خراسان رضوی آرامگاه خیام

[KIMIA_A]

مجموعه خیام ( موزه و آرامگاه ) یا آرامگاه خیام در جنوب شرقی نیشابور در انتهای خیابان خیام قرار دارد که همه ساله مورد بازدید شمار زیادی از گردشگران داخلی و خارجی و دوستداران این شاعر، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس بزرگ قرار می‌گیرد.
باغ آرامگاه خیام از باغ‌های دیدنی در ایران معاصر است و مجموعه‌ای از کتابخانه، موزه و مهمانخانه را داراست. تندیسی از حکیم عمرخیام در محوطه ورودی باغ نصب شده است. مساحت باغ خیام، بیست هزار متر مربع و بنای آرامگاه با 18 متر ارتفاع بر 10 پايه استوار است و بر ديواره هاي مشبك آن رباعياتي از خيام روي كاشي به چشم مي خورد . و اطراف آن‌را درختان کاج احاطه کرده‌اند.
آرامگاه یا بنای یادبود خیام از ساختمان‌های شاخص طراحی شده در ایران است که تلفیقی موفق از عناصر سنتی و مدرن را به نمایش گذاشته است. طراح و معمار این آرامگاه و محوطه پیرامونی آن مهندس هوشنگ سیحون بوده‌است.
موزه تخصصی خیام در نزدیکی آرامگاه عمر خیام در نیشابور قرار دارد. در سال ۱۳۷۶ ساخته و در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۷۹ بازگشایی شد و مالکیت آن دولتی است. زمینه اصلی فعالیت تخصصی این موزه ابزار و ادوات مربوط علم نجوم است. تندیس حکیم عمر خیام نیشابوری در محوطهٔ این موزه قرار دارد. موزه خیام شامل چهار بخش است :
بخش اول : آثار مربوط به نجوم، شامل ابزار آلات رصد و ستاره شناسی، اسطر لاب، انواع قطب نماها و صور فلکی
بخش دوم : ظروف مفرغی و فلزی معاصر با خیام از قرن پنجم تا هفتم هجری.
بخش سوم : شامل ظروف سفالین لعابدارمربوط به قرون سوم تا هفتم هجری قمری.
بخش چهارم : شامل نسخ خطی، نسخ خطی نجوم و تابلوهای مربوط به حکیم عمر خیام.

​

 

[کوثر فیض بخش]

آرامگاه خیام
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
آرامگاه عمر خیام
نام آرامگاه عمر خیام
کشور

ایران
استان خراسان
شهرستان نیشابور
اطلاعات اثر
نوع بنا آرامگاه
کاربری آرامگاه
دیرینگی ۲ آوریل ۱۹۶۳م/ ۱۲ فروردین ۱۳۴۲
دورهٔ ساخت اثر دولت شاهنشاهی ایران
بانی اثر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
مالک فعلی اثر سازمان فرهنگ
اطلاعات ثبتی
تاریخ ثبت ملی ۱۲ فروردین ۱۳۴۲
اطلاعات بازدید
امکان بازدید بله
آرامگاه عمر خیام (گشایش: ۲ آوریل ۱۹۶۳م/ ۱۲ فروردین ۱۳۴۲)[۱] جای‌دفنِ عمر خیام، گیراترین جای گردشگری نیشابور و نمونهٔ برجستهٔ معماری نوین ایرانی است که طراحِّ آن هوشنگ سیحون بود و آن را در ۶ شهریور ۱۳۴۱ پایان داد.[۲] طرحش برگرفته از زندگی، زمانه و اندیشه‌های عمر خیام است که بر هر سه «ریاضی‌دان»، «اخترشناس» و «شاعر» بودنِ خیام استوار است و سازه‌های پیرامون آرامگاه، به پیشهٔ پدری خیام (خیمه‌دوزی) رویکرد دارد؛ ۲۲ متر بلندا دارد؛ پیکربندی‌اش بتنی با هستهٔ فلزی است؛ در باغی در حومهٔ شهر نیشابور جای دارد که آرامگاه و مسجد محمد محروق نیز در آن برپاست که به‌عنوان یک امام‌زاده نزد مسلمانان شیعه گرامی داشته می‌شود.

محتویات
[ویرایش][/paste:font]
پس از درگذشت عمر خیام در ۱۱۲۳م یا ۱۱۳۴م، پیکرش در گورستان مرکزی حیرهٔ نیشابور دفن شد که گوربنای ویژه‌ای نداشته است. نظامی عروضی نقل کرده که خیام در ۱۱۱۲م در نشستی دوستانه دربلخ گفت «گور من در موضعی باشد که هر بهار، شمال [نسیم] بر من گل‌افشان می‌کند.»؛ سپس نظامی نوشت:

مرا این سخن مستحیل نمود و دانستم که چنونی گزاف نگوید. چون در سنهٔ ثلاثین [۵۳۰ق / ۱۱۳۶م] به نیشابور رسیدم، چهار سال بود تا آن بزرگ روی در نقاب خاک کشیده بود. آدینه‌ای به زیارت او رفتم و یکی را با خود ببردم که خاک او به من نماید. مرا به گورستان حیره بیرون آورد و بر دست چپ گشتم. در پایین دیوار باغی، خاک او نهاده و درختان اَمرود و زردآلو، سر از باغ بیرون کرده و چندان برگ و شکوفه بر خاک او ریخته بود که خاک او در زیر گُل پنهان شده بود و مرا یاد آمد آن حکایت که به شهر بلخ از او شنیده بودم. گریه بر من افتاد که در بسیط عالم و اقطار ربع مسکون او را هیچ جای نظیری نمی‌دیدم. ایزد تبارک و تعالی جای او در جنان کناد بمنّه و کرمه.»

دوران نوین[ویرایش]

تارنوازی جلیل شهناز در آرامگاه خیام، ۱۳۵۴
در دوران نوین، آرامگاه خیام در ضلع شرقی مسجد محمد محروق درون یک اتاقک ایوان‌مانند جای داشته است. این گوربنای ساده تا ۱۹۴۳مبرپا بود تا اینکه فراخواندگان مراسم گشایش آرامگاه فردوسی که به توس می‌رفتند، در میان راه از این آرامگاه نیز دیدن کردند. سپس پیشنهاد بازسازی این گوربنا، به‌شکلی بهتر و شایسته‌تر مطرح شد؛ بنابراین، همزمان با برپائی جشن هزارهٔ فردوسی، انجمن آثار ملیآرامگاهی برای خیام ساخت.
این آرامگاه، به شکل سکویی چهارگوش و ساختمان سنگی روباز ساخته شد که در کنار آرامگاه و مسجد محمد محروق جای گرفت. این آرامگاه عبارت بود از دو ایوان بالا و پائین و دیوار کوتاه سنگی از سنگ خلج که دراطراف محل قبر و روی قبر که سه یا چهار متر از دیوار بقعه فاصله داشت بکار رفته بود؛ و نیز یک ستون سنگی همراه یک رباعی از ملک الشعرای بهار با خط نستعلیق بر آن نقش کردند.
در ۱۹۵۹م ساخت آرامگاهی بزرگتر برای خیام از سوی هوشنگ سیحون طرح‌ریزی شد؛ چرا که مشکل اصلی آرامگاه ستونی، نزدیکی بسیار به آرامگاه محروق بود. آرامگاه کنونی که سومین گوربنای خیام در دوران نوین است، در ۲ آوریل ۱۹۶۳م به‌دست شاهبانو فرحگشایش یافت و سازهٔ گوربنای پیشین به شهر نیشابور جابه‌جا شد و هم‌اکنون در میان میدان خیام برپاست.

ساختار[ویرایش]
این آرامگاه در یک باغ کهن جای داردو مجموعه‌ای از کتابخانه، موزه و مهمانخانه را داراست. تندیسی از خیام در درآمد باغ نصب شده است. مساحت باغ خیام بیست هزار متر مربع و طول گوربنا ۱۸ متر است که پیراموش درختان کاج‌اند.[۳] این گوربنا، آمیزه‌ای هنر معماری مدرن و کهن ایرانی است که طراحش هوشنگ سیحون بود.
در کتیبه‌های لوزی و کاشی‌کاری شدهٔ آرامگاه، بیست رباعی از خیام به خط تعلیق به‌خط مرتضی عبدالرسولی در ۱۳۳۹ ش نگاشته است.[۴][۵] که تحت نظارت طراح و معمار بنا، مهندس سیحون انجام شده و نمونه‌ای منحصر به فرد از کاربرد خط تعلیق در کتیبه‌نگاری بناها به‌شمار می‌رود. خط تعلیق هر چند امروزه فراموش شده اما نخستین خط ایرانی است و در روزگار خیام در میان کاتبان کاربرد فراوانی داشت. هوشنگ سیحون خود دربارهٔ این بنا می‌گوید:

آرامگاه خیام در باغ امامزاده محروق نیشابور قرار داشت اولین کاری که باید انجام می‌دادم این بود که به گونه‌ای طراحی کنم که آرامگاه خیام و امامزاده محروق تداخل پیدا نکنند به همین منظور من برای باغ محوری عرضی تعریف کردم تا آرامگاه را که در گوشه شمال شرقی باغ قرار داشت از امامزاده جدا کنم. از طرفی دیگر در چهار مقاله عروضی گفتاری از خیام آمده مبنی‌بر اینکه ایشان گفته‌اند که: من آرزو دارم مزارم در جایی باشد که در بهاران برگ گل روی مزارم بریزد؛ بنابراین من مکانی در باغ را که اختلاف ارتفاع سه متری نسبت به درختان زردآلوی باغ داشت انتخاب کردم چون این مکان سه متر پائین‌تر قرار دارد فصل بهار شکوفه‌های زردآلو روی مزار می‌ریزد. خیام ریاضیدان، منجم و ادیب بود؛ سعی داشتم که این سه جنبه شخصیتی در مزارش تجلی پیدا کند من ده پایه برای آرامگاه در نظر گرفتم عدد ده اولین عدد دو رقمی است و پایه و اساس بسیاری از اعداد می‌باشد از هر پایه دو تیغه بر پایه مدل ریاضی خاصی به صورت مورب بالا می‌رود و با دیگر تیغه‌ها برخورد می‌کنند و از روبه‌رو بر روی پایه مقابلشان پائین می‌آید همه این تیغه‌های مورب در محور عمودی وسط برج همدیگر را قطع می‌کنند سطح پیچیده حاصله بر اثر یک فرمول ریاضی به وجود آمده که سنبله جنبه ریاضیان خیام است از طرف دیگر تقاطع تیغه‌ها در سقف آرامگاه یک ستاره به وجود می‌آورد که سمبول ستاره‌شناسی خیام محسوب می‌شود.[۶]

این بنا ۱۰ پایه دارد که ۱۰، اولین عدد دورقمی ریاضی و پایهٔ اصلی اعداد است. از هر پایه دو تیغه مورب به صورت مارپیچ به سمت بالا می‌رود تا یکدیگر را می‌بُرند و سقف بنا را بسازند و از سوی دیگر فرود آیند که این خود یکی از شکل‌های پیچیده ریاضی است. این شکل هندسی و عدد ۱۰ هر دو نماد دانش ریاضی خیام است.
برخورد تیغه‌ها با همدیگر، فضاهایی پر و خالی و به ویژه در بالا، ستاره‌هایی درهم را می‌سازند که از میانشان، آسمان آبی نیشابور پیدا است و کم‌کم نزدیکِ سرِ گنبد، ستاره‌ها کوچکتر می‌شوند و درآخر یک ستاره پنج‌پر آن‌ها را کامل می‌کند. این ستاره‌ها و نقش آسمان، اشاره به شخصیت نجومی خیام دارند.
برخورد تیغه‌ها همدیگر، ده لوزی بزرگ می‌سازند که با کاشی کاری‌هایی به خط نستعلیق شکسته و به روش خطاطان بزرگی مثل میرعماد، به شکل انتزاعی و مدرن از رباعیات خیام پر شده‌اند. رباعیات را جلال همایی برگزید و زیبانویسی‌ها به‌دست مرتضی عبدالرسولی انجام شد. در تاریخ معماری ایران این نخستین بناست که خط شکسته نستعلیق درآن به کار می‌رفت. از درون نیز همین لوزی‌ها پر از شعر با نقش گل و برگ و پیچک، با کاشی معرق تزیین شدند که همگی به شاعری خیام اشاره دارند.
هوشنگ سیحون دربارهٔ سازه‌های پیرامون آرامگاه خیام گفته:

دور تا دور برج در کنار چشمه سارها، یک دایره وسیع به مرکز خود برج ساخته شد. همه از سنگ گرانیت با اجزاء مثلثی شکل و تورفتگی‌ها و برون آمدگی‌هایی که تا اندازه‌ای شکل خیمه را تداعی می‌کنند واین اشاره به نام خیام است. چون پدرش خیمه دوز بود و نام او به همین مناسبت انتخاب شد… از طرف دیگر حوض‌ها [را] با کاشی فیروزه [داریم] که در مجموع قسمتی از ستاره را نشان می‌دهند، به تعداد هفت پر به مفهوم هفت فلک و هفت آسمان و هفت تپه [که] باز اشاره به افلاک و نجوم، دانش دیگر خیام است. روی هم رفته مجموعه در یک حال و هوای شاعرانه با درختان تنومند در اطرافش ساخته شد و همان‌طور که خواست خود خیام بوده کاملاً باز است و مزارش [در] بهاران گل افشان.

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
بار دیگر راهی سفر شده و از میان شهرها و مقاصد زیبا و بی نظیر کشورمان، شهر تاریخی و مهم نیشابور را انتخاب کرده است. نیشابور یا نیشاپور که ساخته نیک شاهپور معنی می دهد بعد از مشهد دومین شهر مهم استان خراسان رضوی بوده و در دامان کوه بینالود ساخته شده و توسعه پیدا کرده است. شهری با قدمتی چند هزار ساله و نمادها و جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسیار که در میان تمام آنها فیروزه نیشابور شهرتی جهانی دارد. شهری که روزهای پرفراز و نشیبی را در طول تاریخ از سر گذرانده و از میان تمام سختی ها و ناملایمات و هجوم بیگانیگان سربلند بیرون آمده است.

سفر به نیشابور سفر به گوشه ای از تاریخ و علم و ادب ایران است و این شهر تاریخی با داشتن جاذبه هایی نظیر آرامگاه عطار نیشابوری، مقبره کمال الملک، کراوانسرای شاه عباسی، دهکده چوبین و... مسافران بسیاری را هر ساله به سوی خود جذب می کند. این باررا در سفر به آرامگاه خیام همراهی کنید تا با شما از این جاذبه و این عالم ایرانی بیشتر سخن بگوییم.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

Photo by : Unknown
چرا بازدید از آرامگاه خیام؟

• خیام یکی از بزرگترین شعرا و ریاضی دان های ایرانی به شمار می رود و رباعیات آن در تمام جهان شهرت بسیار دارد.
• آرامگاه خیام یکی از نمونه های مشهور آرامگاه سازی در معماری ایرانی است و طاق ها و تیغه های به کار رفته در بنای آن زیبایی خاصی به این مجموعه داده است.
• موزه خیام که در نزدیکی این آرامگاه واقع شده، مجموعه ای جذاب از ابزارهای ستاره شناسی قدیم را در خود جای داده و بازدید از آن بسیار لـ*ـذت بخش خواهد بود.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
آشنایی با آرامگاه خیام | مقبره فخر ایران زمین

ایران عزیز ما در طول تاریخ مشاهیر بسیاری را در خود پرورش داده است و نابغه ها و افراد بی بدیلی در خاک کشورمان تعلیم و تربیت یافته اند. یکی از معروف ترین این افراد، حکیم عمر خیام نیشابوری، ریاضی دان، منجم و شاعر قرن پنجم هجری‌ست که جایگاه والایی در میان مشاهیر و نوابغ ایرانی دارد و مقبره او نیز یکی از مشهورترین آرامگاه های ایرانی به شمار می رود. آرامگاه خیام معروف ترین جاذبه گردشگری شهر نیشابور است و نمادی برجسته از معماری نوین ایرانی محسوب می شود. این آرامگاه در سال ۱۳۳۸ بر اساس طرحی از معمار فقید، هوشنگ سیحون ساخته و در ۱۲ فروردین ۱۳۴۲ طی مراسم باشکوهی افتتاح شد. طرح این آرامگاه از زندگی، زمانه و اندیشه های خیام گرفته شده است و سه ویژگی ریاضی دان، ستاره شناس و شاعر بودن او را به نمایش می گذارد. آرامگاه خیام در باغی در جنوب شرقی شهر نیشابور واقع شده و امامزاده و مسجد محمد محروق نیز در نزدیکی آن قرار دارد.

این سازه زیبا و با شکوه با شماره ۱۱۵۷ در سال ۱۳۵۴ توسط وزارت فرهنگ و هنر به ثبت رسید و امروزه میزبان خیل دوست داران و علاقه‌مندان به خیام است.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
بخش های مختلف آرامگاه خیام
همان گونه که گفتیم آرامگاه در باغی قدیمی جای گرفته است. مجموعه آرامگاه خیام شامل یک کتابخانه و موزه می شود و تندیسی از خیام در ابتدای باغ نصب شده است.

۱- موزه تخصصی خیام

موزه خیام در نزدیکی آرامگاه وی قرار دارد. این موزه در سال ۱۳۷۶ ساخته شد و در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۷۹ درهای آن به روی علاقه‌مندان باز شد. این موزه دولتی بوده و زمینه تخصصی آن نمایش ابزار و ادوات مرتبط با علم است. موزه خیام همزمان با برگزاری کنگره جهانی «حکیم عمر خیام» و در پاسداشت شان و مقام علمی او افتتاح شد. موزه خیام ۱۲۰ متر مساحت دارد و شامل چهار بخش می شود که در آنها آثاری از علم ستاره شناسی، ظروف مفرغی و فلزی، ظروف سفالین لعاب دار و نسخ خطی به نمایش درآمده است.

بخش اول (علم ستاره شناسی): ابزار آلات رصد و ستاره شناسی، اسطر لاب، انواع قطب نماها و صور فلکی

بخش دوم: ظروف مفرغی و فلزی معاصر با خیام از قرن پنجم تا هفتم هجری

بخش سوم: ظروف سفالین لعابدار مربوط به قرون سوم تا هفتم هجری قمری

بخش چهارم: شامل نسخ خطی، نسخ خطی نجوم و تابلوهای مربوط به حکیم عمر خیام

هزینه ورودی موزه: رایگان است و شما تنها باید ورودی آرامگاه به مبلغ ۲۵۰۰ تومان را بپردازید.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
مسیر دسترسی

آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان نیشابور، میدان فضل،‌ بلوار شهدا،‌ باغ خیام، آرامگاه خیام

مجموعه خیام در جنوب شرقی نیشابور قرار گرفته است. برای رسیدن به این مجموعه می توان از خطوط اتوبوس رانی استفاده کرد. این خط اتوبوس رانی از مرکز شهر به سمت آرامگاه دایر است. شما می توانید با استفاده از اتوبوس های خط ده خود را به باغ خیام برسانید و در ایستگاه آرامگاه خیام پیاده شده و به سمت مجموعه حرکت کنید.

اگر هم با ماشین شخصی از تهران به نیشابور سفر می کنید،‌ باید خود را به میدان فضل برسانید،‌ از آنجا راه بلوار شهدا را در پیش بگیرید. کمی که پیش بروید تابلوی آرامگاه خیام را می بینید.


زمان بازدید: از ۸:۰۰ تا ۲۱:۰۰

روزهای تعطیل: آرامگاه تنها در روز عاشورا و رحلت پیامبر تعطیل است.














مجموعه آرامگاه خیام در کنار موزه خود، امکاناتی مانند انواع بازارچه سوغات و صنایع دستی، کافه و رستوران،‌ سفره خانه های سنتی و فضای پذیرایی برای گردشگران فراهم آورده است. در بازدید خود از آرامگاه، گشت در این بازارچه های سنتی و خرید سوغاتی به ویژه زیورآلاتی که با فیروزه ساخته می شوند را به هیچ وجه از دست ندهید.

دغدغه

متاسفانه در نگه داری آرامگاه خیام چندان مراقبت به عمل نمی آید. مسوولان به هوای اینکه این بنا، به نسبت تازه ساخت است در مرمت و نگه داری آن کوشا نیستند. سال گذشته در خبرها آمده بود که ۲۰ سال از آخرین مرمت این سازه گذشته و نیمی از نمای داخلی آرامگاه و سی درصد از نمای خارجی آسیب دیده است. شایسته است مسوولان نگهداری از آرامگاه مراقبت و توجه بیشتری به این سازه باشکوه داشته باشند و آن را برای آیندگان حفظ کنند.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
توصیه ها

پس از بازدید از آرامگاه خیام شما می توانید از آرامگاه های سعید بن سلام مغربی -از صوفیان و عارفان خارجی که در ایران ساکن شد- آرامگاه عطار و کمال الملک دیدن کنید. از دیگر جاذبه های اطراف آرامگاه نیشابور می توان به سایت تاریخی شادیاخ نیشابور اشاره کرد.

به سازه آرامگاه و باغ اطراف آن آسیب نرسانید و از ریختن زباله خودداری کنید.

اگر اهل شعر و شاعری هستید همراه داشتن رباعیات خیام و خواندن اشعاری از آن در جوار آرامگاه خیام خالی از لطف نیست.

در تماس با اداره میراث فرهنگی نیشابور تیم کارناوال متوجه شد که شما می توانید در بازدید شهر از همراهی یک تور لیدر برای گشت در جاذبه های مختلف شهر بهره ببرید. هزینه همراهی یک تور لیدر در شهر برای یک روز کاری از صد هزار تومان به بالاست و اگر دوست دارید از همراهی یک فرد آشنا به شهر و مطلع به جاذبه های تاریخی بهره مند شوید می توانید با اداره میراث فرهنگی نیشابور به شماره ۰۵۱۴۲۲۱۵۱۹۰ تماس بگیرید.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

Photo by : Unknown

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

Photo by : Unknown

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
حکیم ابوالفتح عمرابن خیام نیشابوری منجم، ریاضیدان، دانشمند و متفکر بزرگ، در اوایل قرن پنجم هجری تولد یافت و در زمان سلطان سنجر، پسر ملکشاه را که به بیماری آبله دچار بود، درمان کرد. اگرچه مقام علمی خیام خیلی بالاتر از مقام ادبی او در نظر گرفته می‌شود، اما شهرت وی بیشتر به‌واسطه وجود رباعیات حکیمانه او است. آرامگاه حکیم، ابوالفتح عمرابن خیام نیشابوری، یکی از نقاط دیدنی و زیبای شهر نیشابور استان خراسان رضویمحسوب می‌شود. این مکان که هر ساله مورد بازدید شمار زیادی از دوستداران و گردشگران داخلی و خارجی قرار می‌گیرد، در جنوب شرقی شهر نیشابور و در انتهای خیابان خیام واقع شده است. مجموعه خیام، موزه و آرامگاه از باغ‌های دیدنی در ایران معاصر است و مجموعه‌ای از کتابخانه، موزه و مهمانخانه را داراست. این آرامگاه در زمان وی در محله شادیاخ نیشابور در نیم فرسخی نیشابور و در صحن امامزاده محروق بنا شده است.

پس از درگذشت عمر خیام، پیکرش در گورستان مرکزی حیره نیشابور دفن شد که گوربنای ویژه‌ای نداشته است و در ضلع شرقی مسجد محمد محروق درون یک اتاقک ایوان‌ مانند جای داشته است. از زمان درگذشت خیام در سال ۵۱۰ خورشیدی تا سال ۱۳۳۵، بنای آرامگاه او، خرابه مانندی بیش نبود تا اینکه فراخواندگان مراسم گشایش آرامگاه فردوسی که به توس می‌رفتند، در میان راه از این آرامگاه نیز دیدن کردند. سپس پیشنهاد بازسازی این گوربنا، به‌شکلی بهتر و شایسته‌تر مطرح شد؛ بنابراین، همزمان با برپایی جشن هزاره فردوسی، انجمن آثار ملی آرامگاهی برای خیام ساخت.

مهندس هوشنگ سیحون که در آن زمان ناظر ساخت و سازهای انجمن آثار ملی به همراهی حسین جودت بود، آرامگاه را از مکان قبلی که چسبیده به امامزاده محروق بود به مکان فعلی انتقال داد. در سال ۱۳۳۸ ساخت آرامگاه آغاز شد و در این سال قسمت‌های عمده کار از جمله گودبرداری، بتن ریزی‌های بنا و طرح محوطه به اجرا درآمد. در سال ۱۳۴۱ کار ساختمان آرامگاه به پایان رسید. مقبره و استخوان بندی اصلی آن فلزی محاط در پوشش بتنی است. شکل بنا در پایین تقسیم بندی ۱۰ گانه دارد و فاصله پایه‌ها ۵ متر است.
[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
دایره کف به ده قسمت تقسیم شده است به طوری که برج یادبود بر ۱۰ پایه مستقر باشد. عدد ۱۰ اولین عدد دو رقمی ریاضی است و پایه اصلی بسیاری از اعداد است. از هر یک از پایه‌ها دو تیغه مورب به طرف بالا حرکت می‌کند به ترتیبی که با تقاطع این تیغه‌ها حجم کلی برج در فضا ساخته می‌شود و چون تیغه‌ها مورب‌اند خطوط افقی آن‌ها باید ناظر به محور عمودی برج باشد. اضلاع بنا به صورت اشکال هندسی منظم تورفتگی پیدا می‌کنند و بعد به صورت تقریبا مخروطی شکل به هم رسیده شبه گنبدی را در بالا به وجود می‌آورند که قسمت عمده آن مشبک و تو خالی است و از لابلای آن‌ها آسمان آبی نیشابور پیدا است.

درآخر یک ستاره پنج پر آن‌ها را کامل می‌کند که یادآور ستاره‌ای است که نماد شخصیت علمی و ستاره شناسی خیام تلقی می‌شود. تیغه‌ها به صورت مارپیچ شکل به طرف بالا حرکت می‌کنند تا با هم تلاقی کنند و از طرف دیگر سر در بیاورند که خود یک شکل پیچیده ریاضی و هندسی‌ است. این شکل و عدد ۱۰ هر دو سمبل دانش ریاضی خیام است.

سطح داخل و خارج مقبره با کاشی‌های معرق و اشعار خیام مزین شده است. رباعیات را استاد جلال همایی انتخاب کرده است و زیبا نویسی‌ها توسط مرتضی عبدالرسولی انجام شد. در تاریخ معماری ایران این اولین بار بود که خط شکسته نستعلیق‌ در تزیینات یک بنا به کار می‌رفت. از داخل نیز همین لوزی‌ها پر از شعر با نقش گل و برگ و پیچک، با کاشی معرق تزیین شدند و تماما اشاره به شخصیت شاعر خیام دارند. این کار تحت نظارت طراح و معمار بنا، مهندس سیحون انجام شده و نمونه‌ای منحصر به فرد از کاربرد خط تعلیق نیز در کتیبه‌نگاری بناها به‌شمار می‌رود. خط تعلیق هر چند امروزه فراموش شده اما نخستین خط ایرانی است و در روزگار خیام در میان کاتبان کاربرد فراوانی داشت. روکار بنا، معرق‌کاری سنگی است و با قطعات نازک سنگ‌های محکم و شفاف ساخته شده است.

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
در کنار آرامگاه ۷ خیمه سنگی بسیار زیبا نیز وجود دارد که در زیر هرکدام یک حوض آب با کاشی فیروزه‌ای رنگ ساخته شده است. هوشنگ سیحون در این‌باره می‌گوید:

از طرف دیگر حوض‌ها با کاشی فیروزه که در مجموع قسمتی از ستاره را نشان می‌دهند، به تعداد هفت پر به مفهوم هفت فلک و هفت آسمان و هفت تپه، باز اشاره به افلاک و نجوم، دانش دیگر خیام است. روی هم رفته مجموعه در یک حال و هوای شاعرانه با درختان تنومند در اطرافش ساخته شد و همان طور که خواست خود خیام بوده کاملا باز است و مزارش در بهاران گل افشان.

مقبره خیام از لحاظ معماری و ساخت یکی از مهم‌ترین بناهای ساخته شده در زمان خود است. این بنای جادویی مبتنی بر اصول ریاضی و مثلثاتی خیامی، محاسبه و طراحی شده است. سیر در دهلیزها و طاق و ایوان مقبره، خود سفری به جهان بی‌نهایت معانی خیام است. آرامگاه حکیم عمر خیام در سال ۱۳۵۴ توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره ۱۱۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

موزه تخصصی خیام نیز در نزدیکی آرامگاه عمر خیام در نیشابور قرار دارد. در سال ۱۳۷۶ ساخته و در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۷۹ بازگشایی شد و مالکیت آن دولتی است. زمینه اصلی فعالیت تخصصی این موزه ابزار و ادوات مربوط علم نجوم است. تندیس حکیم عمر خیام نیشابوری در محوطه این موزه قرار دارد. موزه خیام شامل چهار بخش است:

بخش اول: آثار مربوط به نجوم، شامل ابزارآلات رصد و ستاره شناسی، اسطرلاب، انواع قطب نماها و صور فلکی

بخش دوم: ظروف مفرغی و فلزی معاصر با خیام از قرن پنجم تا هفتم هجری

بخش سوم: شامل ظروف سفالین لعابدار مربوط به قرون سوم تا هفتم هجری قمری

بخش چهارم: شامل نسخ خطی، نسخ خطی نجوم و تابلوهای مربوط به حکیم عمر خیام
[/HIDE-THANKS]