یک دانشگاه در نیمه دوم قرن چهاردهم میلادی دانشگاه را در فرهنگهای لغت این گونه تعریف کردهاند:
نهادی برای آموزش عالی (آموزش دانشگاهی) که سه ویژگی اصلی دارد:
دانشکدههایی در رشتههای گوناگون دانش
تسهیلاتی برای پژوهش استادان و دانشجویان
رتبههای آموزشی که به دانشجویان و استادان داده میشود.
گفته میشود که قدیمیترین نهادی که به دانشگاههای امروزی شباهت بیشتری داشت، حدود شش و نیم سده پس از برپایی آکادمی افلاطون (که در باغ آکادامه و دره آکادموس آتن گشایش یافت) فعالیت میکرد. دانشگاهها بر حسب علومی که در آنها تدریس میشوند، بر دو نوع هستند:
دانشگاههای جامع
دانشگاههای تخصصی
دانشگاه در سطوح علمی گوناگون (کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا) و رشتههای مختلف مدرک دانشگاهی ارائه مینماید.
تاریخچه
با توجه به تعریفی که از دانشگاه ارائه میشود در مورد اینکه کهنترین دانشگاه دنیا کدام بوده بحث و جدلهای بسیاری وجود دارد. اما به قطع و یقین، چنین مرکز آموزشی در تمدنهای باستانی شرق شکل گرفتهاست. اگر دانشگاه را یک مؤسسه دانشجویی فرض کنیم، آکادمی افلاطون قدیمیترین دانشگاه در غرب بودهاست و سند تاریخی هم بر این ادعا وجود دارد. واژه لاتین "universitas" ابتدا در عصر یونان باستان و روم احیا شد و به کمک آن تلاش میکردند ویژگیهای آکادمی افلاطون را شرح دهند.[نیازمند منبع]
اگر دانشگاه را تنها یک مؤسسه آموزش عالی فرض کنیم آنگاه میتوانیم دانشگاه شانگیانگ در چین را که پیش از سده ۲۱ قبل از میلاد گشایش یافته بود، قدیمیترین دانشگاه بنامیم؛ مشروط بر اینکه افسانه نباشد. دانشگاه قسطنطنیه (در عهد امپراتوری بیزانس) در سال ۸۴۹ میلادی به دستور قیصر بارداس (نایب السلطنه امپراتور میخائیل سوم) احیا گردید. این دانشگاه با داشتن فعالیتهای پژوهشی و آموزشی، حفظ خودگردانی و استقلال آکادمیک عموماً به عنوان نخستین مؤسسه آموزش عالی با ویژگیهای دانشگاهی امروزی شناخته میشود.
آموزش در دانشگاه نالاندا در ایالت بیهار در هند در قرن ۵ پیش از میلاد برپا بوده و به دانش آموختگان آن مدرک دانشگاهی اعطا میشدهاست. سومین دانشگاهی که به تازگی ویرانههای آن را یافتهاند، دانشگاه راتناجیری در اوریسا است. دانشگاه الازهر در قرن دهم در قاهره در کشور مصر گشایش یافت. شهرهای باستانی تکشاشیلا نالاندا، ویگراماسیلا و کانچیپورا در هند باستان مراکز بسیار مشهور آموزشی در خاور بودهاند که از سراسر آسیا دانشجو داشتهاند. به ویژه نالاندا که مرکز معروف دانشگاهی بوداگرایی بوده و لذا هزاران اندیشمند و دانشجوی بودایی را از چین، شرق آسیا، آسیای مرکزی و آسیای جنوب شرقی جذب کرده و در کنار آن دانشجویان بسیاری از ایران و خاورمیانه را در خود جای داده بود. در آن زمان اعطای مدرک دانشگاهی چندان مرسوم نبود ولی موسسات آموزش عالی باستانی در چین آکادمیهای (شویان)، یونان، (آکادمی) و ایران نیز وجود داشتند.
مدرسه در سال ۳۸۷ قبل از میلاد توسط فیلسوف یونانی افلاطون در مجاورت آتن با نام آکادیموس تأسیس گردید و به دانشجویان خود فلسفه، ریاضیات و ژیمناستیک آموزش میداد و گاهی به عنوان دانشگاه در نظر گرفته میشود. دیگر شهرهای یونان با موسسات آموزشی قابل ملاحظه شامل (سرای هیپوکراتها) که آموزشگاه پزشکی داشت و هودز که آموزشگاههای فلسفه داشت، میباشند. مؤسسه کلاسیک بعدی موزه و کتابخانه اسکندریه است که از شهرت بسیاری برخوردار بودهاست.
موسسات دانشگاهی شبیه به دانشگاههای مدرن در ایران و جهان اسلام نیز قبل از الازهر وجود داشتهاند. درچین باستان چند مؤسسه آموزش عالی وجود داشت که تقریباً نقشی همانند با دانشگاههای جهان باختر را ایفا کردهاند. چنین گفته میشود که در قرن ۲۱ پیش از میلاد در چین مؤسسه آموزشی عالی با نام شانگیانگ تأسیس شده (شانگ به معنی عالی و برتر و یانگ به معنی مدرسهاست) که مؤسس آن شون (از ۲۳۵۷ تا ۲۳۰۷ ق. م) در عصر یویو میزیستهاست. ممکن است مراکز آموزش عالی بر مدرسه امپریال مرکزی موسوم به پیونگ در زمان سلسله ژو (۱۰۴۶ تا ۲۴۹ قبل از میلاد)، تایخو در سلسله هان (۲۰۲ ق.م. تا ۲۲۰ پس از میلاد) و گوزیجیان در سلسله سوی تأثیر فراوانی گذاشته باشد. تاریخ دانشگاه نانجینگ به تأسیس آموزشگاه سلطنتی نانجینگ در سال ۲۵۸ بازمیگردد و دانشگاه سلطنتی نانجینگ به نخستین موسسهای تبدیل شد که ترکیب آموزش و پژوهش را در ۵ دانشکده در سال ۴۷۰ ارائه میکرد. در هر سلسله فقط یک آموزشگاه سلطنتی مرکزی وجود داشت که آن نیز همیشه در مقر حکومت بود و بالاترین سطوح علمی را در آن ارائه میدادند. همچنین نوع دیگری از موسسات آموزشی موسوم به آکادمیهای شویوان از قرن هشتم به بعد در عصر حکومت تانگ به وجود آمدند. این مراکز عموماً به صورت خصوصی اداره میشدند و دولت به برخی از آنها کمک میکرد. هزاران شویواندر چین فعال بودند و مدارک تحصیلی آنها با هم تفاوت داشت. ازمیان شویوانهای پیشرفته میتوان یولو شویان و بایلدونگ شویان را به عنوان مرکز آموزش عالی در نظر گرفت. در کشور چین باستان تمام امور امپراطوری را به مقامات تحصیل کرده و با سواد میسپردند و در زمان سلسله سوی (۵۸۱–۶۱۸) برای ارزشیابی و انتخاب افراد حکومتی یک آزمون برگزار میشد.
در عصر کارو لینجیان، چارلیماگن نمونهای از آکادمیها را به نام آموزشگاه کاخ یا scola palatina در آخن واقع در آلمان امروزی تأسیس کرد. دانشگاه دیگری که امروزه آکادمی برکساگاتا نام دارد در سال ۷۹۸ توسط یکی از رهبران کارولینجیان تأسیس شده بود. دانشگاه در منطقه نویون که امروزه در خاک فرانسه واقع شده قرار داشت. بهطور کلی میتوان گفت که هدف اندیشمندان، اشخاص طبقه بالا، روحانیون و خود چارلیماگن این بود که کل جامعه بهطور خاص، و فرزندان اشراف بهطور عام آموزش ببینند تا شیوه مدیریت زمینها و حفاظت از سرزمین خود را در برابر تجـ*ـاوز و استفاده نادرست فرا گیرند. نخستین دانشگاه اروپایی قرون وسطی دانشگاه ماگنورا در قسطنطنیه بود (که امروزه در استانبول ترکیه قرار دارد). این دانشگاه در سال ۸۴۹ در زمان سیطره امپراتوری بارداس و میخائیل سوم تأسیس شد و پس از آن در قرن نهم دانشگاه سالرنو، در سال ۱۰۸۸ دانشگاه بولونیا (ایتالیا) و در سال ۱۱۰۰ دانشگاه پاریس در فرانسه (بعداً با دانشگاه سوربن ادغام شد) بنا شدند. بسیاری از دانشگاههای قرون وسطی تحت سیطره کامل کلیسای کاتولیک و پاپها بودند. در اوایل قرون وسطی بیشتر دانشگاههای نو از مدارس و آموزشگاههای پیشین منشعب شدند به ویژه اینکه گرایش زیادی برای تبدیل شدن به مراکز آموزش عالی داشتند. بسیاری از مورخین معتقدند این دانشگاهها تداوم همین علائق معابد به تحصیل بودهاند.
در اروپا مردان جوان پس از پایان تحصیلات در مقطع سوم (مقدمات گرامر، کلام و منطق) و مقطع چهارم به ادامه تحصیل در دانشگاه میپرداختند و در رشتههای گرامر، منطق، هندسه، مثلثات، ریاضیات، موسیقی و نجوم درس میخواندند.
استادی در کلاس درس دانشگاه صنعتی هلسینکی
در مالی (غرب آفریقا) دانشگاه اسلامی سنکور (در سال ۹۸۹) تأسیس شد ولی فاقد مدیریت مرکزی بود؛ در واقع این دانشگاه از مجموعهای از دانشکدههای مستقل تشکیل شده بود که هر یک توسط یک اندیشمند یا استاد اداره میشدند. کلاسها در فضای باز مساجد یا اماکن خصوصی تشکیل میشدند. موضوعات اصلی تدریس عبارت بودند از قرآن، مطالعات اسلامی، حقوق و ادبیات. درکنار آنها دروس پزشکی و جراحی، نجوم، ریاضیات، فیزیک، شیمی، فلسفه، زبان و زبانشناسی، جغرافیا، تاریخ و هنر هم ارائه میشد. دانشجویان در کنار درس، زمانی را هم به آموزش اخلاق و بازرگانی اختصاص میدادند. اماکن تجاری مدرسه دورههایی را در مورد تجارت، قالیبافی، کشاورزی، ماهیگیری، بنایی، کفاشی، خیاطی و دریانوردی ارائه میکردند. گفته میشود که آزادی فکری دانشگاههای غربی تحت تأثیر دانشگاههایی مانند سنکور و قرطبه (اسپانیای مسلمان) بودهاست. حفظ قرآن و آموزش زبان عربی برای دانشجویان الزامی بود. زبان رسمی تدریس در دانشگاه و همچنین زبان بازرگانی تیمبوکتو زبان عربی بود. به جز تعداد کمی دست نوشته به زبانهای سونگای و دیگر زبانهای غیر عربی، تمام ۷۰۰۰۰ نسخه باقیمانده از آن عصر به زبان عربی هستند. (بنیاد الفرقان در لندن یک فهرست ۵ جلدی از این آثار منتشر کرده که در کتابخانه احمد بابا موجود است)
دانشجویان این دانشگاه نیز همچون سایر دانشگاههای اسلامی از سراسر دنیا پذیرش میشدند. در حدود قرن ۱۲ بود که این دانشگاه ۲۵۰۰۰ دانشجو را در شهری ۱۰۰۰۰۰ نفری در خود جای داده بود. این دانشگاه به خاطر استانداردهای بالا و سختگیری در پذیرش دانشجو مشهور بود.
آینده
آینده دانشگاههای امروزی به صورت ساختمانی سنتی از خشت و گل به چند دلیل در هالهای از ابهام قرار دارد. یک مؤسسه اروپایی یا مسیحی ویژه نخبگان در حرکت به سوی مدل آموزشی همگانی مشکلات قابل توجهی داشتهاست. این مدل باید به دنبال افزایش سطح کیفی پرورش نخبگان و دستیابی به حقایق عینی باشد. استنلی آرونویتز در مطالعه دانشگاههای آمریکا پس از جنگ جهانی دوم («کارخانه دانش») میگوید که دانشگاههای آمریکا تحت تأثیر مسائل مربوط به اشتغال، فشار بر دانشگاههایی که زمین آنها موقوفهاست، و بیتوجهی سیاستمداران و عدم آگاهی دانشگاهها از نیازهای جامعه بودهاند. به صورت نظری تر بیل ریدینگز (مرحوم) در مطالعه ۱۹۵۵ خود با عنوان «ویرانی دانشگاه ها» تصریح میکند که دانشگاههای جهان بهطور ناامیدکنندهای در اثر جهانیسازی و بیارزشی تعالی بوروکراتیک تغییر کردهاند. وی معتقد است که دانشگاهها به زندگی مصرف گرایانه و ویرانگر خود ادامه میدهند تا ما به فکر آموزشهای پیشرفته فراملی بیفتیم که فراتر از مسائل ملی و سازمانی حرکت میکنند.
جنبش در حال گسترشی به نام دانشگاه عصر سوم (U3A) شکل گرفتهاست که شامل گروههای کوچک، مستقل و خود مختار از اندیشمندان بازنشسته و دیگر کسانی است که برای خودشان مطالعه میکنند؛ این دانشگاهها خیریه هستند و هیچ گونه مدرک یا گواهی نمیدهند: دانشگاه به شکل باستانی، یعنی مجموعهای از اندیشمندان. دامنه مطالعات U3A فراتر از محدوده دانشگاه هاست و شامل اغلب رشتههای فیزیکی و ذهنی است که برای افرادی که در «عصر سوم» زندگی خود قرار دارند مفید است.
بروکز هال، کالج بازرگانی Terry در دانشگاه جرجیا در آتن، جورجیا (ایالات متحده)
اگر چه هر نهاد و موسسهای از سازماندهی ویژه خود برخوردار است، ولی دانشگاهها تقریباً همگی از یک هیئت امنا، یک رئیس، دستکم یک معاون و رؤسای قسمتهای گوناگون تشکیل شدهاند که تصمیمگیریهای گوناگون را عملی میسازند. دانشگاهها معمولاً به تعدادی دانشکده تقسیم میشوند. سیستمهای دانشگاه دولتی توسط نهادهای آموزش عالی دولتی اداره میشوند. این نهادها درخواستهای مالی و پیشنهادهای بودجهای را بررسی و پس از تصویب، بودجه یاد شده را به دانشگاه تخصیص میدهند. این نهادها همچنین برنامههای نو آموزشی را تأیید و برنامههای جاری را لغو یا اصلاح مینمایند. به علاوه تدابیر لازم را برای توسعه هماهنگ آموزش عالی در سطح کشور اتخاذ میکنند. اما بسیاری از دانشگاههای دولتی در دنیا تا حدی از استقلال مالی، پژوهشی و آموزشی برخوردارند. دانشگاههای خصوصی بودجه خود را از دولت دریافت نمیکنند و در اتخاذ سیاستهای خود استقلال بیشتری دارند.
هر چند سیاستهای متغیر یا استانداردهای فرهنگی و اقتصادی در نواحی جغرافیایی گوناگون سبب ایجاد عدم توازن شدید بین دانشگاههای گوناگون جهان و حتی دانشگاههای یک کشور شدهاست، اما معمولاً دانشگاههای هر جامعه در میان موسسات پژوهشی و آموزشی پیشرو آن جامعه قرار دارند.
اغلب دانشگاهها در کنار ارائه دروس علوم طبیعی، مهندسی، معماری، پزشکی، مدیریت ورزش، علوم اجتماعی، حقوق یا علوم انسانی، امکانات رفاهی خاصی را مانند غذا خوری، بانک، مراکز تایپ و چاپ، مراکز شغلی و بوفهها را برای دانشجویان خود فراهم میآورند. به علاوه بیشتر دانشگاههای بزرگ کتابخانه، مراکز ورزشی، رستوران، اتحادیه دانشجویی، باغهای گیاهشناسی، رصد خانه ستارهشناسی، بیمارستانهای دانشگاهی و کلینیکها، آزمایشگاههای رایانهای، آزمایشگاههای علمی و مراکز رشد بازرگانی ویژهٔ خود را دارند.
دانشگاه ایلینوی غربی.
روشهای تأمین بودجه و سازمان دانشگاهها در کشورهای گوناگون جهان بسیار متفاوت هستند. در برخی کشورها بودجه از سوی دولت تأمین میشود و در برخی از کشورها از شهریههای دانشجویان و کمکهای مردمی استفاده میشود. در برخی کشورها افراد در مناطق خود به دانشگاه میروند و در برخی از کشورها دانشگاهها از سراسر دنیا دانشجو پذیرش میکنند و امکانات اقامتی در اختیار دانشجویان قرار میدهند.
پذیرش دانشجو
سیستمهای پذیرش و ساختارهای دانشگاهی در سراسر جهان تفاوتهای زیادی با هم دارند (به سیستم پذیرش دانشگاهها مراجعه کنید). این تفاوتها در کشورهایی که دانشگاههایشان نقش کالجهای اجتماعی را ایفا میکنند (مانند اروپا و ایالات متحده) محسوسترند. دانشجویان یا از طریق پرداخت مبالغی پول به عنوان شهریه در دانشگاه پذیرفته میشوند یا از طریق آزمونی بهنام کنکور.
پذیرش دانشجو با اخذ شهریه
دانشجویان پولی، طبقهای ویژه، در دانشگاهها هستند که به علت پولدار بودن، امکانات در اختیارشان قرار میگیرد. این دانشجویان، زیر نظر بهترین استادان، مشغول به تحصیل هستند. مسئولان دانشگاهی، صرفاً به علت کسب درآمد اقدام به چنین کاری میکنند.[نیازمند منبع]
هرچند که دانشگاه، قابل تقلیل به یک بنگاه اقتصادی یا یک شرکت سهامی نیست. (زیرا که دانشگاه، ابعاد غیرانتفاعی، غیر بازاری و ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی خاصی دارد و پاسخگویی دانشگاه، صرفاً، پاسخگویی به تقاضای بازارها نیست، بلکه مسئولیت اجتماعی پاسخگویی به مسائل فرهنگی جامعه را نیز عهدهدار است) ولیکن، برخی دانشگاههای خصوصی، اقدام به پذیرش چنین دانشجویانی میکنند.[نیازمند منبع]
پذیرش از طریق کنکور
کنکور نام آزمونی است که در بسیاری کشورها برای پذیرش دانشجو برگزار میشود. (برای آشنایی بیشتر به مقاله: کنکور مراجعه کنید).نتایج کنکور دانشجویان را به دو بخش عمده تبدیل میکند:
۱- تحصیل با هزینه دولت ۲- تحصیل با هزینه شخصی
البته لازم به ذکر است که در سالیان گذشته از دانشجویان دانشگاه های سراسری که هزینه تحصیل آنها بر عهده دولت میباشد نیز مبالغ زیادی دریافت شده است که آمار این مبالغ را در سایت سایت تمرین | پروژه دانشجویی | پین پیپر | حل تمرین دانشجویی | مقاله | پایان نامه | سایت حل تمرین قابل مشاهده است.
کاربردهای محاورهای
واژه «دانشگاه» از نظر کلامی ممکن است به یک مرحله در زندگی فرد اطلاق شود: «وقتی دانشگاه میرفتم…»؛ در ایالات متحده و ایرلند اغلب از واژه «کالج» به جای دانشگاه استفاده میشود: «وقتی کالج میرفتم…». (برای اطلاعات بیشتر به مقاله کالج، تفاوت کاربرد در آمریکا و بریتانیا مراجعه کنید) در استرالیا و نیوزلند واژه دانشگاه را به اختصار «یونی» (uni) میگویند که اخیراً در میان جوانان بریتانیایی هم متداول شدهاست. در نیوزلند و آفریقای جنوبی نیز از لفظ «ورسیتی» (varsiry) استفاده میشود که در قرن ۱۹ در انگلستان رایج بودهاست.
امروزه در ایالات متحده عموماً از واژه «دانشگاه» برای اشاره به موسسهای استفاده میشود که از چند دانشکده برخوردار است و طیف گستردهای از مدارک تحصیلی عالی را به دانشجویان میدهد (حتی اگر فاقد برنامههای تحصیلی در مقطع دکترا باشد) و موسسات کوچکتر که مدارک کارشناسی و کاردانی اعطا میکنند، «کالج» نامیده میشوند. (به کالجهای عمومی مراجعه کنید). با این وجود برخی دانشگاههای قدیمی تر آمریکا مانند بوستون کالج، دارتموث کالج و کالج ویلیام و مری بنا به دلایل تاریخی لفظ کالج را بر روی نام خود حفظ کردهاند، اگر چه مدارک دانشگاهی عالی متعددی اعطا میکنند.
از سوی دیگر بسیاری از کالجهای کوچکتر وجود دارند که صرف نظر از محدودیتهای برنامهها و مدارک تحصیلی قابل عرضه خود، خود را «دانشگاه» معرفی میکنند. طبقهبندی کارنگی، موسسات دانشگاهی و کالجهای ایالات متحده را بر اساس آمار مدارک عرضه شده توسط آنها متمایز میسازد. این طبقهبندیها عبارتند از: I (دکترا)، IIA (کارشناسی ارشد)، IIB (کارشناسی)، III (موسسات دوساله با رتبه آکادمیک)، IV (موسسات دوساله بدون رتبه آکادمیک). یک دانشگاه «واقعی» موسسهای است که در طبقهبندیهای I یا IIA قرار میگیرد.
دانشگاههای ایران ارائه دهندهٔ آموزشهای دانشگاهی هستند. دانشجویان پس از پایان موفقیتآمیز تحصیلات خود، بسته به دورهای که گذرانده است، میتواند مدارک کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری و پسادکتری دریافت کند. مراکز آموزشی فعال در نظام آموزش عالی ایران در زیر، فهرست شدهاند.[۱]
دانشگاههای دولتی
در حال حاضر علاوه بر دانشگاهها و مراکز آموزش عالی وابسته به وزارتخانههای علوم تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مراکز دیگری نیز با کسب مجوز از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دانشجو میپذیرند. از جمله این مراکز، دانشگاه فرهنگیان (مراکز تربیت معلم) وابسته به وزارت آموزش و پرورش و مؤسسات آموزش عالی وابسته به سایر وزارتخانهها است.
علاوه بر این، دانشگاهی تحت عنوان، دانشگاه جامع علمی کاربردی در سال ۱۳۷۱ به منظور تقویت آموزشهای فنی و حرفهای و تربیت نیروی انسانی ماهر موردنیاز بخشهای صنعت، معادن، کشاورزی و خدمات تأسیس گردیدهاست.
دانشگاههای وزارت علوم
فهرست زیر شامل دانشگاه، دانشکدهها، موسسات و مراکز آموزش و تربیت دانشجویی میگردد که زیرنظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اداره میشوند.[۲][۳]
سردر دانشگاه تهران
سردر دانشگاه علم و صنعت
سردر جدید دانشگاه صنعتی امیرکبیر
سردر دانشگاه فردوسی مشهد
سردر دانشگاه محقق اردبیلی
سردر دانشگاه بینالمللی امام خمینی قزوین
سردر دانشگاه زنجان
سردر دانشگاه سمنان
سردر دانشگاه لرستان نام دانشگاهنشانی وبگاهمختصات محلسال تأسیستعداد دانشجورشتههاتوضیحات
دانشگاه آیتاللهالعظمی بروجردی [۱]
۱۳۸۵
دانشگاه اراک [۲]
۱۳۵۰
دانشگاه اردکان [۳]
۱۳۸۸
دانشگاه ارومیه [۴]
۱۳۴۴
دانشگاه اصفهان [۵]
۱۳۲۵
دانشگاه الزهرا [۶]
۱۳۴۳
دانشگاه ایلام [۷]
۱۳۵۵
دانشگاه بجنورد [۸]
۱۳۸۴
دانشگاه بزرگمهر قائن [۹]
۱۳۹۳
دانشگاه بناب [۱۰]
۱۳۹۲
دانشگاه بوعلی سینا همدان [۱۱]
۱۳۵۳
دانشگاه بیرجند [۱۲]
۱۳۵۴
دانشگاه بینالمللی امام خمینی قزوین [۱۳]
۱۳۶۲
دانشگاه تبریز [۱۴]
۱۳۲۵
دانشگاه تخصصی فناوریهای نوین آمل
۱۳۹۲
زیستشناسی جانوری، بهداشت و کنترل مواد غذایی، تولیدات داروهای گیاهی معطر، علوم آزمایشگاهی دامپزشکی، مهندسی فناوری اطلاعات
دانشگاه تربت حیدریه [۱۵]
۱۳۸۴
دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران [۱۶]
۱۳۵۹
دانشگاه تربیت مدرس [۱۷]
۱۳۶۰
(تنها در مقطع تحصیلات تکمیلی) حقوق، مدیریت و اقتصاد، علوم پایه، فنی و مهندسی، هنر و معماری، علوم پزشکی، منابع طبیعی، کشاورزی، علوم انسانی، علوم ریاضی، برق و کامپیوتر، علوم زیستی، مهندسی شیمی، مهندسی عمران و محیط زیست، فناوریهای نوین
دانشگاه تفرش [۱۸]
۱۳۶۶
دانشگاه تهران [۱۹]
۱۳۱۳
پردیس علوم،دانشکدهٔ اقتصاد، دانشکدهٔ ادبیّات و علوم انسانی، دانشکدهٔ حقوق و علوم سیـاس*ـی، دانشکده فنی دانشگاه تهران (پردیس دانشکدههای فنی دانشگاه تهران)،دانشکده هنرهای زیبا، دانشکدهٔ کشاورزی، دانشکده زبانها و ادبیات خارجی، دانشکدهٔ تربیت بدنی، دانشکدهٔ محیط زیست، دانشکدهٔ الهیات و معارف اسلامی، دانشکدهٔ جغرافیا، دانشکدهٔ علوم اجتماعی، دانشکده علوم و فنون نوین، دانشکدهٔ دامپزشکی، دانشکده زیستشناسی، دانشکدهٔ علوم تربیتی، دانشکدهٔ مدیریت، دانشکده فیزیک، دانشکدهٔ منابع طبیعی، دانشکده کارآفرینی، دانشکده مطالعات جهان
دانشگاه جامع علمی کاربردی [۲۰]
دانشگاه جیرفت [۲۱]
۱۳۶۸
دانشگاه جهرم [۲۲]
۱۳۸۶
دانشگاه حضرت نرجس رفسنجان [۲۳]
۱۳۹۱
دانشگاه حکیم سبزواری [۲۴]
۱۳۶۶ ۱۰۰۰۰ دانشکدهٔ ادبیّات و علوم انسانی، دانشکده فنی و مهندسی، دانشکدهٔ تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشکدهٔ الهیات و معارف اسلامی، دانشکدهٔ جغرافیا و علوم محیطی، دانشکدهٔ علوم پایه، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر، دانشکده مهندسی نفت و پتروشیمی، دانشکده ریاضی و علوم کامپیوتر
دانشگاه خلیج فارس بوشهر [۲۵]
۱۳۷۱
دانشگاه خوارزمی تهران [۲۶]
۱۲۹۷
دارای شانزده دانشکده است: ادبیات و علوم انسانی،اقتصاد،پردیس بینالمللی تهران، تربیت بدنی و علوم ورزشی،حقوق و علوم سیـاس*ـی،روانشناسی و علوم تربیتی، شیمی،علوم جغرافیایی، علوم ریاضی و کامپیوتر،علوم زمین، علوم زیستی، علوم مالی،فنی و مهندسی،فیزیک،مدیریت، هنر و معماری. نخستین دانشگاه ایران
دانشگاه دامغان [۲۷]
۱۳۶۸
دانشگاه دخترانه حضرت معصومه قم [۲۸]
۱۳۸۶
تک جنسیتی (دخترانه)
دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار [۲۹]
۱۳۸۱
دانشگاه رازی کرمانشاه [۳۰]
۱۳۵۰
دانشگاه زابل [۳۱]
۱۳۵۸
دانشگاه زنجان [۳۲]
۱۳۵۳
دانشگاه سلمان فارسی کازرون [۳۳]
۱۳۷۲ ۱۵۰۰
دانشگاه سید جمالالدین اسدآبادی [۳۴]
۱۳۹۰
دانشگاه سمنان [۳۵]
۱۳۵۳
دانشگاه سیستان و بلوچستان [۳۶]
۱۳۵۳
دانشگاه شهرضا [۳۷]
۱۳۹۰
دانشگاه شاهد [۳۸]
۱۳۶۹
دانشگاه شهرکرد [۳۹]
۱۳۵۶
دانشگاه شهید باهنر کرمان [۴۰]
۱۳۵۱
دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی کرمان [۴۱]
۱۳۸۶
مهندسی برق، مهندسی فوتونیک، مهندسی عمران، مهندسی سنجش از دور و سیستم اطلاعات مکانی، مهندسی پلاسما، بیوتکنولوژی، نانوشیمی، نانوفیزیک، مهندسی تبدیل انرژی، مهندسی هستهای فقط در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو میپذیرد
دانشگاه شهید بهشتی [۴۲]
۱۳۳۸
حقوق، روانشناسی، زبان و ادبیات فارسی، زبان و ادبیات عربی، زبان و ادبیات انگلیسی، زبان و ادبیات فرانسه، زبان آلمانی، زبان روسی، زبان چینی، علوم اجتماعی، علوم اقتصادی، علوم سیـاس*ـی، حسابداری، مدیریت، فلسفه، تاریخ، جغرافیا، آبوهواشناسی، مهندسی برق (الکترونیک، مخابرات، کنترل و قدرت)، مهندسی عمران، مهندسی معماری، مهندسی مکانیک، مهندسی کامپیوتر (نرمافزار و سختافزار)، مهندسی آبوفاضلاب، فیزیک (اتمی، هستهای و حالت جامد)، ریاضیات و کاربردها، آمار و کاربردها
دانشگاه شهید چمران اهواز [۴۳]
۱۳۳۴
دانشگاه شهید مدنی آذربایجان [۴۴]
۱۳۶۴
دانشگاه شیراز [۴۵]
۱۳۲۵
دانشگاه صنعت آب و برق [۴۶]
۱۳۴۹
دانشگاه صنعتی اراک [۴۷]
۱۳۶۷
دانشگاه صنعتی ارومیه [۴۸]
۱۳۸۴
دانشگاه صنعتی اصفهان [۴۹]
۱۳۵۶
مهندسی برق (الکترونیک، مخابرات، کنترل و قدرت)، مهندسی کامپیوتر، مهندسی فناوری اطلاعات، مهندسی شیمی، مهندسی عمران، مهندسی مکانیک، مهندسی کشاورزی، مهندسی مواد (متالورژی صنعتی)، مهندسی معدن، مهندسی نساجی، مهندسی منابع طبیعی، مهندسی صنایع و سیستمها، مهندسی حمل و نقل، فیزیک (ذرات بنیادی، هستهای و حالت جامد)، شیمی کاربردی، ریاضیات و کاربردها، آمار و کاربردها
دانشگاه صنعتی امیرکبیر [۵۰]
۱۳۳۷
ریاضی و علوم کامپیوتر، مدیریت، علم و فناوری، مهندسی برق، مهندسی پزشکی، مهندسی پلیمر، مهندسی شیمی، مهندسی صنایع و سیستمهای مدیریت، مهندسی عمران و محیط زیست، مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات، مهندسی دریا، مهندسی مواد (متالورژی)، مهندسی مکانیک، مهندسی انرژی و فیزیک، مهندسی هوافضا، مهندسی نساجی، مهندسی نفت، مهندسی معدن، تربیت بدنی، زبان خارجی، رباتیک، شیمی، نانوتکنولوژی
دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل [۵۱]
۱۳۴۸ ۶۰۰۰[۴] مهندسی برق (الکترونیک، مخابرات، کنترل و قدرت)، مهندسی عمران، مهندسی نقشهبرداری، مهندسی معماری، مهندسی صنایع، مهندسی کامپیوتر (نرمافزار و سختافزار)، مهندسی مکانیک، مهندسی شیمی، مهندسی مواد (متالورژی صنعتی)
دانشگاه صنعتی بیرجند [۵۲]
۱۳۸۶
۷۲۰۰ مهندسی برق (الکترونیک، مخابرات، کنترل و قدرت)، مهندسی عمران، مهندسی نقشهبرداری، مهندسی صنایع، مهندسی هوافضا، مهندسی مکانیک، مهندسی مواد (متالورژی صنعتی)، فیزیک (اتمی و حالت جامد)، شیمی کاربردی، ریاضیات و کاربردها
دانشگاه صنعتی سهند [۵۶]
۱۳۶۹
مهندسی برق (کنترل)، مهندسی مکانیک، مهندسی شیمی، مهندسی نفت، مهندسی پزشکی، مهندسی مواد (متالورژی صنعتی و متالورژی استخراجی)، مهندسی معدن
دانشگاه صنعتی سیرجان [۵۷]
۱۳۷۱
مهندسی مکانیک، مهندسی عمران، مهندسی عمران-نقشهبرداری، مهندسی شیمی، مهندسی برق، مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات، مهندسی رباتیک، علوم مهندسی، علوم کامپیوتر، ریاضیات و کاربردها
دانشگاه صنعتی شاهرود [۵۸]
۱۳۵۲
مهندسی برق، مهندسی عمران، مهندسی مکانیک، مهندسی مواد، مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات، مهندسی صنایع و سیستمها، مهندسی معدن، مهندسی معماری و شهرسازی، مهندسی کشاورزی، تربیت بدنی و علوم ورزشی، علوم زمین، ریاضی، فیزیک، شیمی
دانشگاه صنعتی شریف [۵۹]
۱۳۴۴
مهندسی برق (الکترونیک، بیوالکترونیک، مخابرات، کنترل، قدرت، سیستمهای دیجیتال)، مهندسی عمران، مهندسی نقشهبرداری، مهندسی انرژی، مهندسی نفت، مهندسی شیمی، مهندسی مواد (متالورژی صنعتی)، مهندسی هوافضا، مهندسی کامپیوتر (نرمافزار، سختافزار و فناوری اطلاعات)، مهندسی مکانیک، مهندسی صنایع، علوم کامپیوتر، فیزیک (اتمی و حالت جامد)، شیمی کاربردی، ریاضیات و کاربردها
دانشگاه صنعتی شیراز [۶۰]
۱۳۸۳
مهندسی برق (الکترونیک، مخابرات و کنترل)، مهندسی فناوری اطلاعات
دانشگاه صنعتی قم [۶۱]
۱۳۸۷
مهندسی برق (مخابرات، کنترل و قدرت)، مهندسی عمران، مهندسی صنایع، مهندسی مکانیک، مهندسی کامپیوتر (نرمافزار و سختافزار)، مهندسی پلیمر، مهندسی انرژی، فیزیک مهندسی
دانشگاه صنعتی کرمانشاه [۶۲]
۱۳۸۶
مهندسی برق (مخابرات و قدرت)، مهندسی عمران، مهندسی مکانیک، مهندسی صنایع، مهندسی کامپیوتر، مهندسی شیمی، علوم کامپیوتر، فیزیک مهندسی
دانشگاه صنعتی همدان [۶۳]
۱۳۸۳
مهندسی برق (الکترونیک و کنترل)، مهندسی کامپیوتر، مهندسی شیمی، مهندسی پزشکی، مهندسی مواد (متالورژی استخراجی)، مهندسی معدن، مهندسی رباتیک
دانشگاه صنعتی هویزه [۶۴]
۱۳۸۸
دانشگاه علامه طباطبایی [۶۵]
۱۳۶۳
حقوق، زبان و ادبیات فارسی، زبان و ادبیات عربی، زبان و ادبیات انگلیسی، علوم اجتماعی، علوم تربیتی، علوم سیـاس*ـی، علوم اقتصادی (اقتصاد صنعتی، اقتصاد نظری، اقتصاد بازرگانی و اقتصاد کشاورزی)، حسابداری، روزنامهنگاری، علم اطلاعات و دانششناسی، مدیریت (صنعتی، بازرگانی، دولتی، بیمه و هتلداری)، فلسفه، مددکاری اجتماعی، الهیات و معارف اسلامی تفکیک جنسیتی
دانشگاه علم و صنعت ایران [۶۶]
مهندسی برق (الکترونیک، مخابرات، کنترل و قدرت)، مهندسی عمران، مهندسی صنایع، مهندسی مکانیک، مهندسی کامپیوتر (نرمافزار و سختافزار)، مهندسی شیمی، مهندسی مواد (متالورژی صنعتی، متالورژی استخراجی و سرامیک)، مهندسی راهآهن (ماشینهای ریلی، خط و سازههای ریلی و حمل و نقل ریلی)، فیزیک (اتمی و حالت جامد)، ریاضیات و کاربردها
دانشگاه علم و فناوری مازندران (بهشهر) [۶۷]
۱۳۷۳
دانشگاه علوم اقتصادی [۶۸]
۱۳۱۵
دانشگاه علوم دریایی خرمشهر [۶۹]
۱۳۵۵
(وابسته به نیروی دریایی ارتش)
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی رامین [۷۰]
۱۳۳۴
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری [۷۱]
۱۳۵۳
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان [۷۲]
۱۳۳۶
دانشگاه فردوسی مشهد [۷۳]
۱۳۲۸
مهندسی برق (الکترونیک، مخابرات، کنترل و قدرت)، مهندسی عمران، مهندسی معماری، مهندسی شهرسازی، مهندسی صنایع، مهندسی مکانیک، مهندسی مکانیک بیوسیستم (کشاورزی)، مهندسی کامپیوتر (نرمافزار و سختافزار)، مهندسی شیمی، مهندسی مواد (متالورژی صنعتی)، مهندسی کشاورزی، علوم و مهندسی آب، فیزیک، ریاضیات و کاربردها، آمار و کاربردها، حقوق، علوم اجتماعی، علوم تربیتی، علوم سیـاس*ـی، علوم اقتصادی (اقتصاد نظری و اقتصاد بازرگانی)، حسابداری، مدیریت بازرگانی، مدیریت دولتی، آبوهواشناسی
دانشگاه فرزانگان سمنان [۷۴]
۱۳۹۲
تفکیک جنسیتی
دانشگاه کاشان [۷۹]
۱۳۵۲
مهندسی برق (الکترونیک، مخابرات، کنترل و قدرت)، مهندسی عمران، مهندسی معماری، مهندسی صنایع، مهندسی مکانیک، مهندسی شیمی، مهندسی مواد (متالورژی صنعتی)، مهندسی معدن، علوم کامپیوتر، فیزیک مهندسی، فیزیک (هستهای و حالت جامد)، شیمی کاربردی، ریاضیات و کاربردها، آمار و کاربردها، مدیریت بازرگانی
دانشگاه کردستان [۸۰]
۱۳۵۳
دانشگاه کوثر بجنورد [۸۱]
۱۳۹۱
تک جنسیتی (دخترانه)
دانشگاه گرمسار [۸۲]
۱۳۹۰
مهندسی عمران، مهندسی معماری، مهندسی صنایع، مهندسی نفت (مخازن نفت و بهرهبرداری از منابع نفتی)
دانشگاه گلستان [۸۳]
۱۳۸۷
دانشگاه گنبد کاووس [۸۴]
۱۳۸۸
دانشگاه گیلان [۸۵]
۱۳۵۳
دانشکدهٔ علوم پایه، دانشکدهٔ علوم ریاضی، دانشکدهٔ فنی، دانشکدهٔ علوم کشاورزی، دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی، دانشکدهٔ معماری و هنر، دانشکدهٔ منابع طبیعی، دانشکدهٔ تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشکدهٔ فناوریهای نوین، دانشکدهٔ فنی و مهندسی شرق گیلان، گروه پژوهشی گیلان شناسی، پردیس (بینالملل) دانشگاهی وابسته به دانشگاه گیلان
دانشگاه لرستان [۸۶]
۱۳۵۶
دانشگاه مازندران [۸۷]
۱۳۵۸
دانشگاه محقق اردبیلی [۸۸]
۱۳۵۷
دانشگاه مراغه [۸۹]
۱۳۶۶
دانشگاه ملایر [۹۰]
۱۳۷۰
دانشگاه مهندسی علوم و فناوریهای نوین گلبهار [۹۱]
۱۳۹۰
دانشگاه مهندسی فناوریهای نوین قوچان [۹۲]
۱۳۸۵
دانشگاه میبد [۹۳]
۱۳۷۴
مقطع کارشناسی: مهندسی پزشکی، مهندسی صنایع، مهندسی کامپیوتر، مهندسی مواد و متالوژی، حقوق، مدیریت مالی، مدیریت صنعتی، اقتصاد، ایرانشناسی، تاریخ، جفرافیا، فقه و مبانی حقوق اسلامی، علوم قرآن و حدیث، فلسفه و حکمت اسلامی،
مقطع کارشناسی ارشد: مدیریت صنعتی-مدیریت عملکرد، حقوق خصوصی، حقوق جزا و جرم شناسی، ايرانشناسي-فرهنگ مردم،آداب و رسوم و ميراث فرهنگی، تاريخ- تاريخ ايران اسلامي، فقه و مبانی حقوق اسلامي، علوم قرآن و حديث، تفسير و علوم قرآن، نهج البلاغه - اصول الدين و معارف علوي، فلسفه و حكمت اسلامي، شيعه شناسي- كلام،
مقطع دکتری تخصصی: حقوق خصوصی، حقوق جزا و جرم شناسی، علوم قرآن و حدیث، علوم و معارف نهج البلاغه
دانشگاه نیشابور [۹۴]
۱۳۷۶
ارتقا به دانشگاه ۱۳۸۹
دانشگاه ولایت ایرانشهر [۹۵]
دانشکده علوم پایه، دانشکده فنی و مهندسی، دانشکده علوم انسانی، دانشکده علوم مدیریت، دانشکده زبانهای خارجی
دانشگاه ولی عصر رفسنجان [۹۶]
۱۳۶۹
این دانشکده در بخش
رشته ساختمان بسیار پیشرو میباشد و مدیر گروه پرتلاش آن مهندس عزیزعلی عباسآبادی
میباشد
دانشکده فنی پسرانه خوارزمی ملایر [۱۰۴] ملایر ۱۳۸۲ ۱۱۵۰ کامپیوتر (نرمافزار و آی تی)، مکانیک (مکانیک خودرو و خدمات پس از فروش)، الکتروتکنیک (برق قدرت و تأسیسات الکتریکی و آسانسور و پله برقی) این دانشکده در مقاطع دانشگاهی کاردانی پیوسته در رشتههای مذکور دانشجو میپذیرد؛ و در مقطع کارشناسی فقط رشته مکانیک دانشجو میپذیرد.
دانشکده فنی و حرفهای دختران دکتر شریعتی [۱۰۵] تهران ۱۳۶۱ ۵۶۶۱ فنی، علوم اداری، کشاورزی، هنر، معماری، طراحی پارچه و لباس، تربیت بدنی
دانشکده فنی و حرفهای کوثر گنبدکاووس
دانشکده فنی شهید شمسی پور [۱۰۶] تهران ۱۳۴۳ ۱۱۰۳ حسابداری، الکترونیک، کامپیوتر این دانشکده در مقاطع دانشگاهی کاردانی پیوسته و کارشناسی ناپیوسته در رشتههای مذکور دانشجو میپذیرد. از سال ۱۳۸۴ تاکنون، پذیرش دانشجو در این دانشکده، فقط از بین مردان انجام میشود.
دانشکده فنی و حرفهای شهید بهشتی ارومیه [۱۰۷] ارومیه ۱۳۹۰ ۱۰۰۰ نرم افزار، تأسیسات، صنایع شیمیایی، گرافیک، مکانیک ، زیرنظر دانشگاه فنی وحرفه ای
دانشکده فنی شهیدجباریان همدان [۱۰۸] همدان ۱۳۴۳ ۱۱۰۳ برق، الکترونیک، صنایع چوب،IT,ICT، مکانیک خودرو این دانشکده در مقاطع دانشگاهی کاردانی پیوسته تمامی رشتههای مذکور را دارا میباشد و در رشتههای برق و الکترونیک کاربردی و سازههای چوبی در مقطع کارشناسی ناپیوسته دانشجو میپذیرد.
دانشکده فنی شهید صدوقی یزد [۱۰۹] یزد ۱۳-- ---- مهندسی معماری، مهندسی متالورژی، مهندسی طراحی صنعتی، مهندسی برق صنعتی، مهندسی برق و تأسیسات گرایش برق، مهندسی مکانیک، مهندسی نقشهکشی و… این دانشکده در مقاطع دانشگاهی کاردانی پیوسته و کارشناسی ناپیوسته در رشتههای مذکور دانشجو میپذیرد.
دانشکده فنی و حرفهای پسران شهرکرد [۱۱۰] شهرکرد ۱۳-- ---- کامپیوتر - الکترونیک - برق - عمران - نقشهکشی- حسابداری و … این دانشکده در مقاطع دانشگاهی کاردانی پیوسته و کارشناسی ناپیوسته در رشتههای مذکور دانشجو میپذیرد.
آموزشکده فنی پسران قم [۱۱۱] قم ۱۳۵۷ ۱۳۰۰ (نا پیوسته) مهندسی الکترونیک، مهندسی برق، مهندسی اجرایی عمرانی، (پیوسته) گرافیک، معماری، کامپیوتر، ساخت و تولید، حسابداری بازرگانی، مکانیک خودرو، ساختمان، الکتروتکنیک، الکترونیک
دانشکده فنی امام علی (ع) کردکوی [۱۱۲]
الکترونیک، ساختمان، حسابداری
دانشکده فنی امام محمد باقر ساری [۱۱۳] مازندران ۱۳۴۴
معماری، عمران، مکانیک، نساجی، برق، کامپیوتر، حسابداری، تربیت بدنی، صنایع شیمیایی
دانشکده فنی شماره ۲ ساری [۱۱۴]