بازی، آموزش مهارت های زندگی

[DENIRA]

اگر گوشه یی از یک مغازه اسباب بازی
فروشی بایستید کودکانی را می بینید که بدون اندکی درنگ با کلیشه هایی که
توسط بزرگسالان برای آنها ترسیم شده یکراست به سمت دسته ای از اسباب بازی
ها می روند که از نظر بزرگ ترهایشان برایشان مناسب تشخیص داده می شود.
تعداد محدودتری از پسربچه ها به سمت عروسک ها و اسباب بازی های وسایل خانه
می روند و همین طور تعداد کمتری از دخترها به سمت ماشین و اسلحه می روند.
اما اگر دقت کنید اکثر والدین با علاقه یی که نسبت به حرفه فرزندشان در
آینده نشان می دهند به راحتی اجازه می دهند آنها به سمت ابزار و وسایل
پزشکی و مهندسی بروند و تقریباً این وسیله جزء اسباب بازی های بدون جنسیت
در نظر گرفته می شود.

باید توجه داشت مهم ترین و حیاتی ترین
فعالیت کودک در زمان بیداری بازی است. کودک از مجرای بازی، خود و دیگران را
می شناسد، محیط خود را می کاود، مهارت های خود را در زمینه های حسی- حرکتی
و ذهنی- تخیلی بالا می برد، عواطف انسانی خود را صیقل می دهد و روحیه
مدارا و همکاری را تجربه می کند، در جمع بودن را تجربه می کند، به رشد
کلامی او کمک می کند و...

فرصت بازی های رقابت آمیزتر، طولانی تر
و مهارتی تر در بازی های دختران کمتر است به طوری که بسیاری از دختران ما
با فقر حرکتی مواجه هستند.



بسیاری از بازی ها به وضوح نمایانگر
تفاوت های جنسیتی هستند. مردم شناسان این تفاوت های جنسیتی در بازی را
زمینه ای برای آماده کردن کودکان برای اشغال جایگاه مناسب در زندگی
بزرگسالی تبیین می کنند. مشاهدات بالغ بر 30 سال تحقیق «رینگولد و کوک»
نشان داده است کودکان پسر دارای اسباب بازی های ماشینی به طور مثال کامیون و
انواع بزرگ تری چون واگن هستند. پسرها میزان بیشتری از اسباب بازی های
تجسمی و فضایی را دارند. همین طور وسایل ورزشی و اسباب بازی های جنگی و
آموزشی و هنری و حیوانات عروسکی.

تقریباً پسرها هیچ وقت اسباب و وسایل
خانه ندارند. جالب اینجاست که فروشندگان اسباب بازی نیز خانواده ها و بچه
ها را به سمت کلیشه های رایج اجتماعی سوق می دهند هرچند در طول سال ها
تغییراتی در انتخاب کودکان به وجود آمده است و دختران نیز به سمت اسباب
بازی های ماشین و... می روند و پسرها نیز گرایشی به سمت لباس و وسایل
موسیقی از خود نشان می دهند. از طرفی اسباب بازی های متحرک و تحرک آفرین که
پیش بینی می شود باعث رشد تجسم فضایی شود بیشتر در بین اسباب بازی هایی که
«پسرانه» نامیده می شوند به چشم می خورد. در حالی که در دوره ای زندگی می
کنیم که هم پسران و هم دختران به تحرک برای کسب مشاغل مختلف در آینده نیاز
دارند.

از نظر پیاژه کودکان هنگامی که احساس
قدرت بیشتر و درماندگی کمتری دارند، تمایل کمتری دارند برای جبران نارسایی
های خود به بازی نمادین بپردازند



در ایران نتایج یکی از بررسی ها با
تکنیک تحلیل محتوای نقاشی های کودکان نیز نشان می دهد در نقاشی های دختران
با نماهایی دوستانه و نوازشگرانه از رابـ ـطه پدر-دختر مواجه می شویم در حالی
که در نقاشی های پسران با چهره یی جدی و خشن از بازی پدر و پسر مواجه می
شویم که همچون دو قهرمان به بازی مشغولند و بازی های حرکتی و مهارتی بیشتری
را تصویر کرده اند در حالی که بسیاری از تصاویر دختران نشانگر بازی های
آرام و بی تحرک است. شرایط فرهنگی جامعه ما امکان کمتری برای بازی در خارج
از خانه برای دختران ایجاد می کند بنابراین شرایط فیزیکی داخل خانه، فضاهای
کوچک تر و فضاهای بسته دختران را به سمت بازی های تخیلی و نمادین هدایت می
کند و پسرها را به نقش های تخیلی ماجراجویانه تر، و پرتحرک تر هدایت می
کند. بدین ترتیب پسران بیشتر از دختران در معرض بازی هایی که نیازمند
ساختن، دستکاری اشیا و الگوها و حرکت در فضا است، قرار دارند. از نظر پیاژه
کودکان هنگامی که احساس قدرت بیشتر و درماندگی کمتری دارند، تمایل کمتری
دارند برای جبران نارسایی های خود به بازی نمادین بپردازند و تمایل دارند
خود را با واقعیت تطبیق دهند و بازی های آنها به سمت بازی های با قاعده
گرایش پیدا می کند. نتایج پژوهش ها نشان داده است در حالی که بازی های
نمادین نظیر عروسک بازی و خاله بازی که در آن کودک نقش های مختلف را ایفا
می کند در دختران بسیار شایع تر است.

در دوران نوزادی بازی های نوازشی یکی
از اعجاب انگیزترین بازی های کودکان است. کودک به ظاهر ناتوان، توانمندی
خود را در بازی های نوازشی و برقراری یک رابـ ـطه دوسویه با پدر یا مادر خود
به نمایش می گذارد و از این طریق به درکی از جهان و هستی دست می یابد.
والدین در جریان لالایی ها با به کارگیری زبان متفاوت در نوازش کردن نوزاد
پسر یا دختر خود، بار متفاوتی از معنای زندگی و هویت را به او منتقل می
کنند. حتی اگر نوزاد معنای بسیاری از واژه های نوازشی را درک نکند، بخشی از
بار معنایی و احساس کلام در آهنگ و لحن صدا درک می شود؛ در برخی از لالایی
ها و بازی های نوازشی، ما شاهد عمیق ترین غم های یک مادر اما در نوایی
آرامش بخش هستیم. در این رابـ ـطه دوسویه، کودک آرامش می یابد و به خواب می
رود و مادر به بخشی از نیاز زنانه خود در واگویی غم درونی خود پاسخ می دهد؛
لالای لای لای گل پونه/ بابات رفته دلم خونه/ بابات امشب نمی آید/ گرفتن
بردنش شاید/ بخواب آروم چراغ من/ گل شب بوی باغ من/ بابات شب رفته از خونه/
که خورشید و بجنبونه... برخی دیگر از این لالایی ها، به آرزوهای والدین در
رابـ ـطه با کودک پرداخته می شود. ما آرزوهای بسیاری را در قالب لالایی ها و
نوازش های آهنگین می شنویم.

کودک از مجرای بازی، خود و دیگران را
می شناسد، محیط خود را می کاود، مهارت های خود را در زمینه های حسی- حرکتی و
ذهنی- تخیلی بالا می برد.



مشاهده رفتار بزرگسالان در رابـ ـطه با
نوزادان نشان می دهد در نوازش نوزاد دختر ملاطفت و نرمش بیشتری از سوی
والدین به کار گرفته می شود و حتی پذیرش و شکیبایی آنها در برابر گریه ها و
ناآرامی های نوزاد دختر بیشتر از نوزاد پسر است در حالی که از نوزاد پسر
انتظار دارند زودتر به گریه های خود پایان دهد. اما آنچه باید مورد توجه
والدین قرار گیرد این است که از ویژگی های فردی، سنی، علایق،استعدادها و
ضعف های کودک خود شناخت داشته باشند. این شناخت به آنها کمک می کند برای
تهیه اسباب بازی مناسب دچار سردرگمی وزحمت نشوند. یک اسباب بازی مناسب باید
1- مناسب سن کودک باشد. اسباب بازی های بسیار پیچیده اعتماد به نفس کودک
را آزار داده و به او احساس ناتوانی القا می کنند. همچنین اسباب بازی های
بسیار ساده او را از بازی دلسرد و خسته می کنند.

بازی می تواند در زمینه هایی که کودک
ضعف دارد، به عنوان یک عامل تقویت کننده به خدمت گرفته شود و جنبه های مورد
نظر را تقویت کند به عنوان مثال بازی های کلامی می تواند در رفع مشکلات
گفتاری کودکان، آنها را یاری کند. بازی ها و اسباب بازی ها می توانند درک
مفاهیمی از قبیل دوستی، یاری و همدلی، قانونگذاری و قانون پذیری، آشنایی با
محدودیت ها و توان های فردی، آشنایی با عواطف و احساسات افراد و بسیاری
مفاهیم دیگر را ساده کنند. باید توجه داشت در کنار بازی های امروزی که بنا
بر ضرورت زمان بیشتر الکترونیکی و در خلوت یا با همنشین محدود است، بازی
های سنتی، ترانه، بازی های حسی- حرکتی و لالایی ها را- البته با مناسب
سازی- فراموش نکنیم و در انتخاب بازی و اسباب بازی هیچ گونه تبعیضی قائل
نشویم.