- عضویت
- 2015/08/27
- ارسالی ها
- 807
- امتیاز واکنش
- 14,850
- امتیاز
- 671
با بیماران اسکیزوفرنی چگونه رفتار کنیم؟
بررسیهای انجام شده ازسوی سازمان بهداشت جهانی حاکی از این است که حدود ۲۶ میلیون نفر در سراسر جهان به اسکیزوفرنی مبتلا هستند.
کارشناسان معتقدند، امکان ابتلاء به این بیماری تقریباً در تمامی طول عمر انسان وجود دارد، ولی شایعترین سن ابتلاء۱۵ تا ۳۰ سالگی است، اسکیزوفرنی یک اختلال پیچیده و مزمن مغزی است که همه ابعاد زندگی روزمره بیماران را تحت تأثیر قرار میدهد.
آنان همچنین میگویند،مبتلایان به بیماری اسکیزوفرنی غالباً نیاز به خدمات مستمر روانپزشکی دارند، به طوری که بر اساس آمار حدود نیمی از تختهای بخشهای روانپزشکی بیمارستانها توسط این بیماران اشغال میشود.
تاریخچه بیماری اسکیزو فرنی
اسکیزوفرنی برای اولین بار به شکل رسمی توسط روانپزشکی بلژیکی بهنام «بندیکت مورل» شرح داده شد و او این بیماری را جنون زودرس نامید. بعدها «امیلکرپلین» که یک روانپزشک آلمانی بود، اصطلاح «جنون جوانی» را برای گروهی از بیماریهایی بهکار برد که در نوجوانی شروع و به زوال عقل، ختم میشود. «یوگن بلویلر» روانپزشک سوئیسی اصطلاح «اسکیزوفرنی» را برای اولین بار مطرح کرد و اذعان داشت هیچ علامت یا نشانهای پانوگنومیک بیماری نیست، بلکه گروهی از یافتههای مشخص نشاندهنده تشخیص بیماری اسکیزو فرنی است.
اسکیزو فرنی و نشانههای آن
دکتر علی پور محمدی ـ متخصص بیماریهای مغز واعصاب در مورد اسکیزو فرنی و نشانههای آن، به گزارشگر روزنامه اطلاعات میگوید: اسکیزو فرنی نوعی اختلال روانی است که فرد قابلیت تمیز دادن افکار، ایدهها و تصورات خودش با واقعیت را ندارد. این بیماری اختلال فکر و خُلق ناآرام را به همراه دارد که معمولا به صورت دشواری در حفظ، تمرکز و تشکیل مفاهیم، خود را نشان میدهد. میزان بروز سالانه اسکیزوفرنیا ۳ در ۱۰ هزار و میزان شیوع نقطهای آن در حدود ۴ در ۱۰۰۰ نفر جمعیت است که بر این اساس در ایران سالانه ۲۰ هزار نوجوان و جوان به این بیماری مبتلا میشوند و هماکنون بیش از ۲۵۰هزار نفر از جمعیت ایران مبتلا به اسکیزوفرنیا هستندو حدود یک ـ پنجم بیماران در هر لحظه نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند.
وی با بیان این مطلب که اسکیزوفرنی میتواند به برداشتها و عقاید نادرست منجر شود، میافزاید: در این بیماری فرد ممکن است صداهایی را بشنود یا فکرکند که دیگران میتوانند فکر او را بخوانند و یا افکار او را کنترل کنند.
این استاد یار دانشگاه علوم پزشکی تهران یاد آوری میکند: اسکیزوفرنی نوعی اختلال شدید است که بر کل شخصیت بیمار تاثیر میگذارد، با این حال همه نشانههای آن را میتوان با درمان کنترل کرد. برخی از مبتلایان به اسکیزوفرنی برای کنترل نشانههای بیماری خود، باید همیشه دارو مصرف کنند، برخی دیگر برای دوره محدودتری نیاز به دارو دارند وبالاخره عدهای که بیماری شان در پی استرسهای حاد مانند بیماریهای جسمی و یا زایمان شروع شده، ممکن است طی مدت زمان کوتاهی بهبود کامل بالینی پیدا کنند.
علایم مثبت و منفی اسکیزو فرنی
دکتر پور محمدی در مورد عوارض اسکیزوفرنی میگوید: علایم این بیماری عبارتند از در خود فرورفتگی، دوگانگی در تفکر و تصمیم گیری، کم شدن یا نبودن عواطف و احساسات و اختلال در تفکر، علایم مثبت بیماری به این صورت است که بیمار در تفکر، ادراکات و حواس پنجگانه خود، دچار اختلال میشود. این اختلال به صورت توهم بروز پیدا میکند و خود را به صورت توهمهای شنوایی و بینایی نشان میدهد، مثلا بیمار صداهایی میشنود که به او دستور میدهد کاری را انجام دهد یا افراد یا اشیایی را میبیند که وجود خارجی ندارند.
اختلال در تفکر فرد باعث درهم ریختگی ذهن و تداعیها و علاوه بر آن منجر به بی ربط گویی میشود.
هذیان (وجود اختلال در محتوای تفکر) نیز از دیگر علایم مثبت بیماری اسکیزوفرنی است که باورهای غلط را در فرد به وجود میآورد و به صورت احساس بدبینی و گزند و آسیب، بروز پیدا میکند.
در این حالت فرد تصور میکند کسانی با او دشمنی دارند و میخواهند به او صدمه بزنند و یا تصور میکند اعضای خانواده یا اطرافیانش میخواهند او را مسموم کنند یا بکشند.
انواع دیگری از هذیانها هم وجود دارد که بیمار خود را آدم مهم و بزرگی میداند یا هذیان کنترل، که در این حالت بیمار اسکیزوفرنی تصور میکند فرد یا افرادی او را کنترل میکنند، افکارش دست خودش نیست یا میتواند افکار دیگران را بخواند و در ذهن دیگران تاثیر بگذارد.
هذیان دیگری نیز وجود دارد که بیمار فکر میکند از کرات دیگر با او ارتباط دارند. از جمله علایم بیماری میتوان به اختلال در عواطف اشاره کرد به گونهای که یا عواطف در فرد کند میشود یا از بین میرود و به نیازهای خود و عزیزانش مانند فرزند و همسرش اهمیتی نمیدهد یا احساسات دگرکشی پیدا میکند. نبود عملکرد نیز از دیگر علایم منفی بروز اسکیزوفرنی است.
در این وضعیت فرد به بهداشت لباس و نوع غذای خود اهمیت نمیدهد و اگر محصل است به یک باره یا تدریجی و در زمان کوتــاه، دچار تنبــلی و بی توجهی به درسهایش میشود و یا در عملکرد شغلی خود دچار مشکل میشود. اما نکته مهمی که نباید از نظر دور داشت، این است که به مرور زمان علایم مثبت در بیمار از میان میرود و علایم منفی افزایش مییابد، یعنی کم کم بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی از یک آدم پرخاشگر و هذیان گوی عصبی، به یک آدم گوشه گیر و عزلت نشین تبدیل میشود.
علت بیماری
دکتر پور محمدی در مورد علت ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی میافزاید: این بیماری بهدنبال اختلال در عملکرد یک سیستم به وجود میآید که دستگاه عصبی مرکزی و به ویژه مغز است، گرچه تاکنون علت دقیق و چگونگی این تغییرات کاملاً روشن نشده و در توجیه و تفسیر علل این تغییرات، دلایل مختلفی بر اساس دیدگاههای متفاوت ابراز شده است. اما آن چه که مورد توافق عمومی است، این است که این اختلال در افراد مستعد و تحت تاثیر عوامل مختلف زیستی، روانی و اجتماعی رخ میدهد. از عوامل زیستی میتوان از ژنتیک، توارث، اختلالات ساختاری مغز،عفونتها، سوء تغذیه، بیماریهای دوران بارداری مادر، صدمات زایمانی،حوادث و ضربههای مغزی،تغییرات ناقلهای عصبی شیمیایی، هورمونها و نظایر آنها نام برد.البته حوادث دردناک، استرسهای زندگی، خانواده نابسامان، شرایط محیطی، فقر و بیکاری هم در ایجاد این بیماری دخیل هستند.
ژنتیک و توارث
اسکیزوفرنی در کسانی بیشتر دیده میشود که در بستگان درجه یک آنان یعنی برادر، خواهر، پدر و مادر بیماری مشابه وجود داشته باشد، اما این به معنی ابتلاء صددرصد کسی که با فرد مبتلا رابـ ـطه خونی(نسبی) دارد، نیست.
صدمات زایمانی: صدمات زایمانی مانند فشار بر سر به هنگام زایمان (استفاده از فورسپس برای انجام زایمان)، طولانی شدن مدت زایمان، کم خونی مغز نوزاد و اختلال تنفسی بعد از زایمان که مغز نوزاد را با کمبود اکسیژن مواجه میسازد. از دیگر عوامل مهم آسیبپذیری است.
عفونتهای دوران حاملگی: ابتلاء زن باردار به برخی از عفونتهای ویروسی، میتواند جنین را در آینده مستعد ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی کند.
سوء تغذیه: تغذیه نامناسب و ناکافی در ماههای اول حاملگی، میتواند آسیبهای جبران ناپذیری به اعصاب جنین وارد آورد و او را مستعد بیماری کند.
فشارهای روحی: عواملی که پیش از این ذکر شد، فرد را مستعد بیماری میسازد و فشارهای روانی نیز شروع بیماری را تسهیل میکند.
دکتر پورمحمدی در پاسخ به این پرسش که اسکیزوفرنی در چه سنی بروز میکند، یادآور میشود: این بیماری اغلب از دوران نوجوانی و ابتدای جوانی شروع میشود و فرد را در بارورترین سالهای زندگی مبتلا میکند که مانع از تحصیل، ازدواج، اشتغال و آموزش مهارتهای اجتماعی او میشود.
بیماران خطرناک نیستند
دکتر پور محمدی با اشاره به این مطلب که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولاً خطرناک نیستند، میگوید: درمیان خشونتها و جنایاتی که درجامعه دیده میشود، تعداد بسیار اندکی از آنها مربوط به بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی است. برخیاز علائم بیماری یاد شده همراه با احساس خشونت است، مانند زمانی که بیمار بهصورت توهمی خودرا درمعرض آزار واذیت تصور میکند. زمانی که این بیماران به مواد مخـ ـدر اعتیاد پیدا کنند، احتمال انجام اعمال خشونتآمیز توسط آنان افزایش مییابد. اگر خشونتی ویا جنایتی هم صورت بگیرد، بیشتر احتمال دارد که متوجه افراد خانواده شود و اغلب در محیط خانه صورت میگیرد.احتمال پیدایش خشونت در میان بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی ـ مثلاً در بخشهای بیمارستانی ـ اندک است، ولی دربین آنان اقدام برای خودکشی نسبت به سایر افراد جامعه خیلی بیشتر است. درحدود ۱۰درصد از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی و بهویژه مردان جوان، بهعلت خودکشی فوت میکنند. خیلی سخت است پیشبینی کرد کدامیک از بیماران مبتلا به جنون جوانی احتمالاً خودکشی میکنند.
درمان اسکیزو فرنی
دکتر علی حسینی ـ روانپزشک در مورد نقش عوامل محیطی دربروز بیماری اسکیزو فرنی به گزارشگر روزنامه اطلاعات میگوید: طول دوره درمان در اسکیزوفرنیها بسته به زمان مراجعه در هر مرحله از بیماری، متفاوت است و برای مداوای این بیماران از روش هایی مانند درمان دارویی،رفتار درمانی، شناخت درمانی و کار درمانی نیز استفاده میشود.
وی با بیان این مطلب که بیمار اسکیزوفرنی محکوم به اختلال کارکرد سیستم عصبی تا پایان عمر نیست میافزاید: در مواردی پزشک با آغاز درمان به مرور ضمن بهبود فرد، میزان داروهای او را کاهش میدهد و در مواردی حذف میکند.
این روانپزشک با اشاره به اینکه بیماری اسکیزوفرنی مزمن است و مراجعه دیرهنگام به روانپزشک احتمال بهبودی را کاهش میدهد، یادآوری میکند: خانوادهها به محض مشاهده هر گونه اختلالهای روانی غیرمعمول در رفتارهای نوجوانان، باید آنان را نزد روانپزشک ببرند.
وی با بیان این مطلب که متاسفانه گاهی دیده میشود بعضی از همکاران، شیوه درمانی همکاران دیگررا زیر سوال میبرند، میگوید: بیماران اسکیزوفرنی دچار توهم و بدبینیهای زیادی هستند از این رو روانپزشکان نباید کاری کنند که برای بیمار مسجل شود پزشک معالج در حق او کوتاهی کرده است. زیرا این مساله باعث میشود بیمار اعتمادش رانسبت به پزشکان از دست بدهد و از ادامه درمان، صرف نظر کند.
کاهش موارد عود بیماری
دکتر حسینی میافزاید: یکی از مهمترین نتایج درمانهای مرتب و مستمر روانی اجتماعی، این است که بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی دقیقتر و مرتبتر داروهای خود را مصرف کنند و درنتیجه موارد عود بحرانهای بیماری و بستریشدن آنان کمتر شود. یک درمانگر زمانی خیلی بهتر به درمان بیماران روانی و به ویژه اسکیزوفرنی نایل میشود که شرایط زندگی بیمار را بهتر و دقیقتر درک کند و برنامههای درمانی را بیشتر در تناسب و تطابق با زندگی وی طراحی و اجرا کند و از اینرو برنامههای آموزشی فردی یا در گروههای کوچک درزمینه اختلالات، علائم بیماری و مسائلی که بیماران ممکن است تجربهکنند و ازهمه مهمتر ادامه دادن دقیق برنامه درمانی، بسیار لازم است. این روانپزشک در مورد مهارتهای کنار آمدن با بیماران اسکیزو فرنی میافزاید: بیمارانی که به اسکیزوفرنی مبتلا شدهاند، میتوانند نقش مهمی در انجام موفقیتآمیز اقدامات درمانی خود داشته باشند. زمانی که آنان با حقایق لازم دربارة بیماری خود آشنا شوند و از مراحل مختلف درمان آگاهی مییابند، بهتر میتوانند تصمیمگیریهای خردمندانه و درستی در زمینه مراقبت از خویش داشته باشند. اگر به آنان علائم و نشانههای عودبیماری بهخوبی آموزش داده شود و به آنان متذکر شوند که در این زمان چه کارهایی باید انجام دهند، بیماران بهخوبی میتوانند از عود بیماری پیشگیری کنند. همینطور میتوان به بیماران این مهارت را آموزش داد در شرایطی که علائم و نشانههای مستمر و دیرپایی وجود داشته باشند، آنان بتوانند دراین شرایط خود را سرپا و مرتب نگه دارند.
راهکارهای توصیه شده روانپزشکان
روانپزشکان برای کمک به مداوای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، توصیههایی به شرح زیر دارند:
ـ به شخص مبتلا کمک کنید بیماری خود را بپذیرد.
- با کم شدن و قطع افکار هذیانی، بیمار قادر به فراگیری آموزشهای مورد نیاز است. به همین منظور، بهتر است اعضاء خانواده آموزشهای لازم را فرا گیرند و در زمانهای مناسب، اطلاعات مربوط به بیماری را با حوصله به بیمار منتقل کنند.
ـ در شخص بیمار امیدواری ایجاد کنید.
یادآوری اثرات درمان، پاک شدن علایم بیماری و افزایش کارایی و بهبود روابط اجتماعی که در پی درمان در فرد مبتلا ایجاد میشود، از مواردی است که میتواند بیمار را به ادامه درمان امیدوار کند.
ـ بیمار را به ثبت علایم بیماری و عوارض دارویی تشویق کنید.
بیمار را تشویق وکمک کنید هر گونه تغییری را که در روحیه خود احساس میکند، بنویسد. از او بخواهید اگر مصرف یک دارو سبب بروز علائم ناراحت کننده میشود، این علائم را ثبت کند.
این توجه باعث میشود بیمار نسبت به بیماری خود آگاهی بیشتری بهدست آورد و سعی کند آنها را با خانواده و پزشک معالج خود، در میان گذارد.
ـ بیمار را به تنظیم برنامه تشویق کنید.
بیمار را برای تدوین واجرای یک برنامه سبک روزانه و منظم تشویق کنید. انجام این کار مانع از تغییرات زیاد و غیرقابل پیش بینی در برنامه روزانه میشود. موفقیت در تنظیم و اجرای برنامه به منظم شدن ساعات خواب و بیداری بیمار کمک میکند و علاوه بر آن سبب میشود بیمار در سایر فعالیتها مانند خرید مایحتاج خانه، کارهای منزل، تنظیم اوقات فراغت و تفریح، مشارکت فعال تری داشته باشد.
ـ بیمار را به مصرف منظم داروهایش تشویق و برمصرف آن، نظارت کنید.
افزایش آگاهی شخص از بیماری خود، همکاری او را برای مصرف منظم داروها بیشتر خواهد کرد. ضمن تشویق بیمار به مصرف منظم داروها، از دور و نزدیک (بسته به میزان همکاری بیمار) بر چگونگی مصرف داروها توسط بیمار نظارت کنید.
ـ به بیمار برای شرکت در فعالیتهای تفریحی و اجتماعی مناسب کمک کنید.
گردش در پارک نزدیک منزل، شرکت در جلسات مذهبی و اعیاد، شرکت در جلسات آموزشی مربوط به بیماری و شرکت در میهمانیهای خانوادگی، از جمله این موارد است.
ـ در اجرای برنامههای تنظیم شده ثابت قدم باشید.
برای این منظور وظایف را میان سایر اعضاء خانواده تقسیم کنید و پیگیر باشید که وظایف یاد شده به موقع و به نحو مطلوب انجام شود.
ـ با بیمار صحبت کنید.
با بیمار آهسته، شمرده شمرده و با صدا و لحنی آرام صحبت کنید و بکوشید جملات کوتاه بهکار ببرید. از انتقاد و سخنان کنایهآمیز خودداری کنید.
ـ رفتارهای مثبت را تقویت کنید.
بیمار را برای رفتارهای مثبت وی، هر چند هم کوچک باشند، تشویق کنید و در انجام کارهای دشوار با وی مشارکت داشته باشید.
بیتا مهدوی
بررسیهای انجام شده ازسوی سازمان بهداشت جهانی حاکی از این است که حدود ۲۶ میلیون نفر در سراسر جهان به اسکیزوفرنی مبتلا هستند.
کارشناسان معتقدند، امکان ابتلاء به این بیماری تقریباً در تمامی طول عمر انسان وجود دارد، ولی شایعترین سن ابتلاء۱۵ تا ۳۰ سالگی است، اسکیزوفرنی یک اختلال پیچیده و مزمن مغزی است که همه ابعاد زندگی روزمره بیماران را تحت تأثیر قرار میدهد.
آنان همچنین میگویند،مبتلایان به بیماری اسکیزوفرنی غالباً نیاز به خدمات مستمر روانپزشکی دارند، به طوری که بر اساس آمار حدود نیمی از تختهای بخشهای روانپزشکی بیمارستانها توسط این بیماران اشغال میشود.
تاریخچه بیماری اسکیزو فرنی
اسکیزوفرنی برای اولین بار به شکل رسمی توسط روانپزشکی بلژیکی بهنام «بندیکت مورل» شرح داده شد و او این بیماری را جنون زودرس نامید. بعدها «امیلکرپلین» که یک روانپزشک آلمانی بود، اصطلاح «جنون جوانی» را برای گروهی از بیماریهایی بهکار برد که در نوجوانی شروع و به زوال عقل، ختم میشود. «یوگن بلویلر» روانپزشک سوئیسی اصطلاح «اسکیزوفرنی» را برای اولین بار مطرح کرد و اذعان داشت هیچ علامت یا نشانهای پانوگنومیک بیماری نیست، بلکه گروهی از یافتههای مشخص نشاندهنده تشخیص بیماری اسکیزو فرنی است.
اسکیزو فرنی و نشانههای آن
دکتر علی پور محمدی ـ متخصص بیماریهای مغز واعصاب در مورد اسکیزو فرنی و نشانههای آن، به گزارشگر روزنامه اطلاعات میگوید: اسکیزو فرنی نوعی اختلال روانی است که فرد قابلیت تمیز دادن افکار، ایدهها و تصورات خودش با واقعیت را ندارد. این بیماری اختلال فکر و خُلق ناآرام را به همراه دارد که معمولا به صورت دشواری در حفظ، تمرکز و تشکیل مفاهیم، خود را نشان میدهد. میزان بروز سالانه اسکیزوفرنیا ۳ در ۱۰ هزار و میزان شیوع نقطهای آن در حدود ۴ در ۱۰۰۰ نفر جمعیت است که بر این اساس در ایران سالانه ۲۰ هزار نوجوان و جوان به این بیماری مبتلا میشوند و هماکنون بیش از ۲۵۰هزار نفر از جمعیت ایران مبتلا به اسکیزوفرنیا هستندو حدود یک ـ پنجم بیماران در هر لحظه نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند.
وی با بیان این مطلب که اسکیزوفرنی میتواند به برداشتها و عقاید نادرست منجر شود، میافزاید: در این بیماری فرد ممکن است صداهایی را بشنود یا فکرکند که دیگران میتوانند فکر او را بخوانند و یا افکار او را کنترل کنند.
این استاد یار دانشگاه علوم پزشکی تهران یاد آوری میکند: اسکیزوفرنی نوعی اختلال شدید است که بر کل شخصیت بیمار تاثیر میگذارد، با این حال همه نشانههای آن را میتوان با درمان کنترل کرد. برخی از مبتلایان به اسکیزوفرنی برای کنترل نشانههای بیماری خود، باید همیشه دارو مصرف کنند، برخی دیگر برای دوره محدودتری نیاز به دارو دارند وبالاخره عدهای که بیماری شان در پی استرسهای حاد مانند بیماریهای جسمی و یا زایمان شروع شده، ممکن است طی مدت زمان کوتاهی بهبود کامل بالینی پیدا کنند.
علایم مثبت و منفی اسکیزو فرنی
دکتر پور محمدی در مورد عوارض اسکیزوفرنی میگوید: علایم این بیماری عبارتند از در خود فرورفتگی، دوگانگی در تفکر و تصمیم گیری، کم شدن یا نبودن عواطف و احساسات و اختلال در تفکر، علایم مثبت بیماری به این صورت است که بیمار در تفکر، ادراکات و حواس پنجگانه خود، دچار اختلال میشود. این اختلال به صورت توهم بروز پیدا میکند و خود را به صورت توهمهای شنوایی و بینایی نشان میدهد، مثلا بیمار صداهایی میشنود که به او دستور میدهد کاری را انجام دهد یا افراد یا اشیایی را میبیند که وجود خارجی ندارند.
اختلال در تفکر فرد باعث درهم ریختگی ذهن و تداعیها و علاوه بر آن منجر به بی ربط گویی میشود.
هذیان (وجود اختلال در محتوای تفکر) نیز از دیگر علایم مثبت بیماری اسکیزوفرنی است که باورهای غلط را در فرد به وجود میآورد و به صورت احساس بدبینی و گزند و آسیب، بروز پیدا میکند.
در این حالت فرد تصور میکند کسانی با او دشمنی دارند و میخواهند به او صدمه بزنند و یا تصور میکند اعضای خانواده یا اطرافیانش میخواهند او را مسموم کنند یا بکشند.
انواع دیگری از هذیانها هم وجود دارد که بیمار خود را آدم مهم و بزرگی میداند یا هذیان کنترل، که در این حالت بیمار اسکیزوفرنی تصور میکند فرد یا افرادی او را کنترل میکنند، افکارش دست خودش نیست یا میتواند افکار دیگران را بخواند و در ذهن دیگران تاثیر بگذارد.
هذیان دیگری نیز وجود دارد که بیمار فکر میکند از کرات دیگر با او ارتباط دارند. از جمله علایم بیماری میتوان به اختلال در عواطف اشاره کرد به گونهای که یا عواطف در فرد کند میشود یا از بین میرود و به نیازهای خود و عزیزانش مانند فرزند و همسرش اهمیتی نمیدهد یا احساسات دگرکشی پیدا میکند. نبود عملکرد نیز از دیگر علایم منفی بروز اسکیزوفرنی است.
در این وضعیت فرد به بهداشت لباس و نوع غذای خود اهمیت نمیدهد و اگر محصل است به یک باره یا تدریجی و در زمان کوتــاه، دچار تنبــلی و بی توجهی به درسهایش میشود و یا در عملکرد شغلی خود دچار مشکل میشود. اما نکته مهمی که نباید از نظر دور داشت، این است که به مرور زمان علایم مثبت در بیمار از میان میرود و علایم منفی افزایش مییابد، یعنی کم کم بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی از یک آدم پرخاشگر و هذیان گوی عصبی، به یک آدم گوشه گیر و عزلت نشین تبدیل میشود.
علت بیماری
دکتر پور محمدی در مورد علت ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی میافزاید: این بیماری بهدنبال اختلال در عملکرد یک سیستم به وجود میآید که دستگاه عصبی مرکزی و به ویژه مغز است، گرچه تاکنون علت دقیق و چگونگی این تغییرات کاملاً روشن نشده و در توجیه و تفسیر علل این تغییرات، دلایل مختلفی بر اساس دیدگاههای متفاوت ابراز شده است. اما آن چه که مورد توافق عمومی است، این است که این اختلال در افراد مستعد و تحت تاثیر عوامل مختلف زیستی، روانی و اجتماعی رخ میدهد. از عوامل زیستی میتوان از ژنتیک، توارث، اختلالات ساختاری مغز،عفونتها، سوء تغذیه، بیماریهای دوران بارداری مادر، صدمات زایمانی،حوادث و ضربههای مغزی،تغییرات ناقلهای عصبی شیمیایی، هورمونها و نظایر آنها نام برد.البته حوادث دردناک، استرسهای زندگی، خانواده نابسامان، شرایط محیطی، فقر و بیکاری هم در ایجاد این بیماری دخیل هستند.
ژنتیک و توارث
اسکیزوفرنی در کسانی بیشتر دیده میشود که در بستگان درجه یک آنان یعنی برادر، خواهر، پدر و مادر بیماری مشابه وجود داشته باشد، اما این به معنی ابتلاء صددرصد کسی که با فرد مبتلا رابـ ـطه خونی(نسبی) دارد، نیست.
صدمات زایمانی: صدمات زایمانی مانند فشار بر سر به هنگام زایمان (استفاده از فورسپس برای انجام زایمان)، طولانی شدن مدت زایمان، کم خونی مغز نوزاد و اختلال تنفسی بعد از زایمان که مغز نوزاد را با کمبود اکسیژن مواجه میسازد. از دیگر عوامل مهم آسیبپذیری است.
عفونتهای دوران حاملگی: ابتلاء زن باردار به برخی از عفونتهای ویروسی، میتواند جنین را در آینده مستعد ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی کند.
سوء تغذیه: تغذیه نامناسب و ناکافی در ماههای اول حاملگی، میتواند آسیبهای جبران ناپذیری به اعصاب جنین وارد آورد و او را مستعد بیماری کند.
فشارهای روحی: عواملی که پیش از این ذکر شد، فرد را مستعد بیماری میسازد و فشارهای روانی نیز شروع بیماری را تسهیل میکند.
دکتر پورمحمدی در پاسخ به این پرسش که اسکیزوفرنی در چه سنی بروز میکند، یادآور میشود: این بیماری اغلب از دوران نوجوانی و ابتدای جوانی شروع میشود و فرد را در بارورترین سالهای زندگی مبتلا میکند که مانع از تحصیل، ازدواج، اشتغال و آموزش مهارتهای اجتماعی او میشود.
بیماران خطرناک نیستند
دکتر پور محمدی با اشاره به این مطلب که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولاً خطرناک نیستند، میگوید: درمیان خشونتها و جنایاتی که درجامعه دیده میشود، تعداد بسیار اندکی از آنها مربوط به بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی است. برخیاز علائم بیماری یاد شده همراه با احساس خشونت است، مانند زمانی که بیمار بهصورت توهمی خودرا درمعرض آزار واذیت تصور میکند. زمانی که این بیماران به مواد مخـ ـدر اعتیاد پیدا کنند، احتمال انجام اعمال خشونتآمیز توسط آنان افزایش مییابد. اگر خشونتی ویا جنایتی هم صورت بگیرد، بیشتر احتمال دارد که متوجه افراد خانواده شود و اغلب در محیط خانه صورت میگیرد.احتمال پیدایش خشونت در میان بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی ـ مثلاً در بخشهای بیمارستانی ـ اندک است، ولی دربین آنان اقدام برای خودکشی نسبت به سایر افراد جامعه خیلی بیشتر است. درحدود ۱۰درصد از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی و بهویژه مردان جوان، بهعلت خودکشی فوت میکنند. خیلی سخت است پیشبینی کرد کدامیک از بیماران مبتلا به جنون جوانی احتمالاً خودکشی میکنند.
درمان اسکیزو فرنی
دکتر علی حسینی ـ روانپزشک در مورد نقش عوامل محیطی دربروز بیماری اسکیزو فرنی به گزارشگر روزنامه اطلاعات میگوید: طول دوره درمان در اسکیزوفرنیها بسته به زمان مراجعه در هر مرحله از بیماری، متفاوت است و برای مداوای این بیماران از روش هایی مانند درمان دارویی،رفتار درمانی، شناخت درمانی و کار درمانی نیز استفاده میشود.
وی با بیان این مطلب که بیمار اسکیزوفرنی محکوم به اختلال کارکرد سیستم عصبی تا پایان عمر نیست میافزاید: در مواردی پزشک با آغاز درمان به مرور ضمن بهبود فرد، میزان داروهای او را کاهش میدهد و در مواردی حذف میکند.
این روانپزشک با اشاره به اینکه بیماری اسکیزوفرنی مزمن است و مراجعه دیرهنگام به روانپزشک احتمال بهبودی را کاهش میدهد، یادآوری میکند: خانوادهها به محض مشاهده هر گونه اختلالهای روانی غیرمعمول در رفتارهای نوجوانان، باید آنان را نزد روانپزشک ببرند.
وی با بیان این مطلب که متاسفانه گاهی دیده میشود بعضی از همکاران، شیوه درمانی همکاران دیگررا زیر سوال میبرند، میگوید: بیماران اسکیزوفرنی دچار توهم و بدبینیهای زیادی هستند از این رو روانپزشکان نباید کاری کنند که برای بیمار مسجل شود پزشک معالج در حق او کوتاهی کرده است. زیرا این مساله باعث میشود بیمار اعتمادش رانسبت به پزشکان از دست بدهد و از ادامه درمان، صرف نظر کند.
کاهش موارد عود بیماری
دکتر حسینی میافزاید: یکی از مهمترین نتایج درمانهای مرتب و مستمر روانی اجتماعی، این است که بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی دقیقتر و مرتبتر داروهای خود را مصرف کنند و درنتیجه موارد عود بحرانهای بیماری و بستریشدن آنان کمتر شود. یک درمانگر زمانی خیلی بهتر به درمان بیماران روانی و به ویژه اسکیزوفرنی نایل میشود که شرایط زندگی بیمار را بهتر و دقیقتر درک کند و برنامههای درمانی را بیشتر در تناسب و تطابق با زندگی وی طراحی و اجرا کند و از اینرو برنامههای آموزشی فردی یا در گروههای کوچک درزمینه اختلالات، علائم بیماری و مسائلی که بیماران ممکن است تجربهکنند و ازهمه مهمتر ادامه دادن دقیق برنامه درمانی، بسیار لازم است. این روانپزشک در مورد مهارتهای کنار آمدن با بیماران اسکیزو فرنی میافزاید: بیمارانی که به اسکیزوفرنی مبتلا شدهاند، میتوانند نقش مهمی در انجام موفقیتآمیز اقدامات درمانی خود داشته باشند. زمانی که آنان با حقایق لازم دربارة بیماری خود آشنا شوند و از مراحل مختلف درمان آگاهی مییابند، بهتر میتوانند تصمیمگیریهای خردمندانه و درستی در زمینه مراقبت از خویش داشته باشند. اگر به آنان علائم و نشانههای عودبیماری بهخوبی آموزش داده شود و به آنان متذکر شوند که در این زمان چه کارهایی باید انجام دهند، بیماران بهخوبی میتوانند از عود بیماری پیشگیری کنند. همینطور میتوان به بیماران این مهارت را آموزش داد در شرایطی که علائم و نشانههای مستمر و دیرپایی وجود داشته باشند، آنان بتوانند دراین شرایط خود را سرپا و مرتب نگه دارند.
راهکارهای توصیه شده روانپزشکان
روانپزشکان برای کمک به مداوای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، توصیههایی به شرح زیر دارند:
ـ به شخص مبتلا کمک کنید بیماری خود را بپذیرد.
- با کم شدن و قطع افکار هذیانی، بیمار قادر به فراگیری آموزشهای مورد نیاز است. به همین منظور، بهتر است اعضاء خانواده آموزشهای لازم را فرا گیرند و در زمانهای مناسب، اطلاعات مربوط به بیماری را با حوصله به بیمار منتقل کنند.
ـ در شخص بیمار امیدواری ایجاد کنید.
یادآوری اثرات درمان، پاک شدن علایم بیماری و افزایش کارایی و بهبود روابط اجتماعی که در پی درمان در فرد مبتلا ایجاد میشود، از مواردی است که میتواند بیمار را به ادامه درمان امیدوار کند.
ـ بیمار را به ثبت علایم بیماری و عوارض دارویی تشویق کنید.
بیمار را تشویق وکمک کنید هر گونه تغییری را که در روحیه خود احساس میکند، بنویسد. از او بخواهید اگر مصرف یک دارو سبب بروز علائم ناراحت کننده میشود، این علائم را ثبت کند.
این توجه باعث میشود بیمار نسبت به بیماری خود آگاهی بیشتری بهدست آورد و سعی کند آنها را با خانواده و پزشک معالج خود، در میان گذارد.
ـ بیمار را به تنظیم برنامه تشویق کنید.
بیمار را برای تدوین واجرای یک برنامه سبک روزانه و منظم تشویق کنید. انجام این کار مانع از تغییرات زیاد و غیرقابل پیش بینی در برنامه روزانه میشود. موفقیت در تنظیم و اجرای برنامه به منظم شدن ساعات خواب و بیداری بیمار کمک میکند و علاوه بر آن سبب میشود بیمار در سایر فعالیتها مانند خرید مایحتاج خانه، کارهای منزل، تنظیم اوقات فراغت و تفریح، مشارکت فعال تری داشته باشد.
ـ بیمار را به مصرف منظم داروهایش تشویق و برمصرف آن، نظارت کنید.
افزایش آگاهی شخص از بیماری خود، همکاری او را برای مصرف منظم داروها بیشتر خواهد کرد. ضمن تشویق بیمار به مصرف منظم داروها، از دور و نزدیک (بسته به میزان همکاری بیمار) بر چگونگی مصرف داروها توسط بیمار نظارت کنید.
ـ به بیمار برای شرکت در فعالیتهای تفریحی و اجتماعی مناسب کمک کنید.
گردش در پارک نزدیک منزل، شرکت در جلسات مذهبی و اعیاد، شرکت در جلسات آموزشی مربوط به بیماری و شرکت در میهمانیهای خانوادگی، از جمله این موارد است.
ـ در اجرای برنامههای تنظیم شده ثابت قدم باشید.
برای این منظور وظایف را میان سایر اعضاء خانواده تقسیم کنید و پیگیر باشید که وظایف یاد شده به موقع و به نحو مطلوب انجام شود.
ـ با بیمار صحبت کنید.
با بیمار آهسته، شمرده شمرده و با صدا و لحنی آرام صحبت کنید و بکوشید جملات کوتاه بهکار ببرید. از انتقاد و سخنان کنایهآمیز خودداری کنید.
ـ رفتارهای مثبت را تقویت کنید.
بیمار را برای رفتارهای مثبت وی، هر چند هم کوچک باشند، تشویق کنید و در انجام کارهای دشوار با وی مشارکت داشته باشید.
بیتا مهدوی