- عضویت
- 2017/02/27
- ارسالی ها
- 4,039
- امتیاز واکنش
- 28,649
- امتیاز
- 856
سرطان سومین عامل مرگ و میر در ایران است؛ با افزایش درصد سالمندی در جمعیت کشور انتظار می رود بروز موارد سرطانی در دو دهه ی آینده به دو برابر افزایش یابد. در صورت افزایش آگاهی، تشخیص به موقع و درمان مؤثر، بسیاری از مبتلایان به سرطان می توانند از عمری طولانی برخوردار شوند.
شناخت سرطان
سرطان به دلیل تغییرات ژنتیکی در سلول ها ایجاد می شود. یک سلول طبیعی معمولاً پس از یک سلسله تغییر و تحول در ژن ها، به سلول سرطانی تبدیل می شود. در شرایط عادی سلول ها، در حد نیاز بدن و به صورت کنترل شده، رشد کرده و تقسیم می شوند. زمانی که ژنتیک سلولی تغییر پیدا می کند، سلول به طور غیر قابل کنترلی شروع به تقسیم می کند و سلول های اضافی به وجود می آیند، و اغلب تشکیل توده ای از بافت را می دهند که تومور نامیده می شود. این تومورها می توانند خوش خیم (غیر سرطانی) و یا بدخیم (سرطانی) باشند.
تحقیقات نشان داده است که بعضی عوامل، شانس ابتلا به سرطان را افزایش می دهند. در طول زمان و تحت تأثیر چندین عامل، سلول های بدن سرطانی می شوند. توجه داشته باشید که سرطان مسری نیست. سرطان به دنبال ضربه یا کبودی ایجاد نمی شود. داشتن یک یا چند عامل خطر به معنی این نیست که مبتلا به سرطان خواهید شد. بیشتر افراد هرگز مبتلا نخواهند شد. بعضی افراد به عوامل خطر شناخته شده، حساس تر هستند.
شایع ترین عوامل خطر شناخته شده، عبارتند از:
• کهولت سن: کهولت سن مهم ترین عامل ایجاد سرطان است و بیش تر سرطان ها در افراد بالای 65 سال اتفاق می افتد؛ اما در عین حال افراد در هر سنی، حتی در سنین کودکی، نیز ممکن است به سرطان مبتلا شوند.
• دخانیات: استفاده از محصولات تنباکو و یا قرارداشتن پیوسته در معرض دود آن، خطر ابتلای به سرطان های ریه، حنجره، دهان، مری، مثانه، کلیه، حلق، معده، لوزالمعده و دهانه ی رحم را افزایش می دهد.
• کم بود فعالیت بدنی یا اضافه وزن: فعالیت بدنی کم و اضافه وزن از جمله عواملی هستند که خطر ابتلا به سرطان های سـ*ـینه، روده ی بزرگ، مری، کلیه و رحم را افزایش می دهند.
• رژیم غذایی نامناسب: مصرف غذاهای آماده (به دلیل استفاده از نگه دارنده هایی مانند نیترات ها و نمک)، غذاهای نمک سودشده، استفاده از مواد غذایی که به طور نامناسبی نگه داری شده اند، کم بود مصرف میوه و سبزی تازه و مصرف زیاد گوشت قرمز و گوشت های فرآوری شده (سوسیس و کالباس) و رژیم غذایی با فیبر کم، از عوامل خطر بروز سرطان هستند.
• مشروبات الکلی: خطر ابتلا به سرطان های دهان، حلق، مری، حنجره، کبد و سـ*ـینه با مصرف الـ*کـل افزایش می یابد.
• برخی مواد شیمیایی و مصنوعات خاص: کار و تماس با آزبست (پنبه ی نسوز)، بنزن، بنزیدین، کادمیوم، نیکل یا وینیل کلراید در محیط کار می تواند موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان شود.
• پرتوی فرابنفش: این پرتو از اشعه ی خورشید و دستگاه های برنزه کننده ساطع می شود. این اشعه موجب پیری زودرس پوست و آسیب دیدگی آن می شود و ممکن است به سرطان پوست منجر شود.
• برخی ویروس ها و باکتری ها:
- ویروس «پاپیلوم انسانی» یکی از دلایل اصلی سرطان دهانه ی رحم، وجود این ویروس است. همچنین در ابتلا به دیگر سرطان ها نیز یکی از عوامل خطر به حساب می آید.
- ویروس های «هپاتیت B و C»: سرطان کبد ممکن است سال ها بعد از ابتلا به هپاتیت B و C بروز کند.
- ویروس «لوسمی/ لنفوم»: سلول های انسانی خطر ابتلای فرد به لنفوم و لوسمی را افزایش می دهد.
- ویروس «نقص ایمنی انسانی»: ویروسی است که باعث بیماری ایدز می شود. در افراد مبتلا، خطر ابتلا به سرطان هایی مانند خون و نوع نادری از سرطان به نام «سارکوم کاپوزی» بسیار افزایش می یابد.
- ویروس «اپشتین- بار»: عفونت ناشی از ویروس اپشتین- بار می تواند خطر ابتلا به لنفوم را افزایش دهد.
- ویروس «هریس انسانی»: این ویروس نیز می تواند موجب بروز سارکوم کاپوزی شود.
- «هلیکوباکترپیلوری»: این باکتری می تواند موجب زخم معده و همچنین افزایش خطر ابتلا به سرطان های معده و لنفوم جدار معده شود.
• پرتو یونیزان: این گونه تشعشعات، پرتوهایی هستند که از فضای خارج جو زمین، از غبار رادیواکتیو، گاز رادون، اشعه ی ایکس و منابع دیگر ایجاد می شوند و می تواند موجب آسیب دیدگی سلول ها و ابتلا به سرطان شود.
• برخی هورمون ها: هورمون درمانی مربوط به یائسگی ممکن است عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد. هورمون ها می توانند خطر ابتلا به سرطان سـ*ـینه، سکته ی قلبی، سکته ی مغزی یا لخته شدن خون را افزایش دهند. خانمی که در دوران یائسگی قصد هورمون درمانی دارد، بهتر است قبلاً با پزشک خود درباره ی فواید و زیان های این روش مشورت کند.
• سابقه ی ابتلا به سرطان در خانواده (توارث): درصد کمی از سرطان ها به شکل ارثی منتقل می شوند. در برخی موارد، آزمایش های ژنتیکی برای افرادی که سابقه ی ابتلا به سرطان خاصی در خانواده ی آن ها وجود دارد، انجام می شود.
تشخیص زود هنگام سرطان
تشخیص زود هنگام سرطان در بسیاری از موارد شانس بهبودی کامل را افزایش می دهد. اقدامات زیر به تشخیص زودرس سرطان، به خصوص در افرادی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند، کمک می کنند:
1- انجام معاینات منظم توسط خود فرد:
- بررسی پوست برای یافتن تغییراتی که در پوست ممکن است به وجود بیایند، مانند: زخم هایی که بهبود نمی یابند، خال هایی که تغییر رنگ می دهند یا اندازه و شکل آن ها تغییر می کند.
- بررسی دهان به کمک آینه به منظور یافتن تغییر رنگ در لب، لثه، زبان و حفره ی دهان، و یا وجود زخم، ترک، تکه های سفید رنگ، تورم یا خون ریزی.
- در زنان، انجام معاینات ماهیانه ی سـ*ـینه برای یافتن برآمدگی یا توده در سـ*ـینه و ناحیه ی زیر بغـ*ـل، تغییر در ظاهر یا نوک سـ*ـینه، تغییر در اندازه، شکل یا فرورفتگی نوک سـ*ـینه به داخل، تورم یا قرمزشدن یا پوسته پوسته یا ظاهر پوست پرتقالی پیدا کردن، ترشح مایع از نوک سـ*ـینه.
2- انجام معاینات منظم توسط پزشک.
3- انجام آزمون های غربالگری:
برخی از سرطان ها را می توان پیش از آن که در بدن علائمی ایجاد کنند، تشخیص داد. غربالگری برای تشخیص سرطان یا شرایطی که ممکن است منجر به سرطان شود، می باشد. آزمایش های غربالگری می تواند در تشخیص و درمان زودهنگام برخی از سرطان ها، مانند: سرطان دهانه ی رحم، سـ*ـینه و روده ی بزرگ، به پزشکان کمک کند. به طور کلی، اگر سرطان زود تشخیص داده شود، درمانش آسان تر خواهد بود.
شناخت سرطان
سرطان به دلیل تغییرات ژنتیکی در سلول ها ایجاد می شود. یک سلول طبیعی معمولاً پس از یک سلسله تغییر و تحول در ژن ها، به سلول سرطانی تبدیل می شود. در شرایط عادی سلول ها، در حد نیاز بدن و به صورت کنترل شده، رشد کرده و تقسیم می شوند. زمانی که ژنتیک سلولی تغییر پیدا می کند، سلول به طور غیر قابل کنترلی شروع به تقسیم می کند و سلول های اضافی به وجود می آیند، و اغلب تشکیل توده ای از بافت را می دهند که تومور نامیده می شود. این تومورها می توانند خوش خیم (غیر سرطانی) و یا بدخیم (سرطانی) باشند.
تحقیقات نشان داده است که بعضی عوامل، شانس ابتلا به سرطان را افزایش می دهند. در طول زمان و تحت تأثیر چندین عامل، سلول های بدن سرطانی می شوند. توجه داشته باشید که سرطان مسری نیست. سرطان به دنبال ضربه یا کبودی ایجاد نمی شود. داشتن یک یا چند عامل خطر به معنی این نیست که مبتلا به سرطان خواهید شد. بیشتر افراد هرگز مبتلا نخواهند شد. بعضی افراد به عوامل خطر شناخته شده، حساس تر هستند.
شایع ترین عوامل خطر شناخته شده، عبارتند از:
• کهولت سن: کهولت سن مهم ترین عامل ایجاد سرطان است و بیش تر سرطان ها در افراد بالای 65 سال اتفاق می افتد؛ اما در عین حال افراد در هر سنی، حتی در سنین کودکی، نیز ممکن است به سرطان مبتلا شوند.
• دخانیات: استفاده از محصولات تنباکو و یا قرارداشتن پیوسته در معرض دود آن، خطر ابتلای به سرطان های ریه، حنجره، دهان، مری، مثانه، کلیه، حلق، معده، لوزالمعده و دهانه ی رحم را افزایش می دهد.
• کم بود فعالیت بدنی یا اضافه وزن: فعالیت بدنی کم و اضافه وزن از جمله عواملی هستند که خطر ابتلا به سرطان های سـ*ـینه، روده ی بزرگ، مری، کلیه و رحم را افزایش می دهند.
• رژیم غذایی نامناسب: مصرف غذاهای آماده (به دلیل استفاده از نگه دارنده هایی مانند نیترات ها و نمک)، غذاهای نمک سودشده، استفاده از مواد غذایی که به طور نامناسبی نگه داری شده اند، کم بود مصرف میوه و سبزی تازه و مصرف زیاد گوشت قرمز و گوشت های فرآوری شده (سوسیس و کالباس) و رژیم غذایی با فیبر کم، از عوامل خطر بروز سرطان هستند.
• مشروبات الکلی: خطر ابتلا به سرطان های دهان، حلق، مری، حنجره، کبد و سـ*ـینه با مصرف الـ*کـل افزایش می یابد.
• برخی مواد شیمیایی و مصنوعات خاص: کار و تماس با آزبست (پنبه ی نسوز)، بنزن، بنزیدین، کادمیوم، نیکل یا وینیل کلراید در محیط کار می تواند موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان شود.
• پرتوی فرابنفش: این پرتو از اشعه ی خورشید و دستگاه های برنزه کننده ساطع می شود. این اشعه موجب پیری زودرس پوست و آسیب دیدگی آن می شود و ممکن است به سرطان پوست منجر شود.
• برخی ویروس ها و باکتری ها:
- ویروس «پاپیلوم انسانی» یکی از دلایل اصلی سرطان دهانه ی رحم، وجود این ویروس است. همچنین در ابتلا به دیگر سرطان ها نیز یکی از عوامل خطر به حساب می آید.
- ویروس های «هپاتیت B و C»: سرطان کبد ممکن است سال ها بعد از ابتلا به هپاتیت B و C بروز کند.
- ویروس «لوسمی/ لنفوم»: سلول های انسانی خطر ابتلای فرد به لنفوم و لوسمی را افزایش می دهد.
- ویروس «نقص ایمنی انسانی»: ویروسی است که باعث بیماری ایدز می شود. در افراد مبتلا، خطر ابتلا به سرطان هایی مانند خون و نوع نادری از سرطان به نام «سارکوم کاپوزی» بسیار افزایش می یابد.
- ویروس «اپشتین- بار»: عفونت ناشی از ویروس اپشتین- بار می تواند خطر ابتلا به لنفوم را افزایش دهد.
- ویروس «هریس انسانی»: این ویروس نیز می تواند موجب بروز سارکوم کاپوزی شود.
- «هلیکوباکترپیلوری»: این باکتری می تواند موجب زخم معده و همچنین افزایش خطر ابتلا به سرطان های معده و لنفوم جدار معده شود.
• پرتو یونیزان: این گونه تشعشعات، پرتوهایی هستند که از فضای خارج جو زمین، از غبار رادیواکتیو، گاز رادون، اشعه ی ایکس و منابع دیگر ایجاد می شوند و می تواند موجب آسیب دیدگی سلول ها و ابتلا به سرطان شود.
• برخی هورمون ها: هورمون درمانی مربوط به یائسگی ممکن است عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد. هورمون ها می توانند خطر ابتلا به سرطان سـ*ـینه، سکته ی قلبی، سکته ی مغزی یا لخته شدن خون را افزایش دهند. خانمی که در دوران یائسگی قصد هورمون درمانی دارد، بهتر است قبلاً با پزشک خود درباره ی فواید و زیان های این روش مشورت کند.
• سابقه ی ابتلا به سرطان در خانواده (توارث): درصد کمی از سرطان ها به شکل ارثی منتقل می شوند. در برخی موارد، آزمایش های ژنتیکی برای افرادی که سابقه ی ابتلا به سرطان خاصی در خانواده ی آن ها وجود دارد، انجام می شود.
تشخیص زود هنگام سرطان
تشخیص زود هنگام سرطان در بسیاری از موارد شانس بهبودی کامل را افزایش می دهد. اقدامات زیر به تشخیص زودرس سرطان، به خصوص در افرادی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند، کمک می کنند:
1- انجام معاینات منظم توسط خود فرد:
- بررسی پوست برای یافتن تغییراتی که در پوست ممکن است به وجود بیایند، مانند: زخم هایی که بهبود نمی یابند، خال هایی که تغییر رنگ می دهند یا اندازه و شکل آن ها تغییر می کند.
- بررسی دهان به کمک آینه به منظور یافتن تغییر رنگ در لب، لثه، زبان و حفره ی دهان، و یا وجود زخم، ترک، تکه های سفید رنگ، تورم یا خون ریزی.
- در زنان، انجام معاینات ماهیانه ی سـ*ـینه برای یافتن برآمدگی یا توده در سـ*ـینه و ناحیه ی زیر بغـ*ـل، تغییر در ظاهر یا نوک سـ*ـینه، تغییر در اندازه، شکل یا فرورفتگی نوک سـ*ـینه به داخل، تورم یا قرمزشدن یا پوسته پوسته یا ظاهر پوست پرتقالی پیدا کردن، ترشح مایع از نوک سـ*ـینه.
2- انجام معاینات منظم توسط پزشک.
3- انجام آزمون های غربالگری:
برخی از سرطان ها را می توان پیش از آن که در بدن علائمی ایجاد کنند، تشخیص داد. غربالگری برای تشخیص سرطان یا شرایطی که ممکن است منجر به سرطان شود، می باشد. آزمایش های غربالگری می تواند در تشخیص و درمان زودهنگام برخی از سرطان ها، مانند: سرطان دهانه ی رحم، سـ*ـینه و روده ی بزرگ، به پزشکان کمک کند. به طور کلی، اگر سرطان زود تشخیص داده شود، درمانش آسان تر خواهد بود.