اصفهان مسجد امام اصفهان، شاخصه‌ی مهم معماری دوران صفوی

[PARISA_R]

نام عکاس: مجید گرمارودی


ایران ویو: مسجدِشاه که به نامهای مسجد جامع، مسجد سلطانی و مسجد امام نیز شهرت دارد، یکی از مساجد میدان نقش جهان در اصفهان است که در طی دوران صفوی ساخته شد و از بناهای مهم معماری اسلامی ایران بهشمارمیرود. این بنا شاهکاری جاویدان از معماری، کاشیکاری و نجاری در قرن یازدهم هجری است.

 

[ATENA_A]

مقاله‌های مرتبط:

• مسجد امام اصفهان، شاخصه مهم معماری دوران صفوی
• مسجد شیخ لطف الله اصفهان از نگاه سفرنامه نویسان خارجی

از همان زمانی که کار ساخت مسجد جامع عباسی شروع شد، سطرهایی را درسفرنامه‌های مسافران خارجی اشغال کرد. جهانگردان خارجی، به جز چند نمونه استثنا، اجازه‌ی ورود به این بنای عظیم را نداشتند. تازه در چند دهه‌ی اخیر است که در آن به روی غیرمسلمانان نیز باز شده است. در ادامه یادداشت‌های سفرنامه‌نویسان خارجی درباره‌ی این شاهکار معماری صفوی را مرور می‌کنیم.

پیترو دلاواله، جهانگرد ایتالیایی، در سفرش به اصفهان در سال ۱۶۱۷ میلادی به ساخت این مسجد اشاره‌ای می‌کند:

«در ضلع فوقانی میدان، مسجدی هست که فعلا مشغول ساخت آن هستند».

تقریبا هم‌زمان با دلاواله، دن گارسیا دسیلوا فیوگوروا اسپانیایی نیز ضمن توصیف میدان نقش جهان، به ساخت مسجد نیز اشاره می‌کند:

«بازار اصفهان به میدانی (میدان نقش جهان) می‌پیوندد که ایرانیان در آن به تمرین یا ورزش چوگان می‌پردازند. میدان نیز از ساخته‌های شاه عباس است. در میدان، مسجدی بسیار زیبا و باشکوه در دست ساخت است که ساختمان آن به زودی به پایان خواهد رسید. این مسجد نیز به فرمان و پول همین شاه و به پاس علاقه‌ی خاص وی به امام علی ساخته می‌شود. سردر یا رواق ورودی آن، که گنبدی بسیار بلند دارد، همه‌اش پرنقش و با بهترین کاشی‌کاری‌ها تزئین شده است.

 

[ATENA_A]

مسجد همه بخش پایانی میدان را دربر می‌گیرد و کارگران در آن بدون تعطیلی مشغول به کار هستند. بر سنگ‌ها و کاشی‌هایش نقش‌هایی نادر ترسیم کرده‌اند که تاکنون شبیه آن‌ها در سراسر مشرق‌زمین دیده نشده است».

«با آنکه ساخت مسجد به اتمام نرسیده، ولی کتیبه‌ی درها و تمام قسمت‌ها طلاکاری شده است»
کاتف (Katof)، جهانگرد روسی که در سال‌های ۱۶۲۳-۱۶۲۴ به ایران آمد، نیز شاهد ساخت مسجد بزرگ بود:

«در این ماه به فرمان شاه، ساخت مسجد بزرگی را آغاز کرده‌اند که تاکنون شش سال است که به ساختن آن مشغول هستند و تا سال ۱۶۲۵ در نظر است که به اتمام برسد. سنگ‌های آن حکاکی‌شده و بسیار زیبا است. در مسجد آب جریان دارد و پوشش آن هنوز شروع نشده، ولی تزئین آن آغاز شده است. با آنکه به اتمام نرسیده، ولی کتیبه‌ی درها و تمام قسمت‌ها طلاکاری شده است. جلوی مسجد ملایی نشسته و به کار زن و شوهرهایی که با هم اختلاف دارند و نمی‌توانند اختلاف خود را حل کنند، رسیدگی می‌کند و در صورت عدم توافق آن‌ها را طلاق می‌دهد».

تاورنیه، سیاح فرانسوی که در سال‌های ۱۶۳۲-۱۶۶۴ میلادی به ایران سفر کرد، پیرامون مسجد را توصیف کرده است:

«جلوی مسجد بزرگ محل فروش هیزم و ذغال است. شرق مسجد دکان‌های چرم‌دوزی و غرب آن مخصوص کتاب‌فروشی‌ها، صحاف‌ها و صندوق‌سازان است. در وسط ضلع جنوبی، درگاه بزرگی دیده می‌شود که در طرفینش دو برج (مناره) ساخته شده که از آن داخل مسجد می‌شوند. درش پوشیده از نقره است و محققا این بهترین در و قشنگ‌ترین ورودی تمام مساجد است».

«ابتدا در این مکان خانه‌های مسکونی بوده که برای ساخت مسجد، آن‌ها را از صاحبان‌شان خریدند»
ژان شاردن فرانسوی در سال‌های ۱۶۶۴-۱۶۷۷ به ایران سفر کرد. او از معدود کسانی بود که به مسجد سلطنتی وارد شد:

«مسجد شاه در جنوب میدان واقع و جلوخانی چندضلعی دارد که حوض در وسط آن قرار گرفته است. ابتدا در این مکان خانه‌های مسکونی بوده که برای ساخت مسجد آن‌ها را از صاحبان‌شان خریدند. بر حسب اتفاق، هم‌زمان با شروع ساخت بنا، معدن سنگ مرمری در حوالی اصفهان (اردستان) کشف شد که از سنگ‌های آن برای ساخت مسجد استفاده کردند. نمای بنا نیز چندضلعی است و از دو طرف در قسمت پایین حائلی هست که از سنگ صیقلی ساخته‌اند که تا مقابل در ورودی ادامه دارد.

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

نمای طرفین طاق نما هر یک به بازاری متصل می‌شود که زنجیری مقابل آن‌ها کشیده‌اند تا مانع ورود حیوانات شود. نماهای بالاتر دکان‌هایی است که در آن پزشکان، داروسازان و داروفروشان به طبابت و داروفروشی مشغول هستند. طبقات بالای نمای مسجد ایوان‌هایی دارد. گنبد مسجد، که یکی از زیباترین آثار جدید معماری ایران کنونی است، در داخل این محوطه است. این گنبد به اندازه‌ای بزرگ است که از فاصله‌ی ۱۶ کیلومتری از کاشان به اصفهان پیدا است.

«در این مکان دو شی مذهبی نفیس حفاظت می‌شود: یکی قرآنی به خط امام رضا که متجاوز از هزار سال است نوشته شده و دیگری پیراهن خون‌آلود امام حسین»
گنبد بزرگ به دو قسمت غیرمساوی تقسیم می‌شود که جرزی آن‌ها را از هم جدا می‌کند. میان این جرز راه بزرگی است که به زیر گنبد متصل می‌شود. دیوارهای زیر گنبد، در قسمت جلویی، از سنگ مرمر پوشیده و انتهای آن با سنگ یشم ساخته شده است که محراب نامیده می‌شود. در بالای محراب، گنجینه‌ای از چوب عود ساخته شده که زرکوب بوده و با قفلی از طلا بسته می‌شده است. در این مکان دو شی مذهبی نفیس، که مورد احترام ایرانیان است، حفاظت می‌شود: یکی قرآنی است به خط امام رضا که متجاوز از هزار سال است نوشته شده و دیگری پیراهن خون‌آلود امام حسین است.

این پیراهن را به هیچ‌کس نشان نمی‌دهند و مجاز نیستند آن را از محل جز در مواقع شورش یا هجوم دشمن خارجی بیرون کنند؛ زیرا معتقد هستند به هنگام خطر اگر این پیراهن را سر نیزه قرار دهند و آن را در مقابل دشمنان نگاه دارند با یک نظر به آن فرار خواهند کرد».

معتقد هستند اگر پیراهن خون‌آلود امام حسین را سر نیزه زنند، دشمن فرار می‌کند
انگلبرت کمپفر، جهانگرد آلمانی، در سال ۱۶۸۳ میلادی می‌نویسد:

«زیبایی طاق‌های قوس‌دار این عمارت رفیع و مجلل غیر قابل تقلید است».

ژان اوتر (Jean Otter) فرانسوی نیز به مسجد اشاره کرده است (۱۱۱۳ - ۱۱۲۲ شمسی):

«مسجد بزرگ و قشنگ است. در ورودی آن نقره‌ای و زیبا است و حیاط بزرگی دارد».

کنت دو سرسی (Comt de Sercey) فرانسوی در سال ۱۲۱۸ شمسی نوشت:

«میدان در حال حاضر جز تعدادی ساختمان‌های بدون نظم و بدون اصالت، که در اطرافش قرار گرفته‌اند، به نظر مسافر و جهانگرد چیز دیگری نمی‌آید، ولی مسجد بسیار زیبایی که در یکی از اضلاعش برپا است، عظمت و درخشش فوق‌العاده‌ای دارد. دو مناره‌ی لاجوردی‌اش هنوز سر به آسمان کشیده‌اند و متعلقاتش نیز شکوه فوق‌العاده‌ را نشان می‌دهند».

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

کنت دوگوبینو (Comte de Gobineau) فرانسوی در سال ۱۲۴۰ خورشیدی چنین گزارش داد:

«از هیچ چیز بیش از داربست‌هایی که دور گنبد مسجد شاه برافراشته بودند شگفت‌زده نشدم. توضیحاتی که در این باره دادند، بیشتر ذهنم را مغشوش کرد؛ می‌گفتند چند سال پیش شاه دستور داده مسجد شاه را مرمت کنند و شکوه اولیه را به آن بازگردانند. این نخستین‌باری بوده که صحبت از مرمت بناهای تاریخی به گوشم می‌خورد.

«برای مرمت مسجد اعتبار اختصاص می‌دهند، اما کاری نمی‌کنند»
از آنجایی که این فکر در ایران به کلی تازگی دارد، باعث افتخار شاه است، اما متأسفانه اجرای آن تا حدود زیادی به عادت ملی ایرانیان برمی‌گشت؛ زیرا مجریان دستور شاهانه داربست‌ها را برافراشته بودند، اما کاری انجام نمی‌دادند. فقط اعتباری برای این کار تخصیص داده شده بود و به طور منظم آن را خرج می‌کردند. شاید هنوز هم این پول را خرج می‌کنند و تا مدت‌ها پس از این که مسجد دیگر وجود ندارد به این کار ادامه خواهند داد».

نقاشی از پاسکال کوست (قرن ۱۹)

بارتولد (Barthold) روسی در سال ۱۲۸۱ شمسی به بازسازی‌های مرتب مسجد اشاره کرد:

«مسجد جامعی که شاه عباس بنا کرد را در قرن هجدهم چند مرتبه تعمیر و ترمیم کردند».

اوژن اوبن (Eugene Aubin) فرانسوی در سال ۱۲۸۴ خورشیدی نوشت:

«صبح‌ها بازار فروش چارپایان در مقابل مسجد بزرگ برپا می‌شود و از سود اینگونه داد و ستدها چیزی نیز نصیب مسجد می‌شد».

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

چارلز ریچاردز (Charles Richards) انگلیسی در اوایل حکومت پهلوی‌ها (۱۳۰۲ شمسی) از قفس مؤذن مسجد گفت:

«مسجد شاه اصفهان چهار مناره دارد که مشرف به میدان شاه است ولی شاه عباس، که به هیچ وجه میل نداشت باغ‌های سلطنتی چشم‌اندازاشخاص خارجی باشد، دستور داد سکویی بسازند تا اگر مؤذنی هنگام ادای این وظیفه‌ی مقدس به طرف عالی‌قاپو یا باغ‌های سلطنتی رو کند، داخل آن‌ها را نبیند و حواسش پرت نشود. این قفس مستطیل‌شکل عجیب با سقف هرمی‌شکل آن، که در جلوی گنبد بزرگ ساخته شده است، هنوز برپا است و می‌توان دید».

«قفسی برای مؤذن ساخته‌اند تا از مناره چشمش به کاخ و باغ سلطنتی نیفتد»
خانم مریت هاکس (Merritt Hawkes) آمریکایی در سال ۱۳۱۱ خورشیدی از تجربه‌اش در بالا رفتن از مناره‌ی مسجد گفت:

«در مسجد شاه (شگفت‌انگیزترین و مشهورترین مسجد ایران که در مناسب‌ترین نقطه‌ در انتهای میدان نقش جهان واقع است) با معمار و بنّای مسئول بازسازی مسجد و نیز چند تن از کارمندان آموزش و پرورش دیدار کردم. به قصد بازدید از تعمیرات چهار مناره‌ی زیبا، که از سمت بیرون مسجد شروع به ریزش کرده بود، از پلکان بالا رفتیم. اصفهان با خانه‌های تیره‌رنگ، درختان سبز و دشت پرحاصلی که احاطه‌اش کرده بود، زیر پایمان قرار داشت.

گفتند برای دیدن تعمیرات، در صورت امکان، بهتر است از قبه‌ی مناره بالا روم. سعی کردم، ولی پایم لغزید. یک لحظه تصور کردم به پایین، میان مردمی که از مورچه ریزتر به نظر می‌رسیدند، سقوط کرده‌ام و یکی از حاضران را دیدم که لبخندی پیروزمندانه بر لب دارد. بی‌تردید مرا هم‌چون دیگر زنان بی‌جربزه می‌دانست. کفش‌ها را درآوردم و به کمک ریسمانی به باریکی سیم، که کارگری مهربان برایم آویزان کرده بود، خیلی زود خود را به بالا کشاندم.

کاشی‌های بسیار قشنگ به طرزی زیبا و ماهرانه کنار هم نصب شده و گنبد مسجد را به شکل دسته‌گلی دلفریب درآورده بود. گویا گذشت زماندر لعاب کاشی‌ها اثری نداشت. در پایین پایمان مرمرهای مسجد شکسته، تیره و فرسوده شده بود، ولی کاشی‌های نوک گنبد درخششی خاص داشت. میله‌ها و قلاب‌های ضخیم آهنی مناره‌ها را در جای خود ثابت نگه می‌دارد و تا صدها سال این بنای زیبا را حفظ می‌کند.

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

کارگران مشغول نصب کاشی‌های افتاده بودند و سعی داشتند تا حد امکان از همان کاشی کهنه استفاده کنند، ولی بیشتر از نمونه‌های بسیار خوبی که از روی کاشی‌های اصل در اصفهان ساخته می‌شد، استفاده می‌کنند. به کمک ریسمان از آن قبه‌ی ترسناک پایین آمدم و طولی نکشید که خود را به گروه رساندم. آن‌ها با وقار خاصی کفش‌هایم را در دست داشتند و ساخت انگلیسی آن را تحسین کردند»!

«دو شی مقدس در آلاچیقی پشت مسجد نگهداری می‌شود»
خانم مادفون روزن (Made von Rosen) سوئدی در سال ۱۳۱۳ شمسی بار دیگر به اشیای مقدس محفوظ در مسجد اشاره کرد:

«گردش داخل شهر را با دیدار از مسجد شاه آغاز کردیم. در این مسجد ۱۸ هزار کاشی به کار رفته بود. کف مسجد با سنگ مرمر بسیار زیبایی به رنگ قرمز مواج، که از یزد آورده بودند، فرش شده است. به گفته‌ی راهنمایمان، در یک آلاچیق در پشت مسجد، دو اثر مقدس باستانی نگهداری می‌شود. یکی قرآنی است که هزار سال پیش نوشته شده است و دیگری پیراهن آلوده به خون امام حسین که آن را در صحرای کربلا به تن داشته است.

هرگز این آثار را به کسی نشان نمی‌دهند، مگر آنکه مملکت در معرض خطر باشد تا به آن‌ها توسل جویند. گفته شده اگر پیراهن مقدس را بر بالای نیزه ببریم و روبه‌روی دشمن نگهداریم سربازان مهاجم فورا جبهه را ترک و فرار می‌کنند».

راجر استیونس (Roger Stevens) انگلیسی در سال ۱۳۳۳ خورشیدی آخرین سفرنامه‌ی کلاسیک درباره‌ی مسجد امام را نوشت:

«مسجد سلطنتی مجموعه‌ی ساختمانی وسیعی است که از لحاظ طراحی و تصور عمومی بیشترین حالت جلال و عظمت معماری و سبک اسلامیرا دارد. مسجد هم‌چون تاجی بر تارک این مجموعه‌ی پرشکوه در آن محوطه می‌درخشد. ابعاد مسجد به شکل شگفت‌انگیزی با طرحی سخت استادانه و پرخرج ساخته شده است. به نظر می‌آید صوفی بزرگ (شاه عباس) در اتمام ساختمان عجله داشته و مرتبا معماران را سرزنش می‌کرده و به آن‌ها نق می‌زده که کار را زود تمام کنند.

یک وقتی معمار معروف، که نامش ابوالقاسم بوده، به اصرار و تعجیلی که شاه عباس در تکمیل مسجد داشته، خطر فرونشستن بنا را یادآور می‌شود، شاه با خشونت از این تذکر برآشفته و به اصرار خود می‌افزاید. از این رو است که داستانی در این مورد است که می‌گویند معمار به مدت پنج سال خود را مخفی کرده تا اینکه از سنجش و اندازه‌گیری فرونشستن بنا اطمینان کامل حاصل کرد و به حقیقت دریافت که عمل نکردن به اصرار شاه برای سرعت کار پایان ساختمان عملی صحیح و ضروری بوده است.

«عجله در کار ساخت موجب شد تا فقط در قسمت‌هایی که آیات قرآن نوشته شده و در سردر ورودی کاشی‌های معرق استفاده شود»
چنین عجله‌ای با توجه به عمر بالای شاه عباس و آرزوی اینکه پایان ساختمان مسجد را در حیات خود ببیند، استادان معمار و کاشی‌کار را به کاربرد کاشی‌های هفت‌رنگ در دیوارهای مسجد به جای کاشی‌کاری‌های معرق ناچار کرد و فقط در قسمت‌هایی که خطوط و آیات قرآنی نوشته شده و سردر ورودی، که از بخش‌های ابتدایی و اولیه‌ی ساخت مسجد است، کاشی‌های معرق به کار رفت.

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

نتیجه این شد که چنین تزئیناتی به هیچ وجه قابل مقایسه با ظرافت‌ها و آراستگی‌های کاشی‌کاری‌های مسجد شیخ لطف‌‌الله یا بسیاری از بناهای دیگر، که در اوایل عمر شاه عباس ساخته شده، نیست و به این مجموعه‌ی هنری لطمه زده است. در بخش داخلی یکی از سردرهای ایوان بزرگ مسجد، که شالوده‌اش از سنگ‌های مکعبی‌شکل مرمر معادن اردستان است و گوشه‌های ستون‌های آن نگاه به بالا دارند و به طرز بسیار عالی تراشیده شده‌اند، کاشی‌کاری معرق استالاکتیت‌مانندی ساخته شده که درخشندگی این اثر دلفریب معماری هنری قوه‌ی تخیل آدمی را کند می‌کند.

«آنچه بیشتر از همه بیننده را به تحسین وا می‌دارد، دیوارهایی است که با تلالو کاشی‌های آبی‌رنگ و مناره‌های بسیار بلند احاطه شده و انعکاس آن‌ها در حوض بزرگ حیاط مسجد یا در ژرفای ایوان‌ها به وضوح نمایان است»
آنچه بیشتر از همه بیننده را به تحسین وا می‌دارد، دیوارهایی است که با تلالو کاشی‌های ‌آبی‌رنگ و مناره‌های بسیار بلند احاطه شده و انعکاس آن‌ها در حوض بزرگ حیاط مسجد یا در ژرفای ایوان‌ها به وضوح نمایان است و این رنگ‌های تند آبی در دل آشوب رنگ‌ها را پدید می‌آورد. گنبد سنگین آن، که به طور راست و عمودی و با حجم بسیار برپا شده، با رنگ‌های روشن و سایه‌دار آن تباین محسوس دارد و در آدمی تصور خراب شدن را به وجود می‌آورد. مسجد گرچه به دستور شاه ساخته شده، اما بدون کوچک‌ترین تردیدی شکوه و افتخار و قداست آن را باید منسوب به خدا دانست».

با گسترده شدن صنعت گردشگری، روز به روز بر تعداد گردشگران خارجی مسجد امام اضافه شد. در ادامه دو نمونه از نظرات جدید بازدیدکنندگان را می‌خوانیم:

گردشگر انگلیسی در اردیبهشت ۱۳۹۱ نوشت:

«مسجدهای زیبای زیادی در ایران وجود دارد، اما این یکی سرآمد همه‌شان است. کاشی‌کاری‌ و حیاطش کاملا خیره‌کننده است. اما شاید تأثیرگذارترین جایش ویژگی آکوستیک عجیبش است که موجب می‌شود صدای اذان به خوبی در تمام مجموعه طنین‌انداز شود. من اصلا مذهبی نیستم، اما این مکان واقعا مرا جذب کرد. مشتاقم که دوباره به آنجا بروم».

«با آنکه مسجد آبی استانبول را هم دیده‌ام، اما به نظرم مسجد امام از آن هم بهتر است»
توریست آمریکایی در فروردین ۱۳۹۲ گفت:

«احساس کردم مسجد امام زیباترین مسجد ایران است. حتی با آنکه مسجد آبی استانبول را هم دیده‌ام، اما به نظرم مسجد امام از آن هم بهتر است. من دو بار در این مسجد قدم زده‌ام و قطعا دوباره به آنجا خواهم رفت. می‌گویند مسجد بیش از ۱۸ میلیون آجر و ۴۷۵ هزار کاشی دارد. کاشی‌ها بسیار رنگارنگ هستند؛ زیرا در این مسجد از روش جدید هفت‌رنگی استفاده کرده‌اند؛ که صنعتگران رنگ‌ها را هم‌زمان بر کاشی می‌زدند و سپس به آن حرارت می‌دادند تا رنگ‌ها باقی بمانند.

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

ورودی اصلی این مسجد در ضلع جنوبی میدان قرار گرفته و ورودی هایی دیگر نیز در محلات اطراف بنا (جهت دسترسی سریع تر و آسان تر مردم محله) هستند دسترسی به بنا از خیابان استانداری و کوچه های عمود (گذر سعدی و پشت مطبخ) بر میدان به سهولت بوده و از خیابان های حافظ و سپه نیز پس از ورود به ضلع شمالی میدان، به صورت پیاده و یا درشکه امکان پذیر است.

مقاله های مرتبط :

• مسجد جامع تبریز؛ عمارتی کهن از حکومت سلجوقیان
• مسجد شیخ لطف الله اصفهان؛ نیایش نور در معماری
• مسجد جامع قزوین، کهن‌ترین مسجد جامع ایران

تاریخچه مسجد جامع عباسی
این مسجد مهمترین مسجد دوره صفویه در شهر اصفهان است که هم به لحاظ عظمت جنبه معماری و هم کثرت تزیینات حائز اهمیت می باشد. ساخت مسجد جامع عباسی که در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد در سال ۱۰۲۰ ه. ق به فرمان شاه عباس اول و در بیست و چهارمین سال سلطنت وی شروع گشته و به منظور تزیین میدان، در سال ۱۰۲۵ هجری قمری و در حالی كه هنوز مشغول پی‌ریزی قسمت های دیگر مسجد بوده‌اند، سر در نفیس كاشیكاری معرق آن را به اتمام رسانیده‌اند. این مسجد شاهكاری جاویدان از معماری و كاشیكاری و حجاری ایران در قرن یازدهم هجری است و آخرین تاریخ های ثبت شده در مسجد، سال ۱۰۷۷ هجری قمری یعنی آخرین سال سلطنت شاه عباس دوم و ۱۰۷۸ هجری یعنی اولین سال سلطنت شاه سلیمان و نیز سال ۱۰۹۵ هجری قمری است و معلوم می‌دارد كه اتمام تزیینات و الحاقات مسجد، در دوره‌ی جانشینان شاه عباس اول صورت گرفته است.

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

در كتب تاریخی مشهور عهد صفویه مانند «عالم آرای عباسی» و «وقایع السنین و الاعوام» همه جا از این مسجد به نام «مسجد جامع عباسی» و «مسجد جامع جدید عباسی» یاد شده است. كتیبه سردر مسجد به خط ثلث «علیرضا عباسی» و مورخ به سال ۱۰۲۵ حاكی از آن است كه شاه عباس این مسجد را، كه در كتیبه مسجد جامع نامیده شده، از مال خالص خود بنا كرده و ثواب آن را به روح جد اعظم خود- شاه طهماسب- اهداء کرده است.

در ذیل این كتیبه به خط «محمدرضا امامی» كتیبة دیگری نصب شده كه به موجب آن از مقام معماری و مهندسی معمار مسجد جامع جدید اصفهان (در مقابل مسجد جامع عتیق) یعنی استاد علی‌اكبر اصفهانی و ناظر ساختمان «محب علی بیكالله» تجلیل شده است.

مقاله های مرتبط:

• راهنمای سفر نوروزی به استان اصفهان (قسمت اول: شهر اصفهان)
• میدان نقش جهان، نگین شهر اصفهان

كتیبه‌های مسجد، كار خطاطان معروف عهد صفویه مانند: «علیرضا عباسی» و «عبدالباقی تبریزی» و «محمدرضا امامی» و «محمدصالح امامی» است و تزیینات عمده‌ی آن از كاشیهای خشت هفت رنگ و معرق است.

معماری مساجد جامع به عنوان اصلی‌ترین عنصر شهر و ممیزه‌ی « شهر » وجایگاه ویژه‌ای در معماری و شهرسازی پس از اسلامی دارند. نقش مساجد جامع در شکل‌دهی کالبدی عناصر شهری دیگر همانند بازارها، معابر و ... از یک سو و عنایت ویژه‌ی حکام اسلامی به ساخت مسجد جامع شهر در هر دوره، از سوی دیگر، سبب شده تا همواره مسجد جامع به عنوان یک نشانه‌ی شهری قابل توجه در کل شهر مطرح باشد. مسجد جامع عباسی نیز به علت جامع بودن آن در دوره صفوی حائز اهمیت میباشد. میان محور سردر که رو به میدان نقش جهان ساخته شده و محور مسجد که رو به قبله است،زاویه ای پدید آمده که معمار آن را به بهترین گونه پاسخ داده است.میدان نقش جهان رون اصفهانی دارد،یعنی حدودا رو به جنوب است اما مسجد رو به جنوب غربی است.معمار ایوان جنوبی مسجد در پشت هشتی را، به گونه ای چرخانده که از هشتی میتوان میانسرای مسجد را دید ولی نمی‌توان مستقیم به آن وارد شد،بلکه باید از یکی از دو دالان گرداگرد ایوان به میانسرا رسید. در پشت دالان طویل تر،آبریزگاه‌ها و وضوخانه جای دارد.

دانلود رمان و کتاب های جدید