متفرقه پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو

[☆ℳสみძịყξ☆]

این پارک در شمال غرب نجف‌آباد (۴۵ کیلومتری شمال غرب اصقهان ، ۵ کیلومتری شمال تیران) واقع شده‌است. ارتفاع قمیشلو از سطح دریا بین ۱۶۸۷ متر و ۲۷۶۷ متر تغییر می کند. بخش های از آن (اغلب غرب) دشتی و بخش هایی دیگر ارتفاعات کوهستانی هستند. مسیر های آبیاری پراکنده نیز در جابه جای منطقه به صورت پراکنده وجود دارد تا در فصل های کم آبی از آن استفاده شود.
وسعت پارک ملی قمیشلو ۲۹۸۸۶ هکتار و وسعت پناهگاه حیات وحش قمیشلو ۸۳۸۸۸ هکتار می‌باشد.
گفته می‌شود پارک ملی قمیشلو قدیمی ترین منطقه حفاظت شده جهان است. ۱۵۰ سال قبل ظل السلطان پسر بزرگ ناصر الدین شاه و حاکم اصفهان، قمیشلو را به عنوان شکارگاه اختصاصی اعلام و حتی از چرای دام در این منطقه جلوگیری نمود.
در سال ۱۳۴۳ کانون شکار ایران این منطقه را با وسعت ۳۷هزار هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده در نظر گرفت. در سال ۱۳۵۰ منطقه سیاه کوه و عمر کوه در مجاور منطقه حفاظت شده به عنوان منطقه شکار ممنوع تصویب شد.
در سال ۱۳۷۴ با الحاق دو منطقه حفاظت‌شده و شکار ممنوع، پناهگاه حیات وحش قمیشلو به تصویب رسید و در نهایت در سال ۱۳۸۶ با الحاق سه منطقه امن کرالیاس، کهوک و لاسمیان، محدوده‌ای با وسعت ۲۹۸۸۶ هکتار، طی مصوبه شماره ۲۹۷ مورخ ۱۳۸۶/۱۱/۱۲ از این پناهگاه به پارک ملی ارتقاء سطح پیدا کرد.

 

[☆ℳสみძịყξ☆]

آب و هوا
میانگین بارش پارک ملی قمیشلو در طی سال ۳۰۵ میلی متر و میانگین دمای سالانه ۱۱/۵ است. ماه پرباران آن اسفند ماه و فصل خشک از خرداد ماه تا پایان شهریور است.
میانگین دمای سردترین ماه سال ۶/۱- و گرمترین ماه سال ۲۳/۹ درجه سانتی گراد می‌باشد.
عمده منطقه را سرزمین های خشک سرد و نیمه خشک سرد تشکیل می دهد. طول دوره بارندگی در منطقه حداکثر چهارماه است که از اواخر آبان آغاز گشته و تا اواخر اسفند ادامه می یابد.

 

[☆ℳสみძịყξ☆]

جانوران منطقه
تا به حال ۲ دوزیست، ۸۲ پرنده، ۳۲ خزنده و ۳۷ پستاندار در پارک ملی قمیشلو دیده شده اند. معروف ترین حیوانی که در این منطقه زیست می کند آهوی ایرانی است که متاسفانه برخی شکارچیان با طمع بسیار به شکار جانوران منطقه به ویژه آهوها می پردازند.
در سال ۱۳۹۰، ۲۵۶۴ آهوی ایرانی در پارک شمرده شدند. پس از آهوها پر جمعیت ترین جانوران منطقه قوچ ها ومیش ها هستند. بزها نیز از نظر فراوانی جایگاه سوم را به خود اختصاص داده اند.
از دیگر حیواناتی که در قمیشلو قابل مشاهده هستند می توان گرگ خاکستری، پلنگ، کبک، تیهو و کفتار را نام برد.
پستانداران : ۳۷ گونه در پارک هستند که ۹ مورد از آن ها حفظت شده اند.
پرندگان: ۸۲ گونه در پارک هستند که ۲۳ مورد از آن ها حفاظت شده و ۳ گونه از آن ها در حال انقراض است.
خزندگان: ۳۲ گونه در پارک هستند که یک مورد از آن ها حفاظت شده است.
ماهی ها : تنها ماهی که در پارک هست، یک گونه ماهی قنات از خانواده Cyprinidae می باشد.

 

[☆ℳสみძịყξ☆]

گیاهان
پارک ملی قمیشلو در دسته مناطق استپی قرار می گیرد و پر از بوته زار است. همان طور که در بالا گفته شده سرزمین های پارک به دو منطقه دشتی و کوهستانی تقسیم می شوند که هر یک پوشش گیاهی مختص خود را دارند.
مناطقی که ارتفاع آن ها بین ۱۶۸۰ تا ۱۸۰۰ متر بالاتر از سطح دریا است جزو مناطق دشتی محسوب می شوند. در نواحی دشتی درخت ها و درختچه های پراکنده وجود دارند. ۳۷۱ گونه مختلف گیاهی در پارک است.

 

[☆ℳสみძịყξ☆]

منابع آب
کمبود آب دامن گیر پارک بین المللی قمیشلو نیز شده و باران های سطحی و فصلی کمی که می آید کفاف استفاده مردم و جانوران را نمی دهد.
کمبود آب برای حیوانات درهنگام خشک سالی اصلی ترین علت افزایش مرگ و میر و کم شدن تولید مثل است. تنها منابع آبی رودخانه های فصلی، چشمه ها، چاه ها، قنات ها و جوی های فصلی می باشند. چشمه های زیادی که از منطقه جوشیده اند مهم ترین منبع تامین آب حیات وحش هستند.

 

[☆ℳสみძịყξ☆]

قلعه قمیشلو
قلعه زیبای قمیشلو در دوران قاجاریان و زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. پسر او مسعود میرزا که حاکم اصفهان (ظل السلطان) بود این منطقه را به عنوان قرق خود انتخاب کرد و قلعه قمیشلو را احداث کرد. ظل السلطان در کتاب خاطرات خود می نویسد:
«چون میل زیادی به شکار دارم در شمال غرب شهر اصفهان که یازده فرسنگ دور است… به مخارج صد هزار تومان که قریب به بیست هزار لیره می شود عمارت بسیار خوب، محیط از اندرونی و بیرونی و حمام و خلوت  های متعدد، تلگراف خانه و پارک بسیار قشنگ با عمارت ییلاقی و باغ عمومی و قلعه و انبارهای آذوقه و طویله ها و غیره ساختم. دراین جا تابستان ها بسیار خنک و ییلاق من است، آمده، دوسه ماه توقف می کنم.»

قلعه در کنار باتلاق های مملو از نیزار ساخته شد بنابر این نام آن را قلعه قمیشلو (قلعه قرار گرفته در حاشیه نیزارها) نامیدند و شکارگاه اطراف آن نیز قرق قمیشلو نامیده شد. علاوه بر قلعه قمیشلو آثار تاریخی دیگری از جمله قلعه شاه ماهور و قلعه یاور می باشند.

 

[☆ℳสみძịყξ☆]

سنگ نگاره ها
سنگ نگاره های نجف آباد بیش از 3000 سال قدمت دارند، تقریباوجود بیش از 100 سنگ نگاره منحصر به فرد در کوههای منطقه حفاظت شده قمیشلوی این شهرستان تایید شده است . قدمت این آثار که شامل اشکالی از انسان، بز کوهی، علائم خطی و نمادهای حلقه قدرت و اعتدال پاییز است توسط محمد ناصری فرد به عنوان تنها محقق سنگواره های کشور بیش از 3000 سال تخمین زده شده است.»
کارشناسان ایجاد این آثار را مربوط به حضور انسان های اولیه در این منطقه به منظور شکار حیواناتی مانند آهو و بز کوهی که در حال حاضر نیز در منطقه زندگی می کنند دانسته اند. اولین نمونه از سنگ نگاره های منطقه حفاظت شده قمیشلو که با 3000 سال قدمت به عنوان یکی از قدیمی ترین شکارگاه های استان اصفهان به حساب می آید در سال 88 توسط علاقه مندان کشف و در سالهای بعد نیز با حضور کارشناسان آثار تاریخی تعداد بیشتری از این آثار مورد شناسایی قرار گرفته اند. در بین آثاری که طی سالهای اخیر در بلمچه و معدن سورمه به فاصله 3 و 15 کیلومتری نجف آبادبه ثبت رسیده، علایم خطی دارای بیشترین فراوانی بوده که این ویژگی سنگ نگاره های نجف آباد را از دیگر نمونه های موجود در کشور متمایز ساخته است. ناصری فرد یکی از کارشناسان برجسته این نوع آثار که یک سال قبل از سنگ نگاره های نجف آباد بازدید کرده مدعی است آثار موجود در منطقه قمیشلو نجف آباد مشابهت زیادی با نمونه های تیمره خمین و ایالت کالیفرنیا در آمریکا دارد. در حال حاضر تجمع نخاله های ساختمانی و ضایعات سنگبری ها در کنار هوازدگی بیشتر این آثار منحصر به فرد را که به احتمال زیاد پس از کشف آهن توسط بشر ایجادشده اند را مورد تهدید قرار داده اند. امید آن که به این آثار توجه بیشتری شود.

 

[☆ℳสみძịყξ☆]

زیستگاه ها
به علت میکروکلیمای حاکم بر بخش‌های مختلف و اختلاف ارتفاع موجود، منطقه قمیشلو را می‌توان به سه زیستگاه بزرگ تقسیم کرد.

زیستگاه کوهستانی و برفگیر
این نوع زیستگاه شامل مناطق کوهستانی و مرتفع با شیب تند و برفگیر و آب و هوای ییلاقی که پوشش گیاهی آن شامل علفزارها، بوته زارها و تک درختان بنه و بادام می‌باشد. دارای زمستانی سرد و تابستانی معتدل و مناسب برای زیست کل و بز و در ارتفاع پاپین تر مناسب برای زیست قوچ و میش مخصوصاً در تابستان است.

زیستگاه تپه ماهوری
این نوع زیستگاه به علت داشتن شیب و ارتفاع کم و آب و هوای معتدل و پوشش گیاهی مناسب، وجود آبشخورهای طبیعی و مصنوعی زیستگاه مناسبی برای قوچ و میش وحشی می‌باشد.

زیستگاه دشتی و استپی
دشتهای کوچک و بزرگ مابین کوه‌ها قرار گرفته و به نظر جدا از هم هستند اما این دشت‌ها با هم مرتبطند. دشت‌ها از نظر تأمین امنیت و منابع تغذیه وحوش حائز اهمیت اند و شرایط اکولوژی مناسبی را برای زیست آهو به عنوان شاخص‌ترین حیوان دشتی در منطقه که در جمعیت‌های انبوه در محدوده این دشت‌ها یافت می‌شود را فراهم می‌آورند. به گفته کارشناسان محیط زیست یکی از دلایل وجود این آهوها وجود چشمه‌های کوچک و پوشش گیاهی مناسب برای تکثیر آنهاست.

 

[☆ℳสみძịყξ☆]

تاریخچه
شکارگاه سلطنتی در زمان قاجاریه و حکومت ظل السلطان بر اصفهان

سنگ نگاره های مربوط به ۳۰۰۰سال پیش

۱۳۴۳: معرفی قمیشلو با وسعت ۳۷ هزار هکتار به عنوان منطقة حفاظت‌شده از سوی کانون شکار ایران

۱۳۵۰: اعلام منطقه به عنوان منطقه حفاظت شده از سوی شورای عالی شکاربانی و نظارت برصید

۱۳۵۵: ارتقاء به پناهگاه حیات وحش

۱۳۶۳: اعلام قسمتی در مجاورت منطقه به عنوان شکارممنوع چول

۱۳۷۴: ارتقاء منطقه شکار ممنوع چول و پیوستن به پناهگاه. مساحت پناهگاه در این زمان ۸۶۶۸۵ هکتار می‌باشد.

۱۳۸۶: ارتقاء ۳۰۰۶۹ هکتار از مساحت پناهگاه حیات وحش به پارک ملی

۱۳۸۸: اعلام محدوده‌ای به وسعت حدود۲۷۰۰۰ در مجاورت مرز شرقی و جنوبی به عنوان شکار ممنوع قمیشلو

۱۳۸۸: پیوستن محدوده شکار ممنوع به پناهگاه حیات وحش