گل و گیاه علف های هرز و راه های کنترل آن

[dinaz]

علف های هرز و راه های کنترل آن

هر گیاهی که به صورت ناخواسته و بر خلاف کشاورز در مزرعه رویش پیدا کند جزو علف های هرز محسوب می گردد، به بیان بهتر علف هرز گیاهی است که بر خلاف محصول مورد کشت در مزرعه رشد کند هر چند که خود جزو گیاهان زراعی بوده و به تنهایی ممکن است به یک محصول کشت شود ولی در مزرعه مورد نظر به عنوان عامل تلقی شده و علف هرز محسوب می گردد.​

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

 

[dinaz]

اهمیت اقتصادی و خسارت

با توجه به رشد روز افزون جمعیت انسانی در جهان مسئله نیاز غذایی و تأمین آن به عنوان یک مشکل اصلی و دغدغه جدی همواره برای بشریت امروز جزو مسائل مهم تلقی گردیده و علی رغم تلاش در جهت افزایش تولید دائما از سوی عوامل خسارت زا اعم از زنده و غیر زنده تحت تأثیر قرار گرفته که یکی از عوامل زنده تأثیرگذار در کاهش محصول علف های هرز هستند.


علف های هرز به دو صورت کمی و کیفی به محصول خسارت وارد می کنند. خسارت کیفی آن باعث کاهش کیفیت و ارزش غذایی و یا مسمومیت محصول (در صورت اختلاط بیش از حد با محصول می شود) و خسارت کمی باعث کاهش مقدار تولید در واحد سطح می گردد. و به بخشی از این خسارت های ایجاد شده اختصار اشاره می گردد.
​

خسارت علف هرز بر روی محصول

١- رقابت با محصول اصلی در جذب رطوبت، مواد غذایی، اشغال فضا و نهایتا کاهش محصول اصلی.

۲- خسارت از طریق ترشح مواد سمی در داخل خاک و مسموم کردن گیاهان زراعی.

٣- ایجاد مسمومیت در دام و طیور و حتی خود انسان توسط بعضی از علف های هرز سمی به صورت مختلف (اختلاط با محصول و مصرف خوارکی آن، تماس با قسمتهای سمی و…).

۴- علف های هرز به عنوان پناهگاه و میزبان حد واسط برخی از عوامل بیماری و آفات گیاهان زراعی محسوب می گردند و بطور غیر مستقیم می توانند خسارت زا باشند.

۵- صرف هزینه، زمان و انرژی در جهت کنترل علف های هرز و کم رنگ شدن اقتصاد تولید محصول.
​

 

[dinaz]

راه های تکثیر و انتشار علف های هرز

علف های هرز بیشتر از طریق تولید بذر تکثیر می یابند ولی تعدادی علاوه بر تولید بذر از طریق ساقه یا ریشه های خزنده و زیر زمینی نیز تکثیر می یابند. بطوری که اگر ریشه ها یا ساقه زیر زمینی قطعه قطعه شود از هر قطعه یک بوته جدید علف هرز می تواند بوجود آید. توسعه و گسترش علفهای هرز از طریق تولید زیادی بذر و جوانه زدن آن ها در سال های بعد می باشد. بذر علف های هرز توسط عواملی مختلفی مانند: باد، آب آبیاری، حیوانات، استفاده از بذور نا مرغوب و آلی علف های هرز و هم چنین توسط انتقال خاک برداری بذر علف های هرز به مزراع دیگر که توسط کشاورزی ممکن است انجام پذیرد، منتشر می شوند.​

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

 

[dinaz]

طبقه بندی و شناسایی و کنترل علف های هرز

علف های هرز از نظر گیاه شناسی دارای خانواده های متعدد و دارای جنس ها و گونه های زیادی هستند. علف های هرز دارای چندین روش طبقه بندی می باشد. طبقه بندی از نظر گیاه شناسی طبقه بندی از لحاظ یکساله یا دو ساله و چندساله بودن و طبقه بندی از لحاظ شکل ظاهری (پهن برگ و نازک برگ بودن) شناسایی علف های هرز به ما در جهت کنترل بهتر آن ها کمک می نماید. علف های هرز از تنوع زیادی برخودار بوده و در مناطق مختلف و شرایط متفاوت از قبیل ارنفاع، شیب، نوع خاک (اسیدی یا قلیایی)، رطوبت و شرایط مختلف اقلیمی علف های هرز متنوعی را میبینیم علف های هرز در مقایسه با محصولات زراعی به شرایط سخت محیطی، رطوبت کم، غیر حاصل خیز بودن خاک و در حالت کلی به حداقل امکانات جهت رشد عادت کرده اند و با توجه به روش های تکثیری متفاوت کنترل آن ها مشکل می باشد. در این نشریه با توجه به گستره وسیع طبقه بندی و به منظور کاربردی کردن نوع طبقه بندی سعی کردیم تا از لحاظ شکل ظاهری علف های هرز مهم و خسارت زا را در حد توان شناسانده و روش های کنترل آن ها را یادآور شویم.​

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

 

[dinaz]

طبقه بندی علف های هرز با شکل ظاهری آن ها
پهن برگها

١- پیچک صحرایی ( Convolvulus arvensis )

علف ها هرز چند ساله بوده و توسط بذر و ساقه های خزنده (ریزوم) تکثیر می یابد. برای کنترل پیچک می توان در غیر فصل زراعی (عدم وجود زراعت در زمین) و یا زمان آیش گذاری، در مزارع آبی و دیمزارها با استفاده از علفکش عمومی (همه چیز کش) مانند رانداپ و سم پاشی مزرعه با آن و یا منحصرا در مزارع آبی با شخم عمیق و جمع کردن ریزوم و ریشه های علف هرز با دندانه میخی اقدام به کنترل کرد.​

۲-شقایق (خشخاش) ( Papaver dubium )

این علف هرز یک ساله بوده و توسط بذر تکثیر می یابد ساقه آن در پایین کرکدار، که با استفاده وفوردی و سم پاشی در مرحله ۴ تا ۶ برگی می تواند کنترل گردد.

​

۳- تربچه وحشی ( Raphanus Raphanistrum )

این علف هرز یک ساله و از علف های هرز مهم مزارع گندم بوده و توسط بذر تکثیر می یابد در زمان تشکیل بوته کامل گل های زرد رنگ تولید می کند. این علف هرز براحتی توسط علفکشهای توفوردی یا و گرانستار کنترل می گردد.
​

4- فرفیون ( Euphorbia maculata )

علف هرزی یک ساله می باشد. بوته آن بدون کرک، که توسط بذر تکثیر می یابد و از علف های هرز عادی مزارع گندم بوده و بیشتر در مزارع دیم دیده میشود. در صورت شکسته شدن ساقه شیرابه سفید از آن خارج شده که سمی می باشد. کنترل آن توسط علفکش توفوردی می باشد.
​

۵-خاکشیر( Erysimum hieraciifolium Orange Bedder )

این علف هرز یک ساله که بذر آن جوانه زنی نیاز به سرمای تقربیا دراز مدت دارد و در نقاط سرد سیری قدرت تکثیر فراوان دارد دارای بوته علفی و کرکدار و با گل های زرد می باشد توسط سموم توفوردی و با گرانستار و سم پاشی در زمان مناسب براحتی کنترل می گردد.
​

۷- شیر پنیر (بی تی راخ) ( Galium sparinel )

این علف هرز یک ساله و خزنده بوده و با استفاده از بوته های گندم بالا می رود، توسلی دی یافته و علاوه بر رقابت با گندم باعث خوابیدگی آن نیز می شود، علفکش توفوردی بر روی گیاه کم تأثیر بوده ولی گرانستار آن را به خوبی کنترل می نماید
​

۸- ترشک ( Rumex spp )

گیاهی چند ساله با ریشه ای قوی و ضخیم با ساقه ای ایستاده و قرمز رنگ است که توسط بذر و شه تکثیر می یابد. سم پاشی در موقع مناسب با علفکش های توفوردی و گرانستار آن را کنترل می کند.
​

۹- خارشتر ( Alhagi pseudalhagi )

گیاهی چند ساله با رویش بهاره و دارای بوته ای نیمه چوبی است از خانواده ( Leguminosae) تکثیر آن توسط بذر و ریزوم صورت می گیرد. دارای شاخه هایی انبوه و در هم، ساقه سبز رنگ است. این گیاه برگ های ساده ای دارد که ۲ تا ۴ میلی متر عرض و ۲ تا ۱۰ میلی متر طول دارند.

برگ ها به شکل بیضی کشیده هستند که در پایه خارها قرار گرفته اند. گل ها به طور منفرد یا دو تایی در طرفین شاخه ها قرار دارند. کاسه گل تقریبا ۲ میلی متر طول دارد و بدون کرک است. دندانه های کاسه نوک تیز و تخمدان نیز بدون کرک است. میوه این گیاه باریک و بدون کرک بوده سطح رویی آن صاف و سطح زیرش بند بند است.

رنگ گل ها صورتی یا صورتی مایل به بنفش است. دمگل ۱ تا ۳ میلی متر است. این علف هرز به شوری مقاوم بوده و بیشتر در نواحی خشک و بیابانی وجود دارد گوسفندان و شتر از آن تغذیه می کنند. کنترل آن با سمومی مانند توفوردی مشکل بوده و بیشتر توسط عملیات زراعی مانند آیش گذاری مزرعه و شخم عمیق و جمع آوری میسر می باشد.
​

۱۰- بابونه ( Anthemis cotula )

با رویش بهاره بوده و دارای گل های سفید با ساقه ایستاده است که در بالا منشعب شده و دارای موهای پراکنده می باشد و توسط بذر تکثیر میاد پراکنده می باشد و توسط بذر تکثیر می یابد. این گیاه براحتی توسط سموم توفوردی و گرانستار و سم پاشی از بین می رود.
​

​

 

[dinaz]

نازک برگ ها

۱- یولاف وحشی ( Avena fatua )

این گیاه از علف های هرز مهم مزارع گندم بوده و وجود یک بوته آن در یک متر مربع از مزرعه گندم باعث افت محصول کل مزرعه تا ده در صد می گردد. این گیاه یک ساله بوده و توسط بذر تکثیر می گردد. کنترل آن توسط سم پاشی در مرحله پنجه زنی با سموم نازک برگ کش مانند تاپیک و پوما سوپر و نیز استفاده از بذور گواهی شده و بوجاری شده ممکن است.​

۲- چاودار وحشی

گیاهی یکساله شبیه گندم با خوشه های کرکی که ارتفاع بوته آن از گندم بیشتر می باشد و در زمان خوشه دهی بر احتی در مزرعه قابل تشخیص است. سموم نازک برگ کش آن را کنترل نمی نمایند و باید توسط روش های زراعی مانند سر چینی خوشه ها در مزارع بذری گندم و کشت بذی گندم عاری از بذر چاودار کنترل گردد.​

٣- قیاق ( Sorghum halapense )

گیاهی چند ساله با ارتفاع بلندتر از گندم و خوشه های بزرگ قرمز و منشعب است که با ریشه های خزنده زیر زمینی تکثیر می یابد. این گیاه داری ترشحات سمی در ناحیه ریشه می باشد که از این طریق نیز به محصول خسارت وارد می نمایند همچنین در زمان برداشت محصول به دلیل علفی و سبز بودن در برداشت با کمباین مشکل ایجاد می کند.

کنترل آن در مزرعه گندم توسط سموم نازک برگ کش مشکل و یا غیر ممکن است. برای کنترل آن در زمان آیش علاوه بر شخم عمیق و جمع اوری ریشه ها در مراحل اولیه سبز شدن نیز از سموم علف کش عمومی مانند رانداپ یا پارا کوات می توان استفاده نمود ولی اصلی ترین راه مبارزه با این علف هرز زهکشی مزرعه و از بین بردن شوری خاک می باشد.​

۴- جوموشک ( Hordeum murinum )

گیاهی یکساله، زمستانه و علفی است که توسط بذر تکثیر می یابد. سموم نازک برگ کش تقربیه بر روی این گیاه اثر نداشته و باید توسط آیش وتناوب ونیز کشت بذور عاری از بذر علف هرز وزهکشی زمین کنترل گردد.​

 

[dinaz]

کنترل علف های هرز
در خصوص علف های هرز سه نکته پیشگیری، کنترل و ریشه کنی مطرح می باشد مسئله پیشگیری یعنی جلوگیری از ورود بذر با کلیه اندام هایی که هر علف هرز می تواند توسط آن تکثیر بیاید به مزرعه، اگر این مورد به خوبی اجرا شود از خسارات جلوگیری گردیده و مقرون به صرفه می باشد ولیکن برخی از عوامل که کنترل آن ها از دسترس انسان خارج است، مسئله پیشگیری را دچار نقصان کرده است.

ریشه کنی علف هرز نیز نمی تواند به طور کامل انجام پذیرد چون این امر زمانی ممکن است که همه بذور علف های هرز در یک زمان سبز شوند تا توسط سمپاشی و یا دیگر روش ها ریشه کن شود. همچنین با توجه به اینکه تعداد زیادی از انواع بذور علف های هرز می توانند در حالت خواب رفتگی به سر بـرده و سال های زیادی را در این وضع بمانند لذا نمی توان آن ها را از بین برد و بطور کلی ریشه کنی کرد.

بنابراین نتیجه میگیریم که به صورت صددرصد نمی توانیم با علف های هرز مبارزه نماییم پس راه مناسب آن روش کنترل یعنی پایین نگه داشتن جمعیت علف های هرز و کاهش دادن خسارت آن ها می باشد. کنترل توسط روش های متنوعی انجام می پذیرد که اختصارا به شرح زیر می باشد:

1- روش کنترل مکانیکی:

یعنی استفاده از شخم با انواع ادوات کشاورزی مناسب و نیز انجام وجین دستی جهت از بین بردن علف های هـ*ـر*زه

۲- روش کنترل زراعی:

این روش شامل کلیه مسایل زراعی از قبیل رعایت تناوب زراعی تعویض کشت بال به سال با محصولات دیگر انتخاب ارقام متناسب، انتخاب زمان کاشت مناسب، تنظیم آبیاری، رعایت کاشت بذر در عمق و تراکم مناسب و نیز کشت گیاهی که توان رقابت با علفهای هرز آن ها بالا است می باشد.

۳- روش کنترل بیولوژیک:

یعنی استفاده از موجودات زنده مانند جانوران، حشرات، قارچ های باکتری ها و … به عنوان دشمنان طبیعی شناخته شده برای کنترل علف های هرز که در برخی موارد کاربرد داشته ولی فعلا بیشتر جنبه تحقیقاتی دارد.

۴- روش کنترل فیزیکی:

عمل بوجاری و جداسازی بذر علف های هرز از بذر گندم، استفاده از آتش برای کنترل علف های هرز در حاشیه مزراع وجاده ها جزو روش های کنترل فیزیکی می باشند.

۵- روش کنترل شیمیایی:

استفاده از سموم علفکش را شامل می شود که از راه های موثر و زود بازده بوده ولی باید اصول آن را رعایت گردد (از نظر مقدار و زمان مصرف).

۶- روش کنترل تلفیقی:

یعنی استفاده از مجموعه روش های گفته شده در بالا که بهترین نتیجه را داشته و علاوه بر صرفه اقتصادی، عوارض سموم شیمیای و آلودگی های محیط زیست را نیز کاهش میدهد و از روش های کنترل مورد توصیه است.

 

[dinaz]

کنترل شیمیایی علف های هرز

در کنترل شیمیایی، از سموم علفکش برای کنترل علف های هرز استفاده می شود. علف کش ها از نظر نوع و زمان مصرف و روش های استفاده مختلف می باشند. علف کش های عمومی، مسمومی هستند که همه نوع علف هرز وحتی خود محصول را از بین می برند مانند راند آب که بیشتر در مزارع تحت آیش وحاشیه مزارع و کانال های آبیاری مصرف می گردد.


علف کش های اختصاصی و انتخابی سمومی هستند که علف های هرز خاصی را در محصول خاصی مانند گندم کنترل می نمایند. مثلا علف کش های توفوردی و گرانستار (گیاه ستار) را که منحصرا علف های هرز پهن برگ را در مزرعه گندم کنترل می نماید و با علفکش تاپیک و پوما سوپر که انتخابی مزراع گندم بوده و برای کنترل علف های هرز نازک برگ بکار می روند. برخی از سموم علفکش دومنظوره نامیده می شوند مانند شوالیه واسرت که هم برای کنترل علف های هرز نازک برگ وهم علف های هرز پهن برگ در مزارع گندم مورد استفاده قرار می گیرد.


مقدار مصرف علفکشهای رایج فوق به شرح زیر میباشد:


– علفکش توفوردی ( ۱ تا ۱/ ۵ لیتر در هکتار )


– علفکش گرانستار ( ۲۰ تا ۲۵ گرم در هکتار )


– علفکش تاپیک ( ۰/ ۷ تا ۱/ ۸ لیتر در هکتار ) ( در مزرعه ی جو نباید مصرف گردد )


– علفکش پوماسوپر ( ۰ / ۸ تا ۱ لیتر در هکتار )


– علفکش شوالیه ( ۴۰۰ گرم در هر هکتار )


– علفکش آسرت ( ۲ لیتر در هکتار )


در استفاده از سموم می توانیم برای صرفه جویی در زمان در صورت توصیه ی برخی از سموم را با هم دیگر اختلاط نماییم البته باید دقت نمود که همه سموم قابل اختلاط نبوده و ممکن است با هم سازگاری نداشته باشند، مثلا علفکش های هورمونی مانند توفوردی کدام از علفکش ها قابل اختلاط نیستند، ولی علفکش گرانستار با سموم نازک برگ کی مانند تا و پوما سویر قابل اختلاط می باشد.​

 

[dinaz]

سم پاشی و اصول ایمنی

برآورد و تعیین میزان آب مورد نیاز در سمپاش جهت عملیات سمپاشی نیز خیلی مهم می باشد در سم پاش های مختلف میزان مصرف آب در هکتار متفاوت است مثلا سمپاش پشت تراکتوری بومدار حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ لیتر آب و سمپاش پشتی موتوری ۱۰۰ تا ۱۲۰ لیتر آب مصرف می کنند.

اگر مقدار آب استفاده شده در عملیات سمپاشی زیاد باشد سم رقیق می شود و تأثیر آن کمتر می شود و بالعکس اگر آپ سمپاشی کم باشد سم غلیظ شده و به تمام مزرعه نمی رسد و حتی در قسمت های سم پاشی شده نیز ممکن است باعث گیاه سوزی شود.

بنابراین قبل از استفاده از سمپاش در مزرعه می بایست نسبت به کالیبره کردن سمپاش اقدام نماییم. کالیبره کردن یعنی اینکه سمپاش مورد استفاده ما چه مقدار آب در یک هکتار مصرف می نماید. نحوه ی عمل سطح کوچک و با ابعاد مشخص زمین خالی را با استفاده از مقدار معینی آب خالص که درون سمپاش می ریزیم آب پاشی می کنیم و بدین وسیله مقدار آب مصرفی را به تناسب در یک هکتار بدست آورده و بعد مقدار توصیه شده از علفکش مورد نظر را به نسبت با مقدار آب لازم مخلوط کرده و شروع به سمپاشی می نماییم مثلا اگر برای سمپاش پشت تراکتوری ۴۰۰ لیتری، مقدار آب لازم برای یک هکتار ۲۰۰ لیتر باشد.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

​

پس با یک مخزن پر (۴۰۰ لیتری) می توان سطح ۲ هکتار را سمپاشی کرد و چنانچه اگر بخواهیم از علفکش توفوردی استفاده کنیم که مقدار مصرف آن ١ لیتر در هکتار است پس باید در مخزن مقدار ۲ لیتر علف کش بریزیم تا بتوانیم ۲ هکتار را سمپاشی کنیم .

 

[dinaz]

نکات ضروری در سمپاشی مزارع

١- انتخاب علف کش مناسب و موثر در کنترل علف هرز غالب مزرعه ضمن مشورت با کارشناسان ذیربط.


۲- رعایت دوز سم توصیه شده و رعایت موارد فنی اختلاط و نحوه استفاده از علف کش.


۳- در دماهای پایین و بالا از علف کش استفاده ننماییم بطوری که در مواقعی که هوا سرد است به دلیل توقف رشد علف هرز تاثیر پذیری علفکش کمتر خوهد بود. در استان اردبیل ودر مناطق سردسیری آن اواخر فروردین تا اوسط اردیبهشت و در مناطق گرمسیری استان از اواخر اسفند تا اواسط فروردین بهترین زمان مصرف علفکش ها در غلات محسوب می گردد. (البته به شرط مناسب بودن وضعیت آب و هوا و با نظر تیم کارشناسی شبکه های مراقبت مدیریت های جهاد کشاورزی)


۴- قبل از اقدام به سمپاشی از وضعیت جوی خصوصا بارش باران و مسیر و سرعت باد اطلاع بدست آورید. زیرا بارش باران باعث شسته شدن سم از روی علفهای هرز می شود و باعث پاشش غیر یکنواخت و بادبردگی وهدر رفت علف کش با ایجاد خسارت در مزارع همجوار نا همگن می شود.


۵- از اختلاط سموم علفکش ناسازگار با هم خصوصا علفکش های هورمونی با سایر علفکش ها خودداری نماییم.


۶- در هوای آفتابی شدید از سمپاشی خوداری نماییم زیرا قطرات سم باقی مانده بر روی برگ ها در شرایط آفتابی شدید باعث ایجاد لکه های گیاه سوزی بر روی گیاهان زراعی می گردد.


۷- اگر از عفکش توفوردی می خواهیم استفاده کنیم و در مزارع همسایه محصولاتی مانند یونجه، چغندر، حبوبات و پنبه کاشته شده باشد باید دقت نماییم تا این سیم به این مزارع برخورد ننمایید. (خصوصأ مسیر باد بایستی در نظر داشت).


۸- بعد از هر سم پاشی داخل مخزن و شلنگ ونازل آن را با آب و مواد شوینده باید بشوییم.


۹- در سمپاشی وریختن سموم به داخل مخزن باید مسایل احتیاطی را رعایت نموده و باید از لباس مخصوص و دستکش و عینک و کلاه و ماسک وکفش سمپاشی (چکمه) استفاده نمود.


۱۰- قبل استفاده از سموم برچسب و بروشور سموم را مطالعه و با کارشناسان ذیربط مشورت نمایید.​

منبع:

زراعت گندم و جو (بهزاد بسحاق محمد میرزایی مهردادقاسمی نژاد بابک مقصودی)