داریوش سوم یا دارا سیزدهمین و آخرین پادشاه شاهنشاهی هخامنشی بود. او فرزند آرشام (نوهٔ داریوش دوم)، و سیسیگامبیس، دختر اردشیر دوم بود.
داریوش سوم در یک کاشیکاری رومی
شاهنشاه شاهنشاهی هخامنشی
سلطنت : ۳۳۶ تا ۳۳۰ پیش از میلاد (۶ سال)
تاجگذاری: ۳۳۶ پیش از میلاد
پیشین : اردشیر چهارم کیداراب (در شاهنامه)
جانشین : اسکندر مقدونی (شاه در بابل) ، اردشیر پنجم (شاه در ایران)
زادروز : ۳۸۰ پیش از میلاد، ایران، پارسه
درگذشت : ۳۳۰ پیش از میلاد (۵۰ سالگی)
همسر : استاتیرای
فرزند(ها) : آریابرزن، استاتیرا ، دریپهتیس ، اوخوس
خاندان : هخامنشیان
پدر : آرشام
مادر : سیسیگامبیس
دین و مذهب : مزدیسنا
او در سال ۳۸۰ پیش از میلاد در پارسه متولد شد و در سال ۳۳۰ پیش از میلاد در دامغان بدست اردشیر پنجم کشته شد. در شاهنامهٔ فردوسی و تاریخ سنتی ایرانیان، داریوش سوم با نام «دارا» شناخته میشود و پدر او داراب معرفی شدهاست.
در سال ۳۳۳ پیش از میلاد در نبرد ایسوس ارتش اسکندر، قوای هخامنشیان به فرماندهی داریوش سوم را شکست میدهد.
در سال ۳۳۱ پیش از میلاد قوای داریوش سوم به وسیله اسکندر مقدونی در جنگ گوگمل در شرق موصل امروزی شکست سنگینی متحمل میشوند.
در سال ۳۳۰ پیش از میلاد داریوش سوم کشته شده و هگمتانه فتح میشود، همچنین تخت جمشید به وسیله اسکندر مقدونی ویران شده و حکمرانی هخامنشیان بر ایران پایان میپذیرد.
منبعشناسی برای زندگانی داریوش
موزائیک اسکندر در پمپئی که در موزه ملی آثار باستانی ناپل نگهداری میشود.
فقدان منابع برای سده پایان حکومت هخامنشی، مشکل اصلی برای تاریخنگاری زندگانی و حکمرانی داریوش سوم است. هیچ متن یا بنای تاریخی پادشاهی در دسترس نیست و تنها دانش ما برگرفته از تاریخنگاران یونانی است که دوره زندگی اش را در مقایسه با دوران آغازین عالی اسکندر مقدونی شرح دادهاند. تعداد محدودی اسناد در بابل شامل فهرست شاه اوروک یافت شدهاست؛ دفتر گزارش نجومی که تاریخ جنگ گوگاملا و تاریخ ورود اسکندر به بابل را ثبت کردهاست؛ و برخی گزارشهای جمعآوری شده توسط آبراهام ساش (به انگلیسی: Abraham Sachs) که در آن نام شخصی داریوش، در جای دیگر ذکر نشدهاست، در دو رونوشت کمی متفاوت داده شدهاست. منبع اصلی شفاهی، که سدههای بعد از دوران داریوش به صورت کتبی درآمدهاند، گزارش همراهان اسکندر و مشتقات آنها است: تاریخ عمومی دیدوروس سیکولوس (قرن یک میلادی). آناباسیس آریان (قرن دوم میلادی) و در زبان لاتین، کورتیس روفوس (احتمالاً قرن اول میلادی) هر دو بهطور کلی از گزارشهای خیالی معاصرینشان که توسط کلیتارخوس، «اسکندر» نوشته پلوتارخ و برخی منابع در مورالیا (سال سدم میلادی) و تاریخ جهان تروگ پمپهای که به صورت مختصر توسط ژوستین در قرن سوم میلادی نقل شدهاست. تنها بنای یادبود تاریخی مفید، موزائیک اسکندر مقدونی در پمپئی است. منابع یونانی-رومی و لاتین با وجود اختلاف چند سدهای که با وقایع دارند همچنان منابع اصلی به شمار میآیند، در عین حال باید هنگام استفاده از این منابع به اسلوب، بافت و کلیشههای رایج در آنها دقت کرد. البته منابع بابلی و مصری نیز وجود دارد و جدای از آنها باید به منابع آرامیزبان که از بلخ پیدا شدهاند و از نوع مدارک بایگانی هستند توجه شد که در برخی از آنها نام داریوش آمده است و منظور از آن همان داریوش سوم بودهاست.
داریوش سوم در یک کاشیکاری رومی
شاهنشاه شاهنشاهی هخامنشی
سلطنت : ۳۳۶ تا ۳۳۰ پیش از میلاد (۶ سال)
تاجگذاری: ۳۳۶ پیش از میلاد
پیشین : اردشیر چهارم کیداراب (در شاهنامه)
جانشین : اسکندر مقدونی (شاه در بابل) ، اردشیر پنجم (شاه در ایران)
زادروز : ۳۸۰ پیش از میلاد، ایران، پارسه
درگذشت : ۳۳۰ پیش از میلاد (۵۰ سالگی)
همسر : استاتیرای
فرزند(ها) : آریابرزن، استاتیرا ، دریپهتیس ، اوخوس
خاندان : هخامنشیان
پدر : آرشام
مادر : سیسیگامبیس
دین و مذهب : مزدیسنا
او در سال ۳۸۰ پیش از میلاد در پارسه متولد شد و در سال ۳۳۰ پیش از میلاد در دامغان بدست اردشیر پنجم کشته شد. در شاهنامهٔ فردوسی و تاریخ سنتی ایرانیان، داریوش سوم با نام «دارا» شناخته میشود و پدر او داراب معرفی شدهاست.
در سال ۳۳۳ پیش از میلاد در نبرد ایسوس ارتش اسکندر، قوای هخامنشیان به فرماندهی داریوش سوم را شکست میدهد.
در سال ۳۳۱ پیش از میلاد قوای داریوش سوم به وسیله اسکندر مقدونی در جنگ گوگمل در شرق موصل امروزی شکست سنگینی متحمل میشوند.
در سال ۳۳۰ پیش از میلاد داریوش سوم کشته شده و هگمتانه فتح میشود، همچنین تخت جمشید به وسیله اسکندر مقدونی ویران شده و حکمرانی هخامنشیان بر ایران پایان میپذیرد.
منبعشناسی برای زندگانی داریوش
موزائیک اسکندر در پمپئی که در موزه ملی آثار باستانی ناپل نگهداری میشود.
فقدان منابع برای سده پایان حکومت هخامنشی، مشکل اصلی برای تاریخنگاری زندگانی و حکمرانی داریوش سوم است. هیچ متن یا بنای تاریخی پادشاهی در دسترس نیست و تنها دانش ما برگرفته از تاریخنگاران یونانی است که دوره زندگی اش را در مقایسه با دوران آغازین عالی اسکندر مقدونی شرح دادهاند. تعداد محدودی اسناد در بابل شامل فهرست شاه اوروک یافت شدهاست؛ دفتر گزارش نجومی که تاریخ جنگ گوگاملا و تاریخ ورود اسکندر به بابل را ثبت کردهاست؛ و برخی گزارشهای جمعآوری شده توسط آبراهام ساش (به انگلیسی: Abraham Sachs) که در آن نام شخصی داریوش، در جای دیگر ذکر نشدهاست، در دو رونوشت کمی متفاوت داده شدهاست. منبع اصلی شفاهی، که سدههای بعد از دوران داریوش به صورت کتبی درآمدهاند، گزارش همراهان اسکندر و مشتقات آنها است: تاریخ عمومی دیدوروس سیکولوس (قرن یک میلادی). آناباسیس آریان (قرن دوم میلادی) و در زبان لاتین، کورتیس روفوس (احتمالاً قرن اول میلادی) هر دو بهطور کلی از گزارشهای خیالی معاصرینشان که توسط کلیتارخوس، «اسکندر» نوشته پلوتارخ و برخی منابع در مورالیا (سال سدم میلادی) و تاریخ جهان تروگ پمپهای که به صورت مختصر توسط ژوستین در قرن سوم میلادی نقل شدهاست. تنها بنای یادبود تاریخی مفید، موزائیک اسکندر مقدونی در پمپئی است. منابع یونانی-رومی و لاتین با وجود اختلاف چند سدهای که با وقایع دارند همچنان منابع اصلی به شمار میآیند، در عین حال باید هنگام استفاده از این منابع به اسلوب، بافت و کلیشههای رایج در آنها دقت کرد. البته منابع بابلی و مصری نیز وجود دارد و جدای از آنها باید به منابع آرامیزبان که از بلخ پیدا شدهاند و از نوع مدارک بایگانی هستند توجه شد که در برخی از آنها نام داریوش آمده است و منظور از آن همان داریوش سوم بودهاست.