مضرات مصرف بیش از حد مولتی ویتامین ها

[Printemps]

مضرات مصرف بیش از حد مولتی ویتامین ها







مروزه استفاده از مولتی ویتامین یک امر کاملا عادی و شایع است. بسیاری از افراد بدون تجویز پزشک از این دارو ها استفاده می کنند و بسیاری دیگر نیز این قرص ها را جایگزین مناسبی برای میوه ها و مواد غذایی می دانند . اما باید بدانید که مصرف این دارو ها همیشه مفید نیست.



به نظر شما، آیا مولتی ویتامین ها قابلیت های بسیاری دارند و می توانند در سلامت ما نقش بسزایی ایفا کنند؟ تصور عموم بر این است که در یک کپسول کوچک مولتی ویتامین، تقریبا همه مواد غذایی که بدنمان برای درست کار کردن به آنها نیاز دارد، گنجانده شده است. پس کافی است روزی یک قرص کامل مولتی ویتامین بخوریم و دیگر نگران هیچ چیزی نباشیم. ولی نه، واقعیت ماجرا غیر از این حکم ساده انگارانه و در عین حال خطرناک است.


دکتر نیل دی. بارنارد، استادیار دانشکده پزشکی جورج واشنگتن می گوید در حال حاضر مراکز علمی و پژوهشی بر این مساله تمرکز کرده اند که مقدار فلزات موجود در مولتی ویتامین ها چه تاثیری بر بدن انسان خواهند داشت. این مساله اهمیت بسیاری دارد، زیرا میزان این فلزات در برخی مولتی ویتامین ها بیش از حد مورد نیاز است و این مقادیر برای سلامت مغز زیانبار بوده و می تواند با بروز طیف وسیعی از مشکلات شناختی در دوران سالمندی مرتبط باشد.





مولتی ویتامین ها ممکن است آرام آرام و طی زمانی طولانی به مغز آسیب برسانند بدون آن که هیچ علامت بارزی از خود نشان دهند. دکتر بارنارد بتازگی گزارشی نوشته و درآن زنگ خطر حضور مس و آهن را در مکمل های خوراکی به صدا در آورده است. گروه تحقیقاتی تحت نظارت او، با تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی مولتی ویتامین های گوناگون سعی کرده اند مقادیر مس و آهن موجود در آنها را اندازه گیری کنند. آنها پس از انجام آزمایش ها به این نتیجه رسیده اند که بیشتر مولتی ویتامین ها حاوی دو برابر مقادیر توصیه شده مس و آهن هستند؛ یعنی بسیار بیشتر از مقداری که انسان به طور میانگین به آن نیاز دارد.





وظیفه مس و آهن در بدن





هم مس و هم آهن از مواد مورد نیاز بدن هستند و اتفاقا نقش مهمی در فراهم کردن زمینه های سلامت جسمی و ذهنی انسان به عهده دارند. از یک سو، مس در فرآیند متابولیسم آهن به بدن کمک می کند، سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند و سلول های عصبی و رگ های خونی را سالم نگه می دارد. از سوی دیگر، آهن عامل اصلی موجود در گلبول های قرمز است که اکسیژن را از هوای تازه درون ریه ها جذب می کند و با جریان خون به تمام بدن می رود و این اکسیژن را به همه سلول های بدن می رساند. طبیعی است کمبود آهن سبب اختلال در روند اکسیژن رسانی شده و سلول ها را دچار مشکلات عدیده ای خواهد کرد زیرا سوخت و ساز سلول ها بدون حضور اکسیژن امکان پذیر نخواهد بود. با این همه اگر این دو فلز مهم و ضروری بیش از حد وارد بدن انسان شوند، طی سال های متمادی می توانند اثرات مخربی بر سلامت مغز انسان بگذارد.





آسیب های مغزی ناشی از مس و آهن بیش از حد





یکی از بزرگ ترین آسیب هایی که این دو فلز به مغز انسان وارد می کنند، ابتلا به بیماری آلزایمر است. آنها از عوامل مهم ابتلا به آلزایمر در انسان به شمار می روند. در واقع، طبق نتایج مطالعه ای که در ماه آگوست جاری، در مجله Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شد، مس یکی از عوامل اصلی محیطی است که در پس پرده نشسته و دستش آلوده به ابتلای سالمندان به آلزایمر است. محققان، برای بررسی این نقش، نخست سلول های مغز موش و سپس سلول های مغز انسان را مستقیم در معرض مقادیر کمی از مس قرار دادند. مقادیری که این دانشمندان در آزمایش خود به کار بردند همان مقداری بود که معمولا در رژیم غذایی عادی انسان ها به چشم می خورد. پس از این مرحله محققان مشاهده کردند این فلز در روند طبیعی پاکسازی مغز اخلال ایجاد می کند. در واقع مغز از مکانیسم هایی برخوردار است که با استفاده از آنها پلاک هایی را که سبب بروز آلزایمر می شوند پاکسازی کرده و خودش را از شر آنها خلاص می کند. این محققان همچنین با آزمایش روی موش های مبتلا به بیماری آلزایمر دریافتند مس می تواند از سد خونی مغز عبور کند و بر سرعت تشکیل این پلاک ها بیفزاید. سد خونی مغز درواقع یکی از سازوکارهای دفاعی مغز است که اجازه نمی دهد مواد مزاحم و خطرناک موجود در جریان خون وارد مغز شوند و به آن آسیب برسانند. در واقع مطابق نتایج این آزمایش، پس از ابتلا به آلزایمر، سد خونی مغز موش ها توانایی خود را برای جلوگیری از ورود بیش از حد مس از دست داده بود.





تکلیف چیست؟





دکتر بارنارد می گوید: آلزایمر یک بیماری همه گیر است که بسرعت رشد می کند، اما تا همین امروز هم، بیشتر افراد هیچ تصوری از کارهایی که می توانند در قبال آن انجام دهند ندارند.





طبیعی است در علم پزشکی مانند هر علم دیگری راه حل جادویی برای غلبه بر مسائل وجود ندارد. در عوض دانش پزشکی امروز ما روش هایی کاملا معمولی و البته موثر پیشنهاد می کند که با پی گیری آنها می توان میزان جذب مس و آهن را در حد مطلوب نگه داشت و به این ترتیب عوارض ناگوار جذب بیش از حد این فلزات ضروری را به جان نخرید.





مقادیر زیادی سبزیجات میل کنید!





دکتر بارنارد می گوید مس و آهن در همه انواع گوشت و سبزیجات یافت می شود. به همین سبب خوردن انواع خوراکی ها می تواند نیاز بدن را به این فلزات فراهم کند؛ ولی در این میان یک اما و اگر پررنگ هم هست که باید به آن توجه کرد: این فلزات به شکل های گوناگونی در غذاهای مختلف وجود دارند و همین گوناگونی و تنوع است که ما را به خوردن انواع خوراکی ها تشویق می کند و از افراط در خوردن برخی خوراکی های دیگر باز می دارد. گوشت قرمز شامل شکل هایی از هر دو فلز مس و آهن است که براحتی جذب بدن می شوند و به مرور زمان در بدن انباشته خواهند شد. اما در عوض، مس و آهن موجود در سبزیجات، شکل هایی دارند که بدن راحت تر می تواند آنها را تنظیم کند. در واقع، اگر شما به میزان بیشتری از هر یک از این فلزات نیاز داشته باشید، بدنتان هر آنچه نیاز دارد از این منابع گیاهی دریافت می کند و مازاد آن را دفع خواهد کرد. بعلاوه، خوردن گوشت قرمز کمتر برای سلامت بدن شما از جنبه های بسیار زیاد دیگری نیز مفید خواهد بود.





غذاهای متنوع میل کنید





دکتر بارنارد می گوید افرادی که رژیم غذایی کاملی دارند، یعنی مقادیر زیادی میوه و سبزی و البته غلات سبوس دار می خورند، احتمالا به مصرف مولتی ویتامین ها نیازی ندارند. تنها ویتامین هایی که این افراد ممکن است نیاز داشته باشند ویتامین های D و B۱۲ است، که در منابع غذایی یافت نمی شود. به همین دلیل احتمالا یک تغذیه کامل، مشکل جذب مس و آهن اضافی را برطرف می کند. اگر هم برای رفع کمبود ویتامین های D یا B۱۲ به مصرف مولتی ویتامین نیاز داشتید، حتما پزشکتان آن را برای شما تجویز خواهد کرد.





و یک نکته بسیار مهم





در ایران متاسفانه کمبود و حتی فقر آهن یکی از مشکلات گریبان گیر و البته نگران کننده در سطح سلامت عمومی است. به همین دلیل حتما در زمینه برنامه غذایی خود با پزشک متخصص مشورت کنید تا در صورت ابتلا به کمبود آهن ناآگاهانه خود را از منابع غذایی مهمی مانند گوشت قرمز محروم نکنید.





پژوهش های دیگر چه می گویند؟





در سال ۲۰۱۰ میلادی یک بررسی علمی بر مسمومیت ناشی از مس صورت پذیرفت، که گزارش آن در Chemical Research in Toxicology منتشر شده است. دکتر جورج برور، استاد دانشکده پزشکی دانشگاه میشیگان، در این گزارش نوشته است تحقیقات نشان می دهد مقادیر بیش از حد نیاز فلزات مس و آهن برای سلامت انسان به طور کلی خطرناک است. هر دوی این فلزات اگر بیش از اندازه نیاز به بدن انسان برسند، با بروز آلزایمر، بیماری های قلبی، دیابت، پارکینسون و نیز چند بیماری عصبی در ارتباط خواهند بود.





بعلاوه، دکتر بارنارد در گزارش خودش به مطالعه دیگری اشاره می کند که در آن محققان میزان مس را در خون تعداد زیادی از بزرگسالان سالم طی مدت شش سال مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد کسانی که بیشترین میزان مس در خونشان ثبت شده است، سه برابر سریع تر از بزرگسالانی که مقدار مس خونشان طبیعی بوده قوای شناختی شان را از دست داده بودند.





او در ادامه می نویسد آهن هم در مظان همین اتهام قرار دارد و احتمالا سبب بروز آسیب های مشابهی خواهد شد، زیرا هم مس و هم آهن سبب ورود اکسیژن بیش از حد به مغز شده و به این طریق به دلیل عوارضی که در مغز ایجاد می کنند سبب آسیب سلول های عصبی می شوند. در واقع همان مطالعه نشان داده بود افرادی که مقادیر زیادی مس و آهن در بدنشان به ثبت رسیده است، مولتی ویتامین مصرف می کرده اند.



رسانه ها هم مطالبی در خصوص آثار مثبت ویتامین E و اسید فولیک در جلوگیری از بروز بیماری های مختلف و از جمله بیماری های قلبی منتشر کردند .
مدت هاست از ویتامین ها به عنوان راه حلی برای سلامتی کامل یاد می شود . به صورتی که درحدود ۴۰ درصد از مردم آمریکا ویتامین مصرف می کنند . کودکان قرص های ویتامین به شکل شخصیت های کارتونی می خورند و افراد بالغ آنقدر از این مواد استفاده می کنند که جمله « ویتامین هایت را فراموش نکن » را نشنوند .



به گزارش پایگاه خبری ورزشی ایران، در واقع ویتامینها بخش مهمی از سلامتی محسوب می شوند . اما تحقیقات اخیر نشان می دهد ، مصرف بیش از اندازه حتی یک ماده خوب هم می تواند برای سلامتی مضر باشد.


بنابراین دیگر ویتامین ها را نمی توان به عنوان راه حل مناسبی برای درمان هر دردی شناخت . البته درست است که عده ای خاص به این ویتامین ها ی مکمل احتیاج دارند ، همانند ورزشکاران ، خانم های یائسه که باید ویتامین D و کلسیم را برای جلوگیری از پوکی استخوان مصرف کنند و یا زنان جوان که اسیدسولفیک را به منظور جلوگیری از تولد نوزادانی با نقص سیستم عصبی استفاده می کنند ؛ اما هیچ بررسی و تحقیقی تا کنون نشان نداده است که استفاده از ویتامین ها به صورت دارو می تواند باعث افزایش سلامتی شود .


رسانه ها هم مطالبی در خصوص آثار مثبت ویتامین E و اسید فولیک در جلوگیری از بروز بیماری های مختلف و از جمله بیماری های قلبی منتشر کردند .


به این ترتیب ،یک صنعت جدید زاده شد . تولید کنندگان ویتامین ، مولتی ویتامین ها را عرضه کردند که تمام نیازهای روزانه را در یک قرص فراهم می کنند . اما وابستگی به مولتی ویتامین ها به بروز عادت های ناسالمی منجر شده است .


به گفته دکتر جعفری بلامبرگ ، پروفسور دانشگاه تافتس در ایالت ماساچوست ، مردم از میوه ، سبزی و دانه های گیاهی استقبال چندانی نمی کنند و فکر می کنند این وضعیت را می توان با خوردن مولتی ویتامین ها اصلاح کرد . اما این باور تا حد زیادی غلط است ؛ چرا که مصرف مولتی ویتامین مطمئناً نمی تواند رژیم نامناسبی را که مملو از چربی و نمک و شکر است ، اصلاح کند .


در ضمن ، مطالعات و تحقیقات بیشتر در مورد ویتامین ها ، باعث نتیجه گیری های هشدار دهنده ای شده است که در برخی موارد قرص مکمل مورد علاقه ای که را به یک قرص معمولی تبدیل کرده است .


۱۳ عضو تحقیقاتی آخرین بررسی روی مکمل های ویتامینی که از تخصص های مختلفی همچون تغذیه زیست شناسی ، بیوشیمی ، سم شناسی ،پزشک خانواه ، اطفال وسرطان شناسی هستند ، معتقدند ویتامین ها در بسیاری از افراد نه تنها مفید و موثر نیستند ، بلکه برخی از آنها مانند ویتامین A و آهن در مقادیر بالا می توانند سمی باشند و البته اضافی بقیه ویتامین ها هم از طریق ادرار دفع می شود .


در ضمن بتا کاروتن هم می تواند احتمال ابتلا به سرطان ریه را در افراد سیگاری افزایش دهد و ویتامین های حاوی آنتی اکسیدان و روی ، اگرچه در افراد غیرسیگاری در سنین پایین می تواند موثر باشد ، اما در افراد مسن و سیگاری باعث کور شدن شخص می شوند . از آنجایی که مواد غذایی که در طول روز از سوی هر فرد مصرف می شود . خون حاوی مقادیر قابل توجهی از انواع ویتامین هاست ، میزان مکمل های دارویی لازم همیشه مورد سئوال بوده است .


بنابراین دانستن این که مصرف کدام مکمل واقعا می تواند به سلامتی افراد کمک کند ، کار دشواری است . تنها عاملی که می تواند در افرادی که ویتامین ها را استفاده می کنند . مثبت ارزیابی شود . این است که همان افراد همان طور که برای سالم تر بودن به این مواد متوسل می شوند نسبت به این افراد عادی به تغذیه ، ورزش و عادت زندگی خوداهمیت بیشتری می دهند و به همین دلیل هم تصور می شود ویتامین های مکمل توانسته است سلامت آنها را تضمین کنند .





مصرف خودسرانه قرص های مولتی ویتامین به خصوص در شرایط ابتلا به بیماری زمینه ای و اختلال قلبی – عروقی خطرناک است.

تا زمانی که از لحاظ وضعیت فیزیکی، منعی برای مصرف میوه و سبزیجات تازه وجود ندارد، استفاده از مکمل های غذایی ضروری نیست.

عملکرد بهینه سلول های بدن نیازمند تأمین مناسب ویتامین ها، مواد معدنی اسیدهای آمینه و چربی ها ضروری است و اگر رژیم غذایی شامل مقدار مناسبی از همه این مواد باشد استفاده از مکمل های غذایی لازم نیست.

مصرف روزانه ۲ تا ۴ واحد میوه و ۳ تا ۵ واحد سبزیجات برای تأمین مواد ضروری بدن کافی است و نیازی به استفاده از انواع قرص های مولتی ویتامین نیست.

مصرف خودسرانه مولتی ویتامین ها خطرناک بوده و در بررسی های انجام شده روی قرص هایی که هیچ اندازه گیری دقیقی از لحاظ مقدار ویتامین روی آن اعمال نشده است به خصوص در مورد ویتامین E و مصرف مقادیر زیادی از آن می تواند منجر به بروز سکته قلبی در افراد مستعد شود.