خراسان رضوی آرامگاه خواجه ربیع مشهد

[KIMIA_A]

آرامگاه خواجه ربیع در شمال غربی مشهد در انتهای خیابان خواجه ربیع واقع است این بنا به توصیه شیخ بهایی توسط شاه عباس صفوی‌ ساخته شده است آرامگاه خواجه ربیع مشهد بناى با شکوه و زیبایى واقع در باغى وسیع و مصفا بر کناره راست کشف رود در حاشیه شمالى شهر مشهد است. مقبره داراى گنبدى به ارتفاع 18 متر با ساقه اى بلند بر روى بنایى چهار ایوانى است که در بیرون هشت ضلعى می نماید. گنبد بنا دو پوششه و پوشیده از کاشى هاى زیباى فیروزه اى است. درون بنا هم مزین به نقاشی هاى طلایى رنگ و اُخرایى چشم نواز است.
روستایى که باغ آرامگاه خواجه در آن واقع شده «حسین آباد خواجه ربیع» نام دارد و از جمله موقوفات مزار خواجه می باشد. اداره باغ و مزار خواجه ربیع در قرن اخیر بر عهده آستان قدس رضوى است، در حالى که پیش از آن متولى خاص داشته است. در وقف نامه قابل تأملى که از مدرسه پریزاد مشهد با تاریخ 823 قمرى باقى است، بانى آن مدرسه ( پریزاد خانم ) از اعقاب خواجه ربیع معرفى شده است. باغ خواجه ربیع یکى از قبرستان هاى مهم شهر مشهد می باشد. جدّ قاجارها (فتحعلى خان) نیز که در سال 1139 قمرى توسط نادرقلى افشار در همان باغ کشته شده در زیر گنبد مقبره خواجه مدفون است، بدین سبب در دوره قاجاریه توجه ویژه اى به این مزار شده است.
نام خواجه ربیع در تاریخ ربیع بن خثیم است. او از طایفه بنی‌اسد و ساکن کوفه، از زمره زهّاد هشتگانه صدر اسلام و تابعین (کسانی که صحابه پیامبر را درک کرده‌اند) و همچنین از یاران و سرداران حضرت علی بوده است. وی از اصحاب پیغمیر اسلام و نیز از سرداران سپاه ۱۱ حضرت علی (ع) بوده است. وی ضمن ارادت به حضرت علی ظاهراً از خویشان معاویة بن ابوسفیان هم بوده است، بنابراین در سال‌های پایانی خلافت حضرت علی و بروز اختلاف میان ایشان و معاویه، به قصد انزوا و دوری از نزاع طرفین عراق را به قصد ایران و خراسان ترک کرده است. او در سال‌های پایانی عمر ساکن شهر نوغان (مرکز ولایت توس در آن زمان) شده و بالاخره در سال ۶۳ ه‍.ق یا به روایتی دیگر در سال ۶۱ درگذشته و در یک فرسنگی شمال نوغان دفن گردیده است. مشهور است که امام رضا هنگام سفر به خراسان در سال‌های ۲۰۰ تا ۲۰۳ ه‍.ق قبر خواجه را زیارت کرده است.

​

 

[کوثر فیض بخش]

آرامگاه خواجه ربیع
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
مقبره خواجه ربیع

نام مقبره خواجه ربیع
کشور

ایران
استان استان خراسان رضوی
شهرستان مشهد
اطلاعات اثر
دیرینگی دوره صفوی
دورهٔ ساخت اثر دوره صفوی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت ۱۴۲
تاریخ ثبت ملی ۱۵ دی ۱۳۱۰
مقبره خواجه ربیع مربوط به دوره صفوی است و در مشهد، انتهای خیابان خواجه ربیع واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۱] این بنا به توصیه شیخ بهایی توسط شاه عباس صفوی در نیمه اول قرن هجری ساخته شده‌است.[۲]

نام خواجه ربیع در تاریخ ربیع بن خثیم است. او از طایفه بنی‌اسد و ساکن کوفه، از زمره زهّاد هشتگانه صدر اسلام و تابعین (کسانی که صحابه پیامبر را درک کرده‌اند) و همچنین از یاران و سرداران علی بن ابی طالب بوده‌است. وی از اصحاب پیغمیر اسلام و نیز از سرداران سپاه ۱۱ علی ابن ابی طالب بوده‌است. وی ضمن ارادت به علی ظاهراً از خویشان معاویة بن ابوسفیان هم بوده‌است، بنابراین در سال‌های پایانی خلافت علی ابن ابی طالب و بروز اختلاف میان او و معاویه، به قصد انزواء و دوری از نزاع طرفین عراق را به قصد ایران و خراسان ترک کرده‌است. او در سال‌های پایانی عمر ساکن شهر نوغان (مرکز ولایت توس در آن زمان) شده و بالاخره در سال ۶۳ ه‍.ق یا به روایتی دیگر در سال ۶۱ درگذشته و در یک فرسنگی شمال نوغان دفن گردیده‌است. مشهور است که علی بن موسی الرضا، هنگام سفر به خراسان در سال‌های ۲۰۰ تا ۲۰۳ ه‍.ق قبر خواجه را زیارت کرده‌است.



محتویات
[۱ساخت آرامگاه

• ۲مشخصات بنا

• ۳اهمیت هنری بنا

• ۴منابع

• ۵جستارهای وابسته

ساخت آرامگاه[ویرایش]
شاه عباس صفوی در اوایل سده یازده قمری با توصیه و مشورت شیخ بهایی دستور احداث مقبره‌ای باشکوه برای خواجه را صادر کرد. اساس بنای فعلی مقبره خواجه ربیع همان است که در سال‌های ۱۰۲۶ تا ۱۰۳۱ ه‍.ق به امر شاه عباس و با سرپرستی یکی از سادات رضوی مشهد به نام «میرزا افلغ» احداث شده‌است. آرامگاه خواجه ربیع یکی از ابنیه زیبا، دیدنی و متبرک است که به همین علل همه وقت مورد توجه و مراجعه اهالی مشهد و زائران و مسافرانی است که به مشهد مشرف می‌شوند. با توجه به زمان درگذشت خواجه، وی از زمره قدیمی‌ترین رجال مدفون در پیرامون شهر کنونی مشهد است. مدفن او طی چهارده قرن گذشته همواره محلی محترم و زیارتگاه عموم مسلمانان بوده‌است.[نیازمند منبع]

روستایی که باغ آرامگاه خواجه در آن واقع شده «حسین‌آباد خواجه ربیع» نام دارد و از جمله موقوفات مزار خواجه می‌باشد. اداره باغ و مزار خواجه ربیع در قرن اخیر بر عهده آستان قدس رضوی است، در حالی که پیش از آن متولی خاص داشته‌است. در وقف‌نامه قابل تأملی که از مدرسه پریزاد مشهد با تاریخ ۸۲۳ ه‍.ق باقی است، بانی آن مدرسه (پریزاد خانم) از اعقاب خواجه ربیع معرفی کرده‌است. باغ خواجه ربیع یکی از قبرستان‌های مهم شهر مشهد نیز می‌باشد. جد قاجارها (فتحعلی خان) نیز که در سال ۱۱۳۹ ه‍.ق توسط نادرقلی افشار در همان باغ کشته شده در زیر گنبد مقبره خواجه مدفون است.

مشخصات بنا[ویرایش]
مقبره خواجه ربیع بنایی باشکوه در باغی وسیع و مصفا، بر کناره کشف رود و در حاشیه شمالی شهر مشهد واقع است. این مقبره دارای گنبدی به ارتفاع ۱۸ متر بر روی بنایی چهار ایوانی است. گنبد بنا دو پوششه و پوشیده از کاشی‌های زیبای فیروزه‌ای و درون بنا هم مزین به نقاشی‌های طلایی رنگ است.

طرح آرامگاه در نمای بیرونی هشت ضلعی و در درون چهار ایوانی است. از انتهای ایوانهای اضلاع بزرگ راهروهایی به درون باز شده‌اند. بر فراز بنا گنبد فیروزه‌ای رنگ قرار گرفته‌است که ارتفاع گنبد تا کف ۱۸ متر می‌باشد. از میان دیوار و پشت ایوان‌های چهارگانهٔ اصلی، چهار ورودی وجود دارد که به شاه‌نشین‌ها راه دارند و ورودی اصلی از یک ایوان بلند تشکیل گردیده‌است که در دو طاق‌نما در پایین و بالا ایجاد شده و در میان طاق‌نماها، درِ ورودی و پنجرهٔ مستطیل‌شکلی جاسازی گشته‌است همچنین نمای خارجی بنا نیز، از تزئینات جالب و چشمگیری برخوردار است که عمدهٔ تزئینات آن به صورت معقلی انجام شده‌است و تزئینات کاشی‌کاری در زیز ایوان نیز، به مجموعهٔ بنا جلوهٔ خاصی بخشیده‌است.[۳]

اهمیت هنری بنا[ویرایش]
بقعه خواجه ربیع از نظر هنری نیز جایگاه والایی دارد زیرا کاربرد کاشی‌های الوان در نمای خارجی، نقاشی‌های طلایی رنگ بر رویة دیوارة داخلی و نیز دو کتیبه به خط علیرضا عباسی -خوشنویس بزرگ عهد صفوی - جلوه خاصی به آن بخشیده‌است. این دو کتیبه زیبا با تاریخ‌های ۱۰۲۶ و ۱۰۳۱ ه‍.ق در داخل گنبد و ساقه خارجی آن سال‌های احداث و تزیین بنا را می‌نمایاند. کاشی کاری بنا از نوع یک رنگ و معرق و زیر رنگی است که نقش‌های زیبای هنری و گیاهی و کتیبه‌ها را شکل داده‌اند.