Miss.aysoo
کاربر نگاه دانلود
طاعون، وزیدن مرگ سیاه
شنبه ۱۷ مهر ۱۳۹۵
طاعون یا مرگ سیاه توسط باکتری به نام «یرسینیا پستیس»۱ از خانواده« انتروباکتریاسه» حاصل می شود. خانواده انتروباکتریاسه دارای ۱۱ گونه یرسینیا است که در این بین
سه گونه یرسینیاپستیس، «یرسینیا سودوتوبرکلوزیس»۲ و «یرسینیا انتروکولیتیکا»۳ برای انسان و حیوان بیماری زا هستند. امروزه در بسیاری از مناطق آسیا، آفریقا و آمریکا کانون های طبیعی طاعون خیز مشاهده می شود. در ایران نیز کردستان به عنوان کانون طبیعی طاعون مطرح است.
طاعون از واژه plagaبه معنای وزیدن گرفته شده است، زیرا رومیان بر این عقیده بودند که در اثر خشم خدایان طوفانی حاصل می شود که آن طوفان طاعون است و «آپولو» (خدای تندرستی) توانایی کشتن موش ها را داشت و می توانست مانع شیوع طاعون شود و به همین دلیل آپولو را «موش کُش» می دانستند.
عامل عفونت طاعون در سال ۱۸۹۰ توسط «الکساندر یرسین»۴ هنگامی که او اپیدمی طاعون در هنگ کنگ را بررسی می کرد شناخته شد. یرسین با انجام آزمایش هایی روی «آسپیرات» (آسپیراتی که از غدد لنفی مردمی که در اثر طاعون مرده بودند به دست آمده بود) کشف کرد که میکروارگانیسم مورد نظر «گرم منفی» است. سپس از آسپیرات های به دست آمده به خوکچه هندی تزریق کرد و این امر سبب مرگ خوکچه هندی شد. او با بررسی اطلاعات به دست آمده از آزمایش های جدید و اطلاعات قدیم مبنی بر ارتباط بین مرگ موش ها و طاعون دریافت که عامل مرگ موش و انسان میکروارگانیسم گرم منفی مذکور است و در سال ۱۹۷۰ به افتخار الکساندر یرسین، آن را «یرسینیا پستیس» نامیدند. اما مسیر انتقال یرسینیا پستیس (از موش به انسان) توسط «پل لوئی سیمون»۵ پس از مطالعه پژوهش های یرسین (بررسی اپیدمی طاعون در هند و چین) شناخته شد. سیمون دریافت انسان هایی که قبل از مرگشان در تماس با موش های مرده که بدنشان گرم بود قرار گرفتند، بیمار شدند. او تصور می کرد موش هایی که مدتی از مرگشان گذشته و بدنشان سرد شده است خطرناک نیستند. او عامل انتقال را کک (حشره) بدن موش هایی که به تازگی مرده بودند و هنوز بدنشان گرم بود می دانست. وقتی او روده ککی را بررسی کرد متوجه شد که در روده کک همان میکروارگانیسمی که یرسین در آسپیرات غدد لنفی و خوکچه هندی مشاهده کرده بود وجود دارد. او با انجام آزمایش های متعدد اثبات کرد که کک هایی که روی بدن موش آلوده مرده هستند، وقتی بدن آن ها را ترک می کنند و برای تغذیه به روی بدن موش های سالم می روند آن ها را هم آلوده می کنند و این چرخه ادامه پیدا می کند. اگر برحسب تصادف انسان در آن مکان باشد و توسط این کک های آلوده گزیده شود وارد این چرخه می شود.
در ایران نیز از قرن ها پیش بررسی های متعددی روی طاعون صورت گرفته است. «ابوسهل مسیحی» (قرن دهم) در رساله «فی طاعون» و «علی ابن عباس مجوسی اهوازی» (قرن دهم) در کتاب «طب ملکی» در ارتباط با طاعون مطالبی به نگارش درآورده است. در کتاب «قانون» اثر «ابوعلی سینا» نیز «طاعون خیارکی» توصیف شده است. «محمد رضی طباطبایی» (پزشک دوره ناصرالدین شاه) احتمالاً نخستین پزشک ایرانی بوده است که بر اساس پزشکی نوین کتابی شامل پنج فصل با عنوان طاعون نوشت که در سال ۱۸۶۷ میلادی چاپ شد.در سال های بعد گروه تحقیقاتی به سرپرستی دکتر «بالتازار» و همکار ایرانی او دکتر کریمی منطقه اندمیک طاعون در کردستان و جوندگان ناقل طاعون (مریون لیبیکوس۶ ، مریون پریکوس۷، مریون وینوگرادووی۸ و مریون تریسترامی ۹) شناسایی شدند. آخرین گزارش های واگیری طاعون مربوط به سال های ۱۹۴۷-۱۹۶۶ میلادی در کردستان و آذربایجان غربی بوده اند و توسط دکتر کریمی ثبت شده اند.
چرخه انتقال
«گزنوپسیلا کئوپیس» عامل اصلی انتقال طاعون با هر بار مکش ۰۳ر۰ تا ۰۵ر۰ میکرولیتر خون وارد بدن می شود. این کک نسبت به سایر کک ها بسیار پرخور و حریص است و لذا ناقل مؤثرتری محسوب می شود. دمای بدن کک ۲۶ درجه سانتی گراد است و تنها در این دما است که ژن مربوط به آنزیم کوآگولاز بیان می شود. کوآگولاز آنزیمی است که هنگام تماس با آنزیم معده کک (توسط یرسینیا پستیس) بیان می شود. کوآگولاز سبب لخته شدن خون می شود. بدین ترتیب باکتری ها در شبکه ای از فیبرین به دام می افتند و منجر به مسدود شدن پراونتیکولار کک (اندامی که بین معده و مری کک قرار دارد) می شوند. فسفولیپاز D(توکسین مورین) باکتری را در برابر محصولات سایتوتوکسیک گوارشی که در معده کک پس از بلعیدن خون تولید می شود حفاظت می کند و این برای بقای باکتری در معده کک ضروری است. فاصله زمانی بین بلعیده شدن ارگانیسم ها و بروز انسداد، دوره نهفتگی خارجی نامیده می شود که برای گزنوپسیلا کئوپیس حدود دو هفته طول می کشد. مسدود شدن پراونتیکولار سبب می شود که کک نتواند مواد غذایی (خون) را از مری خود به معده اش منتقل کند، به همین دلیل احساس گرسنگی می کند. کک بارها و بارها برای به دست آوردن مواد غذایی تلاش می کند، ولی چون قادر به انتقال خون تازه وارد شده از مری به معده اش نیست (نمی تواند خون را ببلعد)، خون تازه وارد شده را بالا می آورد (استفراغ می کند) و منجر به بروز عفونت در یک میزبان جدید می شود. به دنبال این فرایند تقریباً ۲۵هزار تا ۱۰۰هزار باکتری یرسینیا پستیس به پوست میزبان تلقیح می شود. هوای گرم و خشک تأثیر معکوسی روی تمامی مراحل چرخه زندگی کک دارد. این ویژگی فروکش کردن بسیاری از اپیدمی ها را در شروع یک فصل گرم و خشک توجیه می کند. انسداد پراونتیکولار در دماهای کمتر از ۲۶ درجه سانتی گراد تشدید می شود. در بالاتر از ۲۷ درجه سانتی گراد فاکتور فیبرینولیتیک یرسینیا و فعالیت شبه تریپسین آنزیم معده کک فعال می شوند و شبکه فیبرینی (مورد نیاز برای انسداد) را تخریب می کنند.
انتشار طاعون
طاعون از روش های مختلفی قابل انتقال است که به برخی از مهم‌ترین آن ها اشاره می‌شود:
۱- از طریق گزش کک
۲- از طریق تنفس آئروسل های آلوده انسان یا حیوان مبتلا به طاعون پنومونیک
۳- تماس با بافت یا لباس یا هر شی‌ء آلوده مربوط به انسان و حیوان
۴- استفاده از گوشت خام یا خوب پخته نشده حیوان آلوده
۵- تنفس مدفوع انسان یا حیوان مبتلا
به طاعون پنومونیک
۶- تماس با شپش و کنه آلوده
۷- از طریق تماس با گربه آلوده
۸- از طریق شکار، پوست کندن و قصابی حیوانات آلوده
۹- از طریق بریدگی پوست
۱۰- از طریق انتشار عمدی افشانه های آلوده در حملات بیوتروریستی
انتشار عمدی
از قرن ها پیش از یرسینیا پستیس به دلیل انتشار آسان از طریق آئروسل های تنفسی، نرخ بالای مرگ و میر و غیره برای ساخت سلاح بیولوژیک و سرکوب دشمن استفاده می شده است. برای مثال در قرن چهارم تاتارها اجساد آلوده به طاعون را توسط منجنیق به داخل قلعه دشمن پرتاب و آن ها را گرفتار این بیماری می کردند. در جنگ جهانی دوم نیز ارتش ژاپن از میکروارگانیسم مذکور برای مقابله با چین استفاده می کرد.در مناطقی که طاعون به صورت بومی است، معمولاً ابتدا افزایش تیتر آنتی بادی در بین حیوانات مخزن با علائمی از طاعون خیارکی مشاهده می‌شود، اما در حملات بیولوژیکی معمولا‌بیماری در انسان و حیوان به طور همزمان و به صورت ریوی بروز
می کند و این می‌تواند عاملی برای تمایز اپیدمی طاعون از جنگ بیولوژیکی باشد.
*خاطره کبیری، دانشجوی دکتری میکروبیولوژی
*پانوشت:
۱٫Yersinia pestis
2.Yersinia pseudotuberculosis
3.Yersinia enterocolitica
4.Alexandre Yersin
5.Paul-Louis Simond
6. Meriones libycus
7. Meriones persicus
8. Meriones vinogradovi
9.Meriones tristrami
* منابع‌در‌روزنامه محفوظ است.
code
شنبه ۱۷ مهر ۱۳۹۵
طاعون یا مرگ سیاه توسط باکتری به نام «یرسینیا پستیس»۱ از خانواده« انتروباکتریاسه» حاصل می شود. خانواده انتروباکتریاسه دارای ۱۱ گونه یرسینیا است که در این بین
سه گونه یرسینیاپستیس، «یرسینیا سودوتوبرکلوزیس»۲ و «یرسینیا انتروکولیتیکا»۳ برای انسان و حیوان بیماری زا هستند. امروزه در بسیاری از مناطق آسیا، آفریقا و آمریکا کانون های طبیعی طاعون خیز مشاهده می شود. در ایران نیز کردستان به عنوان کانون طبیعی طاعون مطرح است.
طاعون از واژه plagaبه معنای وزیدن گرفته شده است، زیرا رومیان بر این عقیده بودند که در اثر خشم خدایان طوفانی حاصل می شود که آن طوفان طاعون است و «آپولو» (خدای تندرستی) توانایی کشتن موش ها را داشت و می توانست مانع شیوع طاعون شود و به همین دلیل آپولو را «موش کُش» می دانستند.
عامل عفونت طاعون در سال ۱۸۹۰ توسط «الکساندر یرسین»۴ هنگامی که او اپیدمی طاعون در هنگ کنگ را بررسی می کرد شناخته شد. یرسین با انجام آزمایش هایی روی «آسپیرات» (آسپیراتی که از غدد لنفی مردمی که در اثر طاعون مرده بودند به دست آمده بود) کشف کرد که میکروارگانیسم مورد نظر «گرم منفی» است. سپس از آسپیرات های به دست آمده به خوکچه هندی تزریق کرد و این امر سبب مرگ خوکچه هندی شد. او با بررسی اطلاعات به دست آمده از آزمایش های جدید و اطلاعات قدیم مبنی بر ارتباط بین مرگ موش ها و طاعون دریافت که عامل مرگ موش و انسان میکروارگانیسم گرم منفی مذکور است و در سال ۱۹۷۰ به افتخار الکساندر یرسین، آن را «یرسینیا پستیس» نامیدند. اما مسیر انتقال یرسینیا پستیس (از موش به انسان) توسط «پل لوئی سیمون»۵ پس از مطالعه پژوهش های یرسین (بررسی اپیدمی طاعون در هند و چین) شناخته شد. سیمون دریافت انسان هایی که قبل از مرگشان در تماس با موش های مرده که بدنشان گرم بود قرار گرفتند، بیمار شدند. او تصور می کرد موش هایی که مدتی از مرگشان گذشته و بدنشان سرد شده است خطرناک نیستند. او عامل انتقال را کک (حشره) بدن موش هایی که به تازگی مرده بودند و هنوز بدنشان گرم بود می دانست. وقتی او روده ککی را بررسی کرد متوجه شد که در روده کک همان میکروارگانیسمی که یرسین در آسپیرات غدد لنفی و خوکچه هندی مشاهده کرده بود وجود دارد. او با انجام آزمایش های متعدد اثبات کرد که کک هایی که روی بدن موش آلوده مرده هستند، وقتی بدن آن ها را ترک می کنند و برای تغذیه به روی بدن موش های سالم می روند آن ها را هم آلوده می کنند و این چرخه ادامه پیدا می کند. اگر برحسب تصادف انسان در آن مکان باشد و توسط این کک های آلوده گزیده شود وارد این چرخه می شود.
در ایران نیز از قرن ها پیش بررسی های متعددی روی طاعون صورت گرفته است. «ابوسهل مسیحی» (قرن دهم) در رساله «فی طاعون» و «علی ابن عباس مجوسی اهوازی» (قرن دهم) در کتاب «طب ملکی» در ارتباط با طاعون مطالبی به نگارش درآورده است. در کتاب «قانون» اثر «ابوعلی سینا» نیز «طاعون خیارکی» توصیف شده است. «محمد رضی طباطبایی» (پزشک دوره ناصرالدین شاه) احتمالاً نخستین پزشک ایرانی بوده است که بر اساس پزشکی نوین کتابی شامل پنج فصل با عنوان طاعون نوشت که در سال ۱۸۶۷ میلادی چاپ شد.در سال های بعد گروه تحقیقاتی به سرپرستی دکتر «بالتازار» و همکار ایرانی او دکتر کریمی منطقه اندمیک طاعون در کردستان و جوندگان ناقل طاعون (مریون لیبیکوس۶ ، مریون پریکوس۷، مریون وینوگرادووی۸ و مریون تریسترامی ۹) شناسایی شدند. آخرین گزارش های واگیری طاعون مربوط به سال های ۱۹۴۷-۱۹۶۶ میلادی در کردستان و آذربایجان غربی بوده اند و توسط دکتر کریمی ثبت شده اند.
چرخه انتقال
«گزنوپسیلا کئوپیس» عامل اصلی انتقال طاعون با هر بار مکش ۰۳ر۰ تا ۰۵ر۰ میکرولیتر خون وارد بدن می شود. این کک نسبت به سایر کک ها بسیار پرخور و حریص است و لذا ناقل مؤثرتری محسوب می شود. دمای بدن کک ۲۶ درجه سانتی گراد است و تنها در این دما است که ژن مربوط به آنزیم کوآگولاز بیان می شود. کوآگولاز آنزیمی است که هنگام تماس با آنزیم معده کک (توسط یرسینیا پستیس) بیان می شود. کوآگولاز سبب لخته شدن خون می شود. بدین ترتیب باکتری ها در شبکه ای از فیبرین به دام می افتند و منجر به مسدود شدن پراونتیکولار کک (اندامی که بین معده و مری کک قرار دارد) می شوند. فسفولیپاز D(توکسین مورین) باکتری را در برابر محصولات سایتوتوکسیک گوارشی که در معده کک پس از بلعیدن خون تولید می شود حفاظت می کند و این برای بقای باکتری در معده کک ضروری است. فاصله زمانی بین بلعیده شدن ارگانیسم ها و بروز انسداد، دوره نهفتگی خارجی نامیده می شود که برای گزنوپسیلا کئوپیس حدود دو هفته طول می کشد. مسدود شدن پراونتیکولار سبب می شود که کک نتواند مواد غذایی (خون) را از مری خود به معده اش منتقل کند، به همین دلیل احساس گرسنگی می کند. کک بارها و بارها برای به دست آوردن مواد غذایی تلاش می کند، ولی چون قادر به انتقال خون تازه وارد شده از مری به معده اش نیست (نمی تواند خون را ببلعد)، خون تازه وارد شده را بالا می آورد (استفراغ می کند) و منجر به بروز عفونت در یک میزبان جدید می شود. به دنبال این فرایند تقریباً ۲۵هزار تا ۱۰۰هزار باکتری یرسینیا پستیس به پوست میزبان تلقیح می شود. هوای گرم و خشک تأثیر معکوسی روی تمامی مراحل چرخه زندگی کک دارد. این ویژگی فروکش کردن بسیاری از اپیدمی ها را در شروع یک فصل گرم و خشک توجیه می کند. انسداد پراونتیکولار در دماهای کمتر از ۲۶ درجه سانتی گراد تشدید می شود. در بالاتر از ۲۷ درجه سانتی گراد فاکتور فیبرینولیتیک یرسینیا و فعالیت شبه تریپسین آنزیم معده کک فعال می شوند و شبکه فیبرینی (مورد نیاز برای انسداد) را تخریب می کنند.
انتشار طاعون
طاعون از روش های مختلفی قابل انتقال است که به برخی از مهم‌ترین آن ها اشاره می‌شود:
۱- از طریق گزش کک
۲- از طریق تنفس آئروسل های آلوده انسان یا حیوان مبتلا به طاعون پنومونیک
۳- تماس با بافت یا لباس یا هر شی‌ء آلوده مربوط به انسان و حیوان
۴- استفاده از گوشت خام یا خوب پخته نشده حیوان آلوده
۵- تنفس مدفوع انسان یا حیوان مبتلا
به طاعون پنومونیک
۶- تماس با شپش و کنه آلوده
۷- از طریق تماس با گربه آلوده
۸- از طریق شکار، پوست کندن و قصابی حیوانات آلوده
۹- از طریق بریدگی پوست
۱۰- از طریق انتشار عمدی افشانه های آلوده در حملات بیوتروریستی
انتشار عمدی
از قرن ها پیش از یرسینیا پستیس به دلیل انتشار آسان از طریق آئروسل های تنفسی، نرخ بالای مرگ و میر و غیره برای ساخت سلاح بیولوژیک و سرکوب دشمن استفاده می شده است. برای مثال در قرن چهارم تاتارها اجساد آلوده به طاعون را توسط منجنیق به داخل قلعه دشمن پرتاب و آن ها را گرفتار این بیماری می کردند. در جنگ جهانی دوم نیز ارتش ژاپن از میکروارگانیسم مذکور برای مقابله با چین استفاده می کرد.در مناطقی که طاعون به صورت بومی است، معمولاً ابتدا افزایش تیتر آنتی بادی در بین حیوانات مخزن با علائمی از طاعون خیارکی مشاهده می‌شود، اما در حملات بیولوژیکی معمولا‌بیماری در انسان و حیوان به طور همزمان و به صورت ریوی بروز
می کند و این می‌تواند عاملی برای تمایز اپیدمی طاعون از جنگ بیولوژیکی باشد.
*خاطره کبیری، دانشجوی دکتری میکروبیولوژی
*پانوشت:
۱٫Yersinia pestis
2.Yersinia pseudotuberculosis
3.Yersinia enterocolitica
4.Alexandre Yersin
5.Paul-Louis Simond
6. Meriones libycus
7. Meriones persicus
8. Meriones vinogradovi
9.Meriones tristrami
* منابع‌در‌روزنامه محفوظ است.
code
