☾♔TALAYEH_A♔☽
کاربر نگاه دانلود
- عضویت
- 2017/05/18
- ارسالی ها
- 35,488
- امتیاز واکنش
- 104,218
- امتیاز
- 1,376
قیام ۳۰ تیر
نهضت ملی‌شدن نفت
دربار
محمدرضا پهلوی
ثریا اسفندیاری
نخست‌وزیران
احمد قوام
محمد ساعد
حاجیعلی رزم‌آرا
حسین علاء
محمد مصدق
فضل‌الله زاهدی
چهره‌های مهم
محمد مصدق
سید ابوالقاسم کاشانی
غلامحسین صدیقی
اصغر پارسا
مظفر بقایی
مجتبی نواب صفوی
کریم سنجابی
علی شایگان
حسین مکی
عباس خلیلی
اللهیار صالح
سرتیپ افشارطوس
حسین فاطمی
احمد زیرک‌زاده
کاترین لمبتون
خلیل ملکی
اسدالله رشیدیان
اسکندر آزموده
شعبان جعفری
نعمت‌الله نصیری
شاپور ریپورتر
کرمیت روزولت
نورمن شوارتسکف
سیدضیاءالدین طباطبائی
احزاب و گروه‌ها
سیا
ام آی ۶
جبهه ملی ایران
حزب پان ایرانیست
حزب توده ایران
حزب ملت ایران
حزب ایران
جمعیت آزادی مردم ایران
حزب سومکا
حزب دموکرات
فدائیان اسلام
شرکت نفت ایران و انگلیس
وقایع مهم
صنعت نفت ایران
ایران جنگ جهانی دوم
کمیسیون مخصوص نفت
ملی شدن صنعت نفت
قرارداد دارسی
قرارداد ۱۹۳۳
قرارداد گس-گلشائیان
قرارداد کنسرسیوم
رویداد ۳۰ تیر ۱۳۳۱
رویداد ۹ اسفند ۱۳۳۱
انحلال مجلس
کودتای ۲۸ مرداد
رویارویی پلیس و معترضان در ۳۰ تیر ۱۳۳۱.
اصطلاح ۳۰ تیر در فرهنگ سیـاس*ـی معاصر ایران به رخدادهایی اشاره دارد که در تیرماه ۱۳۳۱ در زمان نخست‌وزیری محمد مصدق در سراسر ایران رخ داد.
یک سال پس از این رویداد به دستور محمد مصدق روز ۳۰ تیر تعطیل رسمی اعلام شد.[۱]
پیشینه
انتخابات دورهٔ هفدهم مجلس شورای ملی به دلیل دخالت‌های ارتشیان و دربار به درگیری کشید و کار به جایی رسید که پس از انتخاب ۸۰ نماینده، دکتر مصدق دستور توقف انتخابات حوزه‌های باقی‌مانده را صادر کرد.
دکتر مصدق برای جلوگیری از کارشکنی‌های ارتش و دربار، درخواست انتقال وزارت جنگ به دولت را از شاه نمود. مصدق استدلال نمود که طبق قانون اساسی وزیران در برابر مجلس شورای ملی مسوولیت مشترک دارند و تعیین وزیر جنگ هم باید بر عهده او (نخست‌وزیر) باشد نه شاه، تا نخست‌وزیر بتواند مستقیماً بر اعمال وزیر نظارت کند. پس از سه روز مذاکره، شاه درخواست مصدق را نپذیرفت و دکتر مصدق در ۲۵ تیرماه ۱۳۳۱ از نخست‌وزیری استعفا داد.[۲] مجلس، احمد قوام (قوام‌السلطنه) را به نخست‌وزیری انتخاب و محمدرضاشاه فرمان نخست‌وزیری را به نام قوام صادر کرد و او با صدور بیانیهٔ تهدیدآمیزی با عنوان «کشتی‌بان را سیاستی دیگر آمد» نخست‌وزیری خود را اعلام نمود.
موضع کاشانی
سید ابوالقاسم کاشانی هنگامی از این خبرها آگاهی یافت که قوام با اعلامیهٔ شدیداللحنی آزادی‌های سیـاس*ـی را محدود کرد و با ارعاب و تهدید مردم، مراکز حساس شهر را به اشغال نیروهای نظامی درآورد. کاشانی صدور اعلامیه‌ای مردم را به آمادگی فراخواند؛ این در حالی بود که دکتر مصدق به احمدآباد محل اقامت خود رفته بود. در روز ۲۹ تیر ماه کاشانی اعلام کرد که «اگر قوام نرود اعلام جهاد می‌کنم و خودم کفن پوشیده با ملت در پیکار شرکت نماییم.»
پس از این موضع‌گیری، در سی‌ام تیرماه بازار تعطیل شد و مردم به خیابان‌ها ریختند و خواستار سرنگونی حکومت قوام شدند. به دستور شاه مردم به گلوله بسته شدند و عده‌ای کشته شدند.[نیازمند منبع] شاه، وزیر دربار خود را نزد کاشانی فرستاد تا با تطمیع و دادن امتیاز او را به سکوت وادار کند؛ اما کاشانی به وزیر دربار گفت: «اگر بی درنگ دکتر مصدق بر سر کار بازنگردد، شخصاً به خیابان رفته و مبارزه مردم را مستقیماً متوجه دربار می‌کنم.»
کاشانی علی‌رغم تحـریـ*ک به قیام مردم و کشته شدن تعدادی، هیچگاه نه کفن پوش شد و نه شخصاً در اعتراضات شرکت کرد.
۳۰ تیر
تصویری از روز قیام در میدان بهارستان
گزارش‌هایی از ۳۰ تیر در دست است. مردم ایران که از برکناری دکتر مصدق خشمگین بودند، در پی چهار روز تظاهرات در پشتیبانی از دکتر مصدق، که به کشته شدن شماری از معترضان در سراسر ایران انجامید، موفق به سرنگونی دولت قوام گردیدند.
دکتر مصدق در بامداد روز ۳۰ تیر، تظاهراتی چندهزار نفری را تدارک می‌بیند که هوادارانش در این تظاهرات شرکت کردند. بعدازظهر همان روز حزب توده تظاهراتی دیگر را راه‌اندازی می‌کند که نزدیک به یکصد هزار نفر از هواداران این حزب به خیابان‌ها می‌آیند.[۳]
کاشانی نیز که در این زمان هنوز دکتر مصدق را همراه می‌دید، هواداران خودرا به مقابله با نخست‌وزیری قوام السلطنه دعوت کرد.
در روز ۳۰ تیر نیروهای ارتش که به دستور شاه به خیابان‌های تهران و اطراف مجلس آمده بودند برای سرکوبی تظاهرات مردم به آنان شلیک کردند. با ادامه تظاهرات و کوشش‌ها و اعتراضات نمایندگان طرفدار دکتر مصدق در مجلس و دیدار عده‌ای از آن‌ها با شاه، تیراندازی قطع شد. شاه ناچار دوباره به نخست‌وزیری دکتر مصدق رضایت داد.
کشته‌شدگان
تشییع پیکر یکی از کشته‌شدگان
شهربانی کل کشور شمار کشته‌شدگان درگیریهای ۳۰ تیر در تهران را ۲۱ تن اعلام کرد حال آن که در اسنادی دیگر شمار کشته‌ها تا ۶۳ تن هم اعلام شده‌است.[۲] با این همه، از کشته‌شدگان ۳۰ تیر آمار دقیقی در دست نیست. بیشتر آنان در گورستان ابن بابویه تهران به خاک سپرده شدند. دکتر مصدق نیز وصیت کرده بود که در کنار آنان به خاک سپرده شود ولی با مخالفت محمدرضاشاه این کار انجام نشد.[۲] بعد از قیام ۳۰ تیر ۱۳۳۱ و با بازیابی قدرت از سوی دولت مصدق، مجلس شورای ملی عنوان شهید راه وطن را برای کشته‌شدگان تصویب کرد و برای آن‌ها در گورستان ابن بابویه تهران محوطه ویژه را در نظر گرفت که هم‌اکنون در این محوطه ۲۵ آرامگاه وجود دارد.
یادبود
پس از انقلاب ۱۳۵۷ در یادبود کشته‌شدگان این روز خیابان قوام‌السلطنه در تهران به نام خیابان سی تیر نامگذاری شد.[۲]
نگارخانه
نهضت ملی‌شدن نفت
دربار
محمدرضا پهلوی
ثریا اسفندیاری
نخست‌وزیران
احمد قوام
محمد ساعد
حاجیعلی رزم‌آرا
حسین علاء
محمد مصدق
فضل‌الله زاهدی
چهره‌های مهم
محمد مصدق
سید ابوالقاسم کاشانی
غلامحسین صدیقی
اصغر پارسا
مظفر بقایی
مجتبی نواب صفوی
کریم سنجابی
علی شایگان
حسین مکی
عباس خلیلی
اللهیار صالح
سرتیپ افشارطوس
حسین فاطمی
احمد زیرک‌زاده
کاترین لمبتون
خلیل ملکی
اسدالله رشیدیان
اسکندر آزموده
شعبان جعفری
نعمت‌الله نصیری
شاپور ریپورتر
کرمیت روزولت
نورمن شوارتسکف
سیدضیاءالدین طباطبائی
احزاب و گروه‌ها
سیا
ام آی ۶
جبهه ملی ایران
حزب پان ایرانیست
حزب توده ایران
حزب ملت ایران
حزب ایران
جمعیت آزادی مردم ایران
حزب سومکا
حزب دموکرات
فدائیان اسلام
شرکت نفت ایران و انگلیس
وقایع مهم
صنعت نفت ایران
ایران جنگ جهانی دوم
کمیسیون مخصوص نفت
ملی شدن صنعت نفت
قرارداد دارسی
قرارداد ۱۹۳۳
قرارداد گس-گلشائیان
قرارداد کنسرسیوم
رویداد ۳۰ تیر ۱۳۳۱
رویداد ۹ اسفند ۱۳۳۱
انحلال مجلس
کودتای ۲۸ مرداد
رویارویی پلیس و معترضان در ۳۰ تیر ۱۳۳۱.
اصطلاح ۳۰ تیر در فرهنگ سیـاس*ـی معاصر ایران به رخدادهایی اشاره دارد که در تیرماه ۱۳۳۱ در زمان نخست‌وزیری محمد مصدق در سراسر ایران رخ داد.
یک سال پس از این رویداد به دستور محمد مصدق روز ۳۰ تیر تعطیل رسمی اعلام شد.[۱]
پیشینه
انتخابات دورهٔ هفدهم مجلس شورای ملی به دلیل دخالت‌های ارتشیان و دربار به درگیری کشید و کار به جایی رسید که پس از انتخاب ۸۰ نماینده، دکتر مصدق دستور توقف انتخابات حوزه‌های باقی‌مانده را صادر کرد.
دکتر مصدق برای جلوگیری از کارشکنی‌های ارتش و دربار، درخواست انتقال وزارت جنگ به دولت را از شاه نمود. مصدق استدلال نمود که طبق قانون اساسی وزیران در برابر مجلس شورای ملی مسوولیت مشترک دارند و تعیین وزیر جنگ هم باید بر عهده او (نخست‌وزیر) باشد نه شاه، تا نخست‌وزیر بتواند مستقیماً بر اعمال وزیر نظارت کند. پس از سه روز مذاکره، شاه درخواست مصدق را نپذیرفت و دکتر مصدق در ۲۵ تیرماه ۱۳۳۱ از نخست‌وزیری استعفا داد.[۲] مجلس، احمد قوام (قوام‌السلطنه) را به نخست‌وزیری انتخاب و محمدرضاشاه فرمان نخست‌وزیری را به نام قوام صادر کرد و او با صدور بیانیهٔ تهدیدآمیزی با عنوان «کشتی‌بان را سیاستی دیگر آمد» نخست‌وزیری خود را اعلام نمود.
موضع کاشانی
سید ابوالقاسم کاشانی هنگامی از این خبرها آگاهی یافت که قوام با اعلامیهٔ شدیداللحنی آزادی‌های سیـاس*ـی را محدود کرد و با ارعاب و تهدید مردم، مراکز حساس شهر را به اشغال نیروهای نظامی درآورد. کاشانی صدور اعلامیه‌ای مردم را به آمادگی فراخواند؛ این در حالی بود که دکتر مصدق به احمدآباد محل اقامت خود رفته بود. در روز ۲۹ تیر ماه کاشانی اعلام کرد که «اگر قوام نرود اعلام جهاد می‌کنم و خودم کفن پوشیده با ملت در پیکار شرکت نماییم.»
پس از این موضع‌گیری، در سی‌ام تیرماه بازار تعطیل شد و مردم به خیابان‌ها ریختند و خواستار سرنگونی حکومت قوام شدند. به دستور شاه مردم به گلوله بسته شدند و عده‌ای کشته شدند.[نیازمند منبع] شاه، وزیر دربار خود را نزد کاشانی فرستاد تا با تطمیع و دادن امتیاز او را به سکوت وادار کند؛ اما کاشانی به وزیر دربار گفت: «اگر بی درنگ دکتر مصدق بر سر کار بازنگردد، شخصاً به خیابان رفته و مبارزه مردم را مستقیماً متوجه دربار می‌کنم.»
کاشانی علی‌رغم تحـریـ*ک به قیام مردم و کشته شدن تعدادی، هیچگاه نه کفن پوش شد و نه شخصاً در اعتراضات شرکت کرد.
۳۰ تیر
تصویری از روز قیام در میدان بهارستان
گزارش‌هایی از ۳۰ تیر در دست است. مردم ایران که از برکناری دکتر مصدق خشمگین بودند، در پی چهار روز تظاهرات در پشتیبانی از دکتر مصدق، که به کشته شدن شماری از معترضان در سراسر ایران انجامید، موفق به سرنگونی دولت قوام گردیدند.
دکتر مصدق در بامداد روز ۳۰ تیر، تظاهراتی چندهزار نفری را تدارک می‌بیند که هوادارانش در این تظاهرات شرکت کردند. بعدازظهر همان روز حزب توده تظاهراتی دیگر را راه‌اندازی می‌کند که نزدیک به یکصد هزار نفر از هواداران این حزب به خیابان‌ها می‌آیند.[۳]
کاشانی نیز که در این زمان هنوز دکتر مصدق را همراه می‌دید، هواداران خودرا به مقابله با نخست‌وزیری قوام السلطنه دعوت کرد.
در روز ۳۰ تیر نیروهای ارتش که به دستور شاه به خیابان‌های تهران و اطراف مجلس آمده بودند برای سرکوبی تظاهرات مردم به آنان شلیک کردند. با ادامه تظاهرات و کوشش‌ها و اعتراضات نمایندگان طرفدار دکتر مصدق در مجلس و دیدار عده‌ای از آن‌ها با شاه، تیراندازی قطع شد. شاه ناچار دوباره به نخست‌وزیری دکتر مصدق رضایت داد.
کشته‌شدگان
تشییع پیکر یکی از کشته‌شدگان
شهربانی کل کشور شمار کشته‌شدگان درگیریهای ۳۰ تیر در تهران را ۲۱ تن اعلام کرد حال آن که در اسنادی دیگر شمار کشته‌ها تا ۶۳ تن هم اعلام شده‌است.[۲] با این همه، از کشته‌شدگان ۳۰ تیر آمار دقیقی در دست نیست. بیشتر آنان در گورستان ابن بابویه تهران به خاک سپرده شدند. دکتر مصدق نیز وصیت کرده بود که در کنار آنان به خاک سپرده شود ولی با مخالفت محمدرضاشاه این کار انجام نشد.[۲] بعد از قیام ۳۰ تیر ۱۳۳۱ و با بازیابی قدرت از سوی دولت مصدق، مجلس شورای ملی عنوان شهید راه وطن را برای کشته‌شدگان تصویب کرد و برای آن‌ها در گورستان ابن بابویه تهران محوطه ویژه را در نظر گرفت که هم‌اکنون در این محوطه ۲۵ آرامگاه وجود دارد.
یادبود
پس از انقلاب ۱۳۵۷ در یادبود کشته‌شدگان این روز خیابان قوام‌السلطنه در تهران به نام خیابان سی تیر نامگذاری شد.[۲]
نگارخانه
-
گورهای کشته‌شدگان (نمای شرقی) در گورستان ابن‌بابویه، شهر ری
-
گورهای کشته‌شدگان (نمای جنوبی) در گورستان ابن‌بابویه، شهر ری
-
آرامگاه یکی از کشته‌شدگان، بر روی آن نوشته شده‌است: «شهید راه وطن»
