وقایع مهم روز سوم اسفند 1299 کودتای انگلیسی رضا خان

[Elka Shine]

رویدادهای دوشنبه 3 اسفند 1299 مطابق با 21 فوريه 1921 و 12 جمادي‌الثاني 1339

 كودتا عليه دولت سپهدار

در ساعت يك بامداد، دو هزار و پانصد تن قزاق به فرماندهي رضاخان كه از قزوين حركت كرده بودند، از دروازه‌هاي قزوين و حضرت عبد‌العظيم‌ (عليه‌السلام) به تهران وارد شده و بدون هيچ درگيري خاصي شهر تهران را تصرف و دولت سپهدار را سرنگون كردند. قزاق‌ها مراكز مهم و استراتژيك شهر را تصرف كرده كنترل سازمان‌هاي دولتي را به دست گرفته و با احمد شاه وارد مذاكره شدند.

 توقيف رجال كشور

كودتاچيان تمام صبح امروز به توقيف شخصيت‌ها و تعطيل كردن احزاب مشغول بودندآنها دو دسته از مردم را دستگير و به قزاقخانه مي‌بردند. دسته‌اي از آنان خانواده‌‌هاي مهم و برجسته، مانند نخست‌وزيران پيشين، وزراي سابق، شخصيت‌هاي عاليرتبه و يا ثروتمندان بودند و دستة ديگر، سران گروه‌هاي مخالف قرارداد ايران و انگليس، بودند.

برخي توقيف‌شدگان عبارت بودند از : شاهزاده فرمانفرما (رئيس سابق دولت، حاكم پيشين فارس)، شاهزاده نصرت‌الدوله (وزير خارجه سابق) و شاهزاده سالار لشكر (وزير جنگ سابق) و پسرش، شاهزاده عين‌الدوله (رئيس سابق دولت)، سپهدار اعظم (رئيس سابق دولت)، سعدالدوله (رئيس سابق دولت)، امير نظام (وزير جنگ سابق) مشاورالسلطنه (وزير خارجه سابق)، مشاورالدوله (معاون وزارت جنگ)، محتشم‌السلطنه (وزير خارجه سابق)، ناصرالسلطنه (وزير سابق) و پسرش، مختارالدوله (وزير سابق)، مستشارالدوله (وزير سابق)، ممتازالملك (وزيرسابق)، حاجي امين الضرب (سرمايه‌دار و بازرگان)، حاجي معين‌التجار بوشهري (سرمايه‌دار و بازرگان)، امام جمعه تهران، حاجي محمد تقي بنكدار، اربـاب جمشيد، سيد حسن مدرس، ميرزا يانس ارمني (متهم به بلشويك)، دكتر مهدي خان (پزشك و عضو سابق كميسيون كارشناسان ايران و انگليس)، تعداد دستگير شدگان بيش از دويست نفر بودند، ولي بختياري‌ها و خاندان مخبر‌السلطنه (والي آذربايجان) مستثني شده بودند. افكار عمومي، سفارت انگليس را مسبب كودتا مي‌دانست. سپهدار اعظم رئيس‌الوزراي وقت نيز از بيم دستگيري به سفارت انگليس گريخت. به سپهدار كه به سفارت انگليس گريخته بود اطمينان داده شد، نگران نباشد.

 مقاومت اندك در برابر كودتاچيان

در روز كودتا فقط كلانتري‌ها در برابر كودتاچيان كمي مقاومت كردند. ماژور «بيرلينگ» (Byerling) معاون رئیس پلیس تنها افسر سوئدی وفادار به قانون بود که در مقر کلانتری مرکز حضور داشت و به هیچ وجه حاضر نشد، در برابر گلوله هاي مسلسل و توپ‌هاي سنگين پانصد قزاق محاصر كننده كلانتري، تسليم شود. وي در اين مقاومت به طور معجزه آسايي نجات يافت. ولي هشت پليس به شدت مجروح و يك پليس و دو زنداني كشته شدند.

 گشت‌زني قزاق‌ها در خيابان‌هاي تهران

در همه خيابان‌هاي شهر تهران قزا‌ق‌ها به گشت‌زني و پاسداري مشغول بودند، در جلو عمارت قزاقخانه نيز يك توپ شنيدر صحرائي گذاشته و مسلسل‌ها هم در برج‌هاي اطراف ميدان مشق ديده مي‌شد.

 تعطيلي بازار تهران

در پي كودتاي نظاميان، امروز، بازارهاي تهران تعطيل و شهر كاملاً آرام بود.

 جلوگيري از بست‌نشيني در كنسولگري‌ها

قزاق‌هاي كودتاچي مسئوليت حفاظت از كنسولگري‌ها را به عهده گرفتند تا مطابق معمول و مرسوم كسي در اين مكان‌ها متوسل به «بست» نگردد.

 ديدار مسعودخان كيهان با هوپنو

صبح امروز مسعود خان كيهان و بيان خان (برادر زن منوچهر خان سپانلو) به ديدار «هوپنو» كاردار سفارت فرانسه رفتند. طي اين ملاقات آنها از طرف رضاخان به هوپنو اطمينان دادند، فرانسويان مورد رعايت و احترام قرار خواهند گرفت. آنان از كاردار فرانسه خواستند، از مراجعة ايرانيان به نمايندگي اين كشور جلوگيري نمايد.

 ماژور كاظم‌خان حاكم نظامي تهران شد

ماژور «كاظم‌خان سياح» به عنوان حاكم نظامي تهران معرفي شد. كاظم خان سياح كه يكي از عوامل اصلي كودتا به شمار مي‌رفت از دو روز قبل براي آخرين بررسي نقشه و اجراي عمليات كودتا در تهران به سر مي‌برد

 

[Elka Shine]

 انتصاب رئيس زندان قزاقخانه

امروز نايب كريم آقا (كريم بوذرجمهري) به رياست زندان قزاقخانه منصوب شد.

 ملاقات نرمن با احمدشاه

صبح امروز «نرمن» وزيرمختار انگليس با احمدشاه ملاقات نمود و به او توصيه كرد با رهبران كودتا رابـ ـطه برقرار كند و به تقاضاهاي آنان پاسخ مثبت دهد در حالي كه احمدشاه بسيار ترسيده بود، «نرمن» در مورد سلامت شخصي‌اش به او اطمينان داد.

 نگراني اتباع فرانسه از اوضاع تهران

امروز عده‌اي از فرانسويان به سفارت فرانسه رفتند تا اخبار لازم را بدست آورند.

كاردار سفارت فرانسه نيز با اتومبيل به مناطق مختلف تهران رفت تا ديگر هموطنان خود را آگاه كند كه در امان هستند و نگراني آنان را برطرف نمايد.

 قطع سيم تلگراف بين شيراز و تهران

در پي قطع خطوط تلگراف در كشور، بامداد امروز نيز سيم تلگراف شيراز ـ تهران قطع شد. هر كس اين پيش‌آمد را به نوعي تعبير مي‌كرد.

 وحشت اهالي قم

از آن‌جا كه ارتباط تلگرافي خط قم و ساوه و عراق (اراك) هنوز قطع نشده بود.

اخبار مختلفي از مركز بدان نواحي ارسال مي‌شد، از جمله به قم خبر داده شده بود كه قزاق‌ها بلشويك شده تهران را گرفته و غارت كرده‌اند، مردم قم از اين خبر وحشت زده شده و اجناس مغازه‌ها و دكاكين را به خانه‌هاي خود بـرده و پنهان كردند و تعدادي از مردم نيز در صحن حضرت معصومه (عليهاالسلام) اجتماع نمودند.

 بازگشت ايرانيان مقيم قفقاز

«ساعدالوزاره» كنسول ايران در بادكوبه، كه چهار ماه پيش به تفليس رفته بود، شش روز پيش به ايران بازگشت.

در اثر اقدامات و فعاليت‌هاي وي در خصوص بازگرداندن ايرانياني كه به علت جنگ روسيه و گرجستان در قفقاز دچار مشكل شده بودند، امروز يك كشتي حامل يكصدوپنجاه نفر از اتباع ايران وارد آستارا شدند.

اخبار حاكي از آن بود كه بقيه اتباع ايراني نيز به زودي به ايران باز خواهند گشت.

 صدور اعلان از سوي رضاخان

اعلاني با عنوان «حكم مي‌كنم» از سوي رضاخان بر ديوارهاي شهر تهران نصب شد. متن اعلان به شرح ذيل بود:

« ماده اول ـ تمام اهالي شهر طهران بايد ساكت و مطيع احكام نظامي باشند.

ماده دوم ـ حكومت نظامي در شهر برقرار و از ساعت هشت بعد از ظهر غير از افراد نظامي و پليس مأمور انتظامات شهر كسي نبايد در معابر عبور نمايد.

ماده سوم ـ كساني كه از طرف قواي نظامي و پليس مظنون به مخل آسايش و انتظامات واقع شوند فوراً جلب و مجازات سخت خواهند شد.

ماده چهارم ـ تمام روزنامجات و اوراق مطبوعه تا موقع تشكيل دولت به كلي موقوف و بر حسب حكم و اجازه كه بعد داده خواهد شد، بايد منتشر شوند.

ماده پنجم ـ اجتماعات در منازل و نقاط مختلفه به كلي موقوف، در معابر هم اگر بيش از سه نفر گرد‌هم باشند با قوة قهريه متفرق خواهند شد.

مادة هفتم ـ تا زمان تشكيل دولت تمام ادارات و دواير دولتي غير از ادارة ارزاق تعطيل خواهد بود. پستخانه، تلفونخانه و تلگرافخانه هم مطيع اين حكم خواهند بود.

ماده هشتم ـ كساني كه در اطاعت از مواد فوق خودداري نمايند به محكمه نظامي جلب و به سخت‌ترين مجازات‌ها خواهند رسيد.

ماده نهم ـ كاظم خان به سمت كمانداني شهر انتخاب و معين مي‌شود و مأمور اجراي مواد فوق خواهد بود.

رئيس ديويزيون قزاق اعليحضرت اقدس شهرياري و فرمانده كل قوا رضا»

 

[Elka Shine]

 برگزاري مجلس ترحيم سيدمحمد طباطبايي

به مناسبت درگذشت «سيدمحمد طباطبايي»، از رهبران معروف نهضت مشروطيت، بعد از ظهر ديروز و امروز از طرف وزارت عدليه، مجلس ترحيمي در مسجد ناصري تهران برگزار شد.

 درگيري اشرار تركمن با ژاندارم‌ها

گزارش‌هاي رسيده از استرآباد حاكي از آن بود كه اشرار تركمن هنوز دست از جنگ نكشيده و گاهي به ژاندارم‌ها حمله مي‌كردند ولي نيروهاي ژاندارمري موفق شده بودند، اين حملات را دفع كنند

 حمل پول از اصفهان به شيراز و بوشهر

از طرف بانك شاهنشاهي اصفهان، مبلغي پول نقد و بعضي اشياء ديگر به شيراز و بوشهر حمل گرديد.

 وضعيت نامساعد معيشتي كاركنان دولت در زنجان

به خاطر اوضاع نامطلوب امور ماليه در زنجان، كاركنان حوزه حكومت و اداره نظميه به علت دريافت نكردن حقوق شش ماه گذشته خود، دچار عسرت و تنگدستي شده بودند.

 بازگشت شوكت‌الملك علم به بيرجند

شوكت‌الملك كه مدتي در سيستان حضور داشت پس از حل مسائل سرحدي ايران و افغانستان و رسيدگي به امورات معوقه آن منطقه امروز با اتومبيل عازم بيرجند گرديد.

 بازگشت آرامش نسبي به تهران

تهران نخستين شب پس از كودتا را در آرامش نسبي گذراند. گشتي‌هايي مركب از قزاق‌ها و پاسبان‌هاي نظميه در تمام طول شب مشغول حراست و حفاظت از شهر بودند و فقط گهگاه صداي شليك گلوله به گوش مي‌رسيد.

تالار نقد نگاه دانلود