اردبیل بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی؛ عالی قاپوی اردبیل

ATENA_A

کاربر نگاه دانلود
کاربر نگاه دانلود
عضویت
2018/02/17
ارسالی ها
23,992
امتیاز واکنش
29,350
امتیاز
1,104
[HIDE-THANKS]


مقالات مرتبط
  • راهنمای سفر نوروزی به اردبیل
  • نگاهی به جغرافیای طبیعی استان اردبیل
  • بقعه‌ شیخ زاهد گیلانی، مرشد شیخ صفی‌الدین
  • بقعه سید رکن الدین یزد؛ عمارتی با زیباترین تزئینات معماری


خانقاه و مجموعه بقعه شیخ صفی الدین در اردبیل
ساخت این مجموعه از اوایل قرن شانزدهم تا اواخر قرن هجدهم به طول انجامید و محلی برای سلوک معنوی به رسم صوفیان بود. در ساخت مجموعه، برای استفاده بهینه از فضای موجود و ایجاد کاربری‌های متنوع ( از جمله کتابخانه، مسجد، مدرسه، بقعه، آب انبار، بیمارستان، آشپزخانه، نانوایی و تعدادی دفتر کار) از فرم‌های معماری سنتی ایران استفاده شده‌است. مسیر دسترسی به بقعه شیخ از هفت بخش، به نشانه هفت وادی عرفان تصوف تشکیل شده که با هشت دروازه، به نشانه هشت نگرش تصوف از هم جدا شده‌اند. نما و فضای داخلی بقعه و تزئینات فراوان آن به خوبی باقی مانده‌اند و مجموعه چشمگیری از دست‌سازهای قدیمی را می‌توان دید. بقعه شیخ‌ صفی‌الدین مجموعه‌ای نادر از اجزای معماری در قرون وسطی می‌باشد.

آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی بزرگ ترین، کامل ترین و برجسته ترین خانگاه می باشد. این آرامگاه از لحاظ شاهکار‌های هنری و معماری و نمایش اصول اساسی عرفانی در سطح جهان نیز ارزش والایی به خود اختصاص داده است. معماری ایلخانی و تیموری با الهام از فلسفه صوفیانه، انواع جدیدی از فضاها و الگوهای تزئینی را خلق کرده‌اند. این مجموعه که آرامگاه بنیانگذار سلسله صفوی است، قداست و ارزش خود را تا به امروز حفظ کرده است.



9ddcddab-dfd0-49f7-a93e-5069610c9b62.jpg

[/HIDE-THANKS]
 
  • پیشنهادات
  • ATENA_A

    کاربر نگاه دانلود
    کاربر نگاه دانلود
    عضویت
    2018/02/17
    ارسالی ها
    23,992
    امتیاز واکنش
    29,350
    امتیاز
    1,104
    [HIDE-THANKS]
    محققان چهار مرحله اصلی برای ساخت این مجموع تعیین کرده‌اند که مهمترین ساختمان‌ها در این چهار مرحله بنا شده و یا به طور قابل توجهی تغییر داده شده‌اند:

    مرحله اول از سال۱۳۰۰ تا ۱۳۴۹ میلادی: در این دوره طرح اولیه بقعه تنظیم شد و بناهای "خانقاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، حرم‌خانه، گنبد الله الله، ساحت، عمارت دارالحفاظ، شاه نشین، حیاط میانی و چله خانه جدید" ساخته شدند.

    مرحله دوم از سال 1۱۳۴۹ تا ۱۵۴۴ میلادی: در این دوره مقبره شاه اسماعیل و همچنین مقبره مادرش، دار الحدیث، جنت سرا، شهیدگاه و حیاط آرامگاه در قسمت جنوبی بقعه شیخ صفی‌الدین ساخته شدند. بیشتر این ساخت و سازها به قرن شانزدهم میلادی مربوط می‌باشند.




    نمای بیرونی چینی خانه


    مرحله سوم از سال ۱۵۴۴ تا ۱۷۵۲ میلادی: چینی‌خانه به شکل کنونی آن، دروازه شاه عباسی و حیاط باغ در این دوره بنا شدند.

    مرحله چهارم از سال ۱۷۵۲ تا قرن بیستم میلادی: مدرسه، سرویس های بهداشتی، موتور خانه و گلخانه در این دوره و بیشتر در قرن بیستم ساخته شدند.این بنا همچنان نقش خود را حفظ کرده و محلی برای عبادت و زیارت است.
    b03789bc-98a8-4cb7-8a84-a51e0fe5bf0a.jpg


    0e0fe526-1e24-4012-b73b-4e7d2ee2e962.jpg

    [/HIDE-THANKS]
     

    ATENA_A

    کاربر نگاه دانلود
    کاربر نگاه دانلود
    عضویت
    2018/02/17
    ارسالی ها
    23,992
    امتیاز واکنش
    29,350
    امتیاز
    1,104
    [HIDE-THANKS]
    بخشهای مختلف مجموعه بقعه شیخ صفی الدین
    آنگونه که بیوک جامعی (۱۳۷۹) به نقل از کتاب «صریح الملک» عنوان کرده است، بخش های مختف بقعه شیخ صفی الدین عبارت‌اند از :

    • حرم و دارالحفاظ
    • مقبره شاهزادگان در جانب شرقی دارالحفاظ
    • یوان بزرگ رو به قبله دارالحدیث که از آثار دوران شاه اسماعیل اول بوده و در دو جانب غربی و شرقی آ« مقبره های مسقفی از اولاد و مشایخ صوفیه قرار داشته است.
    • چله‌خانه‌های قدیم و جدید و محل جلوس شیخ صفی الدین بوده است.
    • مقبره مادر شاه طهماسب
    • مقصوره‌ای در برابر ایوان دارالحدیث
    • محوطه شهیدگاه در شمال گنبد دارالحدیث
    • محل جلوس شیخ صدرالدین موسی
    • حجره ها که از چهل عدد بیشتر بوده
    • صفه مزارات برخی از امیران و سران خاندان صفوی
    • نانوا خانه یا آشپزخانه
    • آشپزخانه و دیگ خانه و حجره های متعلق به آن و ایاغ خانه
    • حجره رو به مزار شیخ صفی الدین که آرامگاه مشایخ صوفیه بوده است.
    • شربت خانه در کنار چشمه آبی مشتمل بر حوض و محل پختن حلواها و شیرنی ها
    • خونچه خانه و انبار با حجره های فوقانی و تحتانی
    • دفترخانه شامل دهلیز و خانه و محوطه‌ای میان شربت خانه و خونچه خانه
    • نقاره خانه که زیر سقف آن سقاخانه بوده و در پشت آن حمام و برخی خانه های متعلقه قرار دارد.
    • هیمه خانه و زمینی در اطراف آن
    • فضای بیرون در آستانه که در مقابل آن کوچه و دکانها قرار داشت.
    چینی خانه
    چینی خانه در قسمت شرقی قندیل خانه یا رواق اصلی قرار گرفته که با دو ورودی باریک با دارالحفاظ ارتباط می‌یابد. ساختمان چینی‌خانه دارای جهار شاه نشین و دارای تاقنماهای فوق العاده زیبا و نفیس از نوع مقرنس گچی است که روی آن نقاشی و طلاکاری شده است. هماهنگی و توازن رنگها با سطوح مقرنس از اسلیمها و گلهای مختلف منظره‌ای شگفت انگیز را ایجاد کرده است. این مکان در دوره صفویه محل نگهداری نگهداری ظروف زرینه، سیمینه و ظروف سفارشی شاه عباس اول از کشور چین بوده است.


    adb00d71-39c4-4012-b1bc-afc28e137ec8.jpg

    [/HIDE-THANKS]
     

    ATENA_A

    کاربر نگاه دانلود
    کاربر نگاه دانلود
    عضویت
    2018/02/17
    ارسالی ها
    23,992
    امتیاز واکنش
    29,350
    امتیاز
    1,104
    [HIDE-THANKS]
    نمای بیرونی قندیل خانه
    قندیل خانه، در جبهه شرقی صحن اصلی، بنایی الحاقی است که بعد از ایجاد آرامگاه‌ها و چینی خانه و جنت سرا و به احتمال زیاد، در زمان شاه طهماسب اول برای اتصال بناهای منفرد به یکدیگر ساخته شده است. قسمت فوقانی نمای خارجی بنا با مقرنس‌های قطاربندی و نقوش و کتیبه‌هایی حاوی آیات قرآن در کاشی معرّق تزیین شده است. دیوار آجری قندیل خانه ازاره سنگی پیش آمده سکّومانندی دارد. بالای ازاره دو ردیف پنجره چوبی پنج تایی نصب شده که با فولاد مشبّک مسدود شده است. دور پنجره‌ها با کاشی‌های معرّق حاوی نقوش اسلیمی و گل و بته تزیین شده و بر بالای پنجره‌های پایینی نورگیرهایی از کاشی مشبک و کتیبه‌ای به خط ثلث به صورت قاب‌بندی وجود دارد. در ردیف پایین در فاصله بین دو پنجره، فرمانی از شاه طهماسب اول با خط نستعلیق بر سنگ مرمری به ابعاد ۱/۳۱ در ۱/۱۵ متر کنده‌کاری شده که لزوم اجتناب ساکنان اردبیل از معاصی و مناهی و مراعات حرمت آستانه و نیز چگونگی آداب و مناسک زیارت را یادآوری می‌کند
    .
    1eba5f61-3061-4af4-a7ae-b3e82628a511.jpg

    [/HIDE-THANKS]
     

    ATENA_A

    کاربر نگاه دانلود
    کاربر نگاه دانلود
    عضویت
    2018/02/17
    ارسالی ها
    23,992
    امتیاز واکنش
    29,350
    امتیاز
    1,104
    [HIDE-THANKS]
    درگاه ورودی قندیل خانه
    در جبهه شمالی نمای قندیل خانه، طاق و سردر ورودی قندیل خانه واقع شده است. نمای این طاقِ بلند و جناغی تماما با کاشی معرّق و کتیبه‌های مختلف تزیین شده است. قوس طاق از نوع قوس‌های چهار مرکزی است و به دو ستون باریک مرمرین سفید با سرستون‌های مقرنس‌دار تکیه دارد. دو طرف درگاه دو نشیمن سنگ‌های آذرین خاکستری تعبیه شده است که سنگ شالوده درگاه نیز به شمار می‌آید. پوشش ازاره درگاه نیز از سنگ‌های مرمر سفید است. درِ ورودی و پنجره مشبک بالای آن درون طاق قرار دارد. پیرامون درگاه با کاشی معرّق و کتیبه‌هایی با خط ثلث زینت یافته است. در بالا‌ترین قسمت کتیبه حدیث «انا مدینة العلم و علیٌ باب‌ها» نقش بسته است. در حاشیه مستطیل طاق، کتیبه‌ای حاوی عبارات صوفیانه و القاب و درجات و مقامات شیخ صفی دور تا دور چرخیده است.

    درِ چوبی کوچک و ساده‌ای که جایگزین در نقره‌ای مشبّک شده (با تاریخ ۱۰۱۱ در راهرو ورودی قندیل خانه)، به راهرویی با سقف گچبری و کاشیکاری باز می‌شود که در مسیر آن تا حیاط شهیدگاه، دو اتاق وجود دارد. در سمت چپ راهرو دری به جانب پلکان مارپیچ هست که به پشت بام می‌رسد. در سمت راست راهرو، دری از چوب گردو با پوشش ورقه‌های نقره و آب طلا و طرحی از گل‌های شاه عباسی به قندیل خانه راه دارد. نام سازنده در، «امیر اسدالله اردبیلی» و زرگر آن، «محمدحسن زرگر» و تاریخ ۱۰۲۷ بر لوحی منقوش است.

    قندیل خانه یا دارالحُفّاظ
    این قسمت که نمازخانه نیز نامیده می‌شود، محل قرائت و تفسیر قرآن بوده است. اطلاق نام قندیل خانه نیز به دلیل قندیل‌هایی بوده که روشنایی آستانه را تأمین می‌کرده است. قندیل خانه تالاری است مستطیل شکل به ابعاد ۶×۱۱/۵ متر و دو فضای پیوسته در شمال و جنوب آن که طاقی نیم گنبدی هر کدام را پوشش داده است. در ۹۴۶ به دستور شاه طهماسب اول، مقصود کاشانی فرشی برای قندیل خانه با ۳۳ میلیون گره بافت که بعد از گستردن بر زمین، نقش آن را بر سقف گهواره‌ای قندیل خانه به صورت مطلاّ تصویر کردند. این فرش که کی. ابوت انگلیسی در دوره‌ی قاجار آن را از اردبیل خارج کرده، هم اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت هال لندن به‌عنوان نفیس‌ترین قالی دوره صفوی با نام «فرش اردبیل» نگهداری می‌شود. سقفی هم که نقشه این فرش در آن تصویر شده بود، در زلزله سال ۱۲۶۴ فرو ریخت. سقف فعلی احتمالا در دوره قاجار یا در ۱۳۱۴ شمسی ساخته شده است.

    دو نیم گنبد جنوبی و شمالی تالار که با گچ ساخته شده و روی آن‌ها با مقرنس و رنگ و روغن زینت یافته تا حدودی از سادگی سقف گچی فعلی کاسته است. طاق شاه‌نشین نیز در مقابل آرامگاه شیخ صفی به طاقی کوچک‌تر ختم می‌شود که تزیینات ناودانی (خیاره‌ای) دارد و از شیوه‌های معمول در بناهای قرون هشتم تا دهم بوده است. شاه‌نشین تالار که در انتهای جنوبی قندیل خانه واقع شده و بیش از شصت سانتی‌متر از کف رواق بلند‌تر است، با دو پله مرمری و یک در و نرده نقره‌ای از قسمت اصلی تالار جدا می‌شود.

    در سمت راست این نرده علامتی نصب شده که می‌گویند شاه اسماعیل صفوی در جنگ چالدران آن را در دست داشته است. تالار قندیل خانه در جبهه غربی و شرقی جمعا دوازده طاقنمای (طارمی) قوس‌دار دارد که طاق‌نماهای همکف سی سانتی‌متر از کف تالار بلندترند. بدنه و سقف این طاقنما‌ها همچون دیگر اجزای تالار تماما دارای گچبری‌ها و نقاشی‌های رنگ و روغنی است. بر بدنه جرز دیوار‌ها در بالای ازاره، یک کتیبه گچبری به خط ثلث حاوی احادیث و آیات قرآنی و اسامی ائمه اطهار و شجره‌نامه طریقتی شیخ صفی نقش بسته است. در تیزی جرز‌ها، ستون‌هایی از سنگ مرمر نصب شده که صرفا جنبه زینتی دارند. درهای اصلی قندیل خانه نیز از نوع درهای چوبی با نقاشی لاکی و روغنی است. قندیل خانه از طریق دو طاقنمای شرقی به چینی خانه راه پیدا می‌کند. در قسمت شاه‌نشین نیز دری به محوطه داخل آرامگاه شیخ صفی و درهایی به آرامگاه شاه اسماعیل اول و محوطه حرم خانه باز می‌شود. قندیل خانه را باید فضای حدفاصل حلقه‌های منفرد مجموعه دانست که به دستور شیخ صدرالدین موسی در حدود ۷۴۵ـ ۷۶۵ قمری ساخته شده است؛ گرچه برخی، به دلیل نصب فرمان طهماسب اول بر نمای بیرونی قندیل خانه، بنای آن را به این شاه صفوی نسبت داده‌اند.


    [/HIDE-THANKS]
     

    ATENA_A

    کاربر نگاه دانلود
    کاربر نگاه دانلود
    عضویت
    2018/02/17
    ارسالی ها
    23,992
    امتیاز واکنش
    29,350
    امتیاز
    1,104
    [HIDE-THANKS]
    چینی خانه
    77cbb768-b0e8-4942-9380-c55e5638a214.jpg

    از بناهای اولیه مجموعه شیخ صفی است که احتمالا قبل از احداث جنت سرا و قندیل خانه و حتی شاید همزمان با گنبد اللّه اللّه ساخته شده باشد. این محل که به طور کاملا نامتقارن به قندیل خانه راه پیدا می‌کند، در ابتدا محل اجتماع درویشان یا تالار مراسم (جمع خانه) بوده است. در دوران شاه عباس اول (حک:۹۹۶ ـ ۱۰۳۸) با ایجاد تغییراتی در داخل آن، محل نگهداری کتب نفیس و اشیای قیمتی و چینی‌های سلطنتی شد. این چینی‌ها از نوع ظروف مشهور به می‌نگ و سلادون به سفارش شاه عباس اول به دست صنعتگران چینی ساخته شده و همگی مهر شاهی و عبارت «وقف آستانه شیخ صفی نمود بنده شاه ولایت عباس» را دارند. بخشی از این گنجینه‌ها صرف لشکرکشی‌های شاه طهماسب و نادرشاه شد. در دوره دوم جنگ‌های ایران و روس در ۱۲۴۳/ ۱۸۲۸ پاسکویچ، فرمانده سپاه روس، با اشاره گریبایدوف، وزیر مختار روسیه، بخشی از این اشیا را به سن پطرزبورگ انتقال داد که هم اکنون در موزه ارمیتاژ موجود است. اشغالگران روسی به دلیل مخالفت علما و بزرگان شهر با انتقال کتاب‌ها، با قید این شرط که کتاب‌ها را پس از نسخه‌برداری دوباره به اردبیل برگردانند، به امانت به تفلیس بردند، اما کمی بعد آن‌ها را نیز به کتابخانه سن پطرزبورگ انتقال دادند. بخشی از ظروف باقیمانده چینی نیز همراه چند قطعه فرش و اندکی اسناد و کتب، در ۱۳۰۵ و ۱۳۱۴ شمسی به تهران منتقل و تحویل موزه ایران باستان شد. در سال‌های اخیر با افتتاح موزه‌ی صفوی در محل چینی خانه، تعدادی از چینی‌ها به محل اصلی خود انتقال یافت.

    ورودی‌های این مجموعه از یکی از چهار طاقنمایی است که به صورت ایوان‌های نیم گنبدی ساخته شده‌اند. هر یک از ایوان‌ها از پنج ضلع و هر ضلع از پنج گنجه عمیق با درهای منبّت‌کاری و خاتم‌کاری تشکیل شده و ضلع پنجم پنجره‌ای با درگاهی عمیق دارد. تالار چارگوش مرکزی نیز دارای گنبدی آجری با ساقه کوتاه (عرقچینی شکل) است.

    1e366180-04d0-4d84-88ee-40888a30a46b.jpg


    سرتاسر تالار به انضمام ایوان‌ها و طاق‌نما‌ها و قفسه‌ها یک ازاره بلند از نوع کاشی‌های خشتی به رنگ زرد و سبز مغز پسته‌ای دارد که شامل طرح‌های بزرگ گوناگون و شماری قالب‌های حاشیه‌دار است. در اینجا نیز همانند عالی‌قاپوی اصفهان روی سقفی کاذب از چوب و گچ که به‌عنوان پوشش داخلی تالار ماهرانه با بدنه اصلی بنا تلفیق شده، محفظه‌های متعددی از ارتفاع سه متری بدنه دیوار تا نزدیکی‌های سقف به صورت مقرنس گود با نقش‌های گل و بته و شاخ و برگ برای نگهداری اشیای قیمتی ساخته‌اند. شماری از این طاقچه‌ها دارای طرح شیشه‌های گردن بلندی است که در دوره صفویه بسیار متداول بوده است. جبهه‌های پیشین این طاقچه‌ها از جنس چوب است که روی آن نقش‌های گل به رنگ طلا در متنی آبی رنگ ترسیم شده است. طرح‌های آبی و لایی رنگ بر تمام سطوح داخلی غلبه دارد و روی تمام عوامل معماری مانند سه کنج‌ها و پیلپوش‌ها و قرنیز زیر گنبد به کار رفته است. پوشش داخلی، که در ۱۳۴۸ ریخته بود، در سال‌های اخیر کاملا مرمت شده است.

    طرح خارجی چینی خانه هشت ضلعی نامنظمی است که دو ضلع آن در میان عمارت مجاور پنهان شده است. جبهه سه ضلع از شش ضلع آشکار، برآمدگی‌های پشت بند مانندِ نیم دایره به ارتفاع تقریبا هشت متر دارد. ازاره بنا با قطعات بزرگ سنگ‌های آتشفشانی خاکستری تیره رنگ تا ارتفاع ۸۰ ر۱ متر پوشیده شده و با فرورفتگی‌های طاق‌نما مانند که قاب سنگی حجاری شده دارند، زینت یافته است. سادگی دیوارهای آجری که از ازاره تا بام امتداد یافته است. هر یک از جبهه‌های بدون پشت بند بنا، دو پنجره در بالا و پایین کلاف چوبی دارد. بالای مجموعه نیز با گنبد پوشیده شده است. در ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۱ گنبد بیرونی بازسازی شده و فعلا بیرون گنبد با ورقه محافظی از مس پوشانده شده تا از ورود رطوبت جلوگیری شود.
    [/HIDE-THANKS]
     

    ATENA_A

    کاربر نگاه دانلود
    کاربر نگاه دانلود
    عضویت
    2018/02/17
    ارسالی ها
    23,992
    امتیاز واکنش
    29,350
    امتیاز
    1,104
    [HIDE-THANKS]
    آرامگاه شاه اسماعیل
    bd8fcb25-d0ba-4150-b217-8bad3efcc445.jpg

    این آرامگاه که از شاه‌نشین قندیل خانه به آن راه می‌یابند، اطاق کوچکی است به ابعاد ۲/۵×۳/۵ متر با پوشش گنبدی آجری مستقر بر روی چهار پیلپوش (سه کنج) و چهار قوس متقاطع که از لبه هر سه کنج به لبه سه کنج دیگر زده شده است؛ به طوری که در منتهی‌الیه سقف، قوس‌ها به ستاره هشت گوش مقعّری تبدیل می‌شوند. قسمت بالای دیوار‌ها و سقف به شیوه ماهرانه‌ای با گل و بته نقاشی و روی آن‌ها با رنگ‌های مختلف و آب طلا تزیین شده است. دیوار‌ها تا ارتفاع ۱/۶۹ متر از کف آرامگاه با کاشی‌های خشتی آبی لاجوردی که روی آن‌ها با آب طلا نقش‌اندازی شده پوشش داده شده است. کاشی‌ها دارای نوعی لعاب تلالؤدار است که با تابش نور جلوه‌ای خاص پیدا می‌کند؛ این نوع کاشی نزد اهل فن به کاشی «گازماگازی» مشهور است. کف اتاق دست کم با سه نوع کاشی به رنگ‌های مختلف فرش شده که نشان‌دهنده مرمّت‌های عجولانه دوره‌های مختلف است.

    در نمای بیرونی آرامگاه برجی استوانه‌ای به ارتفاع هشت متر بنا شده که گنبد عرق چینی کوچکی بر رأس آن قرار گرفته است. روی گنبد و ساقه آن با کاشی‌های معقلی به رنگ‌های سفید و سیاه و زرد و فیروزه‌ای در متن آجری و به شکل‌های جناغی و شطرنجی‌های لوزی شکل تزیین شده است. گرداگرد گلویی گنبد بر روی کاشی سفید به خط ثلث درهم، نام ائمه‌ی اطهار نقش بسته است. بالای گنبد پنج شمشیر به نشانه پنج طایفه‌ای نصب شده است که شاه اسماعیل را در رسیدن به سلطنت یاری کردند
    .
    fe27dbba-2604-4bce-95c4-8e734431755c.jpg


    صندوق چوبی نفیسی از خاتم و منبّت بر قبر شاه اسماعیل نهاده‌اند که گویا هدیه همایون‌شاه گورکانی است. تمام صندوق با یک غلاف درهم بافته پیچ در پیچ از شکل‌های هندسی گره‌سازی شده است. سطوح جانبی آن با زه‌هایی از چوب آبنوس به اشکال مختلف هندسی و ستاره‌های ده پر و نیم ستاره تقسیم‌بندی شده و متن ستاره‌ها با عاج مشبّک زینت یافته است. الواحی از عاج با اسلیمی‌های مشبّک بر بدنه صندوق نصب شده و در داخل قاب‌های مستطیل شکل عباراتی به خط ثلث بریده و الصاق شده است. قطعات عاج مشبک روی ابریشم سرخ رنگ جلوه زیبایی به این صندوق بخشیده است. نام سازنده این شاهکار هنری، استاد مقصود علی، در وسط ترنجی از عاج آمده است، ولی تاریخ ساخت آن مشخص نیست.

    بر روی سنگ سیاه رنگ مستطیلی که در ازاره دیوار شمالی نصب شده نقش دستی بزرگ‌تر از دست معمولی، منسوب به علی (ع)، به چشم می‌خورد. همچنین نقش دست دیگری از ورقه نقره به در سمت چپ مقبره میخ شده است.
    [/HIDE-THANKS]
     

    ATENA_A

    کاربر نگاه دانلود
    کاربر نگاه دانلود
    عضویت
    2018/02/17
    ارسالی ها
    23,992
    امتیاز واکنش
    29,350
    امتیاز
    1,104
    [HIDE-THANKS]
    گنبد اللّه اللّه
    این گنبد بر فراز آرامگاه برجی شیخ صفی قرار گرفته و در واقع هسته مرکزی مجموعه به شمار می‌رود، به دست صدرالدین موسی ساخته شده است. نمای بیرونی آن برج آجری استوانه‌ای شکلی است به ارتفاع ۱۷/۵ یا ۱۸ متر و محیط ۲۲ متر که بر روی قاعده سنگی هشت ضلعی قرار گرفته و به گنبدی کم‌خیز و عرق‌چینی شکل در بالا ختم می‌شود. روی بدنه برج با کاشی معقلی فیروزه‌ای رنگ کلمه جلاله «اللّه» تکرار شده و بدین سبب آن را گنبد اللّه اللّه نامیده‌اند. تزیینات ساقه و خود گنبد نیز با‌‌ همان کاشی فیروزه‌ای رنگ در متن آجر و به شکل لوزی‌های مکرّر اجرا شده است. در محل اتصال برج به ساقه گنبد کتیبه‌ای از آیات قرآنی به خط ثلث با کاشی معرّق سفید در متن لاجوردی به چشم می‌خورد.

    این برج دو نمای ورودی در شمال و جنوب دارد؛ نمای شمالی با احداث قندیل خانه و اتصال با آن تقریبا گم شده است، اما قاب کاشی دور آن هنوز از بیرون به چشم می‌خورد؛ نمای جنوبی که به «قبله قاپوسی» (درِ قبله) مشهور است و مقابری رو به صحن دارد، زمانی ورودی اصلی آرامگاه بوده که پس از احداث قندیل خانه در دوره شاه طهماسب متروک شده است. شاید برج آرامگاه شیخ صفی همانند برج‌های آرامگاهی قرن‌های هشتم و نهم فاقد گنبد بوده یا گنبدی مخروطی شکل داشته که در دوره صفوی به گنبد فعلی تغییر شکل داده است.

    قبر شیخ در وسط محوطه هشت ضلعی، درون آرامگاه، با صندوق چوبی منبّت و خاتم‌کاری نفیسی پوشیده شده که در گذشته مرصع به جواهرات بوده است. در حاشیه بالای سطوح جانبی آن، کتیبه مفصّلی به خط ثلث حکاکی شده که حاوی عباراتی از جمله نام صاحب آرامگاه است. بر جبهه شمالی بدنه صندوق نیز لوحه‌ای از نقره وجود دارد که در آن نام بانی مرقد، العبد موسوی الصفوی، در عباراتی آمده است.

    دیوارهای درون آرامگاه تا محل اتّصال آن‌ها به گنبد همه گچکاری شده و روی آن پرده‌هایی از جنس کرباس با نقوش اسلیمی و گل و بته به سبک نقاشی‌های دوره صفوی تزیین و به دیوار‌ها میخکوب شده است. زیر گنبد ترنج تزیینی بزرگی گچبری و رنگ‌آمیزی شده که با نقوش روی پارچه دیوار‌ها هماهنگ است. گویا قندیل با ارزشی از طلا و نقره در سقف آرامگاه نصب بوده که در حال حاضر اثری از آن نیست. ازاره آرامگاه تا ارتفاع ۲/۵۴ متر در حال حاضر تخته‌کوبی شده و مشخص نیست که این پوشش در چه زمانی صورت گرفته است، اما ظاهرا از مرمت‌های دوره قاجاری است. دو درِ نقره‌ای با کتیبه‌های مذهّب در شمال و جنوب آرامگاه قرار دارد. در جنوب قبر شیخ، مزار شیخ حیدر، پدر شاه اسماعیل اول، با صندوقچه‌ای چوبی و منبت‌کاری شده قرار گرفته و دو قبر دیگر در محوطه آرامگاه و جبهه شمالی قبر شیخ واقع شده است. قبری که به در شمالی نزدیک‌تر است گور شیخ ابراهیم، مشهور به شیخ شاه، نواده شیخ و قبر مجاور آرامگاه شیخ از آن صدرالدین موسی فرزند و جانشین اوست.

    fab6590b-152b-4814-b1d0-ce2615144b95.jpg

    [/HIDE-THANKS]
     

    ATENA_A

    کاربر نگاه دانلود
    کاربر نگاه دانلود
    عضویت
    2018/02/17
    ارسالی ها
    23,992
    امتیاز واکنش
    29,350
    امتیاز
    1,104
    [HIDE-THANKS]
    حرم خانه
    در ضلع شرقی شاه‌نشین قندیل خانه، دری نقره‌ای به راهرویی با سقف کوتاه باز می‌شود که کف آن با کاشی‌های خشتی دوره صفوی فرش شده است. طرفین راهرو دو قبر با سنگ مرمر وجود دارد. این راهرو از سمت شرقی به اتاقی مربع شکل با طاقی کوتاه می‌رسد که کاربرد آن مشخص نیست و قبری نیز در آنجا به چشم نمی‌خورد. در ضلع جنوبی این اتاق دری نسبتا کوتاه از چوب گردو وجود دارد که به شیوه لاکی با گل و پیچک و آب طلا تزیین شده، به راهروی کوتاه باز و به حرم خانه ختم می‌شود.

    حرم خانه فضایی است مربع شکل به اضلاع ده متر که یک گنبد ساده آجری نیم کره آن را پوشش داده است. این گنبد در ۱۳۳۶ به جای گنبد اصلی و به تقلید از آن ساخته شده است. عکس‌های زاره در ۱۳۱۵/۱۸۹۷ گنبد اصلی را سالم و پابرجا نشان می‌دهد. کاشیکاری و اجزای تزیینی گنبد اولیه بازسازی نشده و فقط زیر گنبد و دیوارهای حرم خانه با گچ اندود شده و حتی کتیبه ساقه داخلی گنبد همچنان باقی است که فقط بخش کمی از آن پابرجاست. نام حرم خانه شاید به آن دلیل باشد که نخست همسر شیخ صفی در آنجا دفن شده است؛ گرچه بعد‌ها تعدادی از مردان خاندان صفوی نیز در مجاورت وی آرمیده‌اند. در حال حاضر تعداد ده قبر در حرم خانه موجود است که به محارم و بزرگان خاندان صفوی تعلق دارد. به نوشته برخی منابع، شیخ صفی ده سال پیش از وفاتش این بنا را برای دفن همسر و دخترش و نیز همسر شیخ زاهد گیلانی در نظر گرفت و بر ساخت آن نیز نظارت داشت.

    شهیدگاه
    محوطه‌ای که امروزه در مشرق و شمال بنای چینی خانه واقع شده به حیاط و گورستان شهیدگاه معروف است. شهیدگاه در زمان صفویه فضای وسیع‌تری داشته، ولی در حال حاضر قسمتی از آن زیر خانه‌ها و مدرسه جدیدالاحداث شمال جنت‌سرا رفته است. در کاوش‌های باستان‌شناسی چند سال قبل، در جبهه غربی و جنوبی بیرون از مجموعه، قبور متعددی پیدا شد که به نظر می‌رسید در ادامه گورستان شهیدگاه باشند. شهیدگاه در اصل گورستان عمومی مجاور آستانه بوده، اما در ۹۱۵ قمری پس از غلبه شاه اسماعیل اول بر فرخ یسار شیروان شاه، اجساد سرداران شیخ حیدر که در جنگ‌های شیروان کشته شده بودند به این مکان منتقل و مدفون شد.
    c8b59031-5cd9-4461-a896-1810049cd596.jpg

    [/HIDE-THANKS]
     

    ATENA_A

    کاربر نگاه دانلود
    کاربر نگاه دانلود
    عضویت
    2018/02/17
    ارسالی ها
    23,992
    امتیاز واکنش
    29,350
    امتیاز
    1,104
    در میانه سبلان سربلند و كوه‌های تالش، شهری با قدمتی 6000 ساله دامن گسترانیده؛ اردبیل. شهری با گنجینه‌های فرهنگی و معنوی بسیار كه مجموعه خانقاه و بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی میان آنها چون گوهری بی‌همتا می‌درخشند.

    1958906_712.jpg


    این مجموعه مربوط به عهد صفویه است و در محل خانه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، جد اعلای خاندان صفوی و محل خانقاه وی ساخته شده و محل دفن وی است. البته غیر از شیخ صفی، جمعی از شاهزادگان و سلاطین صفوی و مشایخ و بزرگان و كشته‌شدگان جنگ‌های چالدران و شیروان نیز در این مجموعه به خاك سپرده شده‌اند. از این‌رو و به‌واسطه احترام به خاندانی كه مذهب تشیع را در ایران رسمیت بخشیدند، این مجموعه در تمام دوره‌های پس از صفویه نیز دارای احترام بوده و امكان ندارد كسی به اردبیل سفر كند و به دیدار این مكان معنوی -تاریخی كه معماری و تزئینات فاخری هم دارد، نرود.

    میراث‭ ‬جهان‭ ‬است‭ ‬اینجا‭ ‬

    از‭ ‬آنجا‭ ‬كه‭ ‬بنای‭ ‬بقعه‭ ‬شیخ‭ ‬صفی‭ ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬جاذبه‌های‭ ‬تاریخی‭ ‬و‭ ‬نوع‭ ‬معماری،‭ ‬دارای‭ ‬نمونه‌هایی‭ ‬از‭ ‬صنایع‭ ‬گوناگون‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬كاشیكاری،‭ ‬معرق‌كاری،‭ ‬خط‌نویسی،‭ ‬حجاری،‭ ‬نقره‌كاری‭ ‬و‭ ‬نقاشی‭ ‬هم‭ ‬است،‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬نمونه‭ ‬بارزی‭ ‬از‭ ‬هنر‭ ‬ایرانی‭ -‬اسلامی‭ ‬شناخته‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬خصوصیات‭ ‬و‭ ‬كسب‭ ‬معیارهای‭ ‬مورد‭ ‬نظر‭ ‬یونسكو،‭ ‬این‭ ‬مجموعه‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬2010‭ ‬به‭ ‬فهرست‭ ‬میراث‭ ‬جهانی‭ ‬راه‭ ‬یافت‭.‬

    عالی‭ ‬قاپو‭ ‬در‭ ‬اردبیل‭ ‬

    ورودی‭ ‬این‭ ‬مجموعه‭ ‬در‭ ‬سمت‭ ‬شرقی‭ ‬میدان‭ ‬عالی‭ ‬قاپوست‭. ‬در‭ ‬اینجا‭ ‬دو‭ ‬لنگه‭ ‬در‭ ‬چوبی‭ ‬رو‭ ‬به‭ ‬حیاط‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭. ‬این‭ ‬ورودی‭ ‬البته‭ ‬ورودی‭ ‬اصلی‭ ‬مجموعه‭ ‬نیست،‭ ‬سردر‭ ‬اصلی‭ ‬بقعه‭ ‬كه‭ ‬به‭ ‬نام‭ ‬عالی‌قاپو‭ ‬نامیده‭ ‬می‌شده،‭ ‬امروز‭ ‬در‭ ‬انبار‭ ‬بقعه‭ ‬نگهداری‭ ‬می‌شود‭. ‬این‭ ‬سردر‭ ‬اثری‭ ‬بسیار‭ ‬زیبا‭ ‬از‭ ‬كاشیكاری‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬به‭ ‬دست‭ ‬اسماعیل‭ ‬بن‭ ‬نقاش‭ ‬اردبیلی‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬1057‭ ‬قمری‭ ‬ساخته‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬با‭ ‬عبور‭ ‬از‭ ‬در‭ ‬چوبی،‭ ‬وارد‭ ‬حیاطی‭ ‬بزرگ‭ ‬و‭ ‬مستطیل‭ ‬شكل‭ ‬می‌شویم‭. ‬در‭ ‬دو‭ ‬طرف‭ ‬این‭ ‬حیاط‭ ‬دو‭ ‬حوض‭ ‬سنگی‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬اطراف‭ ‬حیاط‭ ‬دیوارهای‭ ‬آجری‭ ‬با‭ ‬طاق‭ ‬نما‭ ‬و‭ ‬تاقچه‌هایی‭ ‬آجری‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭.‬

    1958909_242.jpg


    ورود‭ ‬به‭ ‬صحن‭ ‬كوچك

    پس‭ ‬از‭ ‬عبور‭ ‬از‭ ‬حیاط،‭ ‬در‭ ‬سمت‭ ‬شرقی،‭ ‬یك‭ ‬سردر‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬كوچك‭ ‬با‭ ‬گچ‭ ‬و‭ ‬آجر‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭ ‬كه‭ ‬به‭ ‬راهرویی‭ ‬به‭ ‬ابعاد‭ ‬5/14‭ ‬در‭ ‬5/7‭ ‬متر‭ ‬باز‭ ‬می‌شود‭. ‬این‭ ‬سردر‭ ‬كوچك‭ ‬یادگار‭ ‬دوران‭ ‬قاجار‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬این‭ ‬صحن‭ ‬رواق‌ها‭ ‬و‭ ‬طاق‭ ‬نماهایی‭ ‬با‭ ‬گچبری‌های‭ ‬قاب‌بندی‭ ‬و‭ ‬لچكی‌های‭ ‬پوشیده‭ ‬از‭ ‬كاشی‌های‭ ‬معرق‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭.‬

    چله‭ ‬خانه‭ ‬یا‭ ‬قربانگاه‭ ‬

    در‭ ‬بخش‭ ‬جنوبی‭ ‬صحن‭ ‬كوچك،‭ ‬دری‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭ ‬كه‭ ‬شما‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬قدیمی‌ترین‭ ‬بخش‭ ‬این‭ ‬مجموعه‭ ‬می‌برد‭. ‬این‭ ‬بخش‭ ‬حیاطی‭ ‬است‭ ‬متروكه‭ ‬و‭ ‬مربع‭ ‬شكل‭ ‬كه‭ ‬بسیار‭ ‬آسیب‭ ‬دیده‭. ‬بقایای‭ ‬پلكانی‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬گوشه‭ ‬حیاط‭ ‬وجود‭ ‬دارد،‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ ‬چله‌خانه‭ ‬در‭ ‬گذشته‭ ‬دارای‭ ‬طبقه‭ ‬فوقانی‭ ‬بوده‭. ‬برخی‭ ‬معتقدند‭ ‬این‭ ‬بنا‭ ‬باید‭ ‬خانقاه‭ ‬خود‭ ‬شیخ‭ ‬صفی‭ ‬باشد‭. ‬از‭ ‬آنجا‭ ‬كه‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬دوره‭ ‬صفوی‭ ‬و‭ ‬ویرانی‭ ‬این‭ ‬مكان،‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬قربانگاه‭ ‬استفاده‭ ‬می‌شده،‭ ‬به‭ ‬نام‭ ‬قربانگاه‭ ‬نیز‭ ‬نامیده‭ ‬می‌شود‭.
     

    برخی موضوعات مشابه

    بالا