نقاشی بررسی انواع سایه ها و ایجاد سایه روشن

[@nicedavil]

بررسی انواع سایه ها و ایجاد سایه روشن

نوری که بر روی یک جسم جامد تابیده میشه باعث به وجود آمدن درجات مختلف سایه و روشن بر روی اون جسم میشه. در صورتی که با اصول ایجاد این سایه روشن ها آشنا بشیم می تونیم طراحی های واقع گرایانه ای رو حتی بدون نگاه کردن به مدل خلق کنیم.

انواع سایه روشن های یک شکل هندسی
در تصویر زیر دو کره رو می بینید که در معرض دو شرایط نورپردازی متفاوت قرار گرفته اند. هر کدوم از این دو کره ترکیب تونالیته از روشن به تیره مخصوص به خودشون رو دارند. تحت تابش نور مستقیم نقاط روشن و تیره دارای مرز مشخصی هستند. قسمت روشن خودش از halftone های تیره و روشن، نور مرکزی و هایلایت تشکیل شده.

مرز جداکننده (Terminator) و سایه بسته (Occlusion Shadow)
منطقه ای در فرم که در اون انتقال از روشنایی به تیرگی انجام میشه مرز جداکننده یا Terminator نام داره. این منطقه در جایی قرار داره که اشعه های نور از لبه های فرم فراتر نمی روند. در صورتی که منبع نور نرم و غیر مستقیم باشه تبدیل شدن قسمت روشن به تیره به تدریج اتفاق می افته. در بخشی از فرم که در سایه قرار گرفته تاریکی مطلق نداریم بلکه تاثیر تابش منابع نور ضعیف تر باعث میشه تونالیته قسمت تیره دستخوش تغییر بشه. مثلاً اگر جسم در بیرون از ساختمان قرار داشته باشه نور آسمان سایه اون رو تحت تاثیر قرار میده. به علاوه نور بازتاب شده از سطوح هم در تونالیته قسمت سایه تغییر ایجاد می کنه. تیره ترین سایه در جایی ایجاد میشه که جسم با سطح در تماسه. به این سایه تیره، سایه بسته (Occlusion Shadow) گفته میشه.

 

[@nicedavil]

مرکز سایه
قسمت دیگه سایه که تیره تر به نظر میرسه و در پس ناحیه Terminator قرار داره و بهش مرکز سایه هم گفته میشه. مرکز سایه تنها در صورتی ایجاد میشه که منبع نور دوم همپوشانی زیادی با منبع نور اصلی نداشته باشه. اگر از روی مدل نقاشی می کنید دو منبع نور رو با فاصله کافی از هم قرار بدید تا مرکز سایه ظاهر بشه.

برای اجسامی که پیچیده تر هستند با گروه بندی کردن جوانب مختلف جسم بر اساس میزان در معرض نور بودن اون ها میشه سایه زدن رو آسون تر انجام داد. مثلا در نقاشی زیر صخره هایی که باهم موازی هستند رو با هم در یک گروه قرار می دیم.

1. صفحه های بالایی
2. صفحه های کناری در halftone روشن تر
3. صفحه های روبه رو در halftone تیره تر
4. صفحه های کناری در سایه

منظره واقعی این صخره ها پیچیدگی خیلی بیش تری نسبت به این نقاشی داشته و با این گروه بندی نقاش همه چیز رو ساده تر کرده. شما هم سعی کنید جزئیات رو نادیده بگیرید و هنگام سایه زدن فقط به دو نکته توجه کنید: سایه و روشن.

بافت در ناحیه Terminator
یک اشتباه رایج در طراحی اینه که بافت جسم رو چه در قسمت های در معرض نور و چه در نواحی سایه یکسان طراحی می کنیم. بافت در قسمت سایه نباید فقط ورژن تیره تر بافت در معرض نور باشه. در واقع بافت در قسمت های سایه خیلی کمتر به چشم دیده میشه و در قسمت های روشن به خصوص ناحیه halftone تیره تر (درست بعد از جایی که Terminator قسمت های روشن رو از تیره جدا می کنه) بافت جسم به خوبی دیده میشه.

نور پراکنده
تحت یک منبع نور نرم و پراکنده بخش های تیره و روشن خیلی مجزا نیستند. به علاوه تمام صفحات رو به بالا روشن تر دیده می شن چون نور بازتاب شده از سقف یا آسمان رو به خودشون جذب می کنند. در نقاشی زیر هم همین اتفاق افتاده صفحه های بینی، گونه ها، بالای سر و شاخ های این موجود خیالی با رنگ سردتری روشن شده اند چون نور آسمان رو بازتاب می کنند.

 

[@nicedavil]

جداسازی قسمت های روشن و سایه
به نظر شما آیا سه رنگ زیر درست نامگذاری شدند؟

البته که نه. مربع سمت راست و چپ به رنگ خاکستری میانه هستند و مربع وسطی نه تنها سفید نیست بلکه از دو مربع دیگه رنگ تیره تری داره. ما با کمک Value یک رنگ می تونیم میزان روشنی و تیرگی اون رو در مقیاس طیف خاکستری تعیین کنیم. بیایید با یک مثال این موضوع رو روشن تر کنیم:

در تصویر زیر مربع شماره ۱ در واقعیت رنگ دیواری به رنگ مشکیه که در معرض نور قرار گرفته. مربع شماره ۳ هم رنگ پیراهن مرده که اون هم در واقعیت کاملاً سیاه رنگه. مربع شماره ۲ رنگ روزنامه ایه که در سایه قرار گرفته. می بینیم که روزنامه سفیدی که در سایه قرار گرفته تیره تر از رنگ های سیاهی دیده میشه که تحت تابش نور خورشید قرار گرفتند. مغز ما در چنین شرایطی دچار خطا میشه و میزان تیرگی و روشنی رنگ ها رو درست تشخیص نمی ده. حتی با وجود این که این تونالیته ها به هم نزدیک هستند مغزمون میگه که جسم سفیدرنگ روشن تره.

 

[@nicedavil]

نسبت نورپردازی
معمولا به سادگی میشه جداسازی قسمت نورگیر و سایه رو از قلم انداخت. طراحان صحنه و نورپردازی به این جداسازی نسبت نورپردازی میگن و تلاش می کنند تا جای ممکن تاثیر سایه های تند و تیره رو کم کنند. ما به عنوان نقاش بسته به حسی که می خوایم منتقل کنیم، سعی می کنیم همین کار رو انجام بدیم. اما هنرمندان تازه کار نسبت به تاثیر زیاد نور مستقیم بی اعتنا هستند و بیش از حد روی منابع نور ثانویه تاکید می کنند. جدا بودن نور از سایه در روزهای ابری، مه آلود و همچنین روی یک سطح با رنگ روشن کاهش پیدا می کنه.

• در زبان فارسی به تمام انواع سایه فقط یک کلمه “سایه” رو اختصاص می دیم، در حالی که در دنیای هنر چند نوع سایه وجود داره و از اون جهات که معادل فارسی مناسبی براشون وجود نداره من از کلمه انگلیسیش استفاده می کنم.

Cast Shadow
وقتی که جسمی به عنوان مانع بر سر راه اشعه نور مستقیم قرار می گیره، سایه ای در پس اون جسم شکل می گیره که این سایه Cast shadow نامیده میشه. شکل تیره سایه برای نشان دادن عمق و به هم پیوستن عناصر داخل ترکیب بندی کاربرد داره.

در فضا سایه ها کاملاً سیاه به نظر می رسند. عدم وجود اتمسفر باعث میشه که سایه ها با هیج منبع نور جانبی روشن نشن. اما بر روی کره زمین Cast shadow ها تحت تابش نور از منابع متعددی قرار می گیرند. نور آسمان، نور بازتاب شده از دیوار و اجسام مختلف همگی باعث میشن سایه ها کاملاً تیره نباشند.

طبیعت Cast shadow ارتباط تنگاتنگی با منبع نورش داره، یک منبع نور نرم باعث تشکیل سایه ای با لبه های محو میشه. یک منبع نور سخت هم باعث میشه لبه های سایه تیز و مشخص به نظر برسند. دو تا منبع نور مجاور هم (مثل دو چراغ جلویی اتومبیل) باعث میشن که دو سایه تشکیل بشه.

با فاصله گرفتن جسم از منبع نور لبه های سایه محوتر میشه. مثلاً اگر سایه یک ساختمان چهار طبقه رو بررسی کنیم می بینیم که سایه در پایه بنا تیز و مشخصه و انتهای سایه در خیابان محو و گسترده تر به نظر می رسه.

در نقاشی مقابل که از پلی در ایرلند ترسیم شده مجموعه ای از Cast shadow ها راه راهی از نور و سایه رو روی مسیر پل که به روستایی در افق منتهی میشه ایجاد کرده. این طرح راه راه از نور و سایه وسیله ای موثر برای ایجاد عمق در یک نقاشیه.

 

[@nicedavil]

Half Shadow
یکی از روش های خلق صحنه های دراماتیک به خصوص با کمک فرم های عمودی، تاباندن نور به نیمه بالایی شکل و قرار دادن باقی اون شکل در سایه است.

در نقاشی رو به رو یک تابلو نئونی قدیمی رو می بینیم که قسمت بالاییش با نور خورشید روشن شده. رنگ قرمز قسمت نورگیر توناژ بالاتر و شدت بیش تری نسبت به قسمت سایه داره. به همین ترتیب حروف سفید در قسمت نورگیر با رنگ روشن تر و گرم تری نقاشی شدن در حالی که در قسمت سایه رنگشون در حقیقت آبی – خاکستریه. مرز بین سایه و روشن محوه که یعنی منبع نور با فاصله زیادی از این جسم قرار داره.

در نقاشی آب رنگ مناره هم نیمه پایینی مناره در سایه قرار داره. آجرکاری زرد رنگ و خطوط سفید در قسمت سایه با اضافه کردن یک لایه رنگ خاکستری پاین به رنگ تیره تری نسبت قسمت بالایی مناره در اومدن.

 

[@nicedavil]

Occlusion Shadow
در نقاشی زیر تعدادی از انسان ها و موجودات رو می بینید در امتداد یک خط افقی کنار هم قرار گرفتند. در نقاط برخورد آن ها به یکدیگر یا با زمین تیرگی ایجاد شده که به این سایه های تیره Occlusion shadow گفته میشه. برای درک بهتر این سایه دو انگشت خود را به یکدیگر متصل کنید و به سایه تیره ای که در خط تماس این دو به وجود میاد دقت کنید. سایه بسته در گوشه ها هم دیده میشه مثلا در گوشه اتاق که دو دیوار به هم می رسند.

پایان مطلب