فرهنگ زورخانه ای که به دنیای مدرن کشتی نیز نفوذ پیدا کرد، لواطی بود، یعنی کشتی گیران قدیمی از چوانترها سوءاستفاده جنـ*ـسی می کردند؛ این رفتار، کشتی را در میان کسانی که با محیط آن آشنا بودند بدنام کرد، به رغم این که تنها مدال هایی که ایران در سطح جهانی کسب می کرد، ماحصل همین ورزش بودند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]بخشی از شهرت و محبوبیت تختی بدین خاطر بود که هرگز مرتکب چنین رفتاری نمی شد. حتی گفته می شد تختی یک بار کشتی گیر شناخته شده ای را حین ارتکاب این عمل زیردوش دیده و او را از حمام بیرون کرده بود. او پیش از ازدواج، با زنان معاشرت نمی کرد و برخی اوقات اطرافیانش او را به خاطر کم رویی و بی یار بودنش، دست مینداختند. در نتیجه، او الگوهای تمام عیار پهلوانی را در خصوصیات اخلاقیش به نمایش می گذاشت.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
اما این پاکدامنی منحصر به فرد، تصویری تمام و کمال از تختی به دست نمی دهد؛ دوره زمانی زیستن او نیز حائز اهمیت است. پیروزی های بین المللی تختی، اوایل دهه 1330 با مبارزات ملی سازی صنعت نفت همزمان شد. بنابراین او تبدیل به نماد ملی گرایی ایرانی ها شد؛ ملی گرایی ای که سرچشمه اش عِرق ملی نبود، بلکه از اشتیاق ایرانی ها برای پذیرش در جامعه جهانی نشئت می گرفت. چطور کسی می تواند تناسب بین تصویر تکثیرشده ای از تختی که پشت حریفان روسی آمریکاییش را به خاک مالیده و به همین خاطر در المپیک 1956 برنده مدال نقره و برنز شده اشت، با سیاست خارجی «موازنه منفی» مصدق که شامل حفظ فاصله از دو بلوک قدرت مطلق جهانی می شود، درک نکند؟[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]

​

[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
از نظر ایرانی ها، مصدق در مسیر خود شکست خورد، چون ابرقدرت ها برای براندازی سیاست های او هم پیمان شدند؛ با این وجود، ملی گرایی تختی حتی ته رنگی از بیگانه هراسی به خود نگرفت و دوستی او با رقیبان اروپاییش گواهی بر همین مدعاست.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
پدیده تختی همچنین از این جهت که رابـ ـطه بین قدیم و جدید و مذهبی و سکولار را در ایران دهه 1330 و اوایل دهه 1340 را به تصویر می کشد، اهمیت دارد. تختی نمایشگر ترکیب دو فرهنگ بود که جذابیتی واقعی برای مردم داشت. او حرفه خود را از زورخانه آغاز کرد و هرگز ورزش های باستانی را ترک نکرد (و سه بار قهرمان ملی در کشتی پهلوانی را به دست آورد) با این وجود در گونه بین المللی این ورزش هم به درجات عالی دست یافت.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]او از محیطی سنتی و طبقه ای با تحصیلات پایین آمده بود، اما با این حال به حزبی سیـاس*ـی با حاکمیت روشنفکرهای طبقه متوسط پیوست. تختی، مردی وارسته و مسلمانی مومن بود که منظم به زیارت می رفت اما با این وجود تا آخر عمرش حامی وفادار جریان مصدق بود. او با خصومت رژیمی رو به رو شد که به تعهدش در مدرنیزه کردن کشور افتخار می کرد.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
مرگ تختی کسوف اقبال کشتی را به همراه داشت. این ورزش محبوب ایرانی ها کم کم جای خود را به فوتبال داد. انقلاب اسلامی در سال 1357 آشکارا بر روی فرهنگ ورزشی ایران تاثیر گذاشت. وقتی دولت، فوتبال را با نگاهی حاکی از تردید و دودلی می دید، کشتی به شدت محبوب شد؛ عموما کشتی را نخستین ورزش ملی می نامند. حکومت ایران، تختی را نخستین مبارز بر ضد استبداد شاهنشاهی می داند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]
استادیوم، خیابان و جام های ورزشی به نام او شدند، هر سال در سالروز در گذشتش مراسم یادبودی در آرامگاهش برگزار می شود و رسانه ها این روز را گرامی می دارند. اما به نظر می رسد در میان جوانان ایرانی، افسانه تختی در حال رنگ باختن است و قهرمان های جدیدی پدیدار شده اند.[/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)] [/BCOLOR]
[BCOLOR=rgb(255, 255, 255)]هوشنگ شهابی
ترجمه: بهار سرلک [/BCOLOR]​