گروه معماری منظر

[*بانو بهار*]

همزمان با رشد شهرنشینی و افزایش تراکم جمعیتی سکونتگاه ‌های انسانی، تعامل فضای باز و بسته، امتزاج عرصه‌های خصوصی و عمومی، و در نهایت همنشینی طبیعت با محیط‌های دست ساخت بشر، بیش از پیش سئوالات و سرفصل پژوهش‌های متخصصان را به خود اختصاص داده است. ملاحظات و نکات تخصصی که در این عرصه مطرح شده‌اند به حدی از پیچیدگی و گستردگی رسیده‌اند که بر خلاف سنت تاریخی بسیاری از تمدن‌ها، از جمله ایران، برنامه ریزی، طراحی و مدیریت فضای باز درون شهر و حومه به شاخه های تخصصی و جدا از معماری و شهرسازی تبدیل شده است. همچنین به دلیل وجود مسایل عدیده زیست محیطی، موضوعات مرتبط با آمایش سرزمین، سیمای محیط و اکولوژی منظر بیش از گذشته در روند توسعه شهرها و روستاها مد نظر قرار گرفته است.

همراستا با تحولات بوجود آمده و نظر به تعامل دیرینۀ ایرانیان با محیط زیست این سرزمین، برنامۀ دورۀ کارشناسی ارشد معماری منظر در سال 1375 در دانشگاه شهید بهشتی تنظیم و تصویب شد. درادامه نیز تاسیس گروه و رشته معماری منظر برای اولین باردر ایران در تاریخ 7 / 10 / 1376 به تأیید سیصد و پنجاه و دومین جلسۀ شورای عالی برنامه‌ریزی و شورای گسترش دانشگاه‌های کشور رسید. بر این اساس نمودار سازمانی گروه معماری منظر در سال 1379 تصویب گردید و آقایان مهندس مهدی شیبانی، مهندس محسن خراسانی زاده و دکتر سید حسن تقوائی اعضای اصلی گروه هستند. بعلاوه اولین مجموعه دانشجویان این رشته نیز در همان سال تحصیلی و از طریق آزمون کتبی و مصاحبه در دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی پذیرفته شدند.

از بدو تاسیس گروه معماری منظر تاکنون نیز به صورت مستمر و طی 11 دوره بطور متوسط 16 دانشجو در هرسال تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد معماری منظر مشغول تحصیل شده‌اند. همچنین از سال 1382 اولین فارغ‌التحصیلان رشته معماری منظر در دانشگاه شهید بهشتی و ایران به محیط حرفه‌ایِ این تخصص پیوسته‌اند. در این میان بسیاری از موفقیت ها، افتخارات ملی و بین المللی بویژه جایزه اول بخش طراحی مسابقه دانشجویی انجمن معماران منظر امریکا (ASLA) نیز کسب شده است.

اهداف کلی رشته و شرح دروس:

در برنامه مصوب این رشته، مشخصات کلی و سرفصل دروس به نحوی تنظیم شده است که "زمینه تخصصی پیشنهادی معماری منظر و محیط با تکیه بر ابعاد طراحی در قالب محیط‌های وابسته و پیوسته به محیط‌های زیستی انسان در درون شهر و فضای معماری و حومه شهرها با دو گرایش برنامه‌ریزی و طراحی"(برگرفته از پیشگفتار برنامه مصوب) بنا شود. در همین راستا مجموعه دروس این دوره به طریقی تدوین شده است که پشتوانه علمی قابل اطمینانی برای برنامه‌ریزی، طراحی و مدیریت منظر به وجود آورد. براین اساس از یکسو در تنظیم دروس نظری، حوزه‌های پشتیبان و وابسته به معماری منظر، مانند گیاهشناسی، زمین‌شناسی، بوم‌شناسی، علوم رایانه‌ای و... به تحقیقات و تصمیمات تخصصی رشته پیوند داده شده‌اند. در تضمین محتوای علمی این موضوعات نیز از متخصصان دانشگاهی این حوزه‌ها بهره گرفته شده است. از سوی دیگر، مهارت و دانش اجرایی دانشجویان نیز به عنوان متخصصان حرفه‌ای در دروس عملی و نظری مورد توجه بوده است. به این طریق در تنظیم دروس عملی نیز مهارت برنامه‌ریزی در مقطع تحقیق و تحلیل سایت، توان مدیریت اطلاعات و بهره‌گیری از آنها در مراحل طراحی، و دقت به ظرائف و محدودیت‌های اجرایی در طراحی و ترسیم جزئیات طرح مد نظر بوده است.

بعلاوه افزون بر توانایی‌های علمی و عملی مورد نیاز در محیط حرفه‌ای پس از فارغ‌التحصیلی، افزایش دقت مشاهده و تحلیل، در کنار تقویت ذهن پژوهشگر دانشجویان نیز به شکلی بنیادین مورد توجه بوده است. توجه به این مقوله در برنامه آموزشی تخصص‌هایی که در سطح جهانی عرصۀ علمی نوپا و رو به گسترشی دارند حائز اهمیت است. وجود این قابلیت در بین فارغ‌التحصیلان این رشته علاوه بر ایجاد پیوند مستمر با دستاوردهای علمی در هنگام فعالیت حرفه‌ای، شمار قابل توجهی از این افراد را شایستۀ ادامه فعالیت علمی در مقطع دکترا نموده است. با در نظر داشتن همین ملاحظات، در جهت تقویت بنیۀ علمی فردی در کنار شکل گیری مبانی مدون نظری و مستندسازی حیات فکری گروه معماری منظر دانشگاه شهید بهشتی، موضوع پایان‌نامه‌ها به نحوی انتخاب شده است که علاوه بر پوشش کامل ادبیات و متون تخصصی موجود در این زمینه، افق‌های در حال گسترش این تخصص را نیز در گسترۀ خود منظور کرده باشد.

اعضای هیئت علمی و متخصصان مدعو گروه معماری منظر:

دکتر سید حسن تقوائی(مدیر گروه)، دکتر فرزین فردانش، دکتر نیلوفر رضوی ، دکتر مرتضی ادیب

مهندس مهدی شیبانی(بازنشسته)، مهندس محسن خراسانی زاده(بازنشسته)

همکاران مدعو: دکتر لادن اعتضادی، دکتر عطاء .. قبادیان، دکتر ولی ا... مظفریان، دکتر مسعود حسنی و دکتر کورس خوشبخت

دستیاران دکتری: مهندس امیر سمیاری

مشخصات کلی دوره کارشناسی ارشد رشته معماری منظر مصوب 7 / 10 / 1376

1- تعریف و هدف:

هدف تربیت و آموزش افرادی است که با توجه به رعایت حفظ و تعادل محیط طبیعی و نیازهای زیستگاهی انسان و ملاحظات و زیبایی شناسی چشم انداز و محیط توانائی طراحی در محوطه های وسیع و محدود دورن شهری و برون شهری را به عنوان متخصص واجد گردند.

2- طول دوره و شکل نظام:

این دوره به صورت یک نیمسال دروس پیشنیاز و 4 نیسمال دروس اصلی و تخصصی و یک پایان نامه و حداکثر 6 نیمسال طول خواهد کشید.

برنامه شامل 32 واحد به غیر از دروس پیشنیاز به صورت زیر می باشد:

دروس پیشنیاز 14 واحد

دروس الزامی (اصلی و تخصصی) 25 واحد

دروس اختیاری 2 واحد

پایان نامه 5 واحد

3- ضرورت و اهمیت:

با توجه به گسترش شهرهای ایران و لزوم طراحی در فضاهای باز شهر و حومه، آن مانند پارک سازی و باغسازی و محوطه های مجتمع های بزرگ و کوچک و نظیر آن لازم است طراحانی متخصص تربیت شوند تا با آگاهی از قابلیت های منابع طبیعی ایران و اهمیت حفظ محیط زیست با استفاده از علوم وابسته به آن با ساماندهی به این امر همت گمارند.

فارغ التحصیلان این دوره می توانند در مراکز آموزشی مانند دانشگاهها و موسسات عالی برای تدریس مشارکت در دفاتر خصوصی مشاورها، مراکز دولتی مانند شهرداری، محیط زیست، در شهرستانها بعنوان طراح یا مشاور طرح و مانند آن به کار مشغول شوند.