محققان می گویند خطر اعتیاد در افراد، بسته به ساختار ژنتیکی آنها و محیطشان متفاوت است.
به گفته دانشمندان علوم اعصاب طیفی از مخاطرات ژنتیکی از خیلی بالا تا خیلی پایین وجود دارد. به عنوان مثال کسانی که از خانواده هایی با سابقه چند نسل از اعتیاد هستند، بیشتر در معرض خطرند. در انتهای دیگر این طیف، افرادی قرار دارند که آرایش ژنتیکی شان می تواند در برابر اعتیاد از آنها محافظت و خطر را خیلی کم کند.
محیط هم در این زمینه ایفای نقش می کند. به عنوان مثال، مطالعات نشان می دهد نوجوانانی که قبل از سن 14 سالگی استعمال مواد مخـ ـدر را شروع می کنند نسبت به کسانی که در اواخر نوجوانی یا دهه 20 زندگی استفاده از آن را آغاز می کنند، به میزان بیشتری در معرض خطر اعتیاد هستند. بنابراین کودکانی که در محیطی که در آن مواد مخـ ـدر یا الـ*کـل به آسانی در دسترس است رشد می کنند بیشتر احتمال دارد که بعداً در زندگی دچار اعتیاد شوند.
همچنین مطالعات نشان می دهد که حمایت اجتماعی مؤثر -یک محیط احساسی خوب- می تواند احتمال اعتیاد را حتی برای کسانی که از نظر ژنتیکی بیشتر در معرض خطر هستند کاهش دهد.
دلیل این که برخی از افراد معتاد می شوند و دیگران نه این است که برخی خیلی بیشتر در معرض خطر قرار دارند چراکه زمینه محیطی و یا زمینه ژنتیکی ای دارند که با آن متولد می شوند. به این ترتیب افرادی وجود دارند که ممکن است چنان در معرض خطر باشند که می توان گفت معتاد متولد می شوند که به این معنی است که ویژگی های اعتیاد را از اولین استفاده شان از مواد مخـ ـدر یا الـ*کـل نشان می دهند.
برخی از افراد ممکن است زمینه ژنتیکی ای داشته باشند که باعث می شود مواد مخـ ـدر و الـ*کـل پاداش عاطفی بیشتری نسبت به افراد معمولی به آنها بدهد. آنها مزایای احساسی عمیقی از مواد مخـ ـدر به دست می آورند به طوری که همچنان به استفاده از آن ادامه می دهند و با مصرف بلندمدت اعتیاد در آنها ایجاد می شود.
اما دیگران ممکن است ساختار طبیعی ژنتیکی محافظتی یا محیط حمایتی ویژه داشته باشند که اعتیاد را حتی اگر در یک دوره طولانی مدت زمانی مواد مخـ ـدر استعمال کنند بعید می کند.
در حال حاضر، هیچ راه ارزان و آسانی برای ارزیابی عینی مخاطره برای هر فرد وجود ندارد. دانشمندان در حال کار برای پیدا کردن روش هایی در این زمینه هستند، اما باید راهی طولانی را بپیمایند.