فلش صورتی محل ابطالجوزا را در صورت فلکی شکارچی نشان میدهد. اطلاعات رصدی
مبدا {{{مبدا}}} اعتدال
صورت فلکی شکارچی بعد 05h 55m 10.3053s[۱] میل 25.426″ 24′ +07°[۱] قدر ظاهری (V) 0.58[۱] (0.3 to ۱٫۲) مشخصات
رده M2Iab[۱] راهنمای رنگ U-B 2.06[۱] راهنمای رنگ B-V 1.85[۱] اخترسنجی
سرعت شعاعی (Rv) +21.0[۱] km/s حرکت مخصوص (μ) RA: 27.33[۱] mas/yr
Dec.: 10.86[۱] mas/yr اختلاف منظر (π) ۷٫۶۳ ± ۱٫۶۴[۱] mas قدر مطلق (MV) −۵٫۱۴
جزئیات
جرم ۱۴ M☉ شعاع ۶۳۰ R☉ درخشندگی ۶۳٬۰۰۰ (۴۰٬۰۰۰–۱۰۰٬۰۰۰) L☉ دما 3,500[۲] K چرخش 17 years (14.6 km/s)[۳] سن ۱٫۰ × 107 سال
نامگذاریهای دیگر
Alpha Orionis, 58 Ori, HR 2061, BD+7°۱۰۵۵, HD 39801, SAO 113271, FK5 224, HIP 27989.[۱]
همسنجی سیارههای منظومه خورشیدی با تعدادی از ستارههای مشهور: الف:
زمین (۴) > ناهید (۳) > مریخ (۲) > تیر (۱) ب:
مشتری (۸) > زحل (۷) > اورانوس(۶) > نپتون (۵) > زمین (بدون شماره) پ:
شباهنگ (۱۱) > خورشید (۱۰) > ولف ۳۵۹ (۹) > مشتری (بدون شماره) ت:
دبران (۱۴) > ژوبیندار (۱۳) > رأس پیکر پسین (۱۲) > شباهنگ (بدون شماره) ث: ابطالجوزا (۱۷) >قلب عقرب (۱۶) > پای شکارچی (۱۵) > دبران (بدون شماره) ج:
ویوای سگ بزرگ (۲۰) >ویوی قیفاووس (۱۹) > مو قیفاووس (۱۸) > ابطالجوزا (بدون شماره) اِبط الجوزا یا شبانشانه (در پارسی میانه: بَشْن[۴]) (به انگلیسی: Betelgeuse) یا آلفای شکارچی (α Orionis به اختصار Alpha Ori یا α Ori) دومین ستارهٔ پرنور صورت فلکی شکارچی بعد از پای شکارچی و بهطور میانگین دهمین ستارهٔ درخشان آسمان شب است.[۵]
این ستاره، یک اَبَرغول سرخ متغیر با دورهای چندصد روزه است.ابط الجوزا ستاره غول پیکری است که قطر آن در حدود یک میلیارد و شش صد میلیون کیلومتر است، یعنی تقریباً بیش از هزارو صد برابر قطر خورشید که یک میلیون و سی صد هزار کیلومتر است.[۶]
ستارهٔ شبانشانه به قدری بزرگ است که اگر به جای خورشید در مرکز منظومه خورشیدی قرار گیرد، تا نزدیک مدار سیارکها را اشغال میکند. ابطالجوزا پس از خورشید دومین قطر ظاهری بزرگ را دارد.
واژهٔ ابطالجوزا عربی است و معنی واژگانی آن «زیر بغـ*ـل میانی» است.
مجموعهای از پنج ستاره که بالاتر از ابطالجوزا قرار دارند، «ستارگان گرز» هستند که نمایانگر گرزی در دست راست شکارچیاند. قدر ظاهری این پنج ستاره کمتر از ابطالجوزا است.[۷]
این ستاره به مرگ خود نزدیک است و در آینده با یک انفجار ابرنواختری به یک ستاره نوترونی، یا شاید یک سیاهچاله تبدیل خواهد شد.[۸] طول عمر آن ممکن است تا حدود ۵۰ هزار سال دیگر ادامه یابد. در صورت انفجار، این ستاره از دیدگاه زمینیان به قدر (روشنایی) ۱۰- خواهد رسید یعنی ۲۵۰ بار روشنتر از سیاره ناهید و ۲۵۰۰ بار درخشانتر از ستاره شباهنگ. به عبارتی روشنی آن پس از انفجار قابل مقایسه با ماه شب چهارده خواهد بود.
The position of Achernar. اطلاعات رصدی
مبدا J2000 اعتدال J2000
صورت فلکی جوی بعد 01h 37m 42.8s میل −۵۷° ۱۴' ۱۲" قدر ظاهری (V) ۰٫۵۰ مشخصات
رده B3 Vpe راهنمای رنگ U-B −۰٫۶۶ راهنمای رنگ B-V −۰٫۲۰ اخترسنجی
سرعت شعاعی (Rv) ۱۶ km/s حرکت مخصوص (μ) RA: ۸۸٫۰۲ mas/yr
Dec.: −۴۰٫۰۸ mas/yr اختلاف منظر (π) ۰۲۲٫۶۸ ± ۰٫۵۷ mas قدر مطلق (MV) −۲٫۷۷
جزئیات
جرم ۶–۸ M☉ شعاع ~۱۰ R☉ درخشندگی 3,311(bolometric) L☉ دما ۱۴٬۵۱۰ K چرخش 225–300 km/s سن ۱–۵ × 108 سال
نامگذاریهای دیگر
α Eri, HR 472, CD -57°۳۳۴, HD 10144, SAO 232481, FK5 54, HIP 7588. آخِرالنَهر (آلفا جوی) درخشانترین ستارهٔ صورت فلکی جوی (نهر) و یکی از درخشانترین ستارگان آسمان است. این ستاره یکی از ستارگان خوشه پروین است.
آخرالنهر یک اَبَرغول آبیرنگ است و سرعت گردش آن حول محورش چنان زیاد است که قطر این ستاره در بخش استوا ۵۰ درصد بیشتر از قطر آن در قطبها است. ستارهٔ آخرالنهر از ستارگان رشته اصلی است و قطر آن ۹ برابر خورشید است.[۱]
این ستاره در حدود ۷۰ سال نوری با منظومه خورشیدی ما فاصله دارد. آخرالنهر به معنی «انتهای رودخانه» است. نام این ستاره در زبانهای اروپایی Achernar است که دگرگونشدهٔ همان نام آخرالنهر است.[۲] برخی منابع نام ظلیم را برای آخرالنهر (آلفا جوی) هم بهکار بـردهاند. (نگا. لغتنامهٔ دهخدا، سرواژهٔ ظلیم). صورت فلکی جوی شامل ۳۴ ستاره است.[۲]
این ستاره تنها از عرضهای جغرافیایی پائینتر از ۳۰ درجه شمالی دیده میشود (بنابر این از تهران دیده نمیشود).
زتا خرس کوچک
اطلاعات رصدی
مبدا J2000 اعتدال J2000
صورت فلکی خرس کوچک بعد ۱۵h ۴۴m ۰۳.۵۱۹۳s میل ۴۰.۱۷۵″ ۴۷′ +۷۷° قدر ظاهری (V) +۴.۳۲ مشخصات
رده A3Vn راهنمای رنگ B-V +0.04 اخترسنجی
سرعت شعاعی (Rv) –۱۳.۱ km/s حرکت مخصوص (μ) RA: ۲۰.۰۷ mas/yr
Dec.: –۲.۵۰ mas/yr اختلاف منظر (π) ۸.۶۸ mas
جزئیات
نامگذاریهای دیگر
16 Ursae Minoris, HR 5903, HD 142105, BD+78 527, FK5 590, HIP 77055, SAO 8328, GC 21243. اخفی الفرقدین یا زتا خرس کوچک یک ستاره است که در صورت فلکی خرس کوچک قرار دارد.
فرقد به معنای گوساله است، و اخفی الفرقدین یعنی [ستاره] کمنورتر بین دو [ستاره] فرقد(گوساله). ستاره دیگر انور الفرقدین است.
معنای واژهٔ «ارنب» را در ویکیواژه ببینید. ارنب به موارد زیر اشاره دارد:
خرگوش (صورت فلکی)
ارنب (ستاره) از ستارگان صورت فلکی ارنب
خرگوش (صورت فلکی)
فهرست ستارههای خرگوش نام لاتین Lepus بعد ساعت میل ° پهنه درجه مربع فاصله نزدیکترین ستاره سال نوری
مشهود بین عرضهای °+ و °-
بهترین زمان مشاهده در ماه
صورت فلکی خرگوش، از کتابصورالکواکب خرگوش یا ارنب (عربی) یا Lep نام یک صورت فلکی است.
زمان رسیدن به نصفالنهار:۵ بهمن مساحت:۲۹۰ درجه مربع
محتویات
۱ افسانه
۲ ستارهها
۳ اجرام عمقی آسمان
۴ منابع
افسانه
صورت فلکی خرگوش با وجود ستارگان کم فروغ، از صور باستانی آسمان محسوب میشود .این صورت فلکی نشانگر خرگوش و در واقع موجودی است که نامش در مدارک مکتوب باستانی با کره ماه قرین بودهاست .گفته شده که طعمه مورد علاقه جبار، خرگوش بوده و به همین لحاظ این صورت فلکی در آسمان در پایین پای شکارچی قرار دارد .
ستارهها
ستاره Rخرگوشی یا ستاره سرخ آتشین بی نهایت جالب است و این یک ستاره نادر از نوع ستارگان کربنی خیلی سرد در نتیجه با چهرهای سرخ است. درخشندگی آن از نوع ۶٫۸تا ۱۰٫۵ متغیر است و هر ۴۳۲ روز یک بار چنین حالتی رخ میدهد و مجداداً به وضع قبلی بر میگردد.
اجرام عمقی آسمان
M۷۹ یک خوشه کروی قدر هشتم در فاصله ۵ درجه جنوب کمی به سمت غرب ستاره بتا از این صورت فلکی قرار دارد.
ارنب (ستاره) ارنب
اطلاعات رصدی
مبدا J2000 اعتدال J2000
صورت فلکی خرگوش (صورت فلکی) بعد ۰۵h ۳۲m ۴۳.۸s میل -۱۷° ۴۹′ ۲۰.۳″ قدر ظاهری (V) ۲.۵۸ مشخصات
رده F0 Ib راهنمای رنگ U-B 0.23 راهنمای رنگ B-V 0.21 اخترسنجی
سرعت شعاعی (Rv) ۲۴ km/s حرکت مخصوص (μ) RA: ۳.۲۷ mas/yr
Dec.: ۱.۵۴ mas/yr اختلاف منظر (π) ۲.۵۴ mas قدر مطلق (MV) -۵.۴۰
جزئیات
جرم ۸-۱۰ M☉ شعاع ۷۰.۴ R☉ درخشندگی ۱۳,۰۰۰ L☉ دما ۷,۳۵۰ K سن ? سال
نامگذاریهای دیگر
Arneb, 11 Leporis, HR 1865, BD -17°1166, HD 36673, SAO 150547, FK5 207, HIP 25985. اَرنَب (خرگوش) یا آلفا خرگوش از ستارههای صورت فلکی خرگوش است.
نامگذاریهای دیگر
Spica, Azimech, 角宿一, Spica Virginis, Alaraph, Dana, α Virginis, 67 Virginis, HR 5056, BD -10°۳۶۷۲, HD 116658, GCTP 18144, FK5 498, CCDM 13252-1109, SAO 157923, HIP 65474.
چگونگی مکانیابی ستاره بیژوبین. بیژوبین یا سماک اعزل (در پارسی میانه: اسپور[۱]، به انگلیسی: Spica) درخشانترین ستاره (یا سامانهٔ ستارهای) در صورت فلکی دوشیزه است. به این ستاره در نامگذاری بایر آلفای دوشیزه (α Virginis یا به اختصار Alpha Vir ،α Vir) میگویند. بیژوبین شانزدهمین ستارهٔ پرنور آسمان شب است و به راحتی دیده میشود. به دلیل این که در فصل بهار از ابتدای شب تا صبحگاه، به راحتی دیده میشود و در کنار ژوبیندار جزو پرنورترین ستارههای این فصل است، به آنها فرمانروای آسمان بهاری هم میگویند.[۲] تحلیل اطلاعات اختلافمنظر این ستاره نشان میدهد فاصلهٔ آن تا خورشید ۱۰ ± ۲۵۰ سال نوری است.[۳] بیژوبین یک ستاره دوتایی طیفی و متغیر چرخشی بیضیگون است، سامانهای که دو ستارهٔ اصلی آن، چنان به هم نزدیک هستند که شکلشان به جای کروی بودن، بیشتر شبیه به تخممرغ است و فقط از روی طیفشان جدا از هم تشخیص داده میشوند. ستارهٔ اصلی یک غول آبی و ستارهای متغیر از نوع بتا قیفاووسی است.
بیژوبین یکی از ستارههای صورتواره مثلث بهاری است.
محتویات
۱ اسطورهشناسی
۲ تاریخچه رصدی
۳ پدیداری
۴ سرشتاری
۵ نامگذاری
۶ منابع
اسطورهشناسی تاریخچه رصدی
بیژوبین به عنوان یکی از ستارههای پرنور آسمان، از دیرباز دیده و مطالعه شده است. همچنین به عنوان نزدیکترین سامانه ستاره دوتایی سنگین به خورشید، موضوع تحقیقات زیادی بوده است.[۴]
تصور میشود ابرخس، ستارهشناس و ریاضیدان یونان باستان با کمک دادههای رصدی این ستاره، موفق به کشف تقدیم اعتدالین شده باشد.[۵] یک معبد متعلق به منات (یک حاثور قدیمی) در شهر باستانی تبس در جهتی ساخته شده بود که به سمت بیژوبین نشانه میرفت.[۶] این مبعد در حدود ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد ساخته شده بود و در طول این مدت حرکت تقدیمی به آهستگی اما به میزان قابل توجهی موقعیت بیژوبین نسبت به معبد را تغییر داده است. نیکلاس کپرنیک نیز با استفاده از سهشاخی که خودش ساخته بود، برای مطالعه در مورد حرکت تقدیمی، رصدهای زیادی بر روی بیژوبین انجام داد.[۷][۸]
پدیداری
بیژوبین در فاصله ۲.۰۵ درجهای دایرةالبروج یا هورپِه قرار دارد و هر از گاهی با ماه و سیارهها فروپوشانیده میشود. آخرین فروپوشانش سیارهای هنگامی بود که در ۱۹ آبان ۱۱۶۲ خورشیدی سیاره زهره از مقابل ستاره (از دید زمین) عبور کرد. فروپوشانش بعدی در ۱۲ شهریور ۱۵۷۶ خورشیدی، هنگامی که زهره دوباره از مقابل ستاره عبور کند، اتفاق خواهد افتاد.[۹] خورشید هر سال و در حدود ۲۵ مهر، با فاصله کمی بیشتر از ۲ درجه از شمال این ستاره عبور میکند و کنار روزی ستاره حدود دو دهفته بعد دیده میشود. سیاره زهره هم هر ۸ سال یکبار هنگام کنار روزی ستاره از اطراف آن عبور میکند، مثل ۱۳ آبان ۱۳۹۶ که از حدود ۴ درجهای شرق ستاره عبور کرد.
یک راه برای پیدا کردن بیژوبین، دنبال کردن دسته هفت اورنگ تا رسیدن به ژوبیندار و ادامه دادن این قوس به همان اندازه تا بیژوبین است.
سرشتاری
بیژوبین یک ستاره دوتایی نزدیک به هم است که همدمهای آن هر چهار روز یکبار به دور یکدیگر میچرخند. آنها آنقدر به هم نزدیک میمانند که با تلسکوپ به شکل دو ستاره تفکیک نشوند. جابهجایی آنها در مدارشان باعث تغییر در خطوط جذبی طیف آنها به دلیل اثر دوپلر میشود و آنها را یک دوتایی طیفی دو خطه میکند.[۱۰]
ستاره اصلی در ردهبندی ستارگان جزو B1 III–IV قرار میگیرد. ردهبندی درخشندگی این ستاره، با طیف ستارهای که در نیمه راه یک زیرغول و یک ستاره غول است، همتاست و چنین ستارهای دیگر جزو ستارههای رده B رشته اصلی به شمار نمیآید.[۱۱] این ستارهای سنگین با ۱۰ برابر جرم خورشید و ۷ برابر شعاع خورشید است. درخشندگی کلی این ستاره حدود ۱۲۱۰۰ برابر درخشندگی خورشید و هشت برابر درخشندگی همدم خودش است. ستاره اصلی، یکی از نزدیکترین ستارهها به خورشید است که برای تبدیل شدن به یک انفجار ابرنواختری نوع II در پایان عمرش به اندازه کافی جرم دارد.[۱۲][۱۳]
ستاره اصلی به عنوان یک ستاره متغیر نوع بتا قیفاووسی دستهبندی شده است که در هر ۰٫۱۷۳۸ روز روشناییاش تغییر میکند. طیف این ستاره هم نشانگر تغییرات در سرعت شعاعی با دورهای مشابه است که مشخص میکند سطح ستاره بهطور منظم به سمت بیرون میتپد و دوباره میرمبد. این ستاره با سرعتی معادل ۱۹۹ کیلومتر بر ثانیه بر استوا میچرخد.[۱۴]
همدم دوم یکی از معدود ستارههایی است که اثر استروو - ساهاده بر طیف الکترومغناطیساش ردیابی میشود. این اثر، تغییر غیرعادی در شدت خطوط طیفی در یک دوره مداری است. بدین صورت که وقتی ستاره از ناظر دور میشود، خطوط طیفی ضعیفتر میشوند و وقتی به سمت ناظر نزدیک میشود، شدیدتر دیده میشوند. [۴] شاید دلیل این اتفاق یک باد ستارهای شدید از سوی همدم اصلی باشد که نور همدم دوم را پراکنده میکند.[۱۵] این ستاره از ستاره اصلی کوچکتر است: جرم آن ۷ برابر جرم خورشید و شعاعش ۳٫۶ برابر شعاع خورشید است.[۱۱]
بیژوبین یا اسپور یک متغیر چرخشی بیضیگون است، سامانه دوتایی نزدیک و غیر گرفتی که متقابلا در بند اثرات متقابل گرانشی خود قرار دارند. این اثر باعث تغییر ناچیزی (۰٫۰۳ درجه) در قدر ظاهری این سامانه ستارهای در یک دوره میشود که این دوره مطابق دوره مداریاش هم هست. این کاهش ناچیز قدر ظاهری به زحمت به چشم میآید.[۱۶] هر دو ستاره از تناوب مداری خودشان تندتر میگردند. این ناهماهنگی در زمان چرخش و مدار بیضوی کشیدهشان ممکن است نشاندهنده جوان بودن این سامانه ستارهای باشد. به احتمال، گذشت زمان باعث هماهنگی در چرخش و دایروی شدن مدارشان خواهد شد.[۱۷]
بیژوبین یک متغیر قطبشگر است که به نظر میرسد ماده پیشستارهای، بین د وستاره کشیده میشود.[۱۸]
نامگذاری α Virginis (لاتینِ آلفای سنبله) اسم ستاره در روش نامگذاری بایر است.
اسم این ستاره در فارسی بیژوبین نامیده میشود، هر چند اسم عربی آن سماک اعزل هم متداول است. در پارسی میانه به آن اسپور میگفتند.[۱]
در سال ۲۰۱۶ اتحادیه بینالمللی اخترشناسی کارگروهی برای اسم ستارهها تشکیل داد که به اختصار WGSN نامیده میشود.[۱۹] وظیفه این کارگروه فهرست کردن و استاندارد کردن اسامی مناسب برای ستارههاست. در نخستین اثر منتشر شده از این کارگروه در جولای ۲۰۱۶، Spica برای این ستاره انتخاب شد.[۲۰] حالا همین اسم در فهرست ستارههای IAU وارد شدهاست.
اطلس (ستاره)
اطلاعات رصدی
مبدا J2000 اعتدال J2000
صورت فلکی خوشه پروین بعد ۰۳h ۴۹m ۰۹.۷s میل +۲۴° ۰۳′ ۱۲″ قدر ظاهری (V) ۳.۶۲ مشخصات
رده B8 III راهنمای رنگ U-B -0.36 راهنمای رنگ B-V -0.09 اخترسنجی
سرعت شعاعی (Rv) +۸.۵ km/s حرکت مخصوص (μ) RA: ۱۷.۷۷ mas/yr
Dec.: -۴۴.۷ mas/yr اختلاف منظر (π) ۸.۵۷ mas فاصله ۱۱۷ pc قدر مطلق (MV) -۲.۵۵
نامگذاریهای دیگر
27 Tauri, HR 1178, BD +23°557, HD 23850, SAO 76228, FK5 142, GC 4586, ADS 2786, CCDM 03492+2403, NSV 01345, HIP 17847. اطلس (ستاره) یک ستاره است که در صورت فلکی خوشه پروین قرار دارد.
الیةالحمل الیةالحمل
اطلاعات رصدی
مبدا مبدأ (ستارهشناسی) اعتدال مبدأ (ستارهشناسی)
صورت فلکی مار بعد ۱۸h ۵۶m ۱۳.۲s میل +۰۴° ۱۲' ۱۳" قدر ظاهری (V)combined: +۴.۰۳ ABC: ۴.۶۲ + ۴.۹۸ + ۶.۷۱ فاصله ۱۳۲ ± ۹ ly
(۴۰ ± ۳ pc) رده طیفی A5V + A5Vn + G5 نامگذاریهای دیگر
Alya, 63 Serpentis, HR 7142 + HR 7141, HD 175639 + HD 175638 + HD 175726, SAO 124070 + SAO 124068, HIP 92951 + HIP 92946 + HIP 92984, ADS 11853, CCDM 18563+0413
اَلیـَةالحَمل (دُنبه بره) یا تتا مار یک ستاره است که در صورت فلکی مار قرار دارد.
نامگذاریهای دیگر
Enif, Enf, Enir, Al Anf, Os Pegasi, Fom, 8 Peg, HR 8308, BD +09°4891, HD 206778, SAO 127029, FK5 815, HIP 107315. منابع
سیمباد اطلاعات انف یا اپسیلون اسب بالدار یک ستاره است که در صورت فلکی اسب بالدار قرار دارد.
نامگذاریهای دیگر
η Tau, 25 Tau, HR 1165, HD 23630, BD+23 541, FK5 139, HIP 17702, SAO 76199, GC 4541, BDS 1875, CCDM 03474+2407 منابع
سیمباد اطلاعات نیرثریا[۱] یا عقد ثریا ستارهای است که در صورت فلکی گاو قرار دارد. نیرثریا ستارهٔ اتا - ثور یا غول ب ۷ که با قدر ۲/۹ و درخشانترین عضو خوشهٔ ستارهای پروین است.