اروپا سفری به بایا، شهر زیر آب در ایتالیا

[O_Q]

«بایای» (Baiae) در میان ایتالیایی‌های امروزی بیشتر با نام «بایا» شناخته می‌شود، شهر آب معدنی و اقامتگاه‌های ساحلی که در دوران شکوه روم باستان در شمال غربی خطوط ساحلی «خلیج ناپل» واقع شده بود. این شهر به ویژه در اواخر «جمهوری روم» و نخستین سال‌های آغاز دوران امپراتوری روم باستان بر شهرهای معروف دیگر آن دوران همچون «پمپئی» (Pompeii)، هرکولانیوم (Heculaneum) و «کاپری» (Capri) ارجحیت داشته و از نظر ثروت و شهرت گوی سبقت را از آنان ربوده بود.

البته این شهر سوای این معروفیت، به خاطر اشاعه‌ی فساد و افکار انحرافی نیز از شهرت نه چندان خوبی برخوردار بوده و به نوعی بدنام بود. اما داستان این شهر همچنان پر زرق و برق ادامه پیدا نکرده و بخش اعظم آن در طول دوران رنسانس و به واسطه‌ی فعالیت‌های آتشفانی محلی رفته رفته به زیر آب فرو رفت.

اما داستان این شهر مدفون در زیر آب چیست؟ بایا برای قرن‌ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بود، در واقع این شهر را باید به نوعی بازآفرینی رویاگون از ثروت و قدرت دانست که به ویژه در میان افراد متشخص و سرشناس روم باستان بسیار مورد توجه بود. این شهر بر روی دهانه‌های آتشفشانی طبیعی ساخته شده و به خاطر داشتن چشمه‌های آب معدنی شفا بخش، شهرت خوبی پیدا کرده بود. این چشمه‌ها در سراسر شهر پخش شده بودند و تنها چیزی که لازم بود ساخت یک «اسپای» (Spa) جدید بود.

در دوران رونق این شهر بسیاری از شخصیت‌های مهم و شناخته شده‌ی آن دوران به صورت مرتب از این شهر بازدید می‌کردند و حتی تعدادی از آنها برای اقامت خود ویلاهای شخصی نیز تهیه و تدارک دیده بودند. افرادی همچون «نرون»، «سیسرو» (Cicero)، «ژولیوس سزار»، «کالیگولا» (Caligula)، «مارکوس آنتونیوس» (Marcus Antonius) و «پمپیوس» (Pompeius)، و البته فهرست افراد سرشناس آن دوران که گوشه چشمی هم به این شهر داشتند بیش از اینهاست.



اما نام این شهر به چه معناست؟ به نظر می‌رسد این نام برگرفته از نام «بایوس» (Baius) است که در ادیسه، اثر حماسی و به یادماندنی هومر (Homer) شاعر و داستان‌سرای یونانی از او به عنوان سکان دار کشتی «ادسیوس» (Odysseus) نام بـرده شده است. ظاهرا بایوس در جایی در همان نزدیکی به خاک سپرده شده بود. از سوی دیگر خلیج هم‌جوار این شهر نیز «خلیج بایان» (Bajan) نام داشت که اکنون در بخش غربی «خلیج پاتزوالی» (Gulf of Pozzuoli) واقع شده است.


اما در مجموع این شهر معجونی از اخلاق‌های عجیب و بعضا ناپسند بود، به طوری که در آنجا زنانی که ازدواج نکرده بودند همچون کالایی عمومی بودند، مردان مسن رفتاری همچون پسران جوان از خود نشان می‌دادند، در حالی که مردان جوان همچون دخترکانی کم سن و سال رفتار می‌کردند. این برداشتی است که محقق دوران روم باستان «مارکوس ترنتیوس وارو» (Marcus Terentius Varro) به آن اشاره کرده است. در واقع با این توصیفات به نظر می‌رسد که این شهر دوران باستان بی‌شباهت به «لاوس وگاس» امروزی نبوده است.

متأسفانه این دوران خوب و سرشار از نعمت و خوشبختی دوام چندانی نداشت و در قرن هشتم با حمله‌ی اعراب تقریبا به پایان رسید، اما داستان شوربختی این شهر تازه آغاز شده بود. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که در همان دوران هم تنها سایه‌ای از آن شهر ثروتمند و پر رونق پیشین باقی مانده بود.

در اوایل سال ۱۵۰۰، شهر مجلل دیروز به خرابه تبدیل شده بود و این خرابه‌ها نیز تقریبا متروکه بودند. اگر به خاطر داشته باشید گفتیم که این شهر روی دهانه‌های طبیعی آتشفشان واقع شده بود و همین دهانه‌ها هم درنهایت بلای جان این شهر شدند، چرا که آب گرم از درون آنها به سطح شهر راه پیدا می‌کرد که در نهایت باعث شد بخش زیادی از بایا به زیر آب فرو رود. در واقع کل این منطقه به دلیل خالی شدن لایه‌های زیرین اتاق‌های ماگما که در طول قرن شانزدهم رخ داد، بیش از ۶ متر فروکش کرد. سطح آب نیز آرام آرام بالا آمد و در نهایت بخش قابل توجهی از آثار برجای مانده از این شهر باستانی به زیر آب فرو رفت.

امروزه بقایای جالب توجه و تماشایی این شهر از جمله معدود پارک‌های باستان شناسی زیر آبی است که بازدید کنندگان را به سفری به درازای تاریخ می‌برد. گردشگران می‌توانند از میان قایق‌هایی با دریچه‌های شیشه‌ای به تماشای آن بنشینند. از سوی دیگر غواصی نیز از جمله راه‌های دیگر برای حضور در این ناحیه است که به مردم اجازه می‌دهد مستقیما از میان شهر عبور کنند.

در نهایت شاید از آن شهر پرآوازه‌ی دوران باستان چیز چندانی باقی نمانده باشد، اما خرابه‌های مغروق آن هنوز هم شگفتی ساز هستند.