کیخسرو/شاه نیکنام

[...zαнrα...*]

کیخسرو پسر سیاوش و فریگیس(فرنگیس) و نوهٔ کیکاووس و افراسیاب و یکی از نامدارترین شهریاران و دلاوران ایران باستان در اساطیر بوده است که طبق اسطوره‌ها کیخسرو در توران و بعد از فوت پدر زاده شد.سپس به وسیله دستور گودرز پهلوان ایرانی.پسرش گیو به دنبال کیخسرو می رود و او را با خود به ایران می آورد تا شاه آینده شود ...کیخسرو برای شاه شدن باید خود را اثبات می کرد قرار بر رقابتی شد بین او و فریبرز که او هم خیال شاهی داشت. محتوای این رقابت این بود که هرکس دژ بهمن در اردبیل را که متعلق به دیوها و اهریمنان است، بگشاید، شاه خواهد شد. فریبرز نتوانست و کیخسرو پیروزمندانه دژ را گشود.

کیخسرو در عدالت و شهامت سرآمد شاهان دیگر کیانی می‌باشد و به نسبت از کیکاووس خوشنامتر است. زیرا کیکاووس در شاهنامه اعمالی موذیانه (از قبیل ندادن نوشدارو به رستم برای بهبودی سهراب) انجام می‌دهد اما کیخسرو به عنوان پادشاهی عادل و شجاع باقی میماند. در شاهنامه و همچنین متون پهلوی کیخسرو نمادی از یک شاهنشاه آرمانی است. دستور مرگ سیاوش را افراسیاب صادر می‌کند و کیخسرو انتقام پدر را از افراسیاب می‌گیرد.

در زمان پادشاهی کیخسرو جنگ های بزرگی میان ایران و توران در می گیرد که در نهایت به پیروزی ایران می انجامد . یکی از این جنگ ها جنگ دوازده رخ است . در این جنگ دوازده پهلوان بزرگ ایران مانند گیو و گودرز با دوازده نامدار تورانی به جنگ تن به تن می پردازند .

پس از قریب به ۶۰ سال فرمانروایی ظفرمندانه به همراه پیروزی‌های بزرگ برای ایران، کیخسرو از تخت سلطنت کنار میرود و آن را برای جانشینش، لهراسب، باقی میگذارد. گفته می‌شود او به کوه‌ها برای عبادت رفت و عمر جاودان یافته و در دوران سوشیانس برای کمک او بازخواهد گشت.

 

[Elka Shine]

یکی از نامداران سلسله کیانی است. او در متن‌های پهلوی شخصیتی بسیار برجسته دارد و در اوستا از جاودانان است. وقتی فرنگیس باردار اوست، پدرش سیاوش ناجوانمردانه کشته می‌شود. «پیران» کوشش فراوان می‌کند که مادر و فرزند از مرگ رهایی یابند. آنان به ایران می‌گریزند و مورد استقبال کیکاووس و ایرانیان قرار می‌گیرند. کیخسرو بنا به روایت‌هایی در کنگ دژ به دنیا می‌آید و در پایان جهان بازخواهد گشت. او بتکدۀ کنار دریاچه چیچست(ارومیه) را درهم می‌کوبد و آتش آذرگشنسب، آتش ارتشتاران، را بنیان می‌نهد. او پیش از ظهور زردشت به آیین اورمزد آگاهی دارد. بنا به روایت کتاب‌های پهلوی، کیخسرو ناپدید می‌شود، ولی نمی‌میرد. او در محل مرموزی پنهان است. وظیفه او به‌خصوص این خواهد بود که گرشاسب پهلوان را در دوران سوشیانس بیدار کند؛ در برگزیدن دین زردشتی او را رهنمون باشد و سپس از او بخواهد که ضحاک را که به دست فریدون تا پایان جهان به بند کشیده شده و در هزاره سوشیانس بر وای «دیرَنگ یا دیرنده خدای» (وایی که فرمانروایی دراز دارد) می‌نشیند و به پیشواز سوشیانس می‌آید و کارهای نیک خود را بر سوشیانس برمی‌شمارد و پنجاه‌وهفت سال فرمانروای کشور می‌شود.

در اساطیر کهن با ناپدید شدن کیخسرو، این دورۀ اساطیری به سر می‌رسد و به همین دلیل از او به‌عنوان آخرین شاه نام می‌برند و سلطنت این دورۀ او را به سلطنت جاودانه او در پایان جهان وصل می‌کنند؛ اما بعدها گشتاسب، شاه پایان جهان می‌شود که سلطنت را از کیخسرو تحویل می‌گیرد. بااین‌حال، گویی بنا بر افسانه‌های موجود که تمایل مردم آن را به وجود آورده است و انعکاس آن در شاهنامهنیز مانده است اسطوره فرمانروایی جاودانه کیخسرو از ذهن‌ها بیرون نمی‌رود. در شاهنامه بیشترین زمان زندگی کیخسرو در جنگ با تورانیان می‌گذرد. صحنه نبرد یازده یا دوازده رخ که شرح رویارویی و جنگ تن‌به‌تن پهلوانان ایران با پهلوانان تورانی است به دوران کیخسرو تعلق دارد.

داستان بیژن و منیژه که تنها در شاهنامه آمده و در روایت‌های دینی اشاره‌ای بدان نشده است نیز در این دوره جای دارد. منیژه دختر افراسیاب است که دل دادۀ بیژن، دخترزادۀ رستم و پسر زاده گیو، می‌شود. افراسیاب بیژن را در چاه زندانی می‌کند و رستم با چاره‌جویی‌های خاصی او را نجات می‌دهد.

کیخسرو سرانجام پس از نبردهای فراوان موفق می‌شود افراسیاب را از میان بردارد. به دنبال درگذشت کیکاووس که پس از نابودی افراسیاب صورت می‌گیرد، کیخسرو بر تخت می‌نشیند و پسر افراسیاب را فرمانروایی توران می‌بخشد. پس‌ازآن که زال و رستم را به زابلستان روانه می‌کند، دست از همۀ تعلقات جهان می‌کشد. نیایش به‌جای می‌آورد و پس از قبولاندن لهراسپ به جانشینی خود به‌طور مرموزی با چند نفر از پهلوانان چون توس و فریبرز و گیو و… ناپدید می‌شود.

شاهنامه متعلق به قرن ۱۴، کیخسرو افراسیاب را می‌کشد