سیده آمین ارمان
کاربر نگاه دانلود
همه می دانیم که انقلاب دیجیتالی دوران ما توقف ناپذیر است، به همین خاطر آموزش کدنویسی به نسل آینده به صنعتی سودآور تبدیل شده است. با نگاهی به برنامه های آموزشی برنامه نویسی کودکان، اسباب بازی ها و روبات های آموزشی و کتاب های مختلف، این نکته بسیار مشهود است. بخش نامشهود این قضیه به لزوم و چگونگی دست یافتن به این هدف ختم می شود، البته جدا از نگرانی هایی مانند این که آموزش برنامه نویسی با چه زبانی باید آغاز شود و یا این که آیا کدنویسی مهارتی ضروری برای همه ی کودکان به حساب می آید؟ و اگر این طور است، با چه اصولی باید تدریس شود تا کودکان امروز، آینده یی موفق داشته باشند.
بحث در مورد نیاز به آموزش برنامه نویسی
برخی از مقالات سعی در آموزش والدین در مورد نحوه بزرگ کردن زاکربرگ یا استیو جابز بعدی دارند در حالی که برخی دیگر به شدت با این کار مخالفت می کنند. ترویج ترس از بیکاری برای کسانی که از کدنویسی چیزی نمی دانند نیز در بین این مقالات یافت می شود با این دیدگاه که هر کس در آینده برنامه نویسی بلد نباشد، «بی سواد» محسوب می شود! ایده این که کدنویسی در همه جا نیاز کاربردی ندارد را هم به لیست اضافه کنید. گرچه اکثر این مقالات حاوی اطلاعات مفیدی هستند و با نیت خوبی نوشته شده اند، ولی بیش از آن که به خواننده کمک کنند، موجب سردرگمی وی خواهند شد.
جهان با چنان سرعتی در حال تحول است که پیش بینی آینده را غیر ممکن ساخته است به طوری که حدس در مورد منفعت این موضوع بسیار مشکل است. با این حال، قطعا تصورات غلطی درباره ی چگونگی تدریس برنامه نویسی به کودکان وجود دارد که در این مقاله، قصد داریم برخی از مهم ترین باورهای نادرست در مورد برنامه نویسی به کودکان را مورد بحث قرار دهیم؛ در ادامه، با سکان آکادمی همراه باشید.
باور نادرست اول: برنامه نویسی از صفحه ی نمایش آغاز می شود.
نشاندن کودکان مقابل یک صفحه نمایش همیشه بهترین راه حل نیست، مخصوصا در سنی که طبیعت آن ها با یک جا نشستن سازگار نباشد. خوشبختانه لازم نیست برنامه نویسی را حتما از کامپیوتر شروع کرد.
برای کودکان در سنین کم بسیار مهم است تا شیوه ای خاص از تفکر را که برای موفقیت در کارهای پیچیده لازم دارند را انتخاب کرده و به کمک آن، مهارت های پیشرفته حل مشکل خود را بهبود دهند. این مهارت ها به عنوان Invention Litracy یا «سواد اختراع» شناخته می شوند که به پایه گذاری اعتماد به نفس و خلاقیت در کمک می کنند و از سنین پایین قابل تمرین و یادگیری هستند که کودکان را تشویق به کشف و درک محیط خود برای ایجاد چیزهای جدید می کنند. این کار سختی نیست از این جهت که بیشتر کودکان ماجراجو به دنیا می آیند. در اکثر موارد کافیت تا به آن ها اجازه بازی آزادانه بدهیم و آن ها را تشویق به دنبال کردن علائق شان کنیم.
باور نادرست دوم: کدنویسی برای بچه ها خسته کننده است
کدنویسی در صورتی برای کودکان خسته کننده است که به همان شیوه یی که برنامه نویسی به بزرگسالان تدریس می گردد به آن ها تدریس شود. امروزه ابزارهای زیادی برای آموزش برنامه نویسی به کودکان وجود دارند که از تکنیک های جذاب و سرگرم کننده یی استفاده می کنند. برای مثال برنامه جدید شرکت اپل به اسم Swift Playgrounds با به کارگیری پازل های جالب و گرافیک ۳ بعدی، قدم به قدم مفاهیم کدنویسی را به کودکان آموزش می دهد (برای آشنایی بیشتر با این ابزار، به مقاله ی Everyone Can Code: اپلیکیشن جدید اپل برای آموزش کدنویسی به کودکان مراجعه نمایید.)
اگر کودکان گام اول یادگیری کدنویسی را با استفاده از ابزاری که برای آن ها طراحی شده است بردارند، دیگر لازم ندارند تا تمام دستورات و نحوه ی کاربرد آن ها را از ابتدا بیاموزند. این اپلیکیشن های کدنویسی، منطق برنامه نویسی را در محیطی سرگرم کننده و عینی نشان داده و کودکان را در کدنویسی واقعی رو به جلو هدایت می کنند.
باور نادرست سوم: کودکان باید از سنین خیلی کم یادگیری را آغاز کنند.
مشکل فقط به سن مناسب برای یادگیری برنامه نویسی ختم نمی شود. بلکه باید در مورد این که چه فعالیت هایی در زیر مجموعه برنامه نویسی قرار می گیرند نیز صحبت کنیم. برخی سایت های آموزشی، تمرین هایی برای کودکان ۴ تا ۶ سال نیز در نظر گرفته اند که مهارت های محاسباتی و منطق پایه ای آن ها را ارتقا می دهند. البته بیشتر افراد که به این سایت ها مراجعه می کنند، این تمرین ها را به عنوان پیش نیاز برنامه نویسی نمی بینند!
به طور کلی می توان گفت که حتی یادگیری زبان های تصویری مانند Scratch (برای سنین ۸ تا ۱۶ سال) نیز برای بیشتر کودکان زیر ۷ سال مشکل است، سنی که هنوز توانایی کامل خواندن، نوشتن و درک مسایل ساده ریاضی را ندارند (برای شروع دوره ی آموزش رایگان زبان اسکرچ به صورت ویدویی به زبان فارسی، به دوره ی آموزش زبان اسکرچ در سکان آکادمی مراجعه نمایید.) همچنین باید اشاره کرد که بهترین کدنویس های دوران ما، کدنویسی را از سنین بالاتری و یا حتی از نوجوانی آغاز کرده اند. برای مثال بیل گیتس در ۱۳ سالگی و مارک زاکربرگ در ۱۲ سالگی.
باور نادرست چهارم: می توان زبان برنامه نویسی درست را انتخاب کرد
کدام زبان برنامه نویسی برای شروع مناسب تر است؟ آیا این زبان باید واقعی باشد یا طراحی شده برای کودکان؟ اگر بخواهیم در مورد زبان هایی که در یک صورت واقعی استفاده می کنیم صحبت کنیم، بهترین آن ها زبانی است که یا سینتکس ساده یی مانند Python دارد و یا زبانی که روی همه ی دیوایس ها قابل اجرا باشد مانند JavaScript که قابلیت اجرا روی هر مرورگری را دارا است.
در این میان، یک چیز قطعی است و آن هم این که انتخاب زبان درست غیر ممکن است بنابراین ارزش بحث و جدل را ندارد! اول از همه، هیچ دستور جادویی وجود ندارد که برای همه ی بچه ها مناسب باشد. هر یک از آنها عاشق زبان های مختلف می شوند و یا در کل عشق به برنامه نویسی را تجربه نمی کنند، که آن هم یک تراژدی نیست. علاوه بر این، صنعت فناوری به سرعت در حال تغییر است که حدس زدن درباره ی این که کدام زبان در آینده کارایی بیشتری دارد را مشکل می کند.
تا زمانی که فرزند شما پا به بازار کار بگذارد، تغییرات بسیاری در این نمودار مشاهده می شود. برخی از زبان ها ممکن است ناپدید می شوند، و برخی دیگر اضافه شوند. برنامه نویسی معمولا یک میدان است که نیاز به یادگیری مادام العمر دارد، بنابراین مهم ترین چیز برای کودکان این است تا منطق برنامه نویسی را یاد گرفته و به زبان های برنامه نویسی به شکل یک ابزار نگاه کنند؛ یک روز این ابزار می تواند زبان PHP باشد و روزی دیگر شاید Java.
همچنین در این جهان به سرعت در حال تغییر، مهارت های نرم افزاری مانند حل مسئله و مهارت های مدیریت پروژه، در حال مهم شدن هستند، پس سودآور ترین قدم این است تا به صورت جامع برنامه نویسی را شروع کنیم به جای این که بچه یی را وادار به یادگیری یک زبان خاص کنیم.
باور نادرست پنجم: در آینده همه باید کدنویسی کنند
در عصر دیجیتال، اغلب شغل ها به طور فزاینده استفاده از فناوری را الزام می کنند. از طرفی، افرادی که در زمینه های غیر فنی از قبیل بازاریابی، آموزش و پرورش، چاپ و نشر و یا مراقبت های بهداشتی کار می کنند، به احتمال زیاد کدنویسی را به عنوان بخشی از شغل لازم ندارند. بنابراین اگر فرزند شما علاقه ای به برنامه نویسی ندارد، به راحتی می تواند در زمینه های دیگر موفق و باشد، پس نگران نباشید. ولی آگاه باشید که دانش دیجیتال برای همه ضروری خواهد بود. فردی که دانش دیجیتالی دارد کسی است که:
۱. با خیال راحت و با اطمینان از دستگاه های و نرم افزارهای مختلف استفاده کند.
۲. ارتباط میان آن ها را کاملا درک کند.
۳. دانشی نسبی از چیزهایی مانند انتشار وب، ابزار ارتباطی اینترنتی، جستجوی اینترنتی، واژه پردازها، صفحات گسترده، سیستم های مدیریت محتوا، رسانه های اجتماعی، ویرایشگرهای عکس، نرم افزار بهره وری، و بسیاری دیگر داشته باشد.
۴. مفاهیمی مانند حریم خصوصی آنلاین و حقوق دیجیتال و مسئولیت را درک کند.
سواد دیجیتالی اهمییت بیشتری دارد.
برنامه نویسی، توسعه وب، مدیریت سیستم، و دیگر مهارت های IT سطح پیشرفته معمولا به عنوان سواد دیجیتال شناخته نمی شوند. از سوی دیگر، یک درک اساسی از برنامه نویسی قطعا می تواند به بهبود سواد دیجیتالی همراه با بسیاری از مهارت های دیگر، مانند حل مسئله، تفکر انتقادی، و منطق کمک کند پس خیلی مفید است اگر بچه ها بتواند همه این ها در مدرسه یاد بگیرند است (در همین راستا، توصیه می کنیم مقاله ی چکیده ی ارائه «ضرورت آموزش برنامه نویسی به کودکان» در اولین گردهمایی بزرگ برنامه نویسان ایران را مطالعه نمایید.)
همچنین می توان این نکته را متذکر شد که برنامه نویسی عمومی باید به همه ی کودکان آموزش داده شود، درست مثل خواندن، نوشتن و ریاضیات و غیره به این دلیل که این کار روش خوبی برای سنجش استعداد کودکان در این زمینه است و حتی اگر در پایان هم کودکی برنامه نویس نشود، قطعا از این دانش در جنبه های دیگری از زندگی خود بهره مند خواهد شد. با این حال، تصور فضای کاری آینده به عنوان فضایی که در آن هر کس باید برنامه نویسی بلد باشد، اصلا واقع گرایانه نیست.
بحث در مورد نیاز به آموزش برنامه نویسی
برخی از مقالات سعی در آموزش والدین در مورد نحوه بزرگ کردن زاکربرگ یا استیو جابز بعدی دارند در حالی که برخی دیگر به شدت با این کار مخالفت می کنند. ترویج ترس از بیکاری برای کسانی که از کدنویسی چیزی نمی دانند نیز در بین این مقالات یافت می شود با این دیدگاه که هر کس در آینده برنامه نویسی بلد نباشد، «بی سواد» محسوب می شود! ایده این که کدنویسی در همه جا نیاز کاربردی ندارد را هم به لیست اضافه کنید. گرچه اکثر این مقالات حاوی اطلاعات مفیدی هستند و با نیت خوبی نوشته شده اند، ولی بیش از آن که به خواننده کمک کنند، موجب سردرگمی وی خواهند شد.
جهان با چنان سرعتی در حال تحول است که پیش بینی آینده را غیر ممکن ساخته است به طوری که حدس در مورد منفعت این موضوع بسیار مشکل است. با این حال، قطعا تصورات غلطی درباره ی چگونگی تدریس برنامه نویسی به کودکان وجود دارد که در این مقاله، قصد داریم برخی از مهم ترین باورهای نادرست در مورد برنامه نویسی به کودکان را مورد بحث قرار دهیم؛ در ادامه، با سکان آکادمی همراه باشید.
باور نادرست اول: برنامه نویسی از صفحه ی نمایش آغاز می شود.
نشاندن کودکان مقابل یک صفحه نمایش همیشه بهترین راه حل نیست، مخصوصا در سنی که طبیعت آن ها با یک جا نشستن سازگار نباشد. خوشبختانه لازم نیست برنامه نویسی را حتما از کامپیوتر شروع کرد.
برای کودکان در سنین کم بسیار مهم است تا شیوه ای خاص از تفکر را که برای موفقیت در کارهای پیچیده لازم دارند را انتخاب کرده و به کمک آن، مهارت های پیشرفته حل مشکل خود را بهبود دهند. این مهارت ها به عنوان Invention Litracy یا «سواد اختراع» شناخته می شوند که به پایه گذاری اعتماد به نفس و خلاقیت در کمک می کنند و از سنین پایین قابل تمرین و یادگیری هستند که کودکان را تشویق به کشف و درک محیط خود برای ایجاد چیزهای جدید می کنند. این کار سختی نیست از این جهت که بیشتر کودکان ماجراجو به دنیا می آیند. در اکثر موارد کافیت تا به آن ها اجازه بازی آزادانه بدهیم و آن ها را تشویق به دنبال کردن علائق شان کنیم.
باور نادرست دوم: کدنویسی برای بچه ها خسته کننده است
کدنویسی در صورتی برای کودکان خسته کننده است که به همان شیوه یی که برنامه نویسی به بزرگسالان تدریس می گردد به آن ها تدریس شود. امروزه ابزارهای زیادی برای آموزش برنامه نویسی به کودکان وجود دارند که از تکنیک های جذاب و سرگرم کننده یی استفاده می کنند. برای مثال برنامه جدید شرکت اپل به اسم Swift Playgrounds با به کارگیری پازل های جالب و گرافیک ۳ بعدی، قدم به قدم مفاهیم کدنویسی را به کودکان آموزش می دهد (برای آشنایی بیشتر با این ابزار، به مقاله ی Everyone Can Code: اپلیکیشن جدید اپل برای آموزش کدنویسی به کودکان مراجعه نمایید.)
اگر کودکان گام اول یادگیری کدنویسی را با استفاده از ابزاری که برای آن ها طراحی شده است بردارند، دیگر لازم ندارند تا تمام دستورات و نحوه ی کاربرد آن ها را از ابتدا بیاموزند. این اپلیکیشن های کدنویسی، منطق برنامه نویسی را در محیطی سرگرم کننده و عینی نشان داده و کودکان را در کدنویسی واقعی رو به جلو هدایت می کنند.
باور نادرست سوم: کودکان باید از سنین خیلی کم یادگیری را آغاز کنند.
مشکل فقط به سن مناسب برای یادگیری برنامه نویسی ختم نمی شود. بلکه باید در مورد این که چه فعالیت هایی در زیر مجموعه برنامه نویسی قرار می گیرند نیز صحبت کنیم. برخی سایت های آموزشی، تمرین هایی برای کودکان ۴ تا ۶ سال نیز در نظر گرفته اند که مهارت های محاسباتی و منطق پایه ای آن ها را ارتقا می دهند. البته بیشتر افراد که به این سایت ها مراجعه می کنند، این تمرین ها را به عنوان پیش نیاز برنامه نویسی نمی بینند!
به طور کلی می توان گفت که حتی یادگیری زبان های تصویری مانند Scratch (برای سنین ۸ تا ۱۶ سال) نیز برای بیشتر کودکان زیر ۷ سال مشکل است، سنی که هنوز توانایی کامل خواندن، نوشتن و درک مسایل ساده ریاضی را ندارند (برای شروع دوره ی آموزش رایگان زبان اسکرچ به صورت ویدویی به زبان فارسی، به دوره ی آموزش زبان اسکرچ در سکان آکادمی مراجعه نمایید.) همچنین باید اشاره کرد که بهترین کدنویس های دوران ما، کدنویسی را از سنین بالاتری و یا حتی از نوجوانی آغاز کرده اند. برای مثال بیل گیتس در ۱۳ سالگی و مارک زاکربرگ در ۱۲ سالگی.
باور نادرست چهارم: می توان زبان برنامه نویسی درست را انتخاب کرد
کدام زبان برنامه نویسی برای شروع مناسب تر است؟ آیا این زبان باید واقعی باشد یا طراحی شده برای کودکان؟ اگر بخواهیم در مورد زبان هایی که در یک صورت واقعی استفاده می کنیم صحبت کنیم، بهترین آن ها زبانی است که یا سینتکس ساده یی مانند Python دارد و یا زبانی که روی همه ی دیوایس ها قابل اجرا باشد مانند JavaScript که قابلیت اجرا روی هر مرورگری را دارا است.
در این میان، یک چیز قطعی است و آن هم این که انتخاب زبان درست غیر ممکن است بنابراین ارزش بحث و جدل را ندارد! اول از همه، هیچ دستور جادویی وجود ندارد که برای همه ی بچه ها مناسب باشد. هر یک از آنها عاشق زبان های مختلف می شوند و یا در کل عشق به برنامه نویسی را تجربه نمی کنند، که آن هم یک تراژدی نیست. علاوه بر این، صنعت فناوری به سرعت در حال تغییر است که حدس زدن درباره ی این که کدام زبان در آینده کارایی بیشتری دارد را مشکل می کند.
تا زمانی که فرزند شما پا به بازار کار بگذارد، تغییرات بسیاری در این نمودار مشاهده می شود. برخی از زبان ها ممکن است ناپدید می شوند، و برخی دیگر اضافه شوند. برنامه نویسی معمولا یک میدان است که نیاز به یادگیری مادام العمر دارد، بنابراین مهم ترین چیز برای کودکان این است تا منطق برنامه نویسی را یاد گرفته و به زبان های برنامه نویسی به شکل یک ابزار نگاه کنند؛ یک روز این ابزار می تواند زبان PHP باشد و روزی دیگر شاید Java.
همچنین در این جهان به سرعت در حال تغییر، مهارت های نرم افزاری مانند حل مسئله و مهارت های مدیریت پروژه، در حال مهم شدن هستند، پس سودآور ترین قدم این است تا به صورت جامع برنامه نویسی را شروع کنیم به جای این که بچه یی را وادار به یادگیری یک زبان خاص کنیم.
باور نادرست پنجم: در آینده همه باید کدنویسی کنند
در عصر دیجیتال، اغلب شغل ها به طور فزاینده استفاده از فناوری را الزام می کنند. از طرفی، افرادی که در زمینه های غیر فنی از قبیل بازاریابی، آموزش و پرورش، چاپ و نشر و یا مراقبت های بهداشتی کار می کنند، به احتمال زیاد کدنویسی را به عنوان بخشی از شغل لازم ندارند. بنابراین اگر فرزند شما علاقه ای به برنامه نویسی ندارد، به راحتی می تواند در زمینه های دیگر موفق و باشد، پس نگران نباشید. ولی آگاه باشید که دانش دیجیتال برای همه ضروری خواهد بود. فردی که دانش دیجیتالی دارد کسی است که:
۱. با خیال راحت و با اطمینان از دستگاه های و نرم افزارهای مختلف استفاده کند.
۲. ارتباط میان آن ها را کاملا درک کند.
۳. دانشی نسبی از چیزهایی مانند انتشار وب، ابزار ارتباطی اینترنتی، جستجوی اینترنتی، واژه پردازها، صفحات گسترده، سیستم های مدیریت محتوا، رسانه های اجتماعی، ویرایشگرهای عکس، نرم افزار بهره وری، و بسیاری دیگر داشته باشد.
۴. مفاهیمی مانند حریم خصوصی آنلاین و حقوق دیجیتال و مسئولیت را درک کند.
سواد دیجیتالی اهمییت بیشتری دارد.
برنامه نویسی، توسعه وب، مدیریت سیستم، و دیگر مهارت های IT سطح پیشرفته معمولا به عنوان سواد دیجیتال شناخته نمی شوند. از سوی دیگر، یک درک اساسی از برنامه نویسی قطعا می تواند به بهبود سواد دیجیتالی همراه با بسیاری از مهارت های دیگر، مانند حل مسئله، تفکر انتقادی، و منطق کمک کند پس خیلی مفید است اگر بچه ها بتواند همه این ها در مدرسه یاد بگیرند است (در همین راستا، توصیه می کنیم مقاله ی چکیده ی ارائه «ضرورت آموزش برنامه نویسی به کودکان» در اولین گردهمایی بزرگ برنامه نویسان ایران را مطالعه نمایید.)
همچنین می توان این نکته را متذکر شد که برنامه نویسی عمومی باید به همه ی کودکان آموزش داده شود، درست مثل خواندن، نوشتن و ریاضیات و غیره به این دلیل که این کار روش خوبی برای سنجش استعداد کودکان در این زمینه است و حتی اگر در پایان هم کودکی برنامه نویس نشود، قطعا از این دانش در جنبه های دیگری از زندگی خود بهره مند خواهد شد. با این حال، تصور فضای کاری آینده به عنوان فضایی که در آن هر کس باید برنامه نویسی بلد باشد، اصلا واقع گرایانه نیست.
