فاطمه پاشائی
کاربر نگاه دانلود
- عضویت
- 2016/07/11
- ارسالی ها
- 5,628
- امتیاز واکنش
- 29,590
- امتیاز
- 1,000
باستان شناسی هنر یونان
موقعیت جغرافیایی یونان :
کشور یونان در جنوب شرقی اروپا ودر جنوب شبه جزیره بالکان قراردارد.یونان از شرق به قاره آسیا وترکیه - از شمال به کشورهای آلبانی،مقدونیه،وبلغارستان – ازجنوب شرقی به دریای اژه و از جنوب غربی به دریای ایونی وصل می شود .ودر جنوب آن مجمع الجزایر سیکلاوی ، جزیره کرت وپلوپونز قراردارد.
یونان دارای 13 استان و54 شهرستان می باشد وقدیمی ترین تمدنهای یونان به نام مینوسی در جزیره کرت شکل می گیرد.و در مجمع الجزایر سیکلاوی هنری شکل می گیرد که بعدها به هنر سیکلاوی ویا هنر اژه ای شناخته می شود وآخرین تمدن هنری که در یونان شکل می گیرد به نام هلاسی می باشد..
دوره های تمدن یونان :
1- فرهنگ وتمدن مینوسی
· هنرمینوسی قدیم 2100 - 3000 ق . م عصرسنگ ومس (کلکلتیک)
· هنر مینوسی میانی 1580- 2100 ق . م عصر مفرغ
· هنرمینوسی جدید 1200 – 1580 ق . م عصر مفرغ
نکته : عصرمس وسنگ در اروپا وآسیا قریب به 2هزار سال اختلاف زمانی دارد چراکه این دوره در آسیا نسبت به اروپا زودتر شروع شده است.
2- فرهنگ وتمدن میسینی : 1200 – 1400 ق . م
3- تمدن دورما : 1100 – 1200 ق . م
نکته : از 1000 – 1100 ق . م یک وقفه تاریخی 100ساله بوجود آمده که از آن به عنوان دوره برزخ یا هیاتوس یاتاریک نامبرده شده است .
4- دوره ژئومتریک (هندسی) : 700 – 900 ق . م
5- دوره شرق گرائی (خاورمآبی) : 650 – 725 ق . م
6- دوره آرکائیک : 480 – 650 ق . م
7- دوره کلاسیک : 330 – 480 ق . م
8- دوره هلنی (هلنیستیک) : 330 ق . م -27 م
نکته : یونان در طول تاریخ به ترتیب مستعمره این دولتها بوده است :
· روم 330 م - 30 م
· بیزانس 1450 م - 330 م
· عثمانی 1830 م – 1450 م
یکی از آثار مهم هنری هومر ایلیاد واودیسه ،که موضوع آن مربوط به چنگ تروا ودرخصوص شهرهای یونان است .یک باستان شناس آلمانی به نام هانریش شلیمان از سال 1870 م این اثر هومر را مطالعه نموده ویکسری از شهرهای یونان (ترووا - میسن - ارخمنوس - تیرونز) را کشف می کند .ونتیجه می گیر که محوطه معروفی به نام حصارلیک (حصارلیق) در شمال غربی آسیای صغیر همان شهر تروا است .
بعداز آن یک باستان شناس انگلیسی به نام آرتور اوانس در سال 1900 م در خصوص تمدن مرکزی کرت مطالعات باستان شناسی انجام می دهد ودر شهر باستانی کنوسوس کاوش می نماید وکاخ های تمدن مینوسی را کشف می کند ونتیجه می گیرد که این کاخ ها فاقد استحکامات دفاعی هستند .
از پادشاهان جزیره کرت زیاد صحبت شده وآنان به مینوس معروف هستند. این پادشاهان از دختران آتنی به عنوان باج وخراج استفاده می نمودند وآنان را به حیوانات افسانه ای خود هدیه ودر راه آنان قربانی می کردند. از دوره مینوس هیچگونه مدرک ویا کتیبه مکتوبی نداریم اما آرتور اوانس با مطالعه سفالهای دوره مینوسی این دوره را به 3 دوره ( قدیم ، میانی ، جدید ) تقسیم می کند . آرتور اوانس شکل گیری تمدن وشکل گیری یونان را به 3 سبک اصلی تقسیم بندی می کند :
1- هنر مینوسی (کرت ) .
2- هنر سیکلاوی ( در مجمع الجزایر سیکلاو ) .
3- هنر هلاسی ( در سرزمین اصلی یونان ) .
هنر مینوسی :
1- مینوسی قدیم ( سفال ومجسمه سازی ).
2- مینوسی میانی ( کاخ ، سفال ، نقاشی دیواری ) .
3- مینوسی جدید ( کاخ ، سفال ، نقاشی ، مجسمه ) .
مینوسی قدیم :
سفال :
بیشتر آثار بجا مانده در این دوره شامل سفال ومجسمه می باشد . شاخص ترین سفالهای این دوره مر بوط به سفالهای (موخلوس ) که از منطقه ای به همین نام بدست آمده می باشد . در ساخت این سفالها ،از سفالهای مصری سلسله چهارم تقلید شده است ومهمترین عامل تزئینی آنها طرحهای هندسی است .
مجسمه ها :
بیشتر این مجسمه ها الهه های مادر بوده که از سنگ مرمر سفید رنگ وبصورت تخت ساخته شده است . که به الهه های تخت معروفند.بیشتر این الهه های تخت یا مادر در جزایر سیکلاو ساخته شده که به نام هنر اژه ای شناخته می شوند . بیشتر این الهه ها بصورت برهنه ،ودستهای آنان بر روی شکم قرار داردواز لحاظ شکل معمولاً مثلثی شکل ، مستطیل ، استوانه ای ، وبیضی شکل هستند که بر روی برخی از پیکره ها آثاری از رنگ قابل مشاهده است ، مانند چشم ها ، گردنبند ، ودستبند ها .در هنر اژه ای پیکره مردان نیز ساخته می شود . معروفترین این پیکره ها مربوط به چنگ نوازی است که بر روی صندلی در حال نواختن چنگ می باشد .
مینوسی میانه :
کاخ ها :
در این دوره کاخ ها مهمترین آثار آنان به شمار می رود.در هنر مینوسی معابد ومقابر اهمیتی ندارند . مهمترین کاخ های مینوسی میانه عبارتند از :
1- کاخ ملیا 2- کاخ کنوسوس 3- کاخ نایستوس 4- کاخ زاگرا 5- کاخ موخلوس 6- کاخ هاگیاتربادا 7- کاخ پالایاکاسترو 8- کاخ گورینا
در این دوره 8 شهر معروف وجود داشته که هرکدام از این کاخ ها مربوط به یکی از این شهر ها می باشد که به نام همان شهر نام گذاری شده اند. شهر گورینا یکی از شهرهای مهم صنعتی بوده واین کاخ ها متعلق به پادشاهان ودرباریان ،و این کاخ ها در جزیره کرت قرار داشته وفاقد هر گونه استحکامات دفاعی بوده که نشان دهنده امنیت وآرامش وصلح پایدار در این جزیره می باشد . بیشتر کاخ های مینوسی در سال 1700 ق .م بر اثر زلزله وآتشفشان تخریب شده اند .
سفال :
یکی از مهمترین تحولات سفال مینوسی میانه در هزاره دوم اختراع چرخ سفال گری می باشد .این سفالها بسیار ظریف ونازک ساخته شده وبه سفال پوست تخم مرغی معروف هستند. ابتدا سفالها را تکی رنگ وبیشتر با زمینه روشن وبصورت خطوط باریک ،ودر دوره های بعد بصورت رنگارنگ که بیشتر از رنگ زرد وقرمز استفاده می شد. مضامین نقوش چند رنگ بیشتر الهام گرفته از زندگی طبیعی می باشد .
مینوسی جدید :
بعد از یک وقفه 100 ساله بازسازی کاخ ها دوباره شروع می شودومدت 200 سال وتا 1400 ق م ادامه پیدا می کند واصل طلائی تمدن کرت آغاز می شود.
شیوه معماری کاخ های مینوسی میانه :
بین سالهای 1500- 1600 ق . م اصل طلائی تمدن کرت محسوب می شود. وتا سال 1400 قبل از میلاد ادامه پید می کند . کاخ های بزرگ مرکزی مختص پادشاهان و شاهزادگان است . هرکاخ دارای یک تالار اجتماعات بصورت کلاسیک می باشد . تا اینکه پادشاهان بتوانند با مردم وقبیله خود ارتباط برقرار کنند.
مهمترین عناصر معماری کاخ ها عبارت است از :
1- حیاط ( court ) : معمولاً بصورت مستطیل شکل در بخش مرکزی کاخ واقع شده وسایر بناها پیرامون حیاط ساخته می شوند .
2- راهرو (cridor ) : مهمترین عامل ارتباط دهنده ساختمانهای کاخ راهرو اصلی محسوب می شود که در چهار جهت حیاط ساخته می شود .
3- میدان مرکزی ( egora ) : معمولاً در کنار کاخ ومحل اتصال کاخ به شهر یک میدان اصلی ساخته می شود که به آن میدان مرکزی گفته می شود که محل اجتماع مردم وبحث وتبادل نظر است . در دوره های بعدی اگورا (egora) تبدیل به بازار می شود .
4- تئاتر : معمولاً کاخ های بزرگ مینوسی دارای یک سالن تئاتر می باشد . در این خصوص پلان تئاتر ها مستطیل شکل است ودر هرطرف سالن دارای ردیفی از نیمکت ها ،وبیشتر آنها بدون سقف می باشند.
5- طبقه ای بودن کاخ ها : این کاخ ها معمولاً 2 طبقه ویا 3 طبقه ساخته شده اند .
6- پنجره وهواکش :
7- ستون : در اوایل مینوسی ستون های کاخ ها از جنس چوب بوده اما در دوره های بعد ستون ها از سنگ ساخته می شود . سر ستون ها معمولاً بصورت پیازی شکل می باشند .
8- مصالح اصلی : برای ساخت کاخ ها ازسنگ نتراشیده وملات استفاده شده است اما برای ساخت پنجره ها،درگاه ورودی ، گوشه های ساختمان از سنگ های تراشیده شده استفاده شده است .
9- سیستم فاضلاب : کاخ های مینوسی دارای سیستم پیشرفته فاضلاب با استفاده از لوله های سفالی می باشد.
نمونه آن کاخ کنوسوس است که یکی ازمهمترین کاخ های مینوسی محسوب می شودکه برروی شیب ملایم تپه ای کم ارتفاع ساخته شده است که دارای یک حیاط مرکزی مستطیل شکل است که تمام واحد های کاخ در پیرامون آن ساخته شده است .
اولین عامل اصلی شکل گیری ساختمان های پیرامون حیاط نشان می دهد این کاخ با نقشه قبلی ساخته نشده است بلکه هسته مرکزی ساختمان چند بار رشدکرده وساخته شده وحیاط عامل اصلی وسازه متحدکاخ است .
دومین عامل اصلی کاخ راهروهای شمالی ، جنوبی ، وشرقی ، وغربی آن است .در راهرواصلی غربی کاخ ، محل انبار و ذخیره غذا وروغن وعسل وشراب قرار دارد که از ضلع شرقی که محل اداری وتشریفات است جدا شده است .
در بخش شرقی حیاط تالارهای پادشاه وملکه وتالار پذیرایی با یک راهرو قرار دارد واتاقهای کارگران وپیشخدمتها جدا شده است . در بخش شمال غربی مجتمع ساختمان ها، نخستین ساختمان کاخ بصورت مستطیل شکل قرار گرفته است . دربخش زیرین کاخ شبکه فاضلاب کاخ با لوله های سفالی ساخته شده است واین نشان دهنده آن است که کاخ کنوسوس از بهداشتی ترین کاخ های جهان شناخته می شود .
این کاخ در 3 طیقه با پلکان های داخلی ساخته شده ودارای هواکش وپنجره های متعدد است . تالار های این کاخ بصورت ستوندار هستند. برای ساخت انبارها از دیوارها وسقفهای ضخیم سنگی استفاده و بالای بنا با خاک پوشیده شده است تا اینکه مواد غذایی در خمره های ذخیره در کف اتاق ها بصورت خنک وسالم حفظ شود .
در منظومه ایلیاد واودیسه از 9 شهر کرتی نام بـرده شده است . زمانی که یونانی ها آنها را فتح کردند از جمعیت فراوان آنها و شهرهایی با خیابانهای سنگ فرش وجدول بندی شده وکوچه ها وخیابان های متقاطع متعجب شدندکه بیشترین ازدحام در پیرامون مراکز تجاری وحکومتی بوده است .
· نکته : در این دوره چرخ سفالگری ابداع می شود.
نقاشی شاخص این دوره :
1- نقاشی صحنه گاو بازی .
2- نقاشی ساقی ها در حال بردن خمره ها .
معمولاً دیوارهای کاخ کنوسوس گچ کاری وسفید کاری شده وبا نقاشی تزئین می باشد. همه ستون ها معمولاً به رنگ سفید وقرمز می باشند .
موضوعات نقاشی های مینوسی :
· جنبه های زندگی طبیعی ( گاو بازی ، مراسم مذهبی ، ونقاشی ساقی ها ) .
· نقوش الهام گرفته از طبیعت ( نقاشی پرندگان ، چهار پایان ، حیوانات دریایی خصوصاً دلفین ، حیوانات ترکیبی) .
1- نقاشی دیواری گاو بازی :
این نقاشی متعلق به 1500 سال ق . م می باشد . در مرکز تصویر دختری با آرایش محسوس در حال پشتک زدن بر روی گاو می باشد .درحالی فردی دیگر شاخ های گاورا با دو دست نگهداشته وفرد دیگری پشت سرگاو ایستاده است .
گاو در هنر خاور دور وبین النهرین اهمیت زیادی دارد. این نقاشی ها برخلاف هنر مصری که بصورت خشک طراحی می شودنقاشی های مینوسی برروی دیوارهای خیس رسم می شود ومستلزم اجرای سریع وآفرینش جلوه های ویژه وعام می باشد .
2- نقاشی دیواری ساقی :
درنقاشی دیواری ساقی جوانی باموهای مجعد وپارچه ای به دورکمربسته شده وبازوانی ورزیده ودستهایی که دارای زیورآلات است ساغری را برای انجام مراسم مذهبی حمل می کند این نقاشی الهام گرفته ازهنرمصر وبین النهرین و متعلق به 1500 ق . م است .
سفالهای مینوسی :
1- سفال کامارس 1700 ق . م
2- سفال با نقش هشت پا - گورینا 1600 ق . م
3- سفال با نقش پاپیروس - کنوسوس 1500 ق . م
4- گلدان از جنس سنگ صابون با نقش دروگران - هاگیاتریادا 1500 ق . م
خصوصیات کلی این سفالها ظریف وپوست تخم مرغی می باشند.
خصوصیات سفال کامارس : نقوش آن دایره وحلزونی ، دهانه آنها شبیه منقار پرندگان ، زمینه سفال سیاه وبراق وبا نقوش هندسی زردوقرمز رنگ به شکل دایره وحلزونی وبه شکل انتضامی تزئین شده است .
خصوصیات سفال گورینا به شکل هشت پا : این سفال دارای بدنه ای دایره وار با نقش هشت پائی در وسط ظرف که بصورت ماتریالیسم یا طبیعت گرایانه نشان داده شده است .
خصوصیات سفال کنوسوس با نقش پاپیروس : این خمره دارای 3 دسته می باشد ،ارتفاع آن 132 سانتی متر ودر بخش مرکزی آن نقش گل پاپیروس به شکل بادبزن نشان داده شده است.حاشیه این گل با خطوط موج دار دایره های متحدالمرکز وطرح چلیپایی تزئین شده است .
خصوصیات سفال هاگیاتریادا ،گلدان با نقش دروگران : گلدان دروگران به شکل تخم مرغی کشاورزان را در حال درو کردن محصول در حالتی طبیعی وشاد نشان می دهد.
پیکره تراشی مینوسی
پیکره الهه ماری : پیکره این الهه ازکاخ کنوسوس بدست آمده است ، ازجنس بدل چینی ومتعلق به 1600 ق . م می باشد. این الهه با ابعاد کوچک ساخته شده وبه طلسم بت نیز معروف است ،دستهای خود را بالا بـرده ودر هر دست یک مار دارد.
هنر میسنی :
به دلایل فعالیتهای آتشفشانی کاخ های مینوسی بین سالهای 1450- 1400 ق . م تخریب می شود. اقوام میسنی از فرصت استفاده کرده وجزیره کرت را اشغال می کنند کاخ ها را بازسازی نموده وتمدن میسن بین سالهای 1200 – 1400 ق . م ادامه می یابد .
سرچشمه اقوام میسنی نا مشخص است احتمالاً از شمال یونان وارد جزیره اصلی ودر آنجا ساکن می شوند. میسنی ها تأثیر زیادی در تمدن یونان دارند وروابط خوبی با مصریان داشتند ودر ازای خدماتی که برای آنها انجام می دادند طلا دریافت می نمودند.از نظر معماری برخلاف گذشته دارای معماری دژگونه وارک های سلطنتی مستحکم می باشند ومهمترین شهرهای آنان عبارت است از :
1- میسن 2-ارگ تیرونز3- ارخمنوس 4– واسیو 5 - پولوس 6– آرن 7- ایوکلس
معماری میسنی ها :
ارگ تیرونز : این ارگ از عناصر زیر تشکیل شده است :
1) دیوار دفاعی 2) دروازه شیران 3)تالار 4)گنج خانه تئولوس
معروف ترین قلعه تمدن میسن ارگ تیرونز می باشد که در 15 کیلومتری شهر میسن قرار داردکه درآثار هومرازاین قلعه به تیرونز صد دیوار اشاره شده وزادگاه هرکول محسوب می شود.
1- دیوار دفاعی قلعه: این دیوار 6 متر قطر دارد .
2- دروازه شیران : بزرگترین دروازه قلعه محسوب می شود که از سمت چپ با دیوار وصخره دفاعی واز سمت راست به وسیله یک برج و بارو مستحکم محافظت می شود. در این دروازه 2 شیر با حالت ایستاده نشان داده شده که در مقابل ستون مقدس بصورت متقارن ایستاده اند احتمالاً سر شیرها از فلز یا سنگ جداگانه ساخته شده که اثری از آنان باقی نمانده است .این هنر مشابه هنر بین النهرین می باشد .
3- تالار ارگ : در بخش مرکزی کاخ تالاری بزرگ با 3 سالن ساخته شده است این تالارها مستطیل شکل دارای یک اتفاق مرکزی با چهار ستون ویک آتش دان در بخش مرکزی می باشد دیوارهای دفاعی قلعه از سنگهای تراشیده ونتراشیده ساخته شده است .
4- گنج خانه تئولوس : این گنج خانه توسط هنری شلیمان کاوش شد .وی تصور می کرد که این گنج خانه متعلق به آگاممنون می باشد .این بنا در بخش مرکزی یک تپه بصورت طبیعی ساخته شده است ودارای یک گذرگاه بزرگ به نام دوموس می باشد.این گنج خانه ازلحاظ پلان معروف به لانه زنبوری می باشدکه در واقع یک پلان مدور با پوشش گنبدی شکل ، ارتفاع آن 12 متر ودیوارآن از سنگهای تراشیده شده ساخته شده وبزرگترین بنا محسوب می شودکه بدون استفاده از ستون ساخته شده است . مشابه این بنا در 1500 سال بعد به نام معبد پانتئون در رم ساخته می شود. تاریخ ساخت این بنا بین سالهای 1250 – 1300 ق . م می باشد وکاربد تدفینی داشته است .
مهمترین آثار گنج خانه تئولوس :
1- نقابهای طلائی تدفینی .
2- جام وافیو با نقش مراسم گاوبازی .
3- جام جنگ آوران .
نقابهای طلائی تدفینی : در مقابر میسنی ها نقابهایی از جنس طلا با روش چکش کاری ساخته شده است که چهره رئالیستی متوفی برروی پادشاهان مومیایی شده آنان قرار داده می شود که تقلیدی از هنر مصریان می باشد.بیشتر مقبره های دوره میسنی از لحاظ معماری با پلان لانه زنبوری ساخته می شود واشیاء دیگری از قبیل : خنجرهای مفرغی و جام های طلائی از آنها بدست آمده است .
جام وافیو : جنس این جام از طلا می باشد که با نقوش برجسته چکش کاری شده ساخته شده است . ارتفاع آن 28 سانتیمتر وقدمت آن به 1500 ق . م می رسد موضوع نقوش جام مربوط به مراسم گاوبازی است .
جام جنگ آوران : ارتفاع این جام 35 سانتیمتر است وبا نقش سربازان میسنی در حال حرکت برای مقابله با مهاجمان که احتمالاً از اقوام دور می باشند تزئین شده ومتعلق به 1200 ق . م می باشد.
تمدن دورها 1100 – 1200 ق . م :
اقوام مهاجر دور بین سالهای 1100 – 1200 ق . م وارد یونان شده و به دو دسته تقسیم می شوند که گروهی از آنان از سرزمین اصلی یونان وگروه دیگر در سواحل آسیای صغیر ساکن می شوند این دو دسته تبدیل به دو تمدن هلاسی و ایونی می شوند . پس از هجوم اقوام مهاجر یک دوره برزخ در یونان رخ می دهد وپس از دوره برزخ شرایط برای ساخت بزرگ شهرهای یونانی معروف به پولیس فراهم می شود.
به دلیل وضعیت خاص جغرافیایی یونان از یک طرف دارای کوه های بلند ودره های تنگ وسواحل ،واز طرفی دیگر متصل به دریا می باشد .در این دره های حاصلخیز دولت شهر ها بصورت مستقل ساخته می شوند به همین دلیل ایجاد وحدت سیـاس*ـی در این سرزمین دشوار است از طرفی دیگر بین دولت شهر ها رقابت های زیادی از نظر سیـاس*ـی و تجاری ونظامی وجود دارد و باعث پیشرفت سازمانهای اجتماعی آنها می شود . در سده 8 ق . م مصادف با سال 776 ق . م دولت شهر های یونان نخستین مسابقه دوستانه وتشریفاتی را دربین خودبرگزارمی کنندکه به آنها بازیهای المپیا وامروزه به آن المپیک گفته می شود.یونانیها این واقعه را آغاز تاریخ خود می دانند .
دوره ژئومتریک ( هندسی ) 700 – 900 ق . م :
یکی از کهن ترین شیوه های هنری یونان شیوه هندسی است مهمترین آثار این دوره شامل : سفالهای منقوش و پیکرک های کوچک اندام می باشد.درآغازدوره هندسی از طرح های انتضامی مانند : 3 گوشه ای ، شطرنجی،دایره های متحدالمرکز بیشتر استفاده می کردند.در اواخر این دوره بتدریج نقوش انسانی،حیوانی وجانوری از سالهای 800 ق . م درداخل قابهای هندسی اجرا می کردند .
سفال ژئومتریک :
کوزه ها وظروف بزرگ سفالی بعنوان ظروف تدفینی در داخل آرامگاه ها قرار داده می شدند .معمولاً در انتهای این ظروف سوراخ های ریزی تعبیه شده تا روغن ها ومایعات نذری از درون سفال تراوش کرده وبر روی جسدی که در زیر آن قرار دارد بچکد.بر روی بدنه ظروف مراسم تشریفاتی تدفین بصورت رسمی نشان داده می شود.مهمترین سفالهای دوره ژئومتریک عبارت است از :
1- ظرف دپیولون: ( که درکوهستان دپیولون درآتن بدست آمده است این ظرف متعلق به 8 ق . م می باشد ارتفاع آن 107 سانتی متر وبعنوان ظروف تدفینی ویا یادگاری درون آرامگاه بکار می رفته است کف این ظرف دارای سوراخی کوچک برای خارج شدن مایعات نذری می باشد هدف اصلی از نقوش روی ظرف نشان دادن مراسم سوگواری می باشدتمام ظرف با نقوش هندسی تزئین شده است در بخش مرکزی ظرف جسد متوفی بصورت افقی درحال تشیع می باشد و سوگواران دستهای خودرا به حالت سوگواری بالا بـرده اند نیم تنه بالا وشانه ها بصورت مثلثی شکل نشان داده شده است .درردیف دیگر سپاهیان پیاده وارابه هادرمراسم تشیع شرکت کرده انددراین نقوش هیچ نشانه ای از دنیای بعدازمرگ وجود ندارد وفقط مراسم یادبود فردی بزرگ نشان داده می شود در نتیجه یونانیها تصوری از دنیای پس از مرگ در ذهن نداشته اند . )
2- ظرف الئوسیس: ( که از شهر الئوسیس کشف شده است . این ظرف دارای 142 سانتی متر ارتفاع می باشد و در بین سالهای 655 - 675 ق . م ساخته شده است .این ظرف نشان دهنده تأثیر هنر مصر وخاور نزدیک وروابط تجاری نزدیک می باشد . حاشیه ظرف با خطوط قوس دار مانند حلزون ونقش برگ نخل تزئین شده است . این ظرف دارای 3 صحنه نقاشی است .درقسمت مرکزی صحنه نبرد جانوران نشان داده شده ودر قسمت بالا نقش الئوسیس در حال دورکردن یکی از غولهای بزرگ یونان به نام پولوخموس می باشدکه دارای صورتی وحشتناک با رشته موهایی که بصورت مارهای زنده نشان داده شده است .این سبک هنری که در اواخر دوره هندسی رواج دارد به سبک آتی کایی معروف است . )
شیوه های معماری یونان :
1- دوریک 2- یونیک 2- کورنتی
این 3 نوع شیوه درستونهای(cloumen) بنا کاربرد دارد .
1- ستون دوریک : شیوه دوریک یا دوریسی از سرزمینهای مرکزی یونان نشئت گرفته واصلی ترین وقدیمی ترین ومشخص ترین شیوه معماری یونان محسوب می شود.شیوه ساخت ستونها دریونان به شکل استوانه ای باپلان دایره ای می باشد . سطح بدنه ستون با شیارهای کم عمق بصورت عمودی معروف به شیارهای قاشقی تزئین شده است . سر ستون دوریک از دو قسمت به نام بالشتک و تاوه سرستون تشکیل شده است .بخش بالای سر ستون از دو قسمت اصلی تشکیل شده است 1- فَرَسب : که شامل یک ردیف سنگ مرمر صیقل خورده در بالای ستون است .2- اَفریز: در بالای فَرَسب قرار گرفته است و از 4 گوشه های تزئینی واز 3طرفی تشکیل شده است .
2- ستون یونیک : شیوه معماری یونیک ازسرزمین یونیا واقع درآسیای صغیرنشئت گرفته است این شیوه بعداز شیوه دوریک رواج گرفته است .نخستین پرستشگاه های یونان در قرن 6 قبل از میلاد ساخته شده است ستونهای آنها باریک و دارای سرستونهای حلزونی شکل یا طوماری می باشند . نسبت ارتفاع با قاعده ستون 9 به 1 می باشد تعداد شیارهای روی ستونها 24 عدد می باشد . مهمترین تفاوت ستون دوریک ویونیک تفاوت سرستونهای آنها می باشد. وتفاوت دیگر این دو ستون این است که پایه ستون دوریک بر روی صفه قرارگرفته است در حالیکه ستون یونیک دارای پایه ستون یا ( base ) می باشد. بخش بالای ستون یونیک ازدوقسمت تشکیل شده است ازفَرَسب : که ازسنگ مرمرصیقلی شکل در3 ردیف تشکیل شده است. و اَفریز: که شامل یک ردیف نقوش تزئینی است .
3- ستون کورنتی (قرنتی ) : در اواخر سده 5 ق . م این شیوه معماری توسط فردی به نام کالیماخوس ابداع می شود این شیوه از ناحیه ای در جنوب شرقی یونان به نام کورینت نشئت گرفته است. پایه های این ستون مشابه ستون یونیک اما ظریف ترمی باشد که بر روی صفه قرار گرفته است .سرستون آن به شکل کاسه زنگ برعکس می باشد که با برگ گنگر و نقش طومار یا حلزون وگل رزت تزئین شده است .معروفترین بنای با ستون کورنتی متعلق به سده دوم ق . م معبد زئوس در شهر آتن است .
دوره معماری آرکائیک : یکی ازآثار مهم آن گنج خانه سیفونسیها می باشدکه در این شیوه از پیکره های انسانی به نام کاریاتید به جای ستون استفاده شده است .
مهمترین بناهای دوره ارکائیک :
1- معبد هراء درالمیپ
2- معبد آپولو درکورنت
3- گنج خانه سیفونسیها دردلفی
4- معبد آرتمیس در افسوس
5- معبد آپولون دردلفی
6- معبد آفائیا در ایگنیا
7- معبد پستئوم در ناپل
1- معبد هراء : این معبدبه شیوه دوریک ساخته شده ویکی از قدیمی ترین معبددوره آرکائیک محسوب می شودکه در سال 660 ق . م ساخته شده است .ابعاد معبد هراء 18 ×50 متروارتفاع ستونهای آن 40/5 سانتی متر می باشد. سقف بنا شیروانی شکل واز جنس سفال ساخته شده است . این بنا دارای دو ردیف ستون می باشد .
نکته : درساخت معابداولیه ازمصالح چوبی برای ساخت ستونها وپوشش سقفها استفاده می شددردوره های بعدمعابداز سنگهای تراشیده شده وبا استفاده از بست های فلزی ساخته می شد.
2- معبد آپولو : این معبد به شیوه دوریک در قرن 6 ق . م ساخته شده است .
3- گنج خانه سیفونسیها : این بنا به شیوه یونیک درسال 530 ق . م ساخته شده است درساخت ستونهای بخش ورودی بنا ازستون پیکره یا مجسمه هایی که بصورت انسانهای ایستاده که دراصطلاح یونانی به آنها کاریاتیدگفته می شود ساخته شده است .
4- معبد آرتمیس : این بنا به شیوه یونیک بین سالهای 560 -550 ق م ساخته شده که ابعاد معبد 55 × 115 متر می باشد . دربخش مثلثی معبدالهه آرتمیس ودربخش چهارگوشه های تزئینی نقش جنگجویان نیزه بدست نشان داده شده است .
5- معبد آپولون : این معبد در قرن 5 ق م ساخته شده است.
6- معبد آفائیا : این معبد در قرن6 ق م ساخته شده است .
6- معبد پستئوم : این معبد به سبک دوریک در550 ق م ساخته شده است.مصالح اصلی آن سنگ ودارای یک ردیف ستون دورتا دور معبد می باشد.
معماری دوره کلاسیک :
معروفترین بناهایی که درآتن ساخته می شود آکروپلیس است . این بنا از قسمتهای مختلفی تشکیل شده است از جمله :
1- دروازه پروپالایا
2- معبد پارتنون
3- معبد ختئوم
4- معبد آرتمیس
5 - معبد نیکه
6 - معبد آتناپرماخوس
7- معبد آتنا قدیمی
8- نگارخانه کالکوئیکی
معمار این بنا شخصی به نام فیدیاس می باشد که به رهبری وحمایت پریکلس این بنا را ساخت . دوره کلاسیک عصر شکوفائی تمدن یونان محسوب می شود وبیشترین تحول وتکامل در معماری یونان رخ می دهد این دوره هم زمان با پیروزیهای اسکندر مقدونی درجنگها می باشد.شهرآتن بعنوان مرکزهنریونان محسوب می شودپس ازآنکه شهرآتن و آکروپلیس درجنگها آسیب زیادی می بینددرسال 480 ق م یونانیان به رهبری پریکلس وبا معماری به نام فیدیاس به بازسازی کامل آکروپلیس می پردازند و مجموعه بناهای آکروپلیس ساخته می شود .
1- دروازه پروپالایا : این دروازه بین سالهای 432 – 437 ق م ساخته می شود معمار این دروازه شخصی به نام منسیکس می باشد . این دروازه به دلیل هزینه زیاد جنگهای داخلی یونان بصورت نیمه تمام می ماند . در یک طرف دروازه کتابخانه ودر طرف دیگر تالار نقاشی یا نگار خانه کالکوئیکی قرار دارد . شیوه ساخت این دروازه بصورت دوریک می باشد .
2- معبد پارتنون : مهمترین بنای مجمعوعه آکروپلیس معبد پارتنون است که برای الهه آتنا خدای پیروزی یونانیان ساخته شده است که نام شهر آتن از این الهه گرفته شده است . این معبد بر روی بلندترین نقطه تپه آکروپلیس ساخته شده است . مصالح اصلی این معبدسنگ مرمر سفید است . معماران این معبد کالیکراتیس و ایکتینوس می باشد.
در ساخت این معبد از دو شیوه دوریک ویونیک استفاده شده است .ابعاد معبد بصورت مستطیل شکل 31 × 70 متر می باشد .ارتفاع کل بنا 72 / 13 متر است . اما ارتفاع ستونها 43 / 10 متر می باشد . بنای معبد با یک ردیف ستون احاطه شده است . ایوان ورودی معبد دارای 6 ستون می باشد کل معبد دارای 17 ستون در طول و8 ستون در عرض است .
بخش داخلی معبد از 2 اتاق تشکیل شده است 1 اتاق متعلق به الهه پارتنون به شکل مربع ودارای 4 ستون است . بخش دیگر معبد بصورت مستطیل شکل وبا یک ردیف ستون ساخته شده که در بخش مقصوره دارای میز هدایا می باشد این اتاق متعلق به الهه آتنا است . سبک ساخت ستونهای داخل مقصوره معبد به شیوه دوریک اما ستونهای پیرامون معبد به شیوه یونیک است.
این معبد بین سالهای 432 – 448 ق م ساخته می شودودر طول تاریخ دستخوش تحولات زیادی می شود زمانی یک معبد یونانی آنگاه تبدیل به یک کلیسای مسیحی وسپس تبدیل به یک مسجد عثمانی می شود و درسال 1687 م بعنوان انبار مهمات ترکان عثمانی در جنگ با ونیزی ها مورد استفاده قرار می گیرد که به دلیل انفجار مهمات بخش زیادی از مقصوره آسیب می بیند .درمدت 100 سال بنای اصلی بازسازی شده ودر حال حاضر تبدیل به یک رستوران شده است .
نکته : سکوی پله دار بخش ورودی پارتنون بصورت قوس داربا انحنایی ظریف ساخته شده است. زمانیکه فردی درمقابل معبد ایستاده است غیرقابل احساس ودیده نمی شود زمانیکه درانحنای یک طرف پله کان به ایستدمی توانداین تحدب را احساس کند همچنین ستونهای بخش مرکزی معبد دارای قطر کمتری می باشد وستونهای جناحین قطورترساخته شده است . در پژوهشهای انجام شده اثبات شداین روش معماری ازخطای دید انسان جلوگیری می کندو سبب افزایش وشکوه بنا می شود و این نتیجه غلبه خطوط منحنی بر خطوط مستقیم می باشد .
3- معبد ختئوم : این معبد بین سالهای 405 – 421 ق م ساخته می شود. ساخت این معبد به دلیل جنگهای یونان وکاهش بودجه ناتمام می ماند .براساس نوشته های مورخ یونانی به نام پاوسایناس در سده دوم میلادی معبد ختئوم محل رقابت تنگاتنگ ما بین الهه پوسیدون وآتنا می باشد در این محل تخته سنگی وجود دارد که بر اساس روایتها با ضربه نیزه 3 شاخه پوسیدون چشمه آب شوری از آنجا جاری می شود در کنار همان تخته سنگ درخت زیتونی توسط الهه آتنا رویانده می شود وبه دلیل جنگهای یونان ساخت این معبد تکمیل نمی شود .
مهمترین بخش این معبد یکی از ایوانهای رواق معبد است که با ستون پیکره ها یا کاریاتید ساخته شده است ومعروف به رواق دوشیزگان می باشدکه در بخش جنوبی معبد واقع شده است.ستون پیکره های این معبد مشابه گنج خانه سیفونسیا می باشد .رواق دوشیزگان نماد 6 ندیمه الهه می باشد هر یک از اتاقهای معبد یک زیارتگاه محسوب می شده است که بر روی بخش ناهموار تپه ساخته شده است .
4- معبدآتناپرماخوس : این معبد بین سالهای 425 - 427 ق م ساخته می شود وبه شیوه یونیک ساخته شده ویکی از معابد در فضای باز است که مجسمه آتنا در بخش جلوی معبد قرار گرفته است .
معماری دورۀ هلنی :
شهر پرگاموم ( ساحل آسیای صغیر ) ، این شهر به تقلید از آکروپلیس (آتن) بین سالهای 180 ق م خارج از یونان ساخته شده است.دراین شهر 3 اثرمعماری مهم وجوددارد.نخستین بارواژه هلنیسم درسال 1836 م توسط یک مورخ آلمانی به کار می رود و به دوره ای ازتاریخ وفرهنگ وسیاست یونان گفته می شودکه درمنطقه امپراتوری اسکندر مقدونی واقع شده است.
محدودۀ جغرافیایی هلنی ها از شمال تا روسیه از شرق تا هند از جنوب تا مصر واز غرب تا فرانسه واسپانیا امتداد داشته است که پیروزی های اسکندر مقدونی باعث گسترش تمدن وهنریونانی می شود این هنر اصطلاحاً یونانی مآبی یا هلنی گفته می شود. مهمترین آثار دور هلنی عبارتند از :
1- معبد آپولون در شهر دیدوما (بخش ساحلی آسیای صغیر ) .
2- معبد زئوس در شهر پرگاموم .
3- تئاتر اپیدائوروس.
معبد آپولون : معبد آپولون به شیوۀ یونیک بر روی صفه ای یکپارچه که دارای 7 پله می باشد احداث شده است این معبد 4 متر ارتفاع دارد و با ردیفی ازستونها احاطه شده است. ابعاد معبد مستطیل شکل و 51 × 108 متر می باشد . ارتفاع ستونهای معبد 50/19 متر است در واقع تالار معبد باردیفی پر از ستونها ساخته شده است .
معبد زئوس : معبدزئوس درآسیای صغیردرشهرهلنی پرگاموم ساخته می شود این شهردارای معابد وپیکره های زیادی می باشد . معبد زئوس دارای یک حیاط مرکزی مستطیل شکل که در مرکز حیاط یک میز هدایا ویا مسطبه ساخته شده که مراسم قربانی بر روی آن انجام می شد. این معبد به شیوۀ یونیک ساخته شده است دیوارۀ معبد دارای کتیبه ای منقوش به طول 120 متر وارتفاع 2 متر می باشد .
تئاتر اپیدائوروس : بنای تئاتر معمولاً درسراشیبی تپه ها ساخته می شود که دارای پلان دایره ای شکل است که بصورت ردیفی از نشیمنگاه های متحدالمرکزبصورت شیب دارکنده شده است.صندلی تماشاگران باروکشی ازسنگ وگاهی ازچوب پوشیده شده است . فضای تئاتر بدون سقف وسربازاست درفاصله پله کان هاوصندلی ها راه روهای عبور ومرور بصورت مستقیم ساخته شده است. شهرهای دیگر مهم هلنی : اسکندریه در مصر وانطاکیه در سوریه می باشند .
معماری وپلان معابد یونانی :
نخستین معابدیونانی ازجنس چوب وآجرساخته می شودودردورۀ پرستشگاه هاازمصالح سنگ آهک وسپس ازسنگ مرمر سفید استفاده می شود . پلان معابد معمولاً مستطیل شکل می باشد تالارمرکزی معبد مقصوره یابخش فرای یا بخش جلویی تشکیل شده است ،بخش پشت رواق خلفی نامیده می شود .
مشخصات معابد :
معابدی که دارای 2 ستون در بخش ورودی باشند آنته نامیده می شوند.
معابدی که 2ستون در بخش ورودی و 2 ستون در پشت معبد داشته باشند دوبل آنته گفته می شوند .
معابدی که دارای 4 ستون در بخش ورودی باشند پرواستیلت هستند .
معابدی که دارای 4 ستون در جلو و4 ستون در پشت باشند آمفی پرو نامیده می شوند .
معابدی که دارای 1 ردیف ستون در پیرامون باشند پری پرال گفته می شوند .
معابدی که دارای 2 ردیف ستون در پیرامون باشند دیپ ترال گفته می شود
معابدی که دارای پلان دایره ای شکل وبا 1 ردیف ستون احاطه شده اند ومعمولاً دارای پوشش گنبدی شکل باشند تولوس نامیده می شوند .
بناهای الحاقی معابد :
1- گنج خانه : معمولاً دارای پلان مستطیل شکل هستند وبرای نگهداری اشیاء پرستشگاه ساخته می شوند
2- اودئون : بنای اودئون مشابه تئاتر می باشند اما دارای پلان 4 ضلعی است وبصورت مسقف ساخته می شود گاهی مواقع با یک ردیف ستون احاطه شده است .اودئون محل برگزاری مراسم ادبی وشعر خوانی وموسیقی است که آن سالن آواز نیز گفته می شود .
3- اگورا : معمولاً میدان مرکزی وعمومی شهر که بطور طبیعی به چند خیابان اصلی متصل است و دارای ساختمانهای عمومی واداری وسالن های بزرگ می باشداگورا گفته می شودکه درواقع محلی برای مبادله کالا بازرگانی و برقراری روابط فرهنگی واجتماعی محسوب می شود .
موقعیت جغرافیایی یونان :
کشور یونان در جنوب شرقی اروپا ودر جنوب شبه جزیره بالکان قراردارد.یونان از شرق به قاره آسیا وترکیه - از شمال به کشورهای آلبانی،مقدونیه،وبلغارستان – ازجنوب شرقی به دریای اژه و از جنوب غربی به دریای ایونی وصل می شود .ودر جنوب آن مجمع الجزایر سیکلاوی ، جزیره کرت وپلوپونز قراردارد.
یونان دارای 13 استان و54 شهرستان می باشد وقدیمی ترین تمدنهای یونان به نام مینوسی در جزیره کرت شکل می گیرد.و در مجمع الجزایر سیکلاوی هنری شکل می گیرد که بعدها به هنر سیکلاوی ویا هنر اژه ای شناخته می شود وآخرین تمدن هنری که در یونان شکل می گیرد به نام هلاسی می باشد..
دوره های تمدن یونان :
1- فرهنگ وتمدن مینوسی
· هنرمینوسی قدیم 2100 - 3000 ق . م عصرسنگ ومس (کلکلتیک)
· هنر مینوسی میانی 1580- 2100 ق . م عصر مفرغ
· هنرمینوسی جدید 1200 – 1580 ق . م عصر مفرغ
نکته : عصرمس وسنگ در اروپا وآسیا قریب به 2هزار سال اختلاف زمانی دارد چراکه این دوره در آسیا نسبت به اروپا زودتر شروع شده است.
2- فرهنگ وتمدن میسینی : 1200 – 1400 ق . م
3- تمدن دورما : 1100 – 1200 ق . م
نکته : از 1000 – 1100 ق . م یک وقفه تاریخی 100ساله بوجود آمده که از آن به عنوان دوره برزخ یا هیاتوس یاتاریک نامبرده شده است .
4- دوره ژئومتریک (هندسی) : 700 – 900 ق . م
5- دوره شرق گرائی (خاورمآبی) : 650 – 725 ق . م
6- دوره آرکائیک : 480 – 650 ق . م
7- دوره کلاسیک : 330 – 480 ق . م
8- دوره هلنی (هلنیستیک) : 330 ق . م -27 م
نکته : یونان در طول تاریخ به ترتیب مستعمره این دولتها بوده است :
· روم 330 م - 30 م
· بیزانس 1450 م - 330 م
· عثمانی 1830 م – 1450 م
یکی از آثار مهم هنری هومر ایلیاد واودیسه ،که موضوع آن مربوط به چنگ تروا ودرخصوص شهرهای یونان است .یک باستان شناس آلمانی به نام هانریش شلیمان از سال 1870 م این اثر هومر را مطالعه نموده ویکسری از شهرهای یونان (ترووا - میسن - ارخمنوس - تیرونز) را کشف می کند .ونتیجه می گیر که محوطه معروفی به نام حصارلیک (حصارلیق) در شمال غربی آسیای صغیر همان شهر تروا است .
بعداز آن یک باستان شناس انگلیسی به نام آرتور اوانس در سال 1900 م در خصوص تمدن مرکزی کرت مطالعات باستان شناسی انجام می دهد ودر شهر باستانی کنوسوس کاوش می نماید وکاخ های تمدن مینوسی را کشف می کند ونتیجه می گیرد که این کاخ ها فاقد استحکامات دفاعی هستند .
از پادشاهان جزیره کرت زیاد صحبت شده وآنان به مینوس معروف هستند. این پادشاهان از دختران آتنی به عنوان باج وخراج استفاده می نمودند وآنان را به حیوانات افسانه ای خود هدیه ودر راه آنان قربانی می کردند. از دوره مینوس هیچگونه مدرک ویا کتیبه مکتوبی نداریم اما آرتور اوانس با مطالعه سفالهای دوره مینوسی این دوره را به 3 دوره ( قدیم ، میانی ، جدید ) تقسیم می کند . آرتور اوانس شکل گیری تمدن وشکل گیری یونان را به 3 سبک اصلی تقسیم بندی می کند :
1- هنر مینوسی (کرت ) .
2- هنر سیکلاوی ( در مجمع الجزایر سیکلاو ) .
3- هنر هلاسی ( در سرزمین اصلی یونان ) .
هنر مینوسی :
1- مینوسی قدیم ( سفال ومجسمه سازی ).
2- مینوسی میانی ( کاخ ، سفال ، نقاشی دیواری ) .
3- مینوسی جدید ( کاخ ، سفال ، نقاشی ، مجسمه ) .
مینوسی قدیم :
سفال :
بیشتر آثار بجا مانده در این دوره شامل سفال ومجسمه می باشد . شاخص ترین سفالهای این دوره مر بوط به سفالهای (موخلوس ) که از منطقه ای به همین نام بدست آمده می باشد . در ساخت این سفالها ،از سفالهای مصری سلسله چهارم تقلید شده است ومهمترین عامل تزئینی آنها طرحهای هندسی است .
مجسمه ها :
بیشتر این مجسمه ها الهه های مادر بوده که از سنگ مرمر سفید رنگ وبصورت تخت ساخته شده است . که به الهه های تخت معروفند.بیشتر این الهه های تخت یا مادر در جزایر سیکلاو ساخته شده که به نام هنر اژه ای شناخته می شوند . بیشتر این الهه ها بصورت برهنه ،ودستهای آنان بر روی شکم قرار داردواز لحاظ شکل معمولاً مثلثی شکل ، مستطیل ، استوانه ای ، وبیضی شکل هستند که بر روی برخی از پیکره ها آثاری از رنگ قابل مشاهده است ، مانند چشم ها ، گردنبند ، ودستبند ها .در هنر اژه ای پیکره مردان نیز ساخته می شود . معروفترین این پیکره ها مربوط به چنگ نوازی است که بر روی صندلی در حال نواختن چنگ می باشد .
مینوسی میانه :
کاخ ها :
در این دوره کاخ ها مهمترین آثار آنان به شمار می رود.در هنر مینوسی معابد ومقابر اهمیتی ندارند . مهمترین کاخ های مینوسی میانه عبارتند از :
1- کاخ ملیا 2- کاخ کنوسوس 3- کاخ نایستوس 4- کاخ زاگرا 5- کاخ موخلوس 6- کاخ هاگیاتربادا 7- کاخ پالایاکاسترو 8- کاخ گورینا
در این دوره 8 شهر معروف وجود داشته که هرکدام از این کاخ ها مربوط به یکی از این شهر ها می باشد که به نام همان شهر نام گذاری شده اند. شهر گورینا یکی از شهرهای مهم صنعتی بوده واین کاخ ها متعلق به پادشاهان ودرباریان ،و این کاخ ها در جزیره کرت قرار داشته وفاقد هر گونه استحکامات دفاعی بوده که نشان دهنده امنیت وآرامش وصلح پایدار در این جزیره می باشد . بیشتر کاخ های مینوسی در سال 1700 ق .م بر اثر زلزله وآتشفشان تخریب شده اند .
سفال :
یکی از مهمترین تحولات سفال مینوسی میانه در هزاره دوم اختراع چرخ سفال گری می باشد .این سفالها بسیار ظریف ونازک ساخته شده وبه سفال پوست تخم مرغی معروف هستند. ابتدا سفالها را تکی رنگ وبیشتر با زمینه روشن وبصورت خطوط باریک ،ودر دوره های بعد بصورت رنگارنگ که بیشتر از رنگ زرد وقرمز استفاده می شد. مضامین نقوش چند رنگ بیشتر الهام گرفته از زندگی طبیعی می باشد .
مینوسی جدید :
بعد از یک وقفه 100 ساله بازسازی کاخ ها دوباره شروع می شودومدت 200 سال وتا 1400 ق م ادامه پیدا می کند واصل طلائی تمدن کرت آغاز می شود.
شیوه معماری کاخ های مینوسی میانه :
بین سالهای 1500- 1600 ق . م اصل طلائی تمدن کرت محسوب می شود. وتا سال 1400 قبل از میلاد ادامه پید می کند . کاخ های بزرگ مرکزی مختص پادشاهان و شاهزادگان است . هرکاخ دارای یک تالار اجتماعات بصورت کلاسیک می باشد . تا اینکه پادشاهان بتوانند با مردم وقبیله خود ارتباط برقرار کنند.
مهمترین عناصر معماری کاخ ها عبارت است از :
1- حیاط ( court ) : معمولاً بصورت مستطیل شکل در بخش مرکزی کاخ واقع شده وسایر بناها پیرامون حیاط ساخته می شوند .
2- راهرو (cridor ) : مهمترین عامل ارتباط دهنده ساختمانهای کاخ راهرو اصلی محسوب می شود که در چهار جهت حیاط ساخته می شود .
3- میدان مرکزی ( egora ) : معمولاً در کنار کاخ ومحل اتصال کاخ به شهر یک میدان اصلی ساخته می شود که به آن میدان مرکزی گفته می شود که محل اجتماع مردم وبحث وتبادل نظر است . در دوره های بعدی اگورا (egora) تبدیل به بازار می شود .
4- تئاتر : معمولاً کاخ های بزرگ مینوسی دارای یک سالن تئاتر می باشد . در این خصوص پلان تئاتر ها مستطیل شکل است ودر هرطرف سالن دارای ردیفی از نیمکت ها ،وبیشتر آنها بدون سقف می باشند.
5- طبقه ای بودن کاخ ها : این کاخ ها معمولاً 2 طبقه ویا 3 طبقه ساخته شده اند .
6- پنجره وهواکش :
7- ستون : در اوایل مینوسی ستون های کاخ ها از جنس چوب بوده اما در دوره های بعد ستون ها از سنگ ساخته می شود . سر ستون ها معمولاً بصورت پیازی شکل می باشند .
8- مصالح اصلی : برای ساخت کاخ ها ازسنگ نتراشیده وملات استفاده شده است اما برای ساخت پنجره ها،درگاه ورودی ، گوشه های ساختمان از سنگ های تراشیده شده استفاده شده است .
9- سیستم فاضلاب : کاخ های مینوسی دارای سیستم پیشرفته فاضلاب با استفاده از لوله های سفالی می باشد.
نمونه آن کاخ کنوسوس است که یکی ازمهمترین کاخ های مینوسی محسوب می شودکه برروی شیب ملایم تپه ای کم ارتفاع ساخته شده است که دارای یک حیاط مرکزی مستطیل شکل است که تمام واحد های کاخ در پیرامون آن ساخته شده است .
اولین عامل اصلی شکل گیری ساختمان های پیرامون حیاط نشان می دهد این کاخ با نقشه قبلی ساخته نشده است بلکه هسته مرکزی ساختمان چند بار رشدکرده وساخته شده وحیاط عامل اصلی وسازه متحدکاخ است .
دومین عامل اصلی کاخ راهروهای شمالی ، جنوبی ، وشرقی ، وغربی آن است .در راهرواصلی غربی کاخ ، محل انبار و ذخیره غذا وروغن وعسل وشراب قرار دارد که از ضلع شرقی که محل اداری وتشریفات است جدا شده است .
در بخش شرقی حیاط تالارهای پادشاه وملکه وتالار پذیرایی با یک راهرو قرار دارد واتاقهای کارگران وپیشخدمتها جدا شده است . در بخش شمال غربی مجتمع ساختمان ها، نخستین ساختمان کاخ بصورت مستطیل شکل قرار گرفته است . دربخش زیرین کاخ شبکه فاضلاب کاخ با لوله های سفالی ساخته شده است واین نشان دهنده آن است که کاخ کنوسوس از بهداشتی ترین کاخ های جهان شناخته می شود .
این کاخ در 3 طیقه با پلکان های داخلی ساخته شده ودارای هواکش وپنجره های متعدد است . تالار های این کاخ بصورت ستوندار هستند. برای ساخت انبارها از دیوارها وسقفهای ضخیم سنگی استفاده و بالای بنا با خاک پوشیده شده است تا اینکه مواد غذایی در خمره های ذخیره در کف اتاق ها بصورت خنک وسالم حفظ شود .
در منظومه ایلیاد واودیسه از 9 شهر کرتی نام بـرده شده است . زمانی که یونانی ها آنها را فتح کردند از جمعیت فراوان آنها و شهرهایی با خیابانهای سنگ فرش وجدول بندی شده وکوچه ها وخیابان های متقاطع متعجب شدندکه بیشترین ازدحام در پیرامون مراکز تجاری وحکومتی بوده است .
· نکته : در این دوره چرخ سفالگری ابداع می شود.
نقاشی شاخص این دوره :
1- نقاشی صحنه گاو بازی .
2- نقاشی ساقی ها در حال بردن خمره ها .
معمولاً دیوارهای کاخ کنوسوس گچ کاری وسفید کاری شده وبا نقاشی تزئین می باشد. همه ستون ها معمولاً به رنگ سفید وقرمز می باشند .
موضوعات نقاشی های مینوسی :
· جنبه های زندگی طبیعی ( گاو بازی ، مراسم مذهبی ، ونقاشی ساقی ها ) .
· نقوش الهام گرفته از طبیعت ( نقاشی پرندگان ، چهار پایان ، حیوانات دریایی خصوصاً دلفین ، حیوانات ترکیبی) .
1- نقاشی دیواری گاو بازی :
این نقاشی متعلق به 1500 سال ق . م می باشد . در مرکز تصویر دختری با آرایش محسوس در حال پشتک زدن بر روی گاو می باشد .درحالی فردی دیگر شاخ های گاورا با دو دست نگهداشته وفرد دیگری پشت سرگاو ایستاده است .
گاو در هنر خاور دور وبین النهرین اهمیت زیادی دارد. این نقاشی ها برخلاف هنر مصری که بصورت خشک طراحی می شودنقاشی های مینوسی برروی دیوارهای خیس رسم می شود ومستلزم اجرای سریع وآفرینش جلوه های ویژه وعام می باشد .
2- نقاشی دیواری ساقی :
درنقاشی دیواری ساقی جوانی باموهای مجعد وپارچه ای به دورکمربسته شده وبازوانی ورزیده ودستهایی که دارای زیورآلات است ساغری را برای انجام مراسم مذهبی حمل می کند این نقاشی الهام گرفته ازهنرمصر وبین النهرین و متعلق به 1500 ق . م است .
سفالهای مینوسی :
1- سفال کامارس 1700 ق . م
2- سفال با نقش هشت پا - گورینا 1600 ق . م
3- سفال با نقش پاپیروس - کنوسوس 1500 ق . م
4- گلدان از جنس سنگ صابون با نقش دروگران - هاگیاتریادا 1500 ق . م
خصوصیات کلی این سفالها ظریف وپوست تخم مرغی می باشند.
خصوصیات سفال کامارس : نقوش آن دایره وحلزونی ، دهانه آنها شبیه منقار پرندگان ، زمینه سفال سیاه وبراق وبا نقوش هندسی زردوقرمز رنگ به شکل دایره وحلزونی وبه شکل انتضامی تزئین شده است .
خصوصیات سفال گورینا به شکل هشت پا : این سفال دارای بدنه ای دایره وار با نقش هشت پائی در وسط ظرف که بصورت ماتریالیسم یا طبیعت گرایانه نشان داده شده است .
خصوصیات سفال کنوسوس با نقش پاپیروس : این خمره دارای 3 دسته می باشد ،ارتفاع آن 132 سانتی متر ودر بخش مرکزی آن نقش گل پاپیروس به شکل بادبزن نشان داده شده است.حاشیه این گل با خطوط موج دار دایره های متحدالمرکز وطرح چلیپایی تزئین شده است .
خصوصیات سفال هاگیاتریادا ،گلدان با نقش دروگران : گلدان دروگران به شکل تخم مرغی کشاورزان را در حال درو کردن محصول در حالتی طبیعی وشاد نشان می دهد.
پیکره تراشی مینوسی
پیکره الهه ماری : پیکره این الهه ازکاخ کنوسوس بدست آمده است ، ازجنس بدل چینی ومتعلق به 1600 ق . م می باشد. این الهه با ابعاد کوچک ساخته شده وبه طلسم بت نیز معروف است ،دستهای خود را بالا بـرده ودر هر دست یک مار دارد.
هنر میسنی :
به دلایل فعالیتهای آتشفشانی کاخ های مینوسی بین سالهای 1450- 1400 ق . م تخریب می شود. اقوام میسنی از فرصت استفاده کرده وجزیره کرت را اشغال می کنند کاخ ها را بازسازی نموده وتمدن میسن بین سالهای 1200 – 1400 ق . م ادامه می یابد .
سرچشمه اقوام میسنی نا مشخص است احتمالاً از شمال یونان وارد جزیره اصلی ودر آنجا ساکن می شوند. میسنی ها تأثیر زیادی در تمدن یونان دارند وروابط خوبی با مصریان داشتند ودر ازای خدماتی که برای آنها انجام می دادند طلا دریافت می نمودند.از نظر معماری برخلاف گذشته دارای معماری دژگونه وارک های سلطنتی مستحکم می باشند ومهمترین شهرهای آنان عبارت است از :
1- میسن 2-ارگ تیرونز3- ارخمنوس 4– واسیو 5 - پولوس 6– آرن 7- ایوکلس
معماری میسنی ها :
ارگ تیرونز : این ارگ از عناصر زیر تشکیل شده است :
1) دیوار دفاعی 2) دروازه شیران 3)تالار 4)گنج خانه تئولوس
معروف ترین قلعه تمدن میسن ارگ تیرونز می باشد که در 15 کیلومتری شهر میسن قرار داردکه درآثار هومرازاین قلعه به تیرونز صد دیوار اشاره شده وزادگاه هرکول محسوب می شود.
1- دیوار دفاعی قلعه: این دیوار 6 متر قطر دارد .
2- دروازه شیران : بزرگترین دروازه قلعه محسوب می شود که از سمت چپ با دیوار وصخره دفاعی واز سمت راست به وسیله یک برج و بارو مستحکم محافظت می شود. در این دروازه 2 شیر با حالت ایستاده نشان داده شده که در مقابل ستون مقدس بصورت متقارن ایستاده اند احتمالاً سر شیرها از فلز یا سنگ جداگانه ساخته شده که اثری از آنان باقی نمانده است .این هنر مشابه هنر بین النهرین می باشد .
3- تالار ارگ : در بخش مرکزی کاخ تالاری بزرگ با 3 سالن ساخته شده است این تالارها مستطیل شکل دارای یک اتفاق مرکزی با چهار ستون ویک آتش دان در بخش مرکزی می باشد دیوارهای دفاعی قلعه از سنگهای تراشیده ونتراشیده ساخته شده است .
4- گنج خانه تئولوس : این گنج خانه توسط هنری شلیمان کاوش شد .وی تصور می کرد که این گنج خانه متعلق به آگاممنون می باشد .این بنا در بخش مرکزی یک تپه بصورت طبیعی ساخته شده است ودارای یک گذرگاه بزرگ به نام دوموس می باشد.این گنج خانه ازلحاظ پلان معروف به لانه زنبوری می باشدکه در واقع یک پلان مدور با پوشش گنبدی شکل ، ارتفاع آن 12 متر ودیوارآن از سنگهای تراشیده شده ساخته شده وبزرگترین بنا محسوب می شودکه بدون استفاده از ستون ساخته شده است . مشابه این بنا در 1500 سال بعد به نام معبد پانتئون در رم ساخته می شود. تاریخ ساخت این بنا بین سالهای 1250 – 1300 ق . م می باشد وکاربد تدفینی داشته است .
مهمترین آثار گنج خانه تئولوس :
1- نقابهای طلائی تدفینی .
2- جام وافیو با نقش مراسم گاوبازی .
3- جام جنگ آوران .
نقابهای طلائی تدفینی : در مقابر میسنی ها نقابهایی از جنس طلا با روش چکش کاری ساخته شده است که چهره رئالیستی متوفی برروی پادشاهان مومیایی شده آنان قرار داده می شود که تقلیدی از هنر مصریان می باشد.بیشتر مقبره های دوره میسنی از لحاظ معماری با پلان لانه زنبوری ساخته می شود واشیاء دیگری از قبیل : خنجرهای مفرغی و جام های طلائی از آنها بدست آمده است .
جام وافیو : جنس این جام از طلا می باشد که با نقوش برجسته چکش کاری شده ساخته شده است . ارتفاع آن 28 سانتیمتر وقدمت آن به 1500 ق . م می رسد موضوع نقوش جام مربوط به مراسم گاوبازی است .
جام جنگ آوران : ارتفاع این جام 35 سانتیمتر است وبا نقش سربازان میسنی در حال حرکت برای مقابله با مهاجمان که احتمالاً از اقوام دور می باشند تزئین شده ومتعلق به 1200 ق . م می باشد.
تمدن دورها 1100 – 1200 ق . م :
اقوام مهاجر دور بین سالهای 1100 – 1200 ق . م وارد یونان شده و به دو دسته تقسیم می شوند که گروهی از آنان از سرزمین اصلی یونان وگروه دیگر در سواحل آسیای صغیر ساکن می شوند این دو دسته تبدیل به دو تمدن هلاسی و ایونی می شوند . پس از هجوم اقوام مهاجر یک دوره برزخ در یونان رخ می دهد وپس از دوره برزخ شرایط برای ساخت بزرگ شهرهای یونانی معروف به پولیس فراهم می شود.
به دلیل وضعیت خاص جغرافیایی یونان از یک طرف دارای کوه های بلند ودره های تنگ وسواحل ،واز طرفی دیگر متصل به دریا می باشد .در این دره های حاصلخیز دولت شهر ها بصورت مستقل ساخته می شوند به همین دلیل ایجاد وحدت سیـاس*ـی در این سرزمین دشوار است از طرفی دیگر بین دولت شهر ها رقابت های زیادی از نظر سیـاس*ـی و تجاری ونظامی وجود دارد و باعث پیشرفت سازمانهای اجتماعی آنها می شود . در سده 8 ق . م مصادف با سال 776 ق . م دولت شهر های یونان نخستین مسابقه دوستانه وتشریفاتی را دربین خودبرگزارمی کنندکه به آنها بازیهای المپیا وامروزه به آن المپیک گفته می شود.یونانیها این واقعه را آغاز تاریخ خود می دانند .
دوره ژئومتریک ( هندسی ) 700 – 900 ق . م :
یکی از کهن ترین شیوه های هنری یونان شیوه هندسی است مهمترین آثار این دوره شامل : سفالهای منقوش و پیکرک های کوچک اندام می باشد.درآغازدوره هندسی از طرح های انتضامی مانند : 3 گوشه ای ، شطرنجی،دایره های متحدالمرکز بیشتر استفاده می کردند.در اواخر این دوره بتدریج نقوش انسانی،حیوانی وجانوری از سالهای 800 ق . م درداخل قابهای هندسی اجرا می کردند .
سفال ژئومتریک :
کوزه ها وظروف بزرگ سفالی بعنوان ظروف تدفینی در داخل آرامگاه ها قرار داده می شدند .معمولاً در انتهای این ظروف سوراخ های ریزی تعبیه شده تا روغن ها ومایعات نذری از درون سفال تراوش کرده وبر روی جسدی که در زیر آن قرار دارد بچکد.بر روی بدنه ظروف مراسم تشریفاتی تدفین بصورت رسمی نشان داده می شود.مهمترین سفالهای دوره ژئومتریک عبارت است از :
1- ظرف دپیولون: ( که درکوهستان دپیولون درآتن بدست آمده است این ظرف متعلق به 8 ق . م می باشد ارتفاع آن 107 سانتی متر وبعنوان ظروف تدفینی ویا یادگاری درون آرامگاه بکار می رفته است کف این ظرف دارای سوراخی کوچک برای خارج شدن مایعات نذری می باشد هدف اصلی از نقوش روی ظرف نشان دادن مراسم سوگواری می باشدتمام ظرف با نقوش هندسی تزئین شده است در بخش مرکزی ظرف جسد متوفی بصورت افقی درحال تشیع می باشد و سوگواران دستهای خودرا به حالت سوگواری بالا بـرده اند نیم تنه بالا وشانه ها بصورت مثلثی شکل نشان داده شده است .درردیف دیگر سپاهیان پیاده وارابه هادرمراسم تشیع شرکت کرده انددراین نقوش هیچ نشانه ای از دنیای بعدازمرگ وجود ندارد وفقط مراسم یادبود فردی بزرگ نشان داده می شود در نتیجه یونانیها تصوری از دنیای پس از مرگ در ذهن نداشته اند . )
2- ظرف الئوسیس: ( که از شهر الئوسیس کشف شده است . این ظرف دارای 142 سانتی متر ارتفاع می باشد و در بین سالهای 655 - 675 ق . م ساخته شده است .این ظرف نشان دهنده تأثیر هنر مصر وخاور نزدیک وروابط تجاری نزدیک می باشد . حاشیه ظرف با خطوط قوس دار مانند حلزون ونقش برگ نخل تزئین شده است . این ظرف دارای 3 صحنه نقاشی است .درقسمت مرکزی صحنه نبرد جانوران نشان داده شده ودر قسمت بالا نقش الئوسیس در حال دورکردن یکی از غولهای بزرگ یونان به نام پولوخموس می باشدکه دارای صورتی وحشتناک با رشته موهایی که بصورت مارهای زنده نشان داده شده است .این سبک هنری که در اواخر دوره هندسی رواج دارد به سبک آتی کایی معروف است . )
شیوه های معماری یونان :
1- دوریک 2- یونیک 2- کورنتی
این 3 نوع شیوه درستونهای(cloumen) بنا کاربرد دارد .
1- ستون دوریک : شیوه دوریک یا دوریسی از سرزمینهای مرکزی یونان نشئت گرفته واصلی ترین وقدیمی ترین ومشخص ترین شیوه معماری یونان محسوب می شود.شیوه ساخت ستونها دریونان به شکل استوانه ای باپلان دایره ای می باشد . سطح بدنه ستون با شیارهای کم عمق بصورت عمودی معروف به شیارهای قاشقی تزئین شده است . سر ستون دوریک از دو قسمت به نام بالشتک و تاوه سرستون تشکیل شده است .بخش بالای سر ستون از دو قسمت اصلی تشکیل شده است 1- فَرَسب : که شامل یک ردیف سنگ مرمر صیقل خورده در بالای ستون است .2- اَفریز: در بالای فَرَسب قرار گرفته است و از 4 گوشه های تزئینی واز 3طرفی تشکیل شده است .
2- ستون یونیک : شیوه معماری یونیک ازسرزمین یونیا واقع درآسیای صغیرنشئت گرفته است این شیوه بعداز شیوه دوریک رواج گرفته است .نخستین پرستشگاه های یونان در قرن 6 قبل از میلاد ساخته شده است ستونهای آنها باریک و دارای سرستونهای حلزونی شکل یا طوماری می باشند . نسبت ارتفاع با قاعده ستون 9 به 1 می باشد تعداد شیارهای روی ستونها 24 عدد می باشد . مهمترین تفاوت ستون دوریک ویونیک تفاوت سرستونهای آنها می باشد. وتفاوت دیگر این دو ستون این است که پایه ستون دوریک بر روی صفه قرارگرفته است در حالیکه ستون یونیک دارای پایه ستون یا ( base ) می باشد. بخش بالای ستون یونیک ازدوقسمت تشکیل شده است ازفَرَسب : که ازسنگ مرمرصیقلی شکل در3 ردیف تشکیل شده است. و اَفریز: که شامل یک ردیف نقوش تزئینی است .
3- ستون کورنتی (قرنتی ) : در اواخر سده 5 ق . م این شیوه معماری توسط فردی به نام کالیماخوس ابداع می شود این شیوه از ناحیه ای در جنوب شرقی یونان به نام کورینت نشئت گرفته است. پایه های این ستون مشابه ستون یونیک اما ظریف ترمی باشد که بر روی صفه قرار گرفته است .سرستون آن به شکل کاسه زنگ برعکس می باشد که با برگ گنگر و نقش طومار یا حلزون وگل رزت تزئین شده است .معروفترین بنای با ستون کورنتی متعلق به سده دوم ق . م معبد زئوس در شهر آتن است .
دوره معماری آرکائیک : یکی ازآثار مهم آن گنج خانه سیفونسیها می باشدکه در این شیوه از پیکره های انسانی به نام کاریاتید به جای ستون استفاده شده است .
مهمترین بناهای دوره ارکائیک :
1- معبد هراء درالمیپ
2- معبد آپولو درکورنت
3- گنج خانه سیفونسیها دردلفی
4- معبد آرتمیس در افسوس
5- معبد آپولون دردلفی
6- معبد آفائیا در ایگنیا
7- معبد پستئوم در ناپل
1- معبد هراء : این معبدبه شیوه دوریک ساخته شده ویکی از قدیمی ترین معبددوره آرکائیک محسوب می شودکه در سال 660 ق . م ساخته شده است .ابعاد معبد هراء 18 ×50 متروارتفاع ستونهای آن 40/5 سانتی متر می باشد. سقف بنا شیروانی شکل واز جنس سفال ساخته شده است . این بنا دارای دو ردیف ستون می باشد .
نکته : درساخت معابداولیه ازمصالح چوبی برای ساخت ستونها وپوشش سقفها استفاده می شددردوره های بعدمعابداز سنگهای تراشیده شده وبا استفاده از بست های فلزی ساخته می شد.
2- معبد آپولو : این معبد به شیوه دوریک در قرن 6 ق . م ساخته شده است .
3- گنج خانه سیفونسیها : این بنا به شیوه یونیک درسال 530 ق . م ساخته شده است درساخت ستونهای بخش ورودی بنا ازستون پیکره یا مجسمه هایی که بصورت انسانهای ایستاده که دراصطلاح یونانی به آنها کاریاتیدگفته می شود ساخته شده است .
4- معبد آرتمیس : این بنا به شیوه یونیک بین سالهای 560 -550 ق م ساخته شده که ابعاد معبد 55 × 115 متر می باشد . دربخش مثلثی معبدالهه آرتمیس ودربخش چهارگوشه های تزئینی نقش جنگجویان نیزه بدست نشان داده شده است .
5- معبد آپولون : این معبد در قرن 5 ق م ساخته شده است.
6- معبد آفائیا : این معبد در قرن6 ق م ساخته شده است .
6- معبد پستئوم : این معبد به سبک دوریک در550 ق م ساخته شده است.مصالح اصلی آن سنگ ودارای یک ردیف ستون دورتا دور معبد می باشد.
معماری دوره کلاسیک :
معروفترین بناهایی که درآتن ساخته می شود آکروپلیس است . این بنا از قسمتهای مختلفی تشکیل شده است از جمله :
1- دروازه پروپالایا
2- معبد پارتنون
3- معبد ختئوم
4- معبد آرتمیس
5 - معبد نیکه
6 - معبد آتناپرماخوس
7- معبد آتنا قدیمی
8- نگارخانه کالکوئیکی
معمار این بنا شخصی به نام فیدیاس می باشد که به رهبری وحمایت پریکلس این بنا را ساخت . دوره کلاسیک عصر شکوفائی تمدن یونان محسوب می شود وبیشترین تحول وتکامل در معماری یونان رخ می دهد این دوره هم زمان با پیروزیهای اسکندر مقدونی درجنگها می باشد.شهرآتن بعنوان مرکزهنریونان محسوب می شودپس ازآنکه شهرآتن و آکروپلیس درجنگها آسیب زیادی می بینددرسال 480 ق م یونانیان به رهبری پریکلس وبا معماری به نام فیدیاس به بازسازی کامل آکروپلیس می پردازند و مجموعه بناهای آکروپلیس ساخته می شود .
1- دروازه پروپالایا : این دروازه بین سالهای 432 – 437 ق م ساخته می شود معمار این دروازه شخصی به نام منسیکس می باشد . این دروازه به دلیل هزینه زیاد جنگهای داخلی یونان بصورت نیمه تمام می ماند . در یک طرف دروازه کتابخانه ودر طرف دیگر تالار نقاشی یا نگار خانه کالکوئیکی قرار دارد . شیوه ساخت این دروازه بصورت دوریک می باشد .
2- معبد پارتنون : مهمترین بنای مجمعوعه آکروپلیس معبد پارتنون است که برای الهه آتنا خدای پیروزی یونانیان ساخته شده است که نام شهر آتن از این الهه گرفته شده است . این معبد بر روی بلندترین نقطه تپه آکروپلیس ساخته شده است . مصالح اصلی این معبدسنگ مرمر سفید است . معماران این معبد کالیکراتیس و ایکتینوس می باشد.
در ساخت این معبد از دو شیوه دوریک ویونیک استفاده شده است .ابعاد معبد بصورت مستطیل شکل 31 × 70 متر می باشد .ارتفاع کل بنا 72 / 13 متر است . اما ارتفاع ستونها 43 / 10 متر می باشد . بنای معبد با یک ردیف ستون احاطه شده است . ایوان ورودی معبد دارای 6 ستون می باشد کل معبد دارای 17 ستون در طول و8 ستون در عرض است .
بخش داخلی معبد از 2 اتاق تشکیل شده است 1 اتاق متعلق به الهه پارتنون به شکل مربع ودارای 4 ستون است . بخش دیگر معبد بصورت مستطیل شکل وبا یک ردیف ستون ساخته شده که در بخش مقصوره دارای میز هدایا می باشد این اتاق متعلق به الهه آتنا است . سبک ساخت ستونهای داخل مقصوره معبد به شیوه دوریک اما ستونهای پیرامون معبد به شیوه یونیک است.
این معبد بین سالهای 432 – 448 ق م ساخته می شودودر طول تاریخ دستخوش تحولات زیادی می شود زمانی یک معبد یونانی آنگاه تبدیل به یک کلیسای مسیحی وسپس تبدیل به یک مسجد عثمانی می شود و درسال 1687 م بعنوان انبار مهمات ترکان عثمانی در جنگ با ونیزی ها مورد استفاده قرار می گیرد که به دلیل انفجار مهمات بخش زیادی از مقصوره آسیب می بیند .درمدت 100 سال بنای اصلی بازسازی شده ودر حال حاضر تبدیل به یک رستوران شده است .
نکته : سکوی پله دار بخش ورودی پارتنون بصورت قوس داربا انحنایی ظریف ساخته شده است. زمانیکه فردی درمقابل معبد ایستاده است غیرقابل احساس ودیده نمی شود زمانیکه درانحنای یک طرف پله کان به ایستدمی توانداین تحدب را احساس کند همچنین ستونهای بخش مرکزی معبد دارای قطر کمتری می باشد وستونهای جناحین قطورترساخته شده است . در پژوهشهای انجام شده اثبات شداین روش معماری ازخطای دید انسان جلوگیری می کندو سبب افزایش وشکوه بنا می شود و این نتیجه غلبه خطوط منحنی بر خطوط مستقیم می باشد .
3- معبد ختئوم : این معبد بین سالهای 405 – 421 ق م ساخته می شود. ساخت این معبد به دلیل جنگهای یونان وکاهش بودجه ناتمام می ماند .براساس نوشته های مورخ یونانی به نام پاوسایناس در سده دوم میلادی معبد ختئوم محل رقابت تنگاتنگ ما بین الهه پوسیدون وآتنا می باشد در این محل تخته سنگی وجود دارد که بر اساس روایتها با ضربه نیزه 3 شاخه پوسیدون چشمه آب شوری از آنجا جاری می شود در کنار همان تخته سنگ درخت زیتونی توسط الهه آتنا رویانده می شود وبه دلیل جنگهای یونان ساخت این معبد تکمیل نمی شود .
مهمترین بخش این معبد یکی از ایوانهای رواق معبد است که با ستون پیکره ها یا کاریاتید ساخته شده است ومعروف به رواق دوشیزگان می باشدکه در بخش جنوبی معبد واقع شده است.ستون پیکره های این معبد مشابه گنج خانه سیفونسیا می باشد .رواق دوشیزگان نماد 6 ندیمه الهه می باشد هر یک از اتاقهای معبد یک زیارتگاه محسوب می شده است که بر روی بخش ناهموار تپه ساخته شده است .
4- معبدآتناپرماخوس : این معبد بین سالهای 425 - 427 ق م ساخته می شود وبه شیوه یونیک ساخته شده ویکی از معابد در فضای باز است که مجسمه آتنا در بخش جلوی معبد قرار گرفته است .
معماری دورۀ هلنی :
شهر پرگاموم ( ساحل آسیای صغیر ) ، این شهر به تقلید از آکروپلیس (آتن) بین سالهای 180 ق م خارج از یونان ساخته شده است.دراین شهر 3 اثرمعماری مهم وجوددارد.نخستین بارواژه هلنیسم درسال 1836 م توسط یک مورخ آلمانی به کار می رود و به دوره ای ازتاریخ وفرهنگ وسیاست یونان گفته می شودکه درمنطقه امپراتوری اسکندر مقدونی واقع شده است.
محدودۀ جغرافیایی هلنی ها از شمال تا روسیه از شرق تا هند از جنوب تا مصر واز غرب تا فرانسه واسپانیا امتداد داشته است که پیروزی های اسکندر مقدونی باعث گسترش تمدن وهنریونانی می شود این هنر اصطلاحاً یونانی مآبی یا هلنی گفته می شود. مهمترین آثار دور هلنی عبارتند از :
1- معبد آپولون در شهر دیدوما (بخش ساحلی آسیای صغیر ) .
2- معبد زئوس در شهر پرگاموم .
3- تئاتر اپیدائوروس.
معبد آپولون : معبد آپولون به شیوۀ یونیک بر روی صفه ای یکپارچه که دارای 7 پله می باشد احداث شده است این معبد 4 متر ارتفاع دارد و با ردیفی ازستونها احاطه شده است. ابعاد معبد مستطیل شکل و 51 × 108 متر می باشد . ارتفاع ستونهای معبد 50/19 متر است در واقع تالار معبد باردیفی پر از ستونها ساخته شده است .
معبد زئوس : معبدزئوس درآسیای صغیردرشهرهلنی پرگاموم ساخته می شود این شهردارای معابد وپیکره های زیادی می باشد . معبد زئوس دارای یک حیاط مرکزی مستطیل شکل که در مرکز حیاط یک میز هدایا ویا مسطبه ساخته شده که مراسم قربانی بر روی آن انجام می شد. این معبد به شیوۀ یونیک ساخته شده است دیوارۀ معبد دارای کتیبه ای منقوش به طول 120 متر وارتفاع 2 متر می باشد .
تئاتر اپیدائوروس : بنای تئاتر معمولاً درسراشیبی تپه ها ساخته می شود که دارای پلان دایره ای شکل است که بصورت ردیفی از نشیمنگاه های متحدالمرکزبصورت شیب دارکنده شده است.صندلی تماشاگران باروکشی ازسنگ وگاهی ازچوب پوشیده شده است . فضای تئاتر بدون سقف وسربازاست درفاصله پله کان هاوصندلی ها راه روهای عبور ومرور بصورت مستقیم ساخته شده است. شهرهای دیگر مهم هلنی : اسکندریه در مصر وانطاکیه در سوریه می باشند .
معماری وپلان معابد یونانی :
نخستین معابدیونانی ازجنس چوب وآجرساخته می شودودردورۀ پرستشگاه هاازمصالح سنگ آهک وسپس ازسنگ مرمر سفید استفاده می شود . پلان معابد معمولاً مستطیل شکل می باشد تالارمرکزی معبد مقصوره یابخش فرای یا بخش جلویی تشکیل شده است ،بخش پشت رواق خلفی نامیده می شود .
مشخصات معابد :
معابدی که دارای 2 ستون در بخش ورودی باشند آنته نامیده می شوند.
معابدی که 2ستون در بخش ورودی و 2 ستون در پشت معبد داشته باشند دوبل آنته گفته می شوند .
معابدی که دارای 4 ستون در بخش ورودی باشند پرواستیلت هستند .
معابدی که دارای 4 ستون در جلو و4 ستون در پشت باشند آمفی پرو نامیده می شوند .
معابدی که دارای 1 ردیف ستون در پیرامون باشند پری پرال گفته می شوند .
معابدی که دارای 2 ردیف ستون در پیرامون باشند دیپ ترال گفته می شود
معابدی که دارای پلان دایره ای شکل وبا 1 ردیف ستون احاطه شده اند ومعمولاً دارای پوشش گنبدی شکل باشند تولوس نامیده می شوند .
بناهای الحاقی معابد :
1- گنج خانه : معمولاً دارای پلان مستطیل شکل هستند وبرای نگهداری اشیاء پرستشگاه ساخته می شوند
2- اودئون : بنای اودئون مشابه تئاتر می باشند اما دارای پلان 4 ضلعی است وبصورت مسقف ساخته می شود گاهی مواقع با یک ردیف ستون احاطه شده است .اودئون محل برگزاری مراسم ادبی وشعر خوانی وموسیقی است که آن سالن آواز نیز گفته می شود .
3- اگورا : معمولاً میدان مرکزی وعمومی شهر که بطور طبیعی به چند خیابان اصلی متصل است و دارای ساختمانهای عمومی واداری وسالن های بزرگ می باشداگورا گفته می شودکه درواقع محلی برای مبادله کالا بازرگانی و برقراری روابط فرهنگی واجتماعی محسوب می شود .
