*بانو بهار*
کاربر نگاه دانلود
نظر پی‌سازی، پایه های پل خواجو بر روی سنگی متشکل از قطعات گرد و دانه درشت به نام کنگلومرا قرار دارد که لایه ی مقاومی را ایجاد می کند. به هنگام ساخت، لایه های شن و ماسه ی رودخانه ای را در محل پل کنار زده و پی پل را بر روی لایه ای از کنگلومرا بنا کرده اند.
در مجاورت پایه های پل، بستر رودخانه سنگ فرش شده تا اثرات تخریبی آب همچون فرسایش در پایین پل و آب بردگی را در بالا دست پل در پی ها به حداقل برساند. این هوش طراح پل باعث شده تا امروزه در کنار پایه های پل هیچ اثری از فرسایش و آب بردگی به چشم نخورد.
با بررسی پایه های بزرگ و دقیق و سنگین پل خواجو متوجه می شویم که ابعاد پل در همه ی جهات به خوبی محاسبه شده و با وجود وزن زیاد، سال ها در برابر فشار آب مقاومت کرده است. از دقت محاسبات که بگذریم، مصالح در این میان نقش بسیار حائز اهمیتی دارند. پایه ها ی زیر جرزها، از سنگ های سنگین و بزرگ هستند و فرمشان مانند دماغه های آب شکن و آب شکن های پله ای به نظر می رسد. آب شکن به سازه ای عرضی اطلاق می شود که جریان آب را به طرف وسط رودخانه هدایت کرده و از سرعت جریان می کاهد تا کناره ها حفظ شوند.
به طور کلی آب به دو صورت دینامیک و استاتیک به پل فشار می آورد. نیروی دینامیک مربوط به حالت فشار و گذر آب و نیروی استاتیک به حالت ایستایی آب مربوط می شود که هر یک می توانند حیات پل را به خطر بیاندازند. برای ایستادگی در برابر این فشارها، یکی از عوامل وزن است اما به تنهایی کافی نیست و سطح اتصال پل به بستر رودخانه و شکل پایه های پل نیز نقش بسزایی دارند.
شکل پایه ها و ابعاد پل خواجو به گونه ای طراحی شده است که سطح بیشتری برای اتصال پل به بستر رودخانه دارد. ترکیب این سطح اتصال زیاد پایه ها با بستر رودخانه و وزن باعث شده است تا مسائلی همچون لغزش پایه ها، واژگونی و … منتفی و استحکام پل تضمین شود.
از سوی دیگر شکل نوک تیز پایه ها در بالا دست همچون آب شکن هستند که نیروی دینامیک وارده از جریان رودخانه به پل را به حداقل می رسانند و آن را حفظ می کنند. شکل پله ای پایه ها در پایین دست نیز باعث می شود تا در مواقع سیلاب یا بسته شدن آب روها برای استفاده از پل به عنوان سد، آب از روی پایه ها جریان یابد و با عبور از روی پله ها انرژی خود را در برخورد با آنها از دست دهد تا هنگامی که به بستر رودخانه می رسد، انرژی مخرب و فرساینده نداشته باشد.
طاق روی پایه ها و یا همان سقفی که گذرگاه پل روی آن قرار دارد از سیستم طاق های آهنگ و گنبدهای عرقچین تشکیل شده است. طاق آهنگ یا طاق گهواره یکی از طاق های کهن ایران می باشد که با به کار گذاشتن یک چفد یا قوس (سازه منحنی) بر روی دو دیوار هم راستا (موازی) ساخته می شود. گنبد عرقچین به پوشش مدوری گفته می شود که برای پوشش زیرین بقعه ها به کار می رود. استفاده از این فرم در ساختار پل، باربری و پایداری عالی را به وجود می آورد که جهت استفاده ی مکرر در طول قرن ها باید مورد توجه معمار بوده باشد.
در مجاورت پایه های پل، بستر رودخانه سنگ فرش شده تا اثرات تخریبی آب همچون فرسایش در پایین پل و آب بردگی را در بالا دست پل در پی ها به حداقل برساند. این هوش طراح پل باعث شده تا امروزه در کنار پایه های پل هیچ اثری از فرسایش و آب بردگی به چشم نخورد.
با بررسی پایه های بزرگ و دقیق و سنگین پل خواجو متوجه می شویم که ابعاد پل در همه ی جهات به خوبی محاسبه شده و با وجود وزن زیاد، سال ها در برابر فشار آب مقاومت کرده است. از دقت محاسبات که بگذریم، مصالح در این میان نقش بسیار حائز اهمیتی دارند. پایه ها ی زیر جرزها، از سنگ های سنگین و بزرگ هستند و فرمشان مانند دماغه های آب شکن و آب شکن های پله ای به نظر می رسد. آب شکن به سازه ای عرضی اطلاق می شود که جریان آب را به طرف وسط رودخانه هدایت کرده و از سرعت جریان می کاهد تا کناره ها حفظ شوند.
به طور کلی آب به دو صورت دینامیک و استاتیک به پل فشار می آورد. نیروی دینامیک مربوط به حالت فشار و گذر آب و نیروی استاتیک به حالت ایستایی آب مربوط می شود که هر یک می توانند حیات پل را به خطر بیاندازند. برای ایستادگی در برابر این فشارها، یکی از عوامل وزن است اما به تنهایی کافی نیست و سطح اتصال پل به بستر رودخانه و شکل پایه های پل نیز نقش بسزایی دارند.
شکل پایه ها و ابعاد پل خواجو به گونه ای طراحی شده است که سطح بیشتری برای اتصال پل به بستر رودخانه دارد. ترکیب این سطح اتصال زیاد پایه ها با بستر رودخانه و وزن باعث شده است تا مسائلی همچون لغزش پایه ها، واژگونی و … منتفی و استحکام پل تضمین شود.
از سوی دیگر شکل نوک تیز پایه ها در بالا دست همچون آب شکن هستند که نیروی دینامیک وارده از جریان رودخانه به پل را به حداقل می رسانند و آن را حفظ می کنند. شکل پله ای پایه ها در پایین دست نیز باعث می شود تا در مواقع سیلاب یا بسته شدن آب روها برای استفاده از پل به عنوان سد، آب از روی پایه ها جریان یابد و با عبور از روی پله ها انرژی خود را در برخورد با آنها از دست دهد تا هنگامی که به بستر رودخانه می رسد، انرژی مخرب و فرساینده نداشته باشد.
طاق روی پایه ها و یا همان سقفی که گذرگاه پل روی آن قرار دارد از سیستم طاق های آهنگ و گنبدهای عرقچین تشکیل شده است. طاق آهنگ یا طاق گهواره یکی از طاق های کهن ایران می باشد که با به کار گذاشتن یک چفد یا قوس (سازه منحنی) بر روی دو دیوار هم راستا (موازی) ساخته می شود. گنبد عرقچین به پوشش مدوری گفته می شود که برای پوشش زیرین بقعه ها به کار می رود. استفاده از این فرم در ساختار پل، باربری و پایداری عالی را به وجود می آورد که جهت استفاده ی مکرر در طول قرن ها باید مورد توجه معمار بوده باشد.
