سَمَندَر (به یونانی: Σαλαμάνδρα) یا آتَشخوار∗ یکی از انواع دوزیستان است.
در میان دوزیستان بزرگترین آنها سمندر چینی غولپیکر(Andrias davidianus) است این دوزیست در رودهای سرد کوهستانهای شمال شرقی، مرکزی و جنوبی چین و مردابهای اطراف آنها زندگی میکند. طول متوسط یک دوزیست بالغ ۱٫۱۴ متر و وزن آن بین ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم است نمونهٔ بزرگ شکار شده طولی برابر ۱٫۸۰ و وزنی برابر ۸٫۶۴ کیلوگرم داشتهاست.
این حیوانات بدن دراز و باریک، دم بلند و پاهای کوتاه و پردهدار برای شنا کردن دارند. این جانوران از دم قوی خود برای جلو رفتن در آب استفاده میکنند. سمندرها مانند قورباغهها پوست نمناکی دارند و در مناطق مرطوب زندگی میکنند. غذای آنها حشره و کرم است. بعضی از سمندرها برای گرفتن طعمه از زبانشان استفاده میکنند. بیشتر سمندرها دوران بلوغ خود را در خشکی میگذرانند، ولی بعضی از آنها بیشتر عمرشان در آب زندگی میکنند.
بعضی از سمندرها در آب تخمگذاری میکنند. بچه سمندرهایی که از تخم بیرون میآیند، از جانوران کوچک آبزی تغذیه میکنند. بقیهٔ سمندرها در خشکی و در گودیهای مرطوب زیر درختهای قدیمی و سنگها تخمگذاری میکنند. مرحلهٔ نوزادی در داخل تخمها سپری میشود و سمندرهای کوچک از تخم بیرون میآیند. تعداد کمی از سمندرها بچهٔ زنده به دنیا میآورند.
تعداد کمی از نوزادان سمندر هیچ وقت به بلوغ واقعی نمیرسند. در این گونهها، جانور بالغ مانند یک نوزاد بزرگ است و مثل نوزادها آبشش پَرمانندی در بیرون سرش دارد. بیشتر سمندرها در غدههای زیر پوست بدنشان سمهای لجن مانندی درست میکنند. این ماده، مهاجمان را دور میکند. بعضی از این سمندرها رنگ روشنی دارند تا دشمنانشان بفهمند که سمیاند.
کوچکترین سمندر: سمندر کوتوله (Desmognathus wrighti) که در ایالتهای تنسی، کارولینای شمالی وویرجینیا یافت میشود کوچکترین نوع خود میباشد. اندازهٔ نمونههای بالغ این سمندر بین ۳٫۶۸ تا ۵٫۸۰ سانتیمتر است.
سمندرها یا دوزیستان دمدار گروهی هستند که عمدتاً در نیمکره شمالی (هولوآرکتیک) وجود دارند. همگی بجز Plethodontidae به نواحی معتدل و نیمهگرمسیری آمریکای شمالی و (یا) اوراسیا، از جمله شمال آفریقا محدود میشوند. اکثر سمندرهای خشکیزی نیاز به رطوبت و بهطور معمول به زیستگاههای جنگلی نیاز دارند، در حالیکه سمندرهای آبزی در حوضچههای بهاری، چشمهها، رودها، و در دریاچههای و رودحانههای بزرگ وجود دارند. تنها سمندرهای مناطق گرمسیری متعلق به پلهتودونتیدها plethodontids و زیرخانواده Bolitoglossinae هستند. بجز جنس Batrachoseps بقیه گونههای بولیتوگلوسینها bolitoglossines، عمدتاً در مکزیک و آمریکای مرکزی وجود دارند. تعداد کمی از گونهها در حوضه رود آمازون یافت میشوند. این گونههای مهاجم نواحی گرمسیری شدیداً موفق بوده و نزدیک به ۴۳٪از تعداد کل گونههای سمندرهای موجود (حدود ۶۱۹ گونه) را تشکیل میدهند.
سمندر کلمهای زبان فارسی است و از دو واژه سام به معنای آتش و اندر تشکیل شدهاست. در بسیاری از افسانههای کهن ایران، سمندر حیوانی متولد شده از آتش معرفی شدهاست و به همین سبب، این نام را به آن دادهاند.
گونه های موجود در ایران
گونه کوهستانی
گونه لرستانی