cinder
کاربر نگاه دانلود
- عضویت
- 2016/09/21
- ارسالی ها
- 4,447
- امتیاز واکنش
- 35,494
- امتیاز
- 856
اولین و مهم ترین اصل در برتری یک ساز نوع صدادهی آن است. صدای هر سازی باید مناسب طبع نوازنده آن باشد. برای این اصل مهم هیچ تعریف خاصی وجود ندارد. هر کس به نحوی صدای خوب را تعریف می کند. اما به هر روی ساز خوب دارای صدای خوب است. پس از روی اجبار و ناتوانی در تعریف (یا به عبارتی وجود تعاریف مختلف برای سلیقه های مختلف)، از این مورد گذر می کنیم و به جنبه های ظاهری یک ساز خوب می پردازیم. قابل ذکر است صرفا ساز با دارا بودن جنبه های ظاهری درست، صدای خوبی نخواهد داشت. اما معمولا سازهای خوب، ظاهر خوب (و نه زیبا!!) دارند.
ابتدا ببینیم سنتور از چه چوبی ساخته می شود. طبق تجربه، سازگران چوب دو درخت را مناسب ترین چوب ها برای سنتور دانسته اند. درخت آزاد و درخت گردو. چوب درختان دیگری از قبیل یک نوع چوب راش (که به خاطر شکل ظاهری اش گویا در اصطلاح به چوب بال مگسی معروف است) فوفل، ممرز و... هم استفاده شده است؛ اما بهترین ها همان آزاد و گردو می باشد. حتما همه با گردو آشنایی دارید و درخت آزاد برایتان ناآشناتراست. درخت آزاد (یا آزاد دار) درختی جنگلی از تیره نارونها و با نام علمی Zelkova carpinifolia و از درختان بلند قامت (با ارتفاع 20 تا 35 متر) است. چوب آن دارای حالت ارتجاعی (کش سان) و نیمه سخت است. رنگ آن قهوه ای متمایل به نارنجی است. بعضی چوب ها تیره تر و بعضی روشن تر. وزن مخصوص این چوب در حالت خشک 700 کیلوگرم بر مترمکعب است. یعنی 50 کیلوگرم سنگین تر از چوب گردو. (چوب گردو وزن مخصوصی در حدود 650 کیلوگرم بر متر مکعب دارد.) این اختلاف وزن در سازهای ساخته شده نیز به وضوح قابل درک است. سنتورهایی که از چوب ازاد ساخته میشوند بهتر اند چرا که صدای لطیف تر و واضح تری نسبت به چوب گردو دارند. بعضی چوب ها هم هستند که قابلیت هایشان مناسب سنتور نیست. مثل چوبتوت. چرا که سنتوری که با چوب توت ساخته شود صدای شلوغ و گیجی پیدا می کند چرا که خواص رزونانس چوب توت اینگونه است و به همین دلیل است که سه تار را از توت می سازند تا حجم صدای آن افزایش یابد.
ابتدا بهتر است با اجزا سنتور آشنا شویم. به عکس زیر نگاه کنید:
1 - شاید بتوان گفت مهمترین بخش سنتور برای صدادهی، صفحه سنتور است. صفحه سنتور باید عاری از ترک خوردگی و تو رفتگی و بیرون زدگی بیش از اندازه باشد. (قابل ذکر است صفحه ساز پس از گذشت زمان به علت فشار ناشی از سیمها یک انحنای ناچیز به داخل برمی دارد که امری عادی است.) توجه داشته باشید بعضی سازندگان بی وجدان سنتور در محلهایی که ترک وجود دارد مقداری چسب چوب و رنگ و خاک اره می ریزند تا ترک معلوم نباشد پس روی این مورد دقت کافی را در نظر بگیرید. چرا که اگر در صفحه ترک وجود داشته باشد اول ساز کوک نگه نمی دارند و رفته رفته ترک بازتر می شود تا اینکه سنتور از بین می رود و از سنتور بودن تبدیل به س ن ت و ر می شود!!! هم چنین باید صفحه نه آنچنان نازک باشد که طاقت فشار را نیاورد و نه آنچنان ضخیم که الیاف چوب قابلیت ارتعاش و رزونانس خود را از دست بدهند. ضخامت صفحه رو کمی (حدود 2 میلیمتر) از صفحه زیر کمتر است. یعنی ضخامت صفحه رو حدود 5 تا 6 میلیمتر و ضخامت صفحه زیر 7 تا 8 میلیمتر است. البته تعیین این ضخامت به تجربه سازگر و شناخت او از خواص چوب ها دارد. به عکس شماره زیر توجه کنید.
2 - دیگر بخش سنتور گل سنتور است. گل سنتور گلی شش پر است و قطری حدود 5 سانتی متر دارد که شش سوراخ هم در بین گلبرگ های آن موجود است. بعضی سازها (از الگوی مرحوم مهدی ناظمی) سوراخهای با قطر حدود 2- 3 میلیمتر و بعضی دیگر سوراخهای بسیار باریک دارند که به اسم سوراخ سوزنی معروفند. گل سنتور باید شکلی منظم داشته باشد تا ساز از لحاظ جنبه های بصری شکیل تر باشد. به شکل زیر نگاه کنید:
3 - بخش مهم دیگر سنتور گوشی های آن است. گوشی ها باید منظم و در یک راستا متصل شوند تا کوک را بهتر نگهدارند. شکل گوشی ها در محلی که در کلاف فرو می رود، یک مخروط ناقص است تا بهتر کوک نگه داشته شود. سوراخی که در روی کلاف برای گوشی ایجاد می شود باید کاملا هم اندازه و هم شکل گوشی باشد. یعنی گوشی باید حرکت راحتی در سوراخ داشته باشد، نه آنچنان تنگ که به سختی بپیچد (که گاهی باعث ترک خوردن اطراف سوراخ می شود) نه آن چنان گشاد که گوشی لق شود. خود گوشی ها فلزی (فولادی) هستند. باید دقت کرد چون این گوشی ها با تراشکاری شکل می گیرند معمولا جای تیغه دستگاه تراشکاری روی قسمتی که وارد سوراخ می شود می ماند. این زائده های میکرونی گاهی روی چوب کلاف و داخل سوراخ آن شیار می اندازند که این اتفاق باعث می شود هنگام کوک کردن گوشی به اصطلاح رد کند. اگر به این مشکل برخوردید برای رفع آن اول سیم را شل کنید و گوشی را در جای خود چند بار به چپ و راست بپیچانید تا روان گردد. اگر نشد گوشی را باز کنید و کمی پودر بچه به آن بزنید و در جای خود قرار داده و چند بار به چپ و راست بچرخانید تا روان شود. اگر بازهم نشد گوشی را درآورده و با سمباده نرم (سمباده 1000) سطح آن را پرداخت کنید. دقت کنید اینکار را به نحوی انجام دهید که تغییری در قطر آن به وجود نیاد. یعنی براده برداری نکنید، فقط سطح گوشی را صیقل دهید. بعد از انجام با زدن پودر بچه گوشی را درجای خود قرار دهید. اگر این بار هم نشد سوراخ کلاف احتیاج به برغو خوردن دارد. ساز را به سازنده اش بدهید تا ترمیمش کند. البته اگر ساز مرتب درحال استفاده و کوک شدن باشد این معضل را نخواهد داشت. به شکل ها نگاه کنید:
ابتدا ببینیم سنتور از چه چوبی ساخته می شود. طبق تجربه، سازگران چوب دو درخت را مناسب ترین چوب ها برای سنتور دانسته اند. درخت آزاد و درخت گردو. چوب درختان دیگری از قبیل یک نوع چوب راش (که به خاطر شکل ظاهری اش گویا در اصطلاح به چوب بال مگسی معروف است) فوفل، ممرز و... هم استفاده شده است؛ اما بهترین ها همان آزاد و گردو می باشد. حتما همه با گردو آشنایی دارید و درخت آزاد برایتان ناآشناتراست. درخت آزاد (یا آزاد دار) درختی جنگلی از تیره نارونها و با نام علمی Zelkova carpinifolia و از درختان بلند قامت (با ارتفاع 20 تا 35 متر) است. چوب آن دارای حالت ارتجاعی (کش سان) و نیمه سخت است. رنگ آن قهوه ای متمایل به نارنجی است. بعضی چوب ها تیره تر و بعضی روشن تر. وزن مخصوص این چوب در حالت خشک 700 کیلوگرم بر مترمکعب است. یعنی 50 کیلوگرم سنگین تر از چوب گردو. (چوب گردو وزن مخصوصی در حدود 650 کیلوگرم بر متر مکعب دارد.) این اختلاف وزن در سازهای ساخته شده نیز به وضوح قابل درک است. سنتورهایی که از چوب ازاد ساخته میشوند بهتر اند چرا که صدای لطیف تر و واضح تری نسبت به چوب گردو دارند. بعضی چوب ها هم هستند که قابلیت هایشان مناسب سنتور نیست. مثل چوبتوت. چرا که سنتوری که با چوب توت ساخته شود صدای شلوغ و گیجی پیدا می کند چرا که خواص رزونانس چوب توت اینگونه است و به همین دلیل است که سه تار را از توت می سازند تا حجم صدای آن افزایش یابد.
ابتدا بهتر است با اجزا سنتور آشنا شویم. به عکس زیر نگاه کنید:
1 - شاید بتوان گفت مهمترین بخش سنتور برای صدادهی، صفحه سنتور است. صفحه سنتور باید عاری از ترک خوردگی و تو رفتگی و بیرون زدگی بیش از اندازه باشد. (قابل ذکر است صفحه ساز پس از گذشت زمان به علت فشار ناشی از سیمها یک انحنای ناچیز به داخل برمی دارد که امری عادی است.) توجه داشته باشید بعضی سازندگان بی وجدان سنتور در محلهایی که ترک وجود دارد مقداری چسب چوب و رنگ و خاک اره می ریزند تا ترک معلوم نباشد پس روی این مورد دقت کافی را در نظر بگیرید. چرا که اگر در صفحه ترک وجود داشته باشد اول ساز کوک نگه نمی دارند و رفته رفته ترک بازتر می شود تا اینکه سنتور از بین می رود و از سنتور بودن تبدیل به س ن ت و ر می شود!!! هم چنین باید صفحه نه آنچنان نازک باشد که طاقت فشار را نیاورد و نه آنچنان ضخیم که الیاف چوب قابلیت ارتعاش و رزونانس خود را از دست بدهند. ضخامت صفحه رو کمی (حدود 2 میلیمتر) از صفحه زیر کمتر است. یعنی ضخامت صفحه رو حدود 5 تا 6 میلیمتر و ضخامت صفحه زیر 7 تا 8 میلیمتر است. البته تعیین این ضخامت به تجربه سازگر و شناخت او از خواص چوب ها دارد. به عکس شماره زیر توجه کنید.
2 - دیگر بخش سنتور گل سنتور است. گل سنتور گلی شش پر است و قطری حدود 5 سانتی متر دارد که شش سوراخ هم در بین گلبرگ های آن موجود است. بعضی سازها (از الگوی مرحوم مهدی ناظمی) سوراخهای با قطر حدود 2- 3 میلیمتر و بعضی دیگر سوراخهای بسیار باریک دارند که به اسم سوراخ سوزنی معروفند. گل سنتور باید شکلی منظم داشته باشد تا ساز از لحاظ جنبه های بصری شکیل تر باشد. به شکل زیر نگاه کنید:
3 - بخش مهم دیگر سنتور گوشی های آن است. گوشی ها باید منظم و در یک راستا متصل شوند تا کوک را بهتر نگهدارند. شکل گوشی ها در محلی که در کلاف فرو می رود، یک مخروط ناقص است تا بهتر کوک نگه داشته شود. سوراخی که در روی کلاف برای گوشی ایجاد می شود باید کاملا هم اندازه و هم شکل گوشی باشد. یعنی گوشی باید حرکت راحتی در سوراخ داشته باشد، نه آنچنان تنگ که به سختی بپیچد (که گاهی باعث ترک خوردن اطراف سوراخ می شود) نه آن چنان گشاد که گوشی لق شود. خود گوشی ها فلزی (فولادی) هستند. باید دقت کرد چون این گوشی ها با تراشکاری شکل می گیرند معمولا جای تیغه دستگاه تراشکاری روی قسمتی که وارد سوراخ می شود می ماند. این زائده های میکرونی گاهی روی چوب کلاف و داخل سوراخ آن شیار می اندازند که این اتفاق باعث می شود هنگام کوک کردن گوشی به اصطلاح رد کند. اگر به این مشکل برخوردید برای رفع آن اول سیم را شل کنید و گوشی را در جای خود چند بار به چپ و راست بپیچانید تا روان گردد. اگر نشد گوشی را باز کنید و کمی پودر بچه به آن بزنید و در جای خود قرار داده و چند بار به چپ و راست بچرخانید تا روان شود. اگر بازهم نشد گوشی را درآورده و با سمباده نرم (سمباده 1000) سطح آن را پرداخت کنید. دقت کنید اینکار را به نحوی انجام دهید که تغییری در قطر آن به وجود نیاد. یعنی براده برداری نکنید، فقط سطح گوشی را صیقل دهید. بعد از انجام با زدن پودر بچه گوشی را درجای خود قرار دهید. اگر این بار هم نشد سوراخ کلاف احتیاج به برغو خوردن دارد. ساز را به سازنده اش بدهید تا ترمیمش کند. البته اگر ساز مرتب درحال استفاده و کوک شدن باشد این معضل را نخواهد داشت. به شکل ها نگاه کنید:
پیوست ها
آخرین ویرایش:
