VIP همه چیز درباره شهر سازی «شهرسازی چیست؟»

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

همه چیز درباره شهر سازی «شهرسازی چیست؟»

ارسال هرگونه پستی ممنوع می باشد.
​

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

مقاله از ویکی پدیا
_____________________________


شهرسازی

شهرسازی در یک تعریف عام عبارتست از مداخله و تنظیم فضا و فعالیت به منظور بهبود کیفیت زندگی ساکنان. در کتب درسی دانشگاهی آمده‌است که مجموعهٔ روش‌ها و تدابیر ارزشمند و مفیدی که متخصصین امور شهری به وسیلهٔ آن شهرها را بهتر می‌سازند، به شهرسازی یا علم تنسیق شهرها شهرت دارد.[۱] یا شهرسازی عبارت است از مطالعهٔ طرح‌ریزی و توسعهٔ شهرها با در نظر گرفتن احتیاجات اجتماعی و اقتصادی با توجه به حداقل رساندن مشکلات شهری و پاسخ‌گویی به نیازهای عمومی جمعیت شهری.[۱]

واژه شهرسازی به علت میان رشته‌ای بودن آن، واژه‌ای درست است[۲] زیرا گرایش طراحی شهری نیز در مقطع فوق لیسانس در ایران ارائه می‌شود که مباحث زیبایی‌شناسی و منظر شهری در آن بیشتر از برنامه‌ریزی شهری به چشم می‌خورد. همچنین در مقطع کارشناسی، دانشجویان واحدهای درسی مهندسی آب و فاضلاب و مهندسی ترافیک و جامعه‌شناسی و … را نیز می‌گذرانند که این نشان از میان رشته‌ای بودن شهرسازی دارد و نمی‌توان نام آن را فقط برنامه‌ریزی شهری گذاشت زیرا در برنامه‌ریزی شهری اسکیس و راندو و پرزانته و مباحث زیبایی شناختی کمتر وارد می‌شود و طراحان شهری بر این مباحث مسلط هستند.


واژه‌شناسی
مهندسی شهرسازی واژهٔ معادل رشته Municipal Engineering در انگلستان است که در سیستم دانشگاهی ایران در ردهٔ مهندسی طبقه‌بندی شده‌است اما معمولاً در دانشکدهٔ هنر و معماری ارائه می‌گردد. تاریخچهٔ ساخت و کاربرد این واژه در فارسی برمی گردد به حضور کارشناسان آلمانی در ایران در دههٔ بیست خورشیدی که در برابر واژهٔ آلمانی Städtebau با همین مفهوم مشابه ساخت و ساز شهر قرار داده شد.

تحصیلات تکمیلی
این رشته برای ادامه تحصیل در سطح کارشناسی ارشد دانشگاه‌های ایران شامل چهار گرایش مدیریت شهری، طراحی شهری، برنامه‌ریزی شهری و برنامه‌ریزی منطقه‌ای است و در مقطع دکتری نیز تحت عنوان شهرسازی می‌باشد.

• کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری:[۳] دوره ای است که طی آن دانش آموختگان این رشته بتوانند دانش لازم برای تهیه طرح‌های توسعه شهری مورد نیاز کشور را فرا گرفته و بتوانند رابط مناسبی بین برنامه‌های دیگر شهرسازی بوده و نظارت و مراقبت بر توسعه پایدار شهری بر اساس سیاستها و طرح‌های مصوب را بر عهده گیرند.

اهداف مشخص این دوره به شرح زیر است:

1. گسترش دانش و مهارت برنامه‌ریزی شهری به منظور تربیت نیروی انسانی آگاه و کار آمد که بتواند نقش اساسی در هدایت توسعه شهری کشور داشته باشد.
2. تربیت نیروی انسانی متخصص و مورد نیاز برای رفع نیازهای مربوط به برنامه‌ریزی شهری در کشور
3. تقویت زمینه‌های علمی و فنی و تخصصی شهرسازی در حیطه برنامه‌ریزی شهری

شهرسازی در عین تخصصی بودن، دارای خصلت و ویژگیهای میان رشته‌ای است و تقویت زمینه‌های مختلف آن از جمله برنامه‌ریزی شهری در ارتباط و هماهنگ و تنگاتنگ با برنامه‌ریزی منطقه ای، طراحی شهری، مدیریت شهری و برنامه‌ریزی مسکن می‌تواند زمینه‌های رشد و تعالی این رشته در کشور را فراهم کند. دانش آموختگان این رشته می‌توانند در فرایند برنامه‌ریزی و بهبود شرایط زیست مناطق شهری کشور نقش مؤثری داشته و با مشارکت در تهیه طرحهای توسعه شهری و نظارت بر اجرای این طرح‌ها عملاً در فرایند شهرسازی کشور نقش و وظیفه اجراء خود را ایفا نمایند.

دانش آموختگان این رشته می‌توانند در نهادهای مختلف شهرسازی کشور از جمله ادارات و سازمانهای تابعه وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت کشور، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، شهرداریها، دفاتر فنی استانداریها و همچنین دفاتر مهندسین مشاور نقش مؤثری در تهیه و اجراء و نظارت بر اجرای طرحهای توسعه شهری کشور داشته باشند.

• کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی منطقه ای:[۴] کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی منطقه ای دوره ای است که طی آن دانش آموختگان این رشته بتوانند دانش لازم برای تهیه طرح‌های توسعه منطقه ای و ناحیه ای مورد نیاز کشور را فرا گرفته و بتوانند رابط مناسبی بین برنامه‌های دیگر شهرسازی بوده و نظارت و مراقبت بر توسعه پایدار منطقه ای و ناحیه ای بر اساس سیاستها و طرح‌های مصوب را بر عهده گیرند.

اهداف مشخص این دوره به شرح زیر است:

1. گسترش دانش و مهارت برنامه‌ریزی منطقه ای به منظور تربیت نیروی انسانی آگاه و کار آمد که بتواند نقش اساسی در هدایت توسعه منطقه ای کشور داشته باشد.
2. تربیت نیروی انسانی متخصص و مورد نیاز برای رفع نیازهای مربوط به برنامه‌ریزی منطقه ای در کشور
3. تقویت زمینه‌های علمی و فنی و تخصصی شهرسازی در حیطه برنامه‌ریزی منطقه ای

• کارشناسی ارشد مدیریت شهری:[۵] نگرش جامع به سیاست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌های توسعه شهری و نیز تدوین اهداف یکپارچه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در رأس سیاستگزاری و مدیریت شهری قرار می‌گیرد. تحقق این اهداف، نیازمند ارزیابی نتایج و تبعات سیستم‌های شهری برای تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی بوده و محتاج تحولات اساسی در سازمان و تشکیلات برنامه‌ریزی و مدیریت شهری است. ایجاد تعادل بین مراکز شهری بزرگ و کوچک، همکاری بین بخش‌های دولتی، عمومی و خصوصی و نیز تدوین استراتژی محلی در زمره سیاست‌های نیل به مدیریت شهری، قابل تأمل هستند. شهرهای جهان از طریق تجربه و پژوهش مسیرهایی را برای رویارویی با مشکلات توسعه شهری و محیط کشف و در طی این فرایند، بینشی نیز نسبت به نحوه دستیابی به توسعه پایدار کسب کرده‌اند. بدین ترتیب رشته مدیریت شهری به دنبال تربیت متخصصانی است که بتوانند روش‌های حل معضلات امروزی شهرها را ارائه کند. دوره کارشناسی ارشد مدیریت شهری محورهای زیر را به منظور دستیابی به فضایی که بتوان به پرسش‌ها و چالش‌های فوق پاسخ داد، دنبال خواهد کرد:
  1. چگونگی بهبود محیط شهری با رویکرد مدیریت شهری
  2. روش‌های برتر تصمیم‌گیری محیط شهری
  3. روش‌های اجرای استراتژی محیطی و مدیریت شهری
  4. افزایش توان مدیریتی برای برنامه‌ریزی و مدیریت شهر
  5. روش‌های مؤثر برای بکارگیری منابع موجود در جهت مدیریت شهری پایدار

ضرورت و اهمیت ایجاد رشته مدیریت شهری: تجارب دهه‌های اخیر شهرسازی حاکی از آن است که شهر سنتی در محدوده فضایی و عملکردی گذشته از یک طرف قادر به تأمین نیازهای کنونی سکونتگاه‌ها و ساکنین آن نبوده و از طرف دیگر، توان بهره‌برداری از امکانات نوین را نیز ندارد. سگونتگاه‌های کنونی نیز در فضایی به مراتب گسترده‌تر و با عملکردها و نیازهای به مراتب پیچیده‌تر از گذشته عمل می‌کنند. در چنین شرایطی هدف شهرسازی نمی‌تواند صرفاً ساماندهی کالبدی – فضایی یا اجتماعی – اقتصادی تعیین شود، بلکه لازم است پا را فراتر گذاشته و هدف بنیادی مدیریت شهری را در دستور کار شهرسازی جدید قرار داد؛ بنابراین مدیریت شهری به عنوان دوره کارشناسی ارشد و گروه دانشگاهی چه از نظر مقوله و چه از نظر ارزشی و عملکردی کاملاً با اهداف و دیدگاه‌های جدید منطبق می‌باشد.

• کارشناسی ارشد طراحی شهری:[۶] تعاریف متعدد و متنوعی از طراحی شهری ارائه شده‌است که دارای وجوه مشترک زیاد و گاه نیز وجود افتراق است. وجوه مشترک مذکور در قالب مشخصات و ویژگی‌های طراحی شهری به شرح زیر قابل ذکر است:

1. تأکید بر جنبه‌های کالبدی و فضائی (سه بعدی) در ضمن توجه به جنبه‌های عملکردی شهر
2. تأکید بر عرصة عمومی
3. ارتباط با معماری، معماری منظر و برنامه‌ریزی شهری
4. کاربست در مقیاسهای مختلف ولی عمدتاً در مقیاسهای بخشی از شهر و پروژه‌های بزرگ و کوچک شده.

هدف کلی طراحی شهری را نظم دهی ظاهری (شکلی) و عملکردی به سکونتگاه‌های انسانی ذکر کرده‌اند، ولی به‌طور خاص هدف طراحی شهری کسب دانش تخصصی و مهارت حرفه‌ای است در زمینه‌های زیر:

1. نظم دهی ساختار شهر و عناصر عمده تشکیل دهندة آن.
2. ترتیب، تنسیق و اصلاح بخش‌های تاریخی به معنی قابل استفاده کردن آنها.
3. طراحی ساختاری توسعه‌های شهری در مقیاس‌های مختلف.
4. تأکید بر طراحی مبتنی بر اصول، قواعد و معیارهای شکل دهنده شهر به صورت تدریجی در طول زمان براساس آگاهی فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، حقوقی.
5. ارتقاء کیفیت محیط شهری.
6. توجه به چالش محلی ماندن و جهانی شدن.
7. قابل زیست کردن و حیات بخشی فضاهای شهری.
8. ایجاد مکان‌های با هویت مردمی.
9. توجه به ملاحظات پایداری در طراحی فضاهای شهری.

ضرورت و اهمیت رشته طراحی شهری:

طراحی شهری به عنوان یک تخصص حرفه‌ای و یک رشته علمی طی دو دهه اخیر تقریباً در همه جا از اهمیت زیادی برخوردار بوده‌است. این امر از یک طرف به دلیل حاد شدن مسائل گوناگون شهرها و تنزل کیفیت آن‌ها و از طرف دیگر تلاش طراحان شهری برای فعال‌تر و غنی‌تر کردن دانش آن به منظور پاسخگویی مؤثرتر به نیازهای روزافزون جوامع کنونی در ارتباط با محیط‌های انسان ساخت می‌باشد. در کشور ما علیرغم نیاز شدیدی که در شرایط کنونی به خدمات این حرفه در مقیاس‌ها، زمینه‌ها و برای اهداف گوناگون احساس می‌شود، متأسفانه حرفه طراحی شهری نتوانسته‌است جایگاه، موقعیت و هویت مناسب خود را بیابد. که نتیجه مشخص آن عدم موفقیت پروژه‌های مختلفی است که تحت عنوان طراحی شهری طی حدود چهل سال گذشته در کشور به اجرا درآمده است. بدون شک بخش مهمی از این عدم موفقیت مرهون برنامه آموزشی طراحی شهری است. به این معنی که آموزش طراحی شهری نتوانسته با ارائه برنامه‌ای مناسب، طراحان شهری حرفه‌ای متخصص، با شایستگی لازم، تربیت نماید.

نقش و توانائی دانش آموختگان طراحی شهری:

مسائل و مشکلات روزافزون و متعدد سکونتگاه‌های کنونی از یکطرف و نارضایتی از عملکرد شهرسازی دهه‌های گذشته در بهبود و ارتقاء کیفیت زندگی در سکونتگاه‌ها موجب رشد و رونق حرفه و رشته طراحی شهری در همه کشورهای جهان گردیده‌است. امروزه نیاز به تخصص طراح شهر، چه در بخش دولتی و چه خصوصی در همه جا کاملاً احساس می‌شود. برنامه آموزشی طراحی شهری به گونه ای تدوین شده‌است که دانش‌آموخته این رشته بتواند در شرائط و زمینه‌های مختلف و متنوعی، در کنار برنامه ریزان شهری، معماران، معماران منظر و سایر حرفه‌های مرتبط فعالیت کند. بازسازی و بهسازی بافتهای فرسوده، طراحی مجموعه‌های مسکونی، محلات و شهرها، شهرهای جدید، روستاها، طراحی برای توسعه گردشگری، طراحی پیاده راهها، طراحی شهری پایدار، طراحی سکونتگاه‌ها در مناطق زلزله خیز، ارائه راه حلهای طراحی برای سکونتگاه‌های واقع در حاشیه شهرها و زیباسازی شهری از جمله فعالیت هائی است که فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد طراحی شهری می‌تواند در آن‌ها اشتغال پیدا کند.

• دکتری شهرسازی:[۷] به منظور تعیین هدف و رسالت خاص دوره آموزشی دکترای شهرسازی لازم است در ابتدا نگاه مختصری به فلسفه وجودی شهرسازی و ماهیت آن به‌طور کلی داشته باشیم. از ابتدای قرن گذشته، شکل‌گیری حرفه ورشته شهرسازی همواره با بحث‌ها و چالش‌های زیادی همراه بوده‌است. یکی از اصلی‌ترین این بحث‌ها مربوط به ماهیت مناسب آموزش در مقاطع سه‌گانه آن بوده‌است؛ بنابراین برای تعیین شکل مطلوب آموزش شهرسازی در مقطع دکترا لازم است قبل ازهر چیز نقش حرفه‌ای شهرساز از یکطرف و نقش آکادمیک آن از طرف دیگر روشن شود. بدون شک ماهیت این دو نقش تعیین‌کننده نیازی است جامعه حرفه‌ای و آکادمیک دارابوده و برنامه آموزشی دوره دکترای شهرسازی باید به آن‌ها به صورت رضایت بخشی پاسخ دهد.

الف. فلسفه وجودی شهرسازی

علیرغم برخی از ابهاماتی که تقریباً در همه جای دنیا در مورد ماهیت و محتوای شهرسازی وجود دارد و قطعاً کشور ما نیز در این زمینه مستثنی نیست، بواسطه نقشی که شهرسازی در ایجاد بستر مناسب برای زندگی شهروندان دارد، روز به روز براهمیت و اعتبار آن به عنوان یک رشته و حرفه فعال وموثرافزوده می‌شود. هر چند نمی‌توان با قاطعیت گفت که چنین بستری مستقیماً و براساس یک رابـ ـطه جبری بر خصوصیات اجتماعی، فرهنگی، رفتاری و… تأثیر می‌گذارد، لیکن به هر ترتیب می‌تواند نقش مؤثروتعیین‌کننده ای در هدایت و شکل‌گیری جامعه ای مطلوب داشته باشد. شکل‌دادن و نظم بخشیدن به جنین بستری به گونه ای که اهداف و ارزش‌های مورد نظر را تحقق بخشد دلیل اصلی بوجود آمدن رشته شهرسازی است.

ب. ماهیت شهرسازی علم، هنر و علوم انسانی

رشد شهر گرایی و شهرنشینی در طی سده اخیر در سرتاسر جهان و بروز مسائل و مشکلات گوناگون شهری منجر به ایجاد دوره‌های عالی آموزشی و پژوهشی شهرسازی در دانشگاه‌های جهان گردید است. توسعه بی‌سابقه شهرها و شهرنشینی، پیشرفت‌های فناوری و خصوصاً فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات، تحولات مربوط به وسائل حمل ونقل و تغییرات کمی و کیفی کاربری اراضی، و همین‌طور تغییرات کمی و کیفی جمعیت شهری و خواست‌های متنوع و متعدد آنها، و بالاخره تغییر عمده و اساسی در مکانیزمهای تصمیم‌گیری در جوامع شهری، پیچیدگی‌های روزافزون موضوعات شهرسازی را موجب شده‌است. این امر بار دیگر و این بار بسیار روشن‌تر و قاطع تر از گذشته بر ماهیت بین رشته‌ای یا میان رشته‌ای بودن شهر سازی (interdisciplinary) تأکید می‌ورزد. به گونه ای که محتوا، و به تبع آن رویه‌های شهرسازی را نه صرفاً به عنوان زمینه ای علمی یا هنری، بلکه زمینه ای علمی، هنری و انسانی معرفی می‌کند که از ویژگی‌ها و در عین حال پیچیدگی‌های زمینه‌های مرتبط برخوردار بوده و بنابراین استفاده از نظریه‌ها، روش‌ها و فنون مربوط به کلیه زمینه‌های تشکیل دهنده آن اجتناب ناپذیر است. این امر شهرسازی را به رشته و حرفه‌ای کاملاً خاص و تقریباً بی نظیر تبدیل می‌کند.

ج. جهانی، ملی و محلی

ویژگی‌های پیش گفته شده همراه با تغییر و تحولات گوناگون دهه‌های اخیر (فرایند جهانی شدن) به این مفهوم است که ایده دهکده جهانی، خواه نا خواه، در حال تحقق پذیرفتن است؛ بنابراین ماهیت شهرسازی، تحولات جهانی و نظام ارزشی خودی ایجاب می‌کند که در آموزش شهرسازی در کلیه مقاطع، به ویژه در مقطع دکترا، هر سه سطح پیش کفته مورد توجه قرار گیرد. بدون تردید دانش‌آموخته شهرسازی قادر نخواهد بود بدون آگاهی از تحولات جهانی، خصوصاً تجارب و دست‌آوردهای سایر جوامع در زمینه حل مسائل مربوطه، فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و حرفه‌ای خودرا به نحو مطلوب به انجام برساند. بدیهی است این امر نباید به این مفهوم تلقی شود که شهرساز مسائل را از خارج وارد کرده و راه حل‌های مربوطه را نیزالزاما همراه آن از خارج وارد کند و بنابراین راه حل‌هایی ارائه گردد که هیچگونه ارتباط و سنخیتی با شرائط داخلی ومحلی جامعه ما ندارد.

د. تقسیم کار در مقاطع سه‌گانه

گرچه از نظر آکادمیک دوره‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا تقریباً در همه دانشگاه‌های معتبر جهان از یکدیگر تفکیک شده و برای هریک هدف و رسالت خاصی در نظر گرفته شده‌است، لیکن واقعیت این است که این مقاطع سه‌گانه به شدت به یکدیگر وابسته بوده و تحقق اهداف موردنظر در مقطع بالاتر متکی و منوط به تحقق اهداف مربوطه در مقطع پایین تراست. این امر به خصوص در مورد رابـ ـطه بین دوره کارشناسی ارشد و دکترای شهرسازی موکداً مصداق دارد. با توجه به اینکه هدف دوره کارشناسی ارشد تربیت افراد حرفه ای، و هدف دوره دکترا به عنوان بالاترین سطح آموزشی رشته، تربیت افراد متخصصی است که به تولید دانش و گسترش مرزهای آن پرداخته و از طریق پژوهش و انتقال دانش به حرفه به بهبود و ارتقای کیفیت محیط بپردازند، لذا توجه به رابـ ـطه بین حرفه و رشته شهرسازی امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. نکته مهم دیگری که در ارتباط با سه مقطع فوق‌الذکر در شهرسازی باید متذکر شد این است که دوره آموزشی کارشناسی، عمومی، یکپارچه و بدون تفکیک به زیر مجموعه‌های تخصصی است ولی در مقطع کارشناسی ارشد، شهرسازی به زیر مجموعه‌هایی همچون برنامه‌ریزی شهری، طراحی شهری، برنامه‌ریزی منطقه ای و… تقسیم می‌شود. لیکن در مقطع دکترا بار دیگر چنین تفکیکی صورت نگرفته و عنوان دوره در چارچوب عام آن به نام «شهرسازی» خوانده می‌شود. زمینه تخصصی مورد علاقه دانشجو در رساله دنبال خواهد شد. این امر اهمیت بخش پژوهشی دوره دکترا را به خوبی نشان می‌دهد.

اصطلاحات و ابعاد شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری

• زیبایی
• ایمنی
• زاغه‌نشینی
• انحطاط
• فرسودگی
• بازسازی و بازنوسازی شهری
• حمل و نقل
• شهرکهای اقماری
• توسعه پایدار
• ابعاد زیست‌محیطی
• نور و صدا
• پایداری اجتماعی
• پایداری اقتصادی
• حریم شهر
• محدوده شهر
• طرح تفصیلی
• طرح جامع
• زیرمحله
• نمای شهر
• منظر شهری
• محورهای شهری
• کاربری
• مشاع
• پیلوت
• محوطه‌سازی شهری
• کیفیات محیطی
• پاسخدهندگی فضای شهری
• سرزندگی
• پیاده مداری
• اجتماع پذیری
• فضا

شورای عالی شهرسازی

تصویر ماهواره‌ای تهران
نوشتار اصلی: شورای عالی شهرسازی
شورای عالی شهرسازی سازمانی است که در وزارت آبادانی و مسکن تشکیل شد و از سال ۱۳۴۳ به ریاست عالیه فرح پهلوی آغاز به کار نمود. این شورا تعیین اولویت طرح‌ها، بررسی و تصویب آیین‌نامه‌های شهرسازی، و تعیین و تصویب معیارهای ساختمانی و بررسی قوانین شهرسازی را بر عهده دارد. هدف‌های اساسی شورای عالی شهرسازی برگزیدن سیاست همگانی شهرسازی و هماهنگ‌کردن برنامه‌های شهرسازی با برنامه‌های عمرانی؛ بررسی و تصمیم‌گیری دربارهٔ جلوگیری از گسترش بی‌رویه شهرها تا زمانی که طرح جامع برای آن‌ها تهیه نشده‌است و تهیه نقشه جامع برای شهرهای کشور و اجرای طرح‌های نام بـرده برای آن شهرها.

نرم‌افزارهای شهرسازی
با توجه به پیشرفت تکنولوژی و استفاده‌های روزافزون از سیستم‌های کامپیوتری، شهرسازی نیز دستخوش این کاربردها بود و امروزه سیستم‌های بسیاری در راستای ایجاد بستری امن و سریع برای دسترسی به پرونده‌های شهرسازی در شهرداری‌ها طراحی شده‌است. از جمله پرکاربردترین نرم‌افزارهای مورد استفاده در این رشته، جی آی اس، اتوکد، اس پی اس اس، اکسپرت چویس، سیتی انجاین نرم‌افزارهای سه بعدی مثل اسکچ آپ و … می‌باشند.

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

زاغه

تصویری از یک زاغه در بمبئی، هند. در حدود ۵۵٪ از جمعیت شهر بمبئی در زاغه‌نشین‌ها زندگی می‌کنند. این در حالی است که مساحت کل زاغه‌نشین‌ها در بمبئی برابر با حدود ۶٪ از زمین‌های شهری است.[۱] میزان رشد زاغه‌نشین‌ها در بمبئی بیشتر از نرخ کلی رشد شهری است.[۲]
زاغه در لغت به محله‌های فقیرنشین و بدون مجوز در حاشیه شهرها گفته می‌شود. معمولاً امکانات بهداشتی، رفاهی و امنیتی در مناطق زاغه‌نشین وجود ندارد.

هم‌اکنون بیش از یک میلیارد نفر از مردم جهان در زاغه‌ها زندگی می‌کنند.[۳] برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد، با توجه به رشد جمعیت جهان، جمعیت زاغه‌نشین‌ها در سال ۲۰۳۰ میلادی را در حدود ۲ میلیارد نفر برآورد کرده‌است.[۴] بر اساس آمار سازمان ملل متحد، هم‌اکنون بیش از یک نفر از هر ۳ ساکن در شهرهای کشورهای در حال توسعه در زاغه زندگی می‌کند.[۵] زاغه‌ها طیفی از آپارتمانهای پر تراکم و بد منظره در مرکز شهر تا سکونتگاه‌های پراکنده غیررسمی و بدون قانون در حاشیه شهرها را شامل می‌شود. برخی بیش از ۵۰ سال قدمت دارند و برخی هنوز در حال تصرف شدن هستند.

سکونتگاه‌های غیررسمی در مسائل و مشکلات زیر با هم اشتراک دارند:[۶]

• فقدان تأسیسات شهری مناسب و کافی
• فقدان خدمات شهری مناسب و کافی
• افزایش تنش‌ها به علت شکاف عمیق اجتماعی بین ساکنان این سکونتگاه‌ها و مناطق رسمی شهری
• پیچیدگی و دشواری تأمین خدمات به علت توسعه ناموزون و برنامه‌ریزی نشده

در آغاز پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، ۳۰ درصد مردم در شهرها و ۷۰ درصد در روستاها زندگی می‌کردند اما سیاست‌های نادرست و عدم ایجاد اشتغال در روستاها سبب مهاجرت شده‌است و در کنار آن حاشیه‌نشینی ایجاد شده که در این میان مشهد بیشترین سهم را دارد به طوری که متوسط حاشیه‌نشینی در کلان‌شهرها ۱۶ درصد جمعیت است اما مشهد، ۳۰ درصد جمعیت حاشیه‌نشین دارد.[۷]

برای ساماندهی وضعیت حاشیه‌نشینی کارگروهی با محوریت معاونت مدیریت و توسعهٔ شهری و روستایی وزارت کشور و با عضویت سازمان ملی زمین و مسکن و سایر دستگاه‌های مرتبط تشکیل شده که دبیری آن بر عهدهٔ شرکت عمران و بهسازی شهری ایران است. یکی از اولویت‌های این کارگروه، تدوین برنامهٔ جامع توانمندسازی و پیشگیری از گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی ایران است که حاشیه‌نشینی مشهد نیز یکی از بخش‌های مهم آن است. این برنامه جامع، سند مدیریت اجرایی برنامهٔ توانمندسازی و پیشگیری برای کلان‌شهرها است و قرار است با اولویت مشهد تهیه و تصویب شود. در شهر مشهد ۶۶ محله در ۸ پهنه وجود دارند که تاکنون برنامهٔ توانمندسازی در یکی از پهنه‌ها در سه محله به تصویب رسید و شرکت عمران و بهسازی شهری نیز چندین پروژه را در آن‌جا اجرا کرد. هم‌چنین برنامه‌ریزی‌های لازم برای اجرایی شدن سازوکارهای لازم در سایر محله‌ها و در پهنه‌ای گسترده طی سه سال آینده انجام شده‌است.[۸]

جرم و جنایت
به دلیل فقر مطلق حاکم بر زاغه‌نشین‌ها، زاغه‌ها معمولاً محل سکونت بسیاری از تبهکاران و باندهای قاچاق مواد مخـ ـدر است. مهاجرت غیرقانونی به ایران و به تبع زاغه‌نشینی آن‌ها در حاشیه شهرها، یکی از معضلات جدی ایران محسوب می‌شود، شواهد زاغه‌نشینی اتباع خارجی را، حداقل در بخشی از حاشیه جنوب تهران نشان می‌دهد.[۹]

مبارزه با رشد زاغه‌نشینی

تصویری از یک زاغه در حاشیه شهر جاکارتا، پایتخت کشور اندونزی.
مبارزه با رشد زاغه‌نشینی، از اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد اعلام شده‌است.

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

ترابری
ترابری یا حمل و نقل به جابجایی یا انتقال انسان، حیوان یا کالا، از جایی به جای دیگر گفته می‌شود.


پیرامون واژه
واژهٔ ترابری از پیشوند پارسی ترا- به معنی فراسو و آن‌سو، و واژهٔ بری از فعل بردن ساخته شده‌است. پیشوند ترا- از پیشوندهای کهن زبان پارسی است که در پارسی باستان نیز همین‌گونه کاربرد را داشته‌است و هم‌معنی و هم‌ریشه با Trans در انگلیسی است. ترابری از دید واژگانی به معنی بردن به آن‌سوی دیگر است.*[۱]

جنبه‌های ترابری
رشتهٔ ترابری دارای جنبه‌های گوناگونی است. در یک رده‌بندی کلی می‌توان آن را به سه بخش زیرساخت، وسایل نقلیه، و بهره‌برداری بخش نمود. زیرساخت شامل شبکه‌های ترابری (جاده‌ها، خطوط راه‌آهن، راه‌های هوایی، راه‌های آبی، خطوط لولهٔ حمل مواد، و غیره) مورد استفاده و همچنین گره‌ها یا پایانه‌ها (مانند فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های راه‌آهن، ایستگاه اتوبوس، و بندرها) است. وسایل نقلیه عموماً در شبکه‌ها حرکت می‌کنند، مانند خودروها، قطارها، و هواپیماها. بهره‌برداری، دربرگیرندهٔ فعالیتهایی است که کنترل سامانه را انجام می‌دهند (مانند چراغ‌های راهنمایی و شیب‌سنج‌ها، خط گردان‌های راه‌آهن، کنترل شدآمد هوایی، و جز اینها)، و همچنین سیاست‌هایی مانند چگونگی ادارهٔ امور مالی ترابری (مانند استفاده از عوارض جاده‌ای یا مالیات سوخت در ترابری بزرگراهی). در حالت کلی، طراحی شبکه در حوزهٔ مهندسی عمران و برنامه‌ریزی شهری، طراحی وسایل نقلیه در حوزهٔ مهندسی مکانیک و گرایش‌های تخصصی آن، مانند مهندسی دریا و مهندسی هوا-فضا، و بهره‌برداری‌ها نیز معمولاً ویژه‌گرانه (تخصصی) شده‌اند؛ هرچند که ممکن است متعلق به پژوهش بهره‌برداری یا مهندسی سامانه‌ها باشند.

شیوه‌های ترابری
شیوه‌ها، ترکیبی از شبکه‌ها، وسایل نقلیه و بهره‌برداری، شامل پیاده رفتن، سامانه خودرو/بزرگراه حمل و نقل زمینی، ترابری ریلی، و ترابری دریایی (کشتی‌ها، راه‌های آبی، و کنترل شدآمد هوایی هستند.

رده‌بندی ترابری

• غیرانسانی: جابجایی با نیروی حیوانات
• هوانوردی
• ترابری کابلی
• ترابری انتقالی
• ترابری با نیروی انسانی
• ترابری پیوندی
• ترابری جاده‌ای موتوری
• ترابری غیرجاده‌ای موتوری
• جابجایی سریع شخصی (شبیه یک سرویس تاکسی خودکار)
• ترابری لوله‌ای
• ترابری ریلی (راه‌آهن)
• ترابری دریایی
• ترابری فضایی
• ترابری در دیگر سیاره‌ها
• ترابری‌های پیشنهادشده برای آینده

ترابری و ارتباطات
ترابری و ارتباطات جایگزین و مکمل یکدیگرند. با اینکه ممکن است ارتباطات کاملاً پیشرفته بتواند جایگزین ترابری شود و شخص به جای دیدن کسی از نزدیک، به او تلگراف، تلفن، دورنگار یا ایمیل بزند، ثابت شده‌است که این شیوه‌های ارتباطی در واقع در کل ارتباط دوطرفه بهتری را ایجاد می‌کنند. پیشرفت در ترابری بدون ارتباطات غیرممکن است. ارتباطات برای سامانه‌های ترابری پیشرفته حیاتی و ضروری است، از خطوط راه‌آهن دارای یک خط که می‌خواهند در هر دو جهت از آنها قطار عبور کند تا کنترل خطوط هوایی که همواره باید از محل هواپیما در آسمان اطلاع داشته باشد؛ بنابراین، مشاهده شده‌است که افزایش و پیشرفت یکی، به توسعهٔ بیشتر دیگری می‌انجامد. برای پیاده‌سازی ارتباطات در حمل و نقل شیوه‌های وسیله نقلیه به زیر ساخت و وسیله نقلیه به وسیله نقلیه وجود دارد. در صورت استاندارد بودن زیرساختهای ارتباطی باید مد نظر قرار گیرد.

ترابری، فعالیت‌ها، و کاربری زمین
یک رابـ ـطه و ارتباط مشهور بین انبوهش (تراکم) توسعه و انواع ترابری وجود دارد. تراکم عبارت است از نسبت مساحت فضای طبقه (ساخته شده) به مساحت زمین. طبق قانون شست، انبوهش‌های یک‌ونیم یا کمتر برای اتومبیل‌ها (خودروها) مناسب هستند، و تراکم‌های شش و بیشتر برای قطارها. محدودهٔ تراکم‌های بین حدود دو تا چهار از قواعد قراردادهای ترابری خصوصی یا همگانی خیلی پیروی نمی‌کنند. بسیاری از شهرها دارای این میزان تراکم بوده و از مشکلات ترافیکی رنج می‌برند. جابجایی سریع شخصی ممکن است این خلاء را پر کند.

کاربری زمین از فعالیت‌ها پشتیبانی می‌کند. این فعالیت‌ها از لحاظ فضایی از هم فاصله دارند. مردم احتیاج دارند از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر بروند (به عنوان مثال از خانه به محل کار یا خرید، و بازگشت به خانه). ترابری یک خواسته برآمده است که وجودش برای فعالیت‌هایی که در انتهای سفرها انجام می‌شوند لازم است. بهره‌گیری بهینه از کاربری زمین فاصلهٔ بین فعالیت‌های عادی و روزمره (مانند خانه و خرید آذوقه) را کاهش می‌دهد، و مکان‌های توسعه یافتهٔ دارای تراکم بیشتر را نزدیک خطوط ترابری و مراکز فعالیت قرار می‌دهد. کاربری زمین نامناسب باعث تمرکز فعالیت‌ها (مانند مشاغل) در محل به دور از سایر مقصدها (مانند خانه و خریدگاه‌ها) می‌شود.

راه‌هایی برای صرفه‌جویی در تراکم وجود دارد. بسیاری از زمین‌ها می‌توانند کاربری‌های بهتری از کاربری حمل و نقلی داشته باشند. تسهیلات حمل و نقلی به زمین نیاز دارند و در شهرها سطوح آسفالت و سنگفرش شده (شامل خیابان‌ها و پارکینگ‌ها) به راحتی تا بیش از بیست درصد کل کاربری زمین‌ها را دربرمی‌گیرند. یک سامانه ترابری کارا می‌تواند از هدررفتن زمین جلوگیری نماید.

ترابری؛ انرژی، و محیط زیست
ترابری یکی از بخش‌های عمده و اصلی مصرف‌کنندهٔ کارمایه (انرژی) است. بیشتر ترابرها از سوخت‌های هیدروکربنی استفاده می‌کنند. اگر این سوخت‌ها ناقص بسوزند، تولید آلودگی می‌کنند. با وجود اینکه وسایل نقلیه در ایالات متحده نسبت به گذشته به علت مقررات زیست‌بومی آلودگی کمتری ایجاد می‌کنند، اما در عمل این امر به دلیل افزایش تعداد ترابرها (وسایل نقلیه) و میزان استفاده‌ای که از هر یک از آنها می‌شود، بی‌اثر شده‌است. سوخت‌های کم‌آلوده‌کننده می‌توانند آلودگی را کاهش دهند. در حال حاضر معمول‌ترین سوخت کم‌آلوده‌کننده گاز مایع است. هیدروژن نیز یک سوخت کم‌آلوده‌کننده‌است؛ حتی از گاز هم کمتر هوا را آلوده می‌کند.

یک روش دیگر بالا بردن کارایی وسایل نقلیه‌است، که کاهش آلودگی و اتلاف را به‌وسیلهٔ ایجاد کاهش در مصرف کارمایه به همراه دارد. اگر امکان بهره‌گیری از نیروی الکتریسیته در ترابرها وجود داشته باشد، موتورهای الکتریکی بهترین و کاراترین گزینه هستند. راه دیگر تولید کارمایه با استفاده از یاخته‌های سوختی است که کارایی‌شان دو تا پنج برابر موتورهای گرمایشی مرسومی است که در ترابرها وجود دارند. یک روش ترکیبی و بسیار مؤثر طراحی ترابرهای زمینی به شکلی است که مقاوت هوا در مقابل آن‌ها کم شود، زیرا این وسایل هفتادوپنج درصد از کارمایهٔ خود را صرف غلبه بر مقاومت هوا می‌کنند. روش دیگر بازیافت انرژی است که در اثر ترمز از دست می‌رود؛ به‌کارگیری این روش نیازمند یک ترابر پیچیده‌تر است.

پانویس
^ لغت‌نامه دهخدا:ترابری - از این پیشوند در واژگان نوساختهٔ تراگسیل(transmission)، ترانهش(transposition)، تراکنش(transaction)، ترافرازنده(transcendental)، تراکافت(dialysis)، ترادیس(transform)، ترادمش (transpiration)، ترانما(Transparent) و.. نیز بکار رفته‌است.

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

توسعه پایدار

توسعه پایدار[۱] (Sustainable development) مفهومی است که به واسطه پیامدهای منفی محیط زیستی و اجتماعی ناشی از رویکردهای توسعه یک جانبه اقتصادی بعد از انقلاب صنعتی و تغییر نگرش بشر به مفهوم رشد و پیشرفت پدید آمده است. این مفهوم تلاش دارد که با نگاهی جدید به توسعه، اشتباهات گذشته بشری را تکرار نکند و توسعه ای همه جانبه و متوازن را رقم بزند[۲].

توسعه پایدار فرایندی است که آینده‌ای مطلوب را برای جوامع بشری متصور می‌شود که در آن شرایط زندگی و استفاده از منابع، بدون آسیب رساندن به یکپارچگی، زیبایی و ثبات نظام‌های حیاتی، نیازهای انسان را برطرف می‌سازد.[۳] توسعه پایدار راه حلهایی را برای الگوهای فانی ساختاری، اجتماعی و اقتصادی توسعه ارائه می‌دهد تا بتواند از بروز مسائلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانه‌های زیستی، آلودگی، تغییرات آب و هوایی، افزایش بی‌رویه جمعیت، بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسان‌های حال و آینده جلوگیری کند. توسعه پایدار فرایندی است در استفاده از منابع، هدایت سرمایه‌گذاری‌ها، جهت‌گیری توسعه فناوری و تغییرات نهادی، با نیازهای حال و آینده سازگار باشد. توسعه پایدار که از دهه۱۹۹۰ بر آن تأکید شد جنبه‌ای از توسعه انسانی و در ارتباط با محیط زیست و نسل‌های آینده است. هدف توسعه انسانی پرورش قابلیت‌های انسانی محسوب می‌شود. توسعه پایدار به عنوان یک فرایند در حالی که لازمه بهبود و پیشرفت است، اساس بهبود وضعیت و رفع کاستی‌های اجتماعی و فرهنگی جوامع پیشرفته را فراهم می‌آورد و باید موتور محرکه پیشرفت متعادل، متناسب و هماهنگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمامی جوامع و به ویژه کشورهای در حال توسعه باشد. توسعه پایدار سعی دارد به پنج نیاز اساسی زیر پاسخ گوید: تلفیق حفاظت و توسعه، تأمین نیازهای اولیه زیستی انسان، دست‌یابی به عدالت اجتماعی، خودمختاری و تنوع فرهنگی و حفظ یگانگی اکولوژیکی.[۴]

توسعه پایدار فرایندی است برای بدست آوردن پایداری در هر فعالیتی که نیاز به منابع و جایگزینی سریع و یکپارچه آن وجود دارد. توسعه پایدار در کنار رشد اقتصادی و توسعه بشری در یک جامعه یا یک اقتصاد توسعه یافته، سعی در تحصیل توسعه مستمر، ورای توسعه اقتصادی دارد.[۵]


تاریخچه
اصطلاح توسعه پایدار[۱] (Sustainable development) اولین بار توسط باربارا وارد (B.Ward._Cocoyoe-1970) در اعلامیه کوکویاک دربارهٔ محیط زیست و توسعه بکار رفت. بدنبال آن پس از گزارش‌های باشگاه رم (modoze 75) و بنیاد هامرشولد (Daghammarskjold-75) به تدریج توسعه پایدار در طی سال‌های دهه ۱۹۸۰ و از زمانی که اتحادیه بین‌المللی برای حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی (IUCN-82)، راهبردهای جهانی از محیط زیست و منابع طبیعی با هدف کلی دستیابی به توسعه پایدار را از طریق حفاظت از منابع حیاتی (زنده) را ارائه کرد، مورد توجه جدی و اساسی اندیشمندان و متفکران توسعه قرار گرفت.

با گزارش کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه (WCED) موسوم به گزارش براندتلند (Our common future 87, Brandt land report) در سال ۱۹۸۷ برای اولین بار به‌طور رسمی مجموعه‌ای از پیشنهادها و اصول قانونی جهت دستیابی به توسعه پایدار برای کشورهای در حال توسعه فراهم آمد. سپس موضوع توسعه پایدار در کنفرانس سازمان ملل متحد در زمینه محیط زیست و توسعه (UNCED-92) در شهر ریودوژانیرو (بعنوان اجلاس زمین) بطور گسترده‌ای مورد توجه قرار گرفت و اداره و بهره‌برداری صحیح و کارا از منابع پایه، طبیعی و مالی و … برای دستیابی به الگوی مصرف مطلوب در صدر برنامه‌های جهانی قرار داد. بر اساس نتایج این اجلاس، اهداف اساسی مبتنی بر مفهوم توسعه پایدار بدین شرح اعلام شد:

1. تجدید حیات رشد اقتصادی
2. تغییر کیفیت رشد اقتصادی
3. برآورده ساختن نیازهای ضروری اولیه
4. اطمینان از سطح پایداری جمعیت
5. حفاظت از منابع طبیعی و ارتقاء منابع
6. جهت‌گیری مجدد دانش فنی (دانش بومی)
7. محیط زیست و تصمیم‌گیری اقتصادی
8. جهت‌گیری مجدد روابط اقتصادی و بین‌المللی
9. اقدام در جهت مشارکتی ساختن توسعه

شاخصه‌های توسعه پایدار را می‌توان در چهار گروه: اجتماعی، اقتصادی، بنیادی و زیست‌محیطی مطرح و بررسی نمود.

تعریف

بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی باعث توسعه پایدار می‌شود..
واژه sustain به معنی پایدار می‌باشد و همچنین در فارسی به معنای حیات، زنده نگهداشتن، استمرار و آنچه که می‌تواند در آینده تداوم داشته باشد، است. یک ایده و اصطلاح بسیار گسترده، که معانی متفاوت و بسیاری دارد، در نتیجه فراوانی این معانی، صاحبنظران واکنش‌های فراوان و متفاوتی را در این حیطه ارائه کرده‌اند. مفهوم توسعه پایدار، یک نوع تلاش برای ترکیب مفاهیمِ در حال رشدِ حوزهای از موضوعات محیطی در کنار موضوعات اجتماعی-اقتصادی می‌باشد. توسعه پایدار یک تغییر مهم در فهم رابـ ـطه انسان و طبیعت و انسان‌ها با یکدیگر است. این مسئله با دیدگاه دو قرن گذشته انسان که بر پایه جدایی موضوعات محیطی و اجتماعی و اقتصادی شکل گرفته بود در تضاد است. در دو قرن گذشته، این تصور حاکم بود که محیط به‌طور عمده به عنوان یک عامل خارجی و تنها برای استفاده و استثمار انسان در نظر گرفته می‌شد. در این دیدگاه، ارتباط انسان و محیط، به صورت غلبه انسان بر طبیعت بوده و بر این باور استوار بود که دانش و فناوری بشر می‌تواند بر تمام موانع محیطی و طبیعی برتری یابد. این دیدگاه مرتبط با توسعه سرمایه‌داری و انقلاب صنعتی و علم مدرن می‌باشد. همان‌طور که بیکن یکی از پایه‌گذاران علم مدرن، آن را مطرح می‌کند: جهان برای بشر ساخته می‌شود و نه بشر برای جهان. دیدگاه مدیریت محیطی بر پایه مدیریت منابع طبیعی بود که تصدیق می‌کرد، بشر نیاز به منابع طبیعی دارد و این منابع می‌بایست به جای استفاده سریع و بدون برنامه، به درستی مدیریت شوند تا حداکثر استفاده از آن‌ها طی سالیان طولانی میسر گردد. همچنین علم اقتصاد بر موضوع ارتباط انسان و رشد اقتصادی تأکید دارد، که در نتیجه آگاهی و استفاده از آن، موجب افزایش تولیدات، به عنوان یک اولویت، مطرح می‌گردد. این نگرش، کلیدی بود برای ایجاد رفاه در زندگی بشر چون از طریق رشد اقتصادی، فقر و تهیدستی می‌توانست از میان برود.[۱] مفهوم توسعه پایدار، حاصل رشد و آگاهی از پیوندهای جهانی، مابین مشکلات محیطی در حال رشد، موضوعات اجتماعی، اقتصادی، فقر و نابرابری و نگرانی‌ها دربارهٔ یک آینده سالم برای بشر است. توسعه پایدار، مسائل محیطی، اجتماعی و اقتصادی را به هم پیوند می‌دهد. توسعه پایدار، در کمیسیون استراتژی حفاظت جهان که توسط اتحادیه بین‌المللی برای حفاظت طبیعت در سال ۱۹۸۰ میلادی تشکیل شده بود، مدون گردید. به علاوه، با این موضوع توسط کمیته جهانی توسعه و محیط عناوین آینده مشترک ما، در سال ۱۹۸۷ میلادی و حفظ زمین در سال ۱۹۹۱ میلادی، نیز مطرح گشته‌است. در سال ۱۹۷۸ میلادی، کمیته جهانی توسعه و محیط یا همان کمیسیون بروندلند تعریف جامع از توسعه پایدار ارائه می‌دهند که بنا بر آن بشریت توانایی توسعه پایدار را دارد اگر بتواند تضمین کند نیازهای حال را بدون به خطر افتادن توانایی نسل‌های آینده برای تأمین نیازهایشان، فراهم می‌آورد. از زمان کنفرانس سازمان ملل با عنوان توسعه و محیط که در سال ۱۹۹۲ میلادی در ریو برگزار شد، عنوان «توسعه»، به یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین کلمات در مباحثات تبدیل شده‌است. در سال ۱۹۹۲ در «کنفرانس زمین» توسعه پایدار چنین تعریف شد: رفع نیازهای نسل حاضر بدون مصالحه با نسل‌های آینده در راستای تأمین نیازهایشان. کمیسیون جهانی محیط زیست، توسعه پایدار را این‌گونه تعریف می‌کند: «توسعه پایدار فرایند تغییری است در استفاده از منابع، هدایت سرمایه‌گذاری‌ها، سمت‌گیری توسعه تکنولوژی و تغییری نهادی است که با نیازهای حال و آینده سازگار باشد». کمیسیون «بروندلند» دربارهٔ توسعه پایدار می‌گوید: «توسعه پایدار به عنوان یک فرایند، لازمه بهبود و پیشرفت وضعیت و از میان بردن کاستی‌های اجتماعی و فرهنگی جوامع پیشرفته‌است و باید موتور محرکه پیشرفت متعادل، متناسب و هماهنگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمامی جوامع، به ویژه کشورهای در حال توسعه باشد.» (عباسپور، ۱۳۸۶: ۱۰۰۸) توسعه پایدار توسعه‌ای است که بتواند نیازهای فعلی سازمان را بدون خدشه‌دار کردن به توانایی‌های نسل آینده در برآورد ساختن نیازهایشان پاسخ گوید. در این تعریف حق هر نسل در برخورداری از همان مقدار سرمایه طبیعی که در اختیار دیگر نسل‌ها قرار داشته به رسمیت شناخته شده و استفاده از سرمایه طبیعی در حد بهره آن مجاز شمرده شده‌است. توسعه پایدار چشم‌اندازی مهم و جدید در مدیریت و سیاستگذاری عمومی است که بطور گسترده‌ای خارج از ایالات متحده ظهور یافته‌است. این مفهوم تلاش می‌کند تا به نحو روشنتری نتایج آینده رفتارهای کنونی را مورد توجه قرار دهد. توسعه پایدار زمینه‌های مختلفی را مورد توجه قرار می‌دهد: تأثیر گازهای گلخانه‌ای، تغییرات آب و هوائی، تخریب لایه ازن، تخریب زمین، کاهش منابع غیر تجدید پذیر، آلودگی هوای شهرها. (Rao، ۲۰۰۰: ۸۱) پایداری وضعیتی است که در آن مطلوبیت و امکانات موجود در طول زمان کاهش نمی‌یابد و به توانائی اکوسیستم‌ها برای تداوم کارکرد در آینده نامحدود مربوط می‌شود بدون آنکه به تحلیل منابع یا استفاده بیش از حد منابع منجر شود. «پایداری، شرایطی است که در آن سیستم‌های اجتماعی و طبیعی در کنار هم و به شکل نامحسوس کار می‌کنند. اما این مفهوم هنوز هم توسط برخی سازمان‌های بین‌المللی مثل بانک جهانی در زمینه چشم‌انداز رشد مورد استفاده قرار می‌گیرد». توسعهٔ پایدار یک ایده و اصطلاح گسترده‌است که معانی متفاوتی دارد همین موضوع موجب برانگیزش واکنش‌های مختلف در این زمینه شده‌است. مفهوم توسعهٔ پایدار تلاشی برای ترکیب مفاهیم در حال رشد حوزه ایی از موضوعات محیطی با موضوعات اجتماعی اقتصادی می‌باشد. مفهوم توسعهٔ پایدار را می‌توان تغییر در فهم رابـ ـطهٔ انسان و طبیعت و انسان‌ها با یکدیگر دانست. این مسئله در تضاد کامل با دیدگاه‌های دو قرن گذشتهٔ انسان است. در دو قرن گذشته محیط یک موضوع خارجی وجدا نسبت به انسان‌ها تلقی شده‌است در این دیدگاه رابـ ـطهٔ انسان و محیط را می‌توان بر این باور دانست که انسان باید با غلبهٔ کامل بر طبیعت زندگی کند و باور بر این بوده‌است که انسان می‌باید باقوهٔ تفکر و دانش خود بر تمام موانع محیطی فایق آید و برای خود در طبیعت حکمرانی کند. همچنین این دیدگاه با تأثیراتی برتوسعهٔ سرمایه‌داری و انقلاب صنعتی علم مدرن ادامه یافت. همین‌طور که بیکن یکی از پایه‌گذاران علم مدرن آن مطرح می‌کند و بر این باور است که ((جهان برای بشر نه بشر برای جهان))(فلامکی ۳۰۰–۱۳۸۱)بشر باید با برنامه‌ریزی و مدیریت بر منابع طبیعی استفاده از این سرمایه را طولانی و دراز مدت کند. علم اقتصاد از علومی است که بر موضوع ارتباط انسان و رشد اقتصادی حاکم است و علم اقتصاد را می‌توان کلیدی دانست برای وجود رفاه در زندگی انسان و از طریق رشد اقتصادی فقر و تهید ستی می‌توان ازبین برد. حساسیت واژهٔ توسعه را می‌توان بعد از کنفرانس سازمان ملل با عنوان توسعهٔ محیط دانست که در پشت این واژه مفاهیمی پنهان است که از یک طرف می‌توان آن را به عنوان تلاشی در جهت حل مسائل محیطی و علوم طبیعی اکولوژی و نگرانی دربارهٔ حفاظت طبیعت و از دیگر سویی دیگر مشکلات فقر و بحران اقتصادی جهان سوم دانست. توسعه پایدار که توسط اتحادیهٔ بین‌المللی برای حفظ طبیعت در سال ۱۹۸۰ میلادی تشکیل گردید مطرح شد. چالش این اتحادیه که استراتژی حفاظت جهان است ازلحاظ تئوری کمک شایانی به توسعه پایدار کرد. در سال ۱۹۸۷ میلادی کمیته جهانی توسعه محیط به نام (آینده مشترک ما) را گزارش کرد‘که حاکی از تعریف جامعی از توسعه پایدار است:بشریت توانایی توسعه پایداری را دارد تا تضمین کند که نیازهای حال را بدون به خطر افتادن توانایی نسل‌های آینده برای تأمین نیازهایشان فراهم نمایند. برخی دیگر از صاحب نظران پایداری را نوعی نگرش به آینده می‌دانند که در واقع نقشهٔ مسیری می‌باشد که بر روی مجموعه ایی از ارزش‌ها و اصول اخلاقی و معنوی متمرکزاست. توسعهٔ پایدار یک حالت ثابت از هماهنگی را ندارد‘ بلکه دارای یک فرایند تغییر در چیزی است که استخراج از معادن جهت سرمایه‌گذاری و راهبردی توسعهٔ تکنولوژی و تغییر نهادی را سازگار با نیازهای آتی همانند نیازهای امروز می‌سازد. توسعهٔ پایدار را با دو عامل تعیین‌کننده می‌توان شناخت: مفهوم نیازهای اولیه چون غذا و لباس که با این عوامل می‌توان شرایط زندگی اولیه را فراهم کرد. مفهوم سازگاری تقاضای منابع فناوری و سازماندهی اجتماعی با توانایی محیط برای تأمین نیازهای آینده را می‌پذیرد. دیدگاه‌های مختلف برای زندگی پایدار چالش معماری پایدار در ارتباط با ایجاد یک راه جامع برای دستاوردهای محیطی و در عین حال برای بدست آوردن سطح کیفیت زندگی و ارزش‌های فرهنگی اقتصادی اجتماعی می‌باشد.[۲]

دیدگاه‌ها درارتباط با توسعه پایدار

• پایداری تکنولوژی
• پایداری اکولوژیکی[۶]

پایداری تکنولوژی
عقاید این گروه برآن است که دست یابی به توسعه پایدار در تمام زمینه‌ها در غالب سیستم و مکانیسم حاکم بر عرصه‌های سیـاس*ـی و اقتصادی واجتماعی موجود امکان‌پذیر است. به عقیده این گروه هر مشکلی دارای یک پاسخ وراه حل تکنولوژی است وجایی برای ترس و نگرانی وجود ندارد.[۶]

پایداری اکولوژیکی
پیروان این گروه معتقدند که ساختار موجود درجوامع امروزی ناپایدارند و رسیدن به توسعه پایدار نیازمند یک شیوه و طرز تفکر جدید برای تغییر این ساختارهاست. آن‌ها معتقدند که باید در ساختار سیستم‌های سیـاس*ـی اقتصادی و اجتماعی موجود تغییراتی داده شود. پایداری اکولوژیکی راه حل‌هایی ارائه می‌دهد که در ابتدا نیازمند تجدید نظر در ارتباط با کشاورزی، مسکن، انرژی، طراحی شهری، حمل ونقل، اقتصاد، خانواده، منابع مصرفی، جنگلداری، بیابان‌ها و ارزش‌های اصلی زندگی مان باشد. ویژگی این نظریه

• معتقد به برخورد با مشکلات به صورت اساسی و ریشه‌ای است.
• تغیرات ساختاری را الزاماً به معنی جایگزینی سیستم‌های موجود نمی‌داند.
• تکنولوژی را نفی نمی‌کند بلکه ان را جزئی از طبیعت می‌داند که باید با طبیعت عمل کند.[۶]

پایداری در معماری
درطول یک سده گذشته تجربه‌ها و دستاوردها و تحولات باارزشی در معماری و درعرصهٔ محیط زیست رخ داده‌است که البته مشکلات بسیاری را به‌وجود آورده اما می‌توان گفت درآغاز قرن ۲۱ میلادی وضعیت جهان به یک توسعهٔ ناپایدار رسیده که از مشخصه‌های آن می‌توان به رشد جمعیت، افزایش مصرف و توزیع نامتعادل منابع اشاره کرد. همچنین رشد جمعیت اثرات زیانبار بسیاری بر محیط طبیعی بر جا گذاشته که در طول زمان منجر به تغییرات آب وهوایی، ایجاد حفره در لایه ازن، نابودی گونه‌ها و نظام‌های طبیعی گردیده‌است، این مسائل باعث تغییر دیدگاه انسان نسبت به طبیعت شد. در پی این تغییر و تحولات، مفهومی به عنوان توسعهٔ پایدار پا به عرصهٔ وجود گذاشت و تعامل محیط و معماری و تأثیر دوسویه آن‌ها بر یکدیگر به عنوان توسعهٔ پایدار وارد معماری شد و از همین رو معماری پایدار مورد توجه صاحب نظران قرار گرفت.

واژهٔ پایداری دارای معانی مختلفی است اما در معماری این لغت کاملاً مشخص نبوده و تعریف روشنی ندارد و بیشتر مسئله حفظ طبیعت و زمین را مورد پوشش می‌دهد، در واقع مسائل محیطی را می‌توان حوزه‌ای دانست که توسعهٔ پایدار بر روی آن تأکید دارد. معماران را می‌توان از عوامل تأثیرگذار در این حوزه دانست زیرا آن‌ها بصورت‌های مختلف مسئول ۷۵٪ تغییرات آب وهوایی هستند. با این تفاسیر معمار می‌تواند با نگاهی تازه نسبت به طبیعت، تغییرات مهمی را در این حوزه ایجاد کند. البته در طول دهه‌های گذشته راهکارهای مفیدی توسط معماران برای حل بحران‌ها ارائه شده‌است، اما همچنان مشکلاتی بر سر راه معماری پایدار وجود دارد.

برداشت اشتباه از مفهوم
به دلیل معنای لغوی رایج کلمه «پایدار»، در زبان فارسی گاهی برخی مراجع به اشتباه «توسعه پایدار» را به عنوان شکلی از توسعه که «ماندگار» و «بادوام» است معنی می کنند که چیزی جدای از مفهوم راستین توسعه پایدار یعنی، توسعه ای همه جانبه و متوازن در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی است

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

محدوده شهر
محدوده شهر عبارت است از حدودی از فضاهای شهری که بتوان در آن حدود به انجام خدمات شهری و برنامه‌ریزی خدماتی انجام داد. این محدوده اغلب از طرف شهرداری و مسئولین امور شهری تعیین می گردد. [۱]

"محدوده شهر" معمولاً با مرکز شهر اشتباه می شود، در صورتی که محدوده شهر توکیو شامل جزایری است که 2000 کیلومتر با شهر فاصله دارند.
محدوده شهر در قانون
در "قانون تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها"، محدوده شهر به شکل زیر تعریف شده است:
ماده 1 - محدوده شهر عبارت است از حد کالبدی موجود شهر و توسعه آتی در دوره طرح جامع و تا تهیه طرح مذکور در طرح هادی شهر که ضوابط و مقررات شهر سازی در آن لازم‌الاجراء می باشد.
شهرداریها علاوه بر اجرای طرحهای عمرانی از جمله احداث و توسعه معابر و تأمین خدمات شهری و تأسیسات زیربنایی در چارچوب وظایف قانونی خود کنترل و نظارت بر احداث هرگونه ساختمان و تأسیسات و سایر اقدامات مربوط به توسعه و عمران در داخل محدوده شهر را نیز به عهده دارند.

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

طرح‌های شهری

طرح‌های توسعه شهری، یک دسته از طرح‌های شهرسازی می‌باشند که مسائل محیط طبیعی و مصنوع را در مقیاس شهری مورد مطالعه قرار می‌دهند و به چندین گروه اصلی تقسیم می‌شوند:


طرح جامع شهری
طرح جامع شهری عبارت از طرح بلند مدتی است که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه‌بندی مربوط به حوزه‌های مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری و کشاورزی و تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات شهری و نیازمندیهای عمومی شهری، خطوط کلی ارتباطی و محل مراکز انتهایی خط (ترمینال) و فرودگاه‌ها و بنادر و سطح لازم برای ایجاد تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق نوسازی، بهسازی و اولویتهای مربوط به آن‌ها تعیین می‌شود و ضوابط و مقررات مربوط به کلیه موارد فوق و همچنین ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهای تاریخی و مناظر طبیعی، تهیه و تنظیم می‌گردد. طرح جامع شهر بر حسب ضرورت قابل تجدیدنظر خواهد بود.[۱]

طرح تفصیلی
طرح تفصیلی عبارت از طرحی است که بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع شهر نحوه استفاده از زمین‌های شهری در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آن‌ها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی در واحدهای شهری و اولویتهای مربوط به مناطق بهسازی و نوسازی و توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می‌شود و نقشه‌ها و مشخصات مربوط به مالکیت بر اساس مدارک ثبتی تهیه و تنظیم می‌گردد.[۲]

طرح راهبرد توسعه شهری CDS
یکی از طرح‌های استراتژیک و نوین است که از سال 85 توسط دکتر ناصر براتی در ایران پیاده شده‌است و در حال تبدیل شدن به قانون است . اجزاء CDS با توجه به شرایط و ویژگی‌های هر شهر اغلب تغییر می یابند. لیکن ، 3عنصراصلی آن عبارتند از :

1. طراحی و ارزیابی ( تشکیلات سازمانی برای فرایند و ارزیابی وضعیت شهر ( وضع موجود ))

2. چشم‌انداز و استراتژی ( تنظیم چشم‌انداز بلند مدت و تعیین استراتژیها )

3. اجراء و نظارت ( اجراء برنامه عمل، نهادینه کردن فرایند CDS و نظارت بر آن، مرور بر استراتژیها)

بانک جهانی شهرهای پایدار بر اساس راهبرد توسعه شهری را شهرهایی میداند که:

- قابل زندگی هستند(Livable)

- رقابتی هستندCompetitive))

- بانکی هستند(Bankable)

- خوب مدیریت و اداره می‌شوند (Well managed and well governed)

اصول فوق چهار رکن اساسی CDS را تشکیل می‌دهند که بشرح زیر توضیح داده می‌شوند:

- قابل زندگی بودن (Livability)

شهری قابل زندگی است که در آن همه ساکنین از فرصتهای یکسان برای مشارکت و بهره مندی از زندگی اقتصادی و سیـاس*ـی شهر برخوردار باشند

رقابتی بودن (Competitiveness)

- شهرهای رقابتی شهرهایی هستند که اقتصاد قوی با رشد اشتغال، در آمد و سرمایه‌گذاری همه جانبه دارند.

- لازمه توسعه کارآمد شهری فراهم آوردن شرایط مناسب برای افزایش بهره وری افراد و مؤسسات است.

- در شهرهای رقابتی، تولید، سرمایه گذاری، اشتغال و تجارت به شکل پویا و در ارتباط با فرصت‌های بازار شکل می‌گیرند

طرح بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده
طرحهای بهسازی، نوسازی، بازسازی و مرمت بافت‌ها طرح‌هایی هستند که برای بهسازی، نوسازی و بازسازی محلات شهر اعم از قدیم، جدید یا مسئله‌دار به عنوان طرح تفصیلی بخشی از بافت موجود شهر تهیه می‌شوند.[۳]

طرح آماده‌سازی توسعه‌های جدید در شهرها
این طرح‌ها شامل مجموعه عملیات لازم برای مهیا نمودن زمین جهت احداث مسکن و تأسیسات لازم مربوط مطابق قانون زمین شهری و آیین‌نامه‌های اجرایی آن است و به عنوان طرح تفصیلی توسعه‌های جدید شهری تهیه می‌گردد.[۴]

طرح تفصیلی موضوعی
طرح موضوعی نیز طرحی است که برای احیاء برخی از مکانهای متروک و با عملکردهای قبلی خاص و ناحیه‌هایی وسیع (مثل معادن) یا حفاظت چند ناحیه با ارزش معماری در محورها حومه‌ها و سواحل یا برای فعالیت‌های تفریحی و گردش و نیز فضای سبز یا کمربند سبز تهیه می‌شود و همانطوری‌که از معنای لغوی آن برمی آید معطوف به موضوعات خاص برنامه‌ریزی و در واقع برای تکمیل طرحهای تفصیلی پایه و موضعی می‌باشد و مشخصات عمومی چنین طرحی عبارت است از زمان محدود تغییر در موضوع خاص محدوده‌هایی خاص در بخشی از شهر یا در سطح تمام شهر و همراه با ویژگی‌های قابل تغییر یا اصلاح بودن از نظر مشخصات اجرایی نیز این طرح می‌تواند توسط بخش عمومی یا خصوصی یا ترکیبی از هر دوی آن‌ها صورت گرفته و با همکاری نهادهای مرتبط با موضوع اجرا شود. وظایف خاص طرح ساماندهی جنبه‌های خاص تقویت سایر طرحهای شهری و تعیین وظایف نهادهای ذی‌ربط بوده و اسناد آن نیز شامل نقشه پیشنهادها گزارش مکتوب برای ضرورت‌ها و سیاست‌های اجرایی و سایر مطالب توضیحی و تشریحی می‌باشد.[۵]

طرح تفصیلی موضعی
طرح موضعی طرحی است که هم از نظر زمانی و هم از نظر مکانی با محدودیت همراه بوده و شامل طراحی توسعه جدید شهر با تجدید نظر در طرحهای توسعه قبلی یا بهسازی مناطقی از شهر یا ترکیبی از این‌ها خواهد بود. از نظر مشخصات عمومی این طرح برای حداکثر مدت ده سال و همراه با قابلیت تغییرات عمیق در محدوده نسبتاً کوچک‌تر تهیه شده و قابل تغییر و اصلاح می‌باشد.

اجرای آن‌ها توسط بخش عمومی یا خصوصی یا ترکیبی از هر دوی آن‌ها صورت گرفته و با همکاری نهادهای مختلف به ویژه بخشهای مرکزی یا نواحی بزرگ جدید انجام خواهد شد. وظایف خاص چنین طرح ساماندهی مراکز شهری ساماندهی نواحی مسکونی قدیم یا جدید و ساماندهی نواحی صنعتی تجاری تفریحی گردشگری و غیره بوده اسناد آن نیز شامل نقشه پیشنهادها سند پیشنهادها و سیاست‌های اجرایی و سایر مطالب توضیحی و تشریحی همراه با برآوردهای مالی می‌باشد.[۶]

طرح هادی شهری
طرح هادی شهری عبارت از طرحی است که در آن جهت گسترش آتی شهر و نحوه استفاده از زمین‌های شهری برای عملکردهای مختلف به منظور حل مشکلات حاد و فوری شهر و ارائه راه‌حل‌های کوتاه مدت و مناسب برای شهرهایی که دارای طرح جامع نمی‌باشند، تهیه می‌شود.[۷]

طرح شهرهای جدید
طرح شهرهای جدیدعبارت است از طرح‌هایی که برای ایجاد شهرهای جدید طبق تعریف ماده (۱) تصویب‌نامه شماره ۲۳۴۰/ت۲۷۶هـ مورخ ۲۵/۶/۱۳۷۱ در قالب طرح‌های کالبدی ملی و منطقه‌ای و جامع ناحیه‌ای ضرورت و مکان ایجاد آن‌ها با سقف جمعیتی و نوع فعالیت معین به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران خواهد رسید و متعاقب آن و مانند سایر شهرها بایستی برای آن‌ها طرح جامع و تفصیلی تهیه شود.[۸]

طرح شهرکهای مسکونی
طرح شهرک‌های مسکونی طرحی که برای ایجاد یک مرکز جمعیتی جدید در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها ـ مصوب ۱۳۵۵ ـ تهیه می‌شود.[۹]

طرح سایر شهرک‌ها (صنعتی، تفریحی،...)
طرح سایر شهرک‌ها طرحهایی که برای ایجاد شهرک غیرمسکونی با عملکرد خاص نظیر صنعتی، توریستی، تفریحی و … طبق مقررات و قوانین مربوط به آن‌ها تهیه می‌شوند.[۱۰]

مدل سازی اطلاعات ساختمان و طرح‌های شهری
یکی از ایده‌های جدید موجود در طرح‌های شهری با توجه به ویژگی‌های همچون تجسم سه بعدی و فضا سازی فوق‌العاده ابزار مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM)[۱۱] استفاده از آن در طرح‌های شهری و بخصوص استفاده از آنالیز انرژی[۱۲] آن جهت بررسی اتلاف انرژی در زیر ساخت‌های شهری است که به تازگی مورد استفاده قرارم می‌گیرد. از سوی دیگر یکی از جذابیت‌های استفاده از BIM، مفهوم قابلیت پاسخگویی آن به پروژه «از مرحله گهواره تا گور» است که شامل عملیات بهره‌برداری و نگهداری، پس از پایان پروژه می‌باشد. از آنجایی که مدل BIM در حین ساخت، بطور مداوم به روز می‌گردد، بنابراین مدل تحویل داده شده به مهندس مسئول بهره‌برداری و نگهداری تجهیزات، همان نقشه‌های As Built نهایی خواهند بود. علاوه بر آن، تمام اطلاعات مربوط به محصولات، مصالح و سیستم‌های نصب شده در پروژه، بطور مستقیم به دفترچه راهنمای استفاده از آنها، که مورد استفاده مسئول آن قرار می‌گیرد، مرتبط می‌گردد. این جذابیت مدل سازی اطلاعات ساختمان باعث شده که استفاده از آن در تعمیر و نگهداری ساختمان حتی در ساختمان‌های موجود که فاقد مدل هستند با انجام اسکن لیزری از ساختمان به خصوص درمورد ساختمان‌های تاریخی و میراث فرهنگی مورد توجه قرارگرفته‌است که ازجمله این موارد می‌توان به استفاده از آن در تالار بریزبن استرالیا اشاره نمود.

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

ملک مشاع

مِلکِ مُشاع، به معنی خاک بخش نشده دراصطلاح به معنی سرزمین بخش نشده‌ای است که میان دو یا چند تن مشترک باشد و مالکین مشاعی در جزء جزء[نیازمند منبع] مال شریک می‌باشند بدون اینکه متصرفات آنان مشخص باشد. مشاع در مقابل مفروز (به معنای جداکرده شده‌است که مالکان و حدود آن مشخص شده) است.

در واقع مال مشاع مالی است که در آن حالت اشاعه وجود داشته باشد یعنی از حیث قانونی سهم شرکاء معلوم و معین است اما از حیث جغرافیا خیر و ایشان در ذره ذره[نیازمند منبع] مال با یکدیگر شریکند این تعریف دارای آثار حقوقی زیادی خواهد بود به‌طور مثال بحث شفعه که از نظر فقه امامیه اگر دو نفر مالک یک مال چون زمین باشند و احدی از آن‌ها سهم خود را به بیع (نه عقدی دیگر) واگذار نماید دیگری می‌تواند آن را با پرداخت ثمن بخرد و نسبت به منتقلٌ‌الیه قهراً ارجح است و …[نیازمند منبع]

از این اصطلاح نه تنها دربارهٔ زمین‌های شخصی بلکه دربارهٔ کشورها نیز استفاده می‌کنند و در این حالت بیان‌کننده این موضوع است که جای جای یک کشور اعم از آب و خاک و هوا به همه افراد آن کشور در همه نسل‌ها (همه افراد ملت) تعلق دارد.

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

شهر

چشم‌انداز هوایی تهران و برج میلاد
شهر؛ سکونتگاهی، نسبتاً بزرگ و دائمی است.[۱][۲] سازمان ملل متحد، در سال ۱۳۶۷ خورشیدی، شهر را چنین، تعریف می‌کند:

شهر، مکانی با تراکم بالای جمعیت و مرکزیت سیـاس*ـی، اداری و تاریخی است که در آن، فعالیت اصلی مردم، غیر کشاورزی است و دارای مختصات شهری بوده که از طریق دولتی محلی، اداره می‌شود.

شاخصهای تفکیک شهر از روستا، عبارت است از:

1. وسعت
2. وضعیت و نوع فعالیت اقتصادی
3. درجه اشتغال و قشربندی اجتماعی
4. درجه پیچیدگی روابط و مناسبات
5. چگونگی بهره‌گیری از نهادهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیـاس*ـی
6. میزان و ترکیب جمعیت.[۳]

واژه
واژه شهر از پارسی میانه شهر و از پارسی باستان χşaθra- گرفته شده‌است.[۴]xšaθra در پارسی باستان به معنای پادشاهی بوده‌است که در عربی که از ریشه الشهر به معنی ماه است. .[۵]

تعریف
در جهان
واژه Urban در زبان انگلیسی و Urbain در زبان فرانسوی، از ریشه Urbanus لاتین، یعنی شهری یا متعلق به شهر و از Urbs که به شهر رم اطلاق می‌شد، می‌آید.[۶]

شهر، طی دهه‌های اخیر، از سوی اندیشمندان جغرافیا، جامعه‌شناسی، اقتصاد، جمعیت‌شناسی و برخی علوم دیگر، تعاریف متعددی از شهر ارائه شده‌است و جامعه شناسان از جمله انگلس و مارکس، شهر را محل تمرکز جمعیت، ابزار تولید، سرمایه، نیازها و احتیاجات و غیره می‌دانند که تقسیم کار اجتماعی، در آنجا صورت گرفته‌است. جغرافی دانان، شهر را منظره‌ای مصنوعی از خیابانها، ساختمانها، دستگاه‌ها و بناهایی می‌دانند که زندگی شهری را امکانپذیر می‌سازد. مورخان، شهر را با توجه به قدمت آن، تعریف می‌کنند و از نظر اقتصاددانان، شهر به جایی اطلاق می‌شود که معیشت غالب ساکنان آن، بر پایه کشاورزی نباشد. جمعیت شناسان نیز، تعداد جمعیت یک نقطه را، ملاک شهری بودن آن نقطه می‌دانند. اندیشمندان طراحی شهری شهر را مجموعه پیچیدهٔ سازمان یافته‌ای می‌دانند که متشکل از سه مؤلفه اصلی کالبد، تصورات، و فعالیت می‌باشد، که پیوسته در حال تغییر و تحول است. شهرشناسان، شهر را محلی می‌دانند که بشر دست از زمین کشیده و فکر کردن را آغاز می‌کند.{نیازمند منبع}

با توجه به دیدگاه‌های گوناگون، تعریف‌های متفاوتی برای شهر، ارائه شده‌است. در بیشتر کوشش‌ها، برای تعریف بنیادی و اساسی شهر، دو ملاک در نظر گرفته شده‌است:

1. تعیین حداقل اندازه شهر، از نظر جمعیت
2. تعیین حد نصاب برای چگالی جمعیت (جمعیت نسبی).

ملاک دوم، ملاکی است که میلز، آن را برای تعریف شهر، تأیید می‌کند و بر روی آن اطمینان دارد.

شهر، منطقه ای است که در آن، زمین، برای خانه سازی، نسبت به سایر عوامل تولید، مخصوصاً، سرمایه، در مقایسه با نواحی اطراف آن، با شدت بیشتری، مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آنجایی که مردم، معمولاً، در نواحی نزدیک به محل سکونت خود، کار می‌کنند؛ بنابراین، شهر، با دو عامل دیگر، یعنی، اشتغال بیشتر و تولید بیشتر کالا و خدمات، نیز، توصیف می‌شود. به‌طور کلی، شهر، منطقه‌ای است که نسبت تولید و سایر عوامل تولید به زمین، در آن، بیشتر از نواحی همجوار است.[۷] بطور کلی، شهرها دارای سیستمهای پیچیده برای بهداشت، آب و برق، کاربری زمین، مسکن و حمل و نقل هستند و از سادگی حاکم در روستاها دورند.[۸]

در ایران
شهر، محلی است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیائی بخش، واقع شده و از نظر بافت ساختمانی، اشتغال و سایر عوامل، دارای سیمایی با ویژگی‌های خاص خود، بوده؛ به‌طوری‌که اکثریت ساکنان دائمی آن، در مشاغل کسب، تجارت، صنعت، کشاورزی، خدمات و فعالیت‌های اداری، اشتغال داشته و در زمینه خدمات شهری، از خودکفائی نسبی، برخوردار و کانون مبادلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیـاس*ـی حوزه جذب و نفوذ پیرامون خود، بوده و حداقل، دارای ده هزار نفر، جمعیت باشد.[۹] در هر نقطه که از نظر موقعیت و اهمیت، تشکیل شهرداری، ضرورت داشته باشد؛ ولو، جمعیت آن، به پنج هزار نفر، بالغ نشود؛ وزارت کشور، می‌تواند، در آن محل، دستور تشکیل انجمن و شهرداری بدهد.[۱۰] در زبان فارسی باستان، «شهر» را «خشت» می‌گفتند که به معنی پادشاهی بوده‌است. در اوستا این واژه به‌صورت «خَشَتَر»[۱۱] بوده که واژهٔ «شهر» در فارسی نو از همین واژهٔ اوستایی آمده‌است.[۱۲]

از سال ۱۳۳۵ معیارهای مشخصی برای تبدیل روستا به شهر در نظر گرفته شد که از جمله آن، داشتن حداقل ۵ هزار نفر جمعیت بود. این مقدار در سال ۱۳۶۵ به ۱۰ هزار نفر افزایش یافت تا اینکه با تغییر دوباره قانون در سال ۱۳۷۱، مقدار کمینه برداشته شد و هر نقطه دارای شهرداری به عنوان شهر شناخته شد.[۱۳] این تغییر قانون در دوره ده‌ساله ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۸، باعث زایش بیش از ۴۰۰ شهر شد و نقش مهمی در افزایش درصد شهرنشینی ایران به بیش از ۷۰ درصد داشته‌است.[۱۴]

واژهٔ شهر در روزگار باستان مفهوم وسیع‌تری داشت و به معنای کشور، استان و ایالت و دولت به کار می‌رفت. این واژه بعدها با گذشت زمان مفهوم کوچک‌تری یافت و همپایهٔ شهر به معنای کنونی آن گردید.

واژهٔ شهر در زبان‌های اهالی شرق ایران با واژهٔ «کنتا» (kanta، کند) که به معنای «حصار و بارو» است، نزدیکی دارد؛ برای نمونه در «سمرکند» (سمرقند) که نامش در روزگار باستان «ماراکند» بود. در استان‌های شرق ایران، واژهٔ kanta-kantha به معنی شهر محفوظ مانده‌است. گمان می‌رود این واژه در روزگار باستان به معنای حصار، دیوار و بارو بوده که به صورتی دیگر عنوان ked-kad به مفهوم خانه را نیز داشته‌است.[۱۵] در سنگ‌نبشه‌های سدهٔ سوم میلادی به «استان»، stry (در متون پهلوی= sahr «شهر») می‌گفته‌اند و مناطق نیز شهر نامیده می‌شده‌اند. حال آنکه مرکز استان یا پایتخت را «شهرستان» می‌خوانده‌اند. «شهر» توسط «شهردار» اداره می‌شده که در سدهٔ سوم میلادی احتمالاً یک شاه محلی بوده‌است و فرمانروایان استان‌ها را شخص شاهنشاه منصوب می‌کرد. مناطق یا شهرها توسط یک «شهرب» و یک «موبد» اداره می‌شدند. یک شهر یا ناحیه به «روستای»‌ها تقسیم می‌شد که شاید هر یک از چندین دهکده تشکیل می‌شدند. کوچک‌ترین واحد «ده» بود که یک دهقان یا دهگان ریاست آن را برعهده داشت.[۱۶]

شهر و شهرنشینی
تاریخ شهر و شهرنشینی
نوشتار اصلی: تاریخ شهر و شهرنشینی

نمای هوایی از شهر شوش
تاریخ تغییرات کالبد شهرها، در دهه‌های اخیر، به صورت موضوعی مهم، درآمده‌است. نخستین سه تمدن جهان، بر اساس زمان آغاز آنها، بین‌النهرین، مصر و هند هستند که به تمدن‌های مرده، مشهور بوده و تمدن غربی، از همین سه تمدن، نشات گرفته‌است. تمدن چین، استثنای خارق‌العاده‌ای می‌باشد. فرهنگ خدشه ناپذیر آن، از ابتدای پیدایش، در سه هزاره پیش از میلاد، در حاشیه رود زرد تا قرن بیستم م. همچنان، تداوم داشته‌است.[۱۷]

شهر را باید دارای پیشینه‌ای بیش از هفت هزار ساله دانست که با فاصله اندکی از انقلاب نوسنگی، با تغییر شکل تدریجی جماعت‌های روستایی دائم، در خاورمیانه، ظاهر می‌شود و به صورتی پیوسته، تا امروز، گسترش می‌یابد؛ به نحوی که امروزه، به شکل زیست غالب بشری درآمده‌است. پیدایش شهرها، تحولی شگرف، در فرایند تاریخ بود.

شهر، در قلب کل نظام یونان باستان قرار دارد. تمدن یونان، زمانی به حوزه‌ای قدرتمند تبدیل شد و سخن از معجزه یونانی رفت که دولت-شهرهای یونانی بر پا شدند. سازمان شهر و آینده شهر، در مرکز تفکر یونانیان باستان قرار داشت.[۱۸]

انقلاب صنعتی، به عنوان محرکی نیرومند، با ایجاد نهادهای اقتصادی، اداری، سیـاس*ـی، اجتماعی و فرهنگی، ساختار شهرها را دگرگون کرد. بلکه تغییرات و تحولات شگرفی را در حیات اجتماعی شهر، به وجود آورد.[۱۹]

دلایل وجود شهر
شهرها، خاصیت مشترکی دارند و آن، تمرکز افراد در یک فضا، برای برآوردن خواسته‌های مشترک شان است؛ بنابراین، تفاوت خواسته‌های مشترک افراد، در دوران گوناگون تاریخ است که باعث پیدایش نظریه‌های مختلف، دربارهٔ دلایل به وجود آمدن شهر، شده‌است؛ برای مثال، فوستل دوکولانژ، تاریخ‌نگار فرانسوی، معتقد است که شهرهای قدیمی را نباید، با شهرهای جدید، مقایسه کرد. در عصر حاضر، دلایل برتر، برای اثبات وجود شهر، دلایل اقتصادی است.[۲۰]

اثرات احداث شهر

عمده‌ترین اثر انسان بر روی کره خاکی ایجاد مجتمع‌های زیستی بالاخص شهرها می‌باشد. چرا که اغلب آثار به دلیل وجود شهرها و گسترش انهاست که به وجود می‌آیند و رشد می‌کنند.[۲۱]

اثرات شهر درمحیط

• تغییر منظره (آمیختن محیط طبیعی و محیط مصنوعی) که درصورت ناهماهنگی این دو محیط، می‌تواند به زشتی مبدل گردد.
• ایجاد ارتفاعات مصنوعی و در نتیجه اثرگذاری روی سرعت و مسیر حرکت هوا.
• بوجود آمدن و انباشتگی زباله‌ها که طبیعت قادر به هضم آن‌ها نبوده و برای نابودی آن باید تدابیری اندیشید.
• گرم شدن محیط در اثر فعالیت‌های مختلف شهرها.
• انهدام محیط زیست مناسب برای برخی گیاهان و موجودات زنده.
• به وجود آمدن تغیرات جوی در نتیجه تغیرات پوشش‌های گیاهی.
• افزایش آلودگی محیط.
• تغیر در توپوگرافی زمین محل احداث شهرها.
• تغیرات در سطح آب‌های زیرزمینی.
• افزایش انواع مختلف آلودگی‌های صوتی.
• افزایش انواع مختلف آلودگی‌های بصری.
• افزایش انواع مسیرهای ارتباطی.[۲۱]

نظریات شهرشناسی
نظریه‌های شهرشناسی در جهان: مانند تداوم دوره‌های تاریخی، شیوه تولید آسیایی، استبداد شرقی و … می‌باشد. {نیازمند منبع}

نظریه‌های شهرشناسی ایرانی: مانند راهبرد و سیاست سرزمینی جامعه ایران، از نظریه شهر به‌آبادی، رابـ ـطه شهروندی و ناشهروندی، مقیاس شهری و مقیاس تک بنا و … می‌باشد. {نیازمند منبع}

شهر آلفا
نوشتار اصلی: شهر جهانی
هنگامی که شهری گسترش می‌یابد تا به شهر دیگری می‌رسد، این منطقه شهری می‌تواند شهری مهم و گاهی، ابر شهر (مرکز جهانی)، قلمداد شود.

انواع طرح‌های توسعه شهری در ایران
طرح هادی شهری
طرح هادی شهری (Guide plan) بیشتر برای شهرهای کوچک و شهرهایی که تا حدود ۲۵۰۰۰ نفر جمعیت دارند، تهیه می‌شود.

طرح جامع شهری
در حقیقت، طرح جامع (Master plan) را می‌توان سیستمی دانست که خط مشی اصولی و کلی سیاست‌های شهری را تعیین می‌کند. روش مطالعه و انجام یک طرح جامع شهری، عبارت است از مطالعه وضع موجود، تجزیه تحلیل و نتیجه‌گیری از وضع موجود، تعیین اهداف و اولویتها، انجام پیش‌بینی‌های لازم، ارائه طرحها و برنامه‌های توسعه شهری و اجرای آنها.

طرح تفصیلی شهری
طرحی است که بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع (Detailed plan)، نحوه استفاده از زمین‌های شهری را در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آن‌ها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت، تراکم در واحدهای شهری، اولویت‌های مربوط به مناطق بهسازی، توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می‌شود.

شهرهای جهان
پر جمعیت‌ترین شهرهای جهان، عبارتند از:[۲۲]

شهر کشور جمعیت در
سال ۱۹۷۰ م. رتبه در
سال ۱۹۷۰ م. جمعیت در
سال ۱۹۸۵ م. رتبه در
سال ۱۹۸۵ م.
توکیو

ژاپن ۱۴٫۸۷ ۲ ۱۹٫۰۴ ۱
نیویورک

ایالات متحده آمریکا ۱۶٫۱۹ ۱ ۱۵٫۶۲ ۳
مکزیکوسیتی

مکزیک ۸٫۷۴ ۵ ۱۶٫۶۵ ۲
شانگهای

چین ۱۱٫۴۱ ۳ ۱۲٫۰۶ ۵
لندن

بریتانیا ۱۰٫۵۵ ۴ ۱۰٫۴۹ ۷
لس آنجلس

ایالات متحده آمریکا ۸٫۳۸ ۶ ۱۰٫۰۴ ۱۱
سائوپولو

برزیل ۸٫۰۶ ۱۰ ۱۵٫۵۴ ۴
بوینس آیرس

آرژانتین ۸٫۳۱ ۸ ۱۰٫۷۶ ۶
کلکته

هند ۶٫۹۱ ۱۴ ۱۰٫۲۹ ۸
ریودوژانیرو

برزیل ۷٫۰۶ ۱۳ ۱۰٫۱۴ ۹
بهترین شهرهای جهان، به لحاظ شاخص کیفیت زندگی، عبارتند از:[۲۳]

رتبه شهر کشور جمعیت
(میلیون نفر) شاخص کیفیت زندگی
در سال ۲۰۱۰
۱ وین

اتریش ۱٫۸ ۱۰۸٫۶
۲ زوریخ

سوئیس ۰٫۴ ۱۰۸
۳ ژنو

سوئیس ۰٫۲ ۱۰۷٫۹
۴ ونکوور

کانادا ۰٫۶ ۱۰۷٫۴
۴ آوکلند

زلاندنو ۱٫۴ ۱۰۷٫۴
۶ دوسلدورف

آلمان ۰٫۶ ۱۰۷٫۲
۷ فرانکفورت

آلمان ۰٫۷ ۱۰۷
۷ مونیخ

آلمان ۱٫۴ ۱۰۷
۹ برن

سوئیس ۰٫۱ ۱۰۶٫۵
۱۰ سیدنی

استرالیا ۴٫۶ ۱۰۶٫۳
۲۸ بازنه

سنگاپور مثال ۱۰۳٫۵
نگارخانه

• 
  
  لندن، پایتخت بریتانیا
  
  
• 
  
  سیدنی، در استرالیا
  
  
• 
  
  آنتالیا در ترکیه
  
  
• 
  
  بانکوک، پایتخت تایلند
  

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

طراحی شهری

پلان طراحی شده واشنگتن
طراحی شهری فرایندی است که به شکل‌دهی فیزیکی بافت‌های مختلف شهری و روستایی منجر می‌شود و با رویکرد ساختارگرایی به ایجاد اماکن متعدد می‌پردازد و طراحی ساختمان‌ها، فضاها و چشم‌اندازها را در برمی گیرد و نهایتاً جریانی را به راه می‌اندازد که به عمران و آبادی شهری کمک می‌کند.


تعریف طراحی شهری
طراحی بخشی از هنر سازمان دادن فضای کالبدی است که با رشته‌های مختلف علمی و هنری مانند برنامه‌ریزی شهری، معماری و منظر سازی، مهندسی فنی، مهندسی ترافیک و حمل و نقل روانشناسی، جامعه شناسی و اقتصاد سر و کار دارد و در عین حال با سیاست و فرهنگ نیز ارتباط پیدا می‌کند و دامنهٔ فعالیتش بسیار گسترده‌است. گستردگی فعالیت طراحی شهری نشان می‌دهد که این فعالیت مانند یک طرح معماری نیست که با طرح مشخصی شروع شود یا پایان پذیردبه عنوان مثال یک میدان به عنوان عنصری از سازمان فضایی شهر در طول تاریخ تکون می‌یابد، دگرگون می‌شود، تغییر می‌کند یا مدام عوض می‌شود. چنین فضایی می‌تواند از عهد باستان شروع شود، قرون وسطی را پشت سر گذارد، رنسانس را ببیند و امروز هم بتواند در آن فعالیت و زندگی کند. حوزه تداخل طراحی شهری با معماری همواره مورد بحث بوده، همانطور که میزان ارتباط طراحی شهری با برنامه‌ریزی نیز بحث‌برانگیز بوده‌است. پیش از اینکه مسأله تداخل تخصص طراحی شهری با معماری یا برنامه‌ریزی شهری مورد بررسی قرار گیرد،لازم است به"مقیاس طراحی"توجه شود.[۱]

راهبردهای طراحی شهری
برای مکان‌هایی که دارای تسهیلات ارائه خدمات بدون پیاده شدن از ماشین هستند. نوع ارائه خدمات بدون پیاده شدن از ماشین همانند جایگاه گاز و رستوران صرف غذا بدون پیاده شدن از ماشین در ایالات متحده توسعه یافت.این انواع جدید که در دهه 1920 ظهور یافتند دررابطه میان تجارت و ماشین زمانی آزمایش گردید که ماشین(خودرو)و تأثیرش برشکل شهر به عنوان یک پدیده گسترده ظهور پیدا کرد. اولین رستورانی که بدون پیاده شدن از ماشین ارئه خدمات می نمود.سال 1921دردالاس، تگزاس افتتاح گردید که خدمات کنارجاده‌ای ارائه می نمود منجربه head - in پارک کردن در سال 1927 گشت . اوایل 1930پدیده بانک ارائه خدمات بدون پیاده شدن از ماشین درلس آنجلس و اولین سینماتئاتر این مدلی در کامرن ، نیوجرسی رویت گردید.مک دونالد اولین رستوران کنارجاده‌ای از این نوع خود را در سال 1946درسن برنادینوکالیفرنیاگشود،اولین رستورانی که باعث افتتاح این چنین رستوران‌ها تا سال 1953گردید که باقوس‌های طلایی اندازه واقعی جهت جذب ترافیک خودرو و آشپزخانه اقتصادی به همراه تکنیک حق امتیاز فست فود تکمیل گردید. رستوران از این نوع درn-owt برگردرپارک Baldwin ،کالفرنیاسال 1948 افتتاح گردید. از نظر معماری ،این نوع متحمل و توسعه مهمی دردهه1930 گردیده که ناشی از ایستگاه‌های کنارجاده‌ای بدین منظور خاص دردهه 1920بود .مهندس معمار،ماشین را جدید، مکانیزه و مدرن درنظر گرفت که باعث ایجاد طرح‌های ارائه خدمات بدون پیاده شدن از ماشین به صورتی که مقاومت هوا را در مقابل ماشین کند می‌گردد. راهبردهای طراحی شهری برای مکان‌های دارای تسهیلات drive-throughدارای 3هدف اصلی طراحی شهر است:

1. به منظور حمایت ،ارتقا وایجاد یک منطقه عمومی و همگانی با کیفیت
2. به منظور حمایت و ارتقای محوطه پیاده رو و اتصالات پیاده رو
3. جهت تشویق توسعه‌های متناسب و ارتقای مضامین موجود یا طراحی شده مربوط به آنها

این راهبردها به مکان‌های دارای تسهیلات drive-throughکمک می‌کند تا به اهداف طرح رسمی یعنی راحتی ،امنیت و شبکه پیاده رو جذاب و گسترده در امتداد شهر و منطقه عمومی باکیفیت بالادست یابند . هنگامیکه خیابان‌ها به سمت پیاده روها کشیده می‌شود ،فعالیت‌های زندگی خیابانی مهم تر می‌گردد و با امنیت و سلامت اقتصادی مناطق محلی ،بومی مرتبط می‌شود.یکی از چالش‌های پیش روی توسعه drive-through تعدیل و تنظیم نیازهای وسایل نقلیه موتوری باهمراه موارد مربوط به پیاده روها از جمله حمل ونقل عمومی و دوچرخه هاست.جنبه‌های مهم طراحی یک مکان مناسب که به دستیابی به منطقه عمومی با کیفیت کمک می‌کند به صورت زیر است:

1. قراردادن ساختمان‌ها در حاشیه خیابان
2. قراردادن ورودی‌های اصلی درخیابان با مسیر مستقیم از پیاده رو عمومی
3. تفکیک کردن ترافیک پیاده رو و وسائط نقلیه
4. قراردادن خطوط توقف ،رانندگی،پارک کردن،کاربردها و خدمات دورتر از خیابان
5. ارتقا سازگاری ،دسترسی و امنیت پیاده رو[۲]

مکان‌ها و ساختمان‌های drive-through
بایستی جهت طراحی این مکان و ساختمان‌ها موارد زیر مدنظر و طراحی شوند:

1. قراردادن در ورودی اصلی مستقیم درقسمت پیاده رو عمومی با دسترسی آسان به توقف هایTTC
2. قراردادن در ورودی اصلی درگوشه یا اصلی‌ترین خیابان ،درگوشه پارکینگ
3. قراردادن کاربردهایی که از خیابان در امتداد پیاده رو عمومی (مانند مکان نشستن رستوران یا اداره ها)

حمایت می‌کنند.

1. ساخت دیوارهایی در مقابل خیابان که از خیابان قابل دیدن باشد به همراه پنجره‌های شفاف ،درها و

دیگر مواد ساختمانی شفاف جهت به حداکثر رساندن نمای ساختمان و رابـ ـطه میان داخل و خارج جهت حمایت از خیابان و پیاده رو. خطوط توقف و راه‌های رانندگی کردن:

برای طراحی مکان‌های دارای تسهیلات drive-through

1. خطوط رانندگی کردن و توقف رامیان ساختمان و خیابان قرار ندهید.
2. خطوط توقف ورانندگی کردن را دور از دید خیابان عمومی و پیاده رو،پشت یا کنار ساختمان مد نظر بگیرید .
3. خطوط توقف ورانندگی را به مناظر طبیعی بزرگتر و چشم‌انداز ودید خیابان ادغام کنید.
4. حداقل 10 فضای توقف کردن در محل رستوران وفروش مواد غذایی دارای تسهیلات drive-through

فراهم آورید.

1. حداقل 4 فضای توقف کردن در محل بانک،داروخانه و دیگر کاربردهای غیرغذایی دارای تسهیلات drive-through فراهم آورید.
2. فضای توقف کردن با پهنای 5/3 متر و طول 5/6 متر تهیه نمایید.
3. دریچه‌های متعدد ارائه خدمات درخط فردی توقف کردن بایستی جهت کاهش اتلاف وفت درنظر گرفته شوند.
4. علائم کافی در محل‌های فراهم گردد که بایستی جهت حرکت وسایل نقلیه ،علائم توقف با مناطق بدون

ورودی نشان داده شود.[۳]

هنگام طراحی کردن تسهیلات drive-through

1. تعداد و پهنای دیوارهای منفک‌کننده را به حداقل برسانید.
2. برای یک مکان نیمه مسدود تنها یک دیوار منفک‌کننده و درصورت لزوم برای یک مکان گوشه‌ای

حداکثر 2دیوار فراهم کنید.

1. دسترسی به مکان دارای دیوارهای منفک با خودرو منجر به مکان مناسب و طراحی عملیات ترافیکی

می گردد.

1. حداقل پهنای دیوار منفک موردنیاز برای راهبردهای مدیریتی دسترسی شهر تورنتو فراهم آورید .
2. برای ملزومات دسترسی به مکان به راهبردهای مدیریتی دسترسی شهر تورنتو رجوع کنید .
3. در صورت امکان جهت ارتقاء و افزایش امنیت پیاده رو در خیابان اصلی ،دسترسی به مکان با خودرو را در حاشیه خیابان یا خیابان غیر اصلی فراهم کنید .
4. پارکینگ را در پشت یا کنار ساختمانی که دور از دید خیابان همگانی یا پیاده رو است قرار دهید .
5. پارکینگ ،خروجی خودرو ویا ورودی آن را بین ساختمان و خیابان قرار ندهید .
6. پارکینگ را مجاور درهای ورودی فرعی تسهیلات قرار دهید به صورتی که لازم نباشد افراد پیاده‌ای که به خطوط توقف یا رانندگی کردن رسیده‌اند به داخل ساختمان وارد شوند .
7. پارکینگ را با منظره‌ای بزرگتر ادغام کنید .
8. مناطق آسفالت (سنگ فرش شده)مانند خطوط توقف کردن و رانندگی کردن را به حداقل برسانید و

سطوح نفوذ پذیر آب و مناطق نرم مربوط به ظاهر و قابل تحمل بودن محیطی مکان را با افزایش نفوذ آب به سفره آب ،کاهش آلودگی ناشی از ویژگی‌های موضعی آب و به جریان انداختن نیاز در رابـ ـطه با زیر ساخت محلی (موضعی)به حداکثر برسانید.

1. میزان پارکینگ باید باحداقل استاندارد قوانین و آیین‌نامه منطقه بندی یا استاندارد حاصل شده از طریق

فرایند تصویب توسعه مطابقت داشته باشد.

1. برای مکان‌های پارکینگ سطحی به راهبردهای طراحی شده تورنتو رجوع کنید.[۳]

ملزومات کلی ایجاد مناظر طبیعی در مکانهای دارای تسهیلات drive-through
طراحی کردن مناظر طبیعی (چشم انداز)های مکان دارای تسهیلات drive-throughبه شکل زیر است.

1. منظره‌ای با کیفیت بالا و طراحی مناسب فراهم کنید که ایجاد مناظر طبیعی نرم که جذاب و کاربردی است را به حد نصاب می‌رساند و با محیط طراحی شده موجود به خوبی تطابق و تناسب دارد تا ظاهر مکان را از خیابان و پیاده رو ارتقاء بخشد و جریان حرکت ایمن و راحتی در امتداد پیاده رو فراهم کند مکان‌های پاسخگویی ایجاد نماید .
2. درختان خیابانی ،سنگ فرش بولوار ،چمن و پیاده رو همانند هر یک از شهرهای تورنتو فراهم آورید.
3. ایجا مناظر طبیعی درون مکانی را با ارتقا مناظر خیابانی موجود در بولوار عمومی هماهنگ کنید.
4. مناطق پیوسته دارای مناظر طبیعی نرم با پهنای 2.4متر جهت تعیی خطوط توقف و تجمع ایجاد کنید.
5. خطوط مکانی را از خودروهای متوقف شده تا حمل تقاطع پیاده رو با فراهم آوردن مناظر طبیعی نرم

در این مناطق حفظ کنید.

1. تنوعی از مواد گیاهی مانند درختان را ایجاد کنید مه ملزومات لخش 6.4.3 این مدرک را برآورده

می نماید.

1. ایجاد مناظر طبیعی را جهت پاسخگویی به مناظر طبیعی مجاور یا قابل رویت طراحی نمایید
2. یک سیستم عملکردی آبیاری را جهت اطمینان یافتن از آب‌رسانی مناسب مناظر طبیعی نرم و افزایش

مواد کشت کردن وکاهش هزینه‌های حفظ و بقا طولانی مدت فراهم آورید.در نتیجه از قابلیت زیست پذیری ایجاد مناظر طبیعی اطمینان حاصل نمایید. جهت اطمینان یافتن از اینکه مکان‌های دارای تسهیلات drive-through سازگاری پیاده رو را افزایش می دهند وجهت فراهم آوردن محیطی ایمن برای کاربران ،کارگذاران ،کاربردهای مجاور و پیاده روهای پیاده رو همگانی طراحی می‌شوند:

1. طراحی نکان و ساختمان بایستی امنیت کاربران مکان ،کارگران و عابران خیابانی ومکان‌های مجاور

راجهت حفظ خطوط دید مناسب ،مراقبت و روشن‌سازی طی روز و شب تحت ملاحظه قرار دهد.

1. مسیرهای جریان حرکت پیاده رو ایمن و مجزا را فراهم و به وضوح تعیین کنید این تعیین حدود بایستی

درارتباط با جریان حرکت خودرو برای تسهیلات drive-through ومکان بزرگتر صورت پذیرد که از تکنیک‌هایی مانند محل عبور عابر پیاده رو ،تغییر درمصالح سنگفرش ،میله مهار و ایجاد مناظر طبیعی جهت مجزا نمودن آن‌ها از خطوط توقف ورانندگی کردن استفاده می‌کنند.

1. مسیرهای جریان حرکت پیاده رویی را تهیه کنید که دارای پهنای حداقل 1.5 متر و فاقد میله و نرده(مانع)

باشد همانطور که به وسیلهٔ ساختمان انتاریو تعیین گردید.

1. از دسترسی به پیاده رو بدون مانع و میله از قسمت خیابان همگانی به ساختمان ،همانند ساختمان انتاریو

اطمینان یابند.

1. در قسمت ورودی اصلی ساختمان و در مجاورت محل‌های توقف گذرگاه عمومی ،برای مناطق نشستن

بیرونی،در امتداد خیابان و برای سازگاری خاص پیاده رو در ارتباط با ساختمان،محافظت آب وهوایی از سایه ،باد وباران فراهم آورید.

1. هنگامیکه طبق آیین‌نامه منطقه بندی به عقب نشینی نیاز داریم، مکان‌های خارجی پاسخگویی با یک مکان خوردن (میزها و صندلی ها)برای کاربردهای رستورانی درون محدوده عقب نشینی فراهم آورید .
2. سازگاری‌های پیاده‌روی مناسب برای مکان را فراهم آورید از جمله باجه تلفن ،مکانی برای دوچرخه و وسایل و لوازم خارجی .

• • نوررسانی کوچک،کم و وابسته به کار و نوررسانی مستقیم را به سمت مکان فراهم آورید تا از نور اضافی کاربردهای مجاور اجتناب نمائید در حالیکه نیاز به نوررسانی کافی را جهت حفظ خطوط دید در شب تعدیل می نمائید .
  • نور رسانی،درخت ،ایجاد مناظر طبیعی نرم ،وسایل خارجی در امتداد پیاده رو در سراسر مکان قرار دهید .
  • نوررسانی و سازگاری پیاده رو را در رابـ ـطه با کاربردهای توسعه‌ای نشان دهید و آن‌ها را با دیدگاه مناظر طبیعی و طراحی مکان بزرگتر ادغام کنید.

خطوط توقف و راه‌های رانندگی کردن
هنگام طراحی مکان‌های دارای تسهیلات drive-through

• • خطوط توقف ورانندگی کردن را میان خیابان و ساختمان قرار ندهید.
  • خطوط توقف ورانندگی کردن را دور از دید خیابان عمومی و پیاده رو،پشت یا کنار ساختمان تعبیه کنید.
  • خطوط توقف ورانندگی را به مناظر طبیعی بزرگتر و چشم‌انداز خیابان ادغام کنید.
  • حداقل 10 فضای توقف کردن در محل رستوران وفروش مواد غذایی دارای تسهیلات drive-through

فراهم آورید.

• • حداقل 4فضای توقف کردن در محل بانک،داروخانه و دیگر کاربردهای غیرغذایی دارای تسهیلات drive-through فراهم آورید.
  • فضای توقف کردن با پهنای 5/3 متر و طول 5/6 متر تهیه نمایید.
  • مناطق سنگ فرش شده را به حداقل برسانید مانند خطوط توقف کردن و سطوح نفوذپذیر آب و مناطق نرم

مربوط به ظاهر و قابل تحمل بودن محیطی مکان را با افزایش نفوذ آب ،به کاهش آلودگی ناشی از ویژگی

• • های موضعی آب و به جریان انداختن نیاز روی زیر ساخت محلی به حداکثر برسانید.
  • دریچه‌های متعدد ارائه خدمات درخط فردی توقف کردن بایستی جهت کاهش اتلاف وفت درنظر گرفته شوند.
  • خطوط متعدد توقف کردن بری یک کاربرد واحد ،دلسرد گردد.
  • علائم کافی در محل‌های فراهم گردد که بایستی جهت حرکت وسایل نقلیه ،علائم توقف با مناطق بدون

ورودی نشان داده شود. برخی از اصلاحات آئین نامه منطقه بندی برای شهرداری‌های سابق ازجمله شهر تورنتو تصویب گردید که drive-through را به عنوان کاربردی متمایز از مکان تعریف نمودند.هنگام بیان کردن تفاوت‌ها جهت نشان دادن منطقه بندی موضعی،اصلاحات آئین نامه منطقه بندی ،تعاریف استانداردی را فراهم آوردند و از مجوزها و ممانعت‌های (منع ها) مربوط به تسهیلات drive-through درشهر استفاده می کنند به عنوان مثال آئین نامه 2202-779که آئین نامه 86-438 را برای شهر سابق تورنتو اصلاح کرد موارد زیرا ارائه می‌کند:

• • تسهیلات drive-through (ارائه خدمات بدون پیاده شدن از ماشین)
  • "تسهیلات drive-through " به معنای استفاده از زمین ،ساختمان یا ساختارها یا بخش‌هایی جهت ارائه

وتوزیع محصولات و خدمات به صورت کلی و جزئی از طریق خدمتکار یایک پنجره یا ماشین اتوماتیک به افراد ی که در خودروهای خود در خطوط توقف باقی‌مانده‌اند و پیاده نشده‌اند. تسهیلات drive-through ممکن است با کاربردهای دیگری مانند خشک شویی ،اتو شویی،ایستگاه توزیع‌کننده خشک شویی،شاخه‌ها ،شعب بانک یا مؤسسه مالی ،رستوران،مغازه خرده فروشی ،ایستگاه ارائه خدمات مربوط به موتور (وسایل نقلیه خودرو) یا رستوران بیرون بر ادغام گردند.[۳]

مقیاس طراحی
اصولاً طراحی ابعاد مختلفی دارد.از طراحی شیی ساده،نیمکت یا باجه تلفن که در فضای شهری قرار میگیرد،تا طراحی منطقه همه موضوع بحث طراحی است، با این تفاوت که طراحی در مقیاس کوچک مفهومی محدود دارد،محصول ان مشخص است و خواسته‌های طراح بیشتر مبتنی بر مواردی مانند راحتی،زیبایی،دوام و صرفه اقتصادی است،اما طراحی در مقیاس شهر و منطقه مفهومی وسیعتر پیدا می‌کند و در اینجا نتیجه کار نه بر اساس طرح‌های قطعی،بلکه بر پایه طرح‌های انعطاف‌پذیر و مبتنی بر رهنمودهای مشخص قرار می‌گیرد که با محاسبه عوامل مؤثر سیـاس*ـی واجتماعی-اقتصادی به صورت مداوم در طول زمان شکل میابد ولذا صورت فرایند به خود میگیرد.درواقع فرایند طراحی یک خانه پیچیده تراز فرایند طراحی یک نیمکت و طراحی یک شهر دشوارتر از طراحی یک خانه است و به همین منوال،طراحی محیطی محیطی در مقیاس شهر و منطقه به نسبت بعد برنامه‌ریزی پیدا می‌کند.[۱]

مشکلات
دشواری پیش‌بینی آینده ایجاب می‌کند که طراحی شهری انعطاف‌پذیر باشد، بتواند خود را با حرکات و نوسانات و تصمیم گیری‌ها تطبیق دهد، اصلاح شود و به قولی مدارا کند.

دستور کار طراحان شهری

1. وسعت دید دادن به فضای شهری؛ استفاده از ابتکارهایی چند در تولید و بازتولید محیط‌های پیرامونی
2. طراحی فضاهای ساخته شده؛ از کل شهرها و حومه‌های آن‌ها گرفته تا خیابان‌ها و میدان‌ها ارائه نظرات خود بر چگونگی عمران و احیای شهرها
3. تحقیق و تفحص پیرامون مناطق مورد نظر و ساکنان آن‌ها در نظر گرفتن بافت فیزیکی، سیـاس*ـی، اقتصادی و روانشناسی حاکم بر آن مناطق
4. تحت تأثیر قرار دادن مردم با ابتکارات خود، کمک به آن‌ها در اتخاذ تصمیم‌هایی مناسب و آموزش آن‌ها جهت ایجاد مکان‌های مطلوب
5. توسعه سیاست گذاری‌های نوین پیرامون ساخت و سازهای شهری
6. مشاور گروهی؛ کمک به مردم برای بر عهده گرفتن نقش‌هایی پیرامون سازندگی و طراحی حومه‌ها
7. ارائه تصاویر گرافیکی از طراحی‌های کلی و تکنیکی گرفته تا استفاده از آخرین دستاوردها در طراحی‌های کامپیوتری

عوامل اکولوژی مؤثر در طراحی شهری

• درجه حرارت محیط(درجه حرارت متوسط سالیانه،متوسط سردترین ایام سال،متوسط گرم‌ترین ایام سال و...)
• میزان بارندگی درمحیط(باران،برف،تگرگ،بیشترین میزان بارندگی،ایام بارندگی،میزان متوسط بارندگی و...)
• میزان رطوبت محیط(حداکثر،حداقل،متوسط،ایام مرطوب و شرجی،ایام خشک و....)
• تابش افتاب(زاویه تابش در ماه‌های مختلف سال،شدت تابش،ساعات تابش در ایام مختلف سال و...)
• زمین لرزه ها(شدت،تاریخچه،تواتر و...)
• معادن موجود در محیط
• خواص فیزیکی و شیمیایی خاک محیط(استعداد کشاورزی،املاح موجود در خاک،قابلیت استفاده برای مصالح و....)
• وضعیت آب منطقه(آب جاری،آب زیرزمینی)
• ویژگی آب محیط(میزان املاح شیمیایی،سختی هدایت الکتریکی،مقدار آلودگی و...)
• وزش باد درمحیط
• فضای سبز محیط(جنگل‌ها ،مراتع،زمین‌های زراعی،باغها و....)
• توپوگرافی(کوه ،تپه،دشت،دره،مقدار شیب)
• زیبایی‌های طبیعی محیط
• راه‌های ارتباطی موجود
• امکانات بالقوه محیطی برای تعیین نوع عملکردهای شهر[۴]

هدف از طراحی شهری
طراحی شهری بخش بسیار مهم و حساسی از هویت شهروندان یک شهر به‌شمار می‌رود. بدین معنا که چگونه می‌اندیشند، چه امکاناتی در دسترس داشتند و چه متخصصانی نبوغ خود را ارائه دادند تا شهری که در آن زندگی می‌کنیم ساخته شده‌است. زمانی که این عوامل را کنار یکدیگر قرار می‌دهیم تا ترکیبی از یک شهر را ارائه نماییم، سیمای شهر گویای فرهنگ و نگرش آن جامعه می‌باشد. معیار فرهنگی، سلیقهٔ شخصی، تفکر و امکانات نهادهای اجتماعی در یک کشور تعیین‌کنندهٔ نمای ظاهری شهری و بالطبع طراحی شهری است.

طراحی شهری از یک سو باید حداقل خدمات و امکانات شهری را به‌طور یکسان در اختیار کلیه شهروندان قرار دهد و از سوی دیگر تنوع و امکان انتخاب جایگزین متفاوت را برای گروه‌های مختلف جامعه فراهم سازد.

هدف اول مستلزم یکنواختی استانداردها و جامعیت آن می‌باشد، ولی هدف دوم تنوع استانداردها و به‌کارگیری تدابیر و راهبردهای متخصصان و افراد ذی‌صلاح در شهرسازی را ایجاب می‌نماید.

طراحی شهری در چارچوب کلی فرایند برنامه‌ریزی و تصمیم گیری جامعه، نیاز به تشکلات رسمی دارد تا از این طریق قشرها و گروه‌های فرهنگی جامعه نتواند به ارزش‌ها و آرمان‌های خود جامهٔ عمل بپوشانند و پیشنهادهای طراحی را که نهایتاً به صورت سرمایه‌گذاری شهری، مرمت، نوسازی، بازسازی و ساخت و حفظ بناها در می‌آید، بهتر ارائه دهند.

اگر از هر قشر خواسته شود تا نظر خود را در مورد شکل شهر و نقش شهر بیان کند در طراحی شهری، تنوع، هماهنگی و زیبایی سیمای شهر و الگوی فعالیت‌ها به بهترین نحو فراهم می‌آید. زیرا در این حالت طراحی شهری رفتارهای جمعی خواسته‌های فرهنگی و هویت گروهی را منعکس می‌سازد. فرضیه اصلی در این جا این است که طراحی خیال پردازانه با استفاده مشترک از فضا و سهیم شدن در امکانات و دسترسی متعدد به عملکردهای شهری و تنوع در شیوه‌های زندگی می‌تواند برخی از تضادهای بارز بین گروه‌ها را از بین ببرد.

هزینه
طراحی شهری فعالیتی پر هزینه‌تر از برنامه‌ریزی شهری می‌باشد و مستلزم به‌کارگیری منابع کمیاب و متخصصان حرفه‌ای ماهر است. این نکته حائز اهمیت است که فعالیت‌های طراحی شهری در جهاتی سوق داده شود که عملکردها و عوامل شکل دهندهٔ شهری بیشترین تأثیر را روی رفتار کلی افراد و بافت و فرم شهر داشته باشد.