آداب و رسوم ملل لباس اقوام کُرد، چگونه است؟

[^M_A_K_I_A^]

لباس کردی یکی از زیباترین، متنوع‌ترین و پوشیده‌ترین پوشش‌هایی است که به نوشته سیاحان در سفرنامه‌هایشان، در سطح فرهنگ مردم دنیا کم‌نظیر است؛ به طوری که این لباس در چندین جشنواره مختلف بین‌المللی مقام اول را به لحاض پوشش، زیبایی و تنوع طرح به‌خود اختصاص داده است.

قدمت لباس کردی
قدمت لباس کردی به قدمت خود مردمان کرد برمی‌گردد و اگر بخواهیم به تصویری مستند از قدیمی‌ترین لباس کردی استناد کنیم، گویاترین تصاویر نقش برجسته‌های دوره هخامنشی است، در این نقش برجسته‌ها تصاویری از سربازان و سرداران ماد وجود دارد.

لباس مردان
چوخه و رانک: نیم‌تنه‌ای از جنس پشم یا کتان است و شلواری گشاد به‌نام رانک که مچ‌پای آن تنگ است نیز لباس اصلی مردان کرد را تشکیل می‌دهد.

سورانی: نوعی آستین شل و دراز است که دارای شکل مثلثی بوده و بر روی مچ و دست بسته می‌شود.

شال: به آن «پشت وین» و «پشت ینه» نیز گفته می‌شود، ۳ تا ۱۰ متر طول دارد که در ناحیه کمر بر روی لباس‌ها بسته می‌شود.

دستار و کلاه: نیز برای سر مردان کاربرد دارد.

فرنجی: روپوشی پشمی مخصوص مناطق کوهستانی و برای جلوگیری از سرما و گرمای منطقه است.

ساق‌بند پشمی (پوزوانه): در قدیم برای جلوگیری از سرمای شدید منطقه در فصل زمستان و حرکت آسان در داخل برف و جلوگیری از رسیدن رطوبت به پاها، جلوگیری از گزش مار در فصل تابستان، جمع کردن شلوار گشاد کردی برای عبور از کوهستان‌ها و سنگلاخ‌های صعب‌العبور منطقه بوده است.

پاتول: شلواری گشاد با دم‌پای تنگ است که «رانک» نیز نامیده می‌شود.

ملکی: نیم‌تنه‌ای بدون یقه است که از پایین نیم‌تنه تا بالا به‌وسیله دکمه بسته می‌شود.

کله بال: نوعی از نمد پوششی است که چوپانان در مناطق چرای گله در صحرا استفاده می‌کنند.

پیچ و کولاو: کلاه محلی کردها با دقت و ظرافت خاصی و با نقش و نگارهایی بر جایی مانده از فرهنگ اصیل کردی است. معمولا به رنگ‌هایی سیاه‌وسفید و به دو صورت کلاه بلند و تخت بافته می‌شود.

پیچ: دستمالی است سیاه‌وسفید که با گذاشتن کلاه روی سر به دور کلاه پیچانده می‌شود و در قسمت پشت سر در درون دستمال قرار داده می‌شود تا شل نشود.

کلاش: پاپوشی است به رنگ سفید که با ظرافت که از بدبو شدن پا جلوگیری می‌کند و پا را خنک نگه می‌دارد.

 

[^M_A_K_I_A^]

قسمت‌های مهم لباس مردان:

۱. که وا پاتول: که به‌جای کت‌وشلوار معمولی می‌پوشند.

۲. پشت تند: از پارچه گل‌دار به طول شش متر درست می‌شوند بدین ترتیب که پارچه را از سمت عرضش تا کرده می‌دوزند و بعد آن را به‌صورت مختلف ساده و گره چین به کمر می‌بندند آن‌های که صاحب اسلحه کمریند آن را روی پشت تند می‌بندند و خنجر را بین پشت تند و که وا فرومی‌کنند

۳. پچ: پارچه‌ای است سه متری و اغلب گل‌دار که تارهای از آن جدا می‌کنند و به شکل جالبی طوری که تارهای آن در طرفین صورت آویزان گردد به دور سر می‌پیچند. پچ را که در نواحی سقز مرز می‌گویند روی کلاه مخصوص به نام عارقچین می‌بندند

۴. کراس: کراس همان پیراهن است با این تفاوت که یقه ندارد و بعلاوه به انتهای آستین‌ها نیز دنباله‌ای به نام سورانی می‌دوزند که آن را در حالت عادی روی آستین که وا می‌بندند و در مواقع اضطراری و مخصوصا در مواقع جنگ دو سر سورانی به هم گره زده و به گردن می‌آویزند و نیز همین سورانی‌ها باعث تسهیل بالا زدن آستین‌ها در مواقع شستن دست و صورت می‌باشند.

لباس زنانه
لباس‌های زنانه بیشتر از جنس حریر، تور، مخمل و ساتن بوده که با پولک‌دوزی، سرمه‌دوزی، سنگ دوزی، ملیله‌دوزی، منجوق‌دوزی و ... آراسته می‌شوند.

جافی کشلواری همانند شلوار مردان است. این شلوار را زنان کرد، به‌ویژه زنان روستایی، هنگام کار می‌پوشند. در سایر مواقع، زنان شلوار گشاد از جنس حریر به پا می‌کنند.

کلنجه: نیم‌تنه‌ای است که روی پیراهن بلند می‌پوشند و در اورامان آن را «سوخمه» می‌نامند و از پارچه‌زری یا مخمل دوخته می‌شود.

شال: از پارچه‌ای زیبا بر ریو لباس در ناحیه کمر بسته می‌شود.

کلکه: روسری یا دستاری است که به‌جای کلاه مورد استفاده زنان قرار می‌گیرد کلکه دارای رشته بلندی از ابریشم سیاه‌وسفید با ملیله‌دوزی است.

لباس زیبای زنان کرد نیز شامل:

۱. که وا: که عین کت مردانه کردی است با این تفاوت که اولا پارچه آن را رنگین انتخاب می‌کنند و ثانیا خیلی کوتاه‌تر می‌دوزند.

۲. گلونی: که توسط کردهای جنوبی و سورانی استفاده می‌شود. نوعی روسری با نقش‌های مخصوص است.

۳. کراس: یا پیراهن زنانه کرد دارای دوختی ساده با بدنی بلند و دامنی گشاده و دراز است. معمولا آن را از پارچه‌های بسیار زیبا، نفیس و گران‌قیمت تهیه می‌کنند.

۴. پشت تند: که عین همان پشت‌ تند مردانه است، ولی زن‌ها اغلب از نوع رنگارنگ آن استفاده می‌کنند. زن‌ها وقتی آن را می‌بندند کمی از پیراهن خود را بالا می‌کشند به‌طوری که انتهای دامن از مچ پای آن‌ها پایین‌تر نمی‌رود.

۵. دستمال یا روسری: دستمال زنان کرد پارچه‌ای است بسیار نازک و سه‌گوش که تارهایی در اطراف آن ایجاد می‌کنند و بدین‌وسیله بر زیبایی آن می‌افزایند، اغلب پولک‌هایی نیز با آن تارها می‌دوزند تا زیبایی آن را چند برابر کنند.

۶. درپه: به‌جای شلوار پوشیده می‌شود و با دهانه‌ای تنگ روی مچ پای آن‌ها قرار می‌گیرد ولی پوشش ساق‌های آن بسیار گشاد است.

۷. کلاو: یا کلاه زنان کرد بسیار قشنگ و زیباست، این کلاه را از مقوا و به شکل استوانه کوتاهی درست می‌کنند و روی آن را با پارچه مخملی رنگین «معمولاً گلی یا سبزسیر» می‌پوشانند. بعد روی آن را با پولک‌های رنگین یا طلایی و گلابتون‌های زرین، مزین می‌سازند. این کلاه را به‌وسیله یک رشته طلا که لیره یا نیم پهلوی‌هایی به آن می‌آویزند و از زیر چانه عبور می‌دهند، روی سر نگاه می‌دارند و دستمال را روی آن می‌بندند، رشته‌ای که کلاه را به آن صورت نگاه می‌دارد «قطاره» نام دارد. در دو طرف، در محل اتصالان با کلاه یک گل طلائی آویزان می‌نمایند.