افزایش چربی های خون

[آدم برفی]

همان طور که می دانیم افزایش چربی های خون در طی سال های اخیر شیوع چشمگیری داشته است. کنترل و پایش چربی های خون از آن جهت که خطر بیماری های قلبی و عروقی را افزایش می دهد دارای اهمیت ویژه می باشد. شاید شما هم شنیده باشید که یکی از اقوام یا دوستان تان از بالا بودن کلسترول و یا تری گلیسرید خون رنج می برد. در طی چند نوشتار سعی شده است که با زبانی ساده به تعریف، تشخیص، عوارض و درمان این بیماری پرداخته شود.

تعریف

کلسترول یک نوع از چربی است که در همه سلول های بدن شما یافت می شود. بدن شما از کلسترول استفاده می کند تا یک سلول سالم داشته باشد، علاوه بر آن، کلسترول در ساخت محصولات مورد نیاز بدن مانند هورمون ها نقش دارد.

اما زمانی که کلسترول خون افزایش پیدا می کند، چربی در سطح رگ رسوب می کند. نهایتاً این رسوب ها جریان طبیعی خون را دچار مشکل می کنند و در این حالت، قلب شما به اندازه ی کافی خون غنی از اکسیژن دریافت نخواهد کرد و خطر حمله قلبی افزایش خواهد یافت. با مکانیزمی مشابه، کاهش یافتن جریان خون به مغز نیز می تواند منتهی به سکته مغزی شود. کلسترول خون بالا تا حد زیادی قابل پیشگیری و درمان است. یک رژیم غذایی سالم ، ورزش منظم و گاهی دارو درمانی منتهی به کاهش کلسترول بالای خون می شوند.

علائم

کلسترول بالا معمولا هیچ علائمی ندارد. انجام آزمایش خون تنها راه تعیین کلسترول بالا است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

معمولا توصیه می شود که در سن 20 سالگی از پزشک خود درخواست یکآزمایش خون جهت اندازه گیری میزان کلسترول نمایید. سپس این آزمایش را حداقل هر 5 سال یک بار تکرار کنید. اگر نتایج آزمایش شما در محدود طبیعی نباشند، پزشک شما آزمایشات مکرری را پیشنهاد خواهد کرد. همچنین در صورتی که سابقه خانوادگی کلسترول بالا و یا دیگر عوامل خطر مانند استعمال سیگار و یا دیابت در شما وجود داشته باشد، پزشک شما آزمایشات مکرری را پیشنهاد خواهد کرد.

علت

کلسترول توسط چسبیدن به یک سری پروتئین در خون منتقل می شود. به این ترکیب پروتئین و کلسترول لیپوپروتئین گفته می شود.

انواع مختلفی از این لیپوپروتئین ها بسته به نوع کلسترولی که حمل می کنند وجود دارد که عبارتند از:



* لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL):

LDL یا کلسترول بد، ذرات کلسترول را در طول بدن شما منتقل می کند. LDL ساخته شده با اتصال به دیواره شریان ها، آن ها را سخت و تنگ می سازد .

* لیپوپروتئین با چگالی بسیار پایین(VLDL):

این نوع لیپوپروتئین حاوی بالاترین میزان تری گلیسرید است. تری گلیسرید نوعی چربی موجود در خون است. VLDL نیز همچون LDL ذرات کلسترولی را بزرگ تر ساخته و منجر به تنگ و باریک شدن رگ های خونی می شود. اگر شما تحت درمان کلسترول بالای خون هستید ولی همچنان دچار سطوح بالای VLDL هستید، به درمان اضافه تری جهت کاستن این لیپوپروتئین نیاز خواهید داشت چراکه این نوع از لیپوپروتئین، حاوی مقادیر زیادی تری گلیسرید است.

* لیپوپروتئین با چگالی بالا(HDL):

HDL یا کلسترول خوب، کلسترول اضافی را برداشته و به کبد بر می گرداند.

عوامل قابل کنترل متعددی مانند" عدم تحرک، چاقی و رژِیم غذایی ناسالم منتهی به LDL بالا و HDL پایین می شوند. فاکتورهای غیر قابل کنترل نیز در این قضیه نقش دارند؛ به عنوان مثال برخی فرایند های ژنتیکی و ارثی می توانند باعث شوند که سلول ها نتوانند LDL را از سطح خون جمع آوری کنند و یا می توانند منجر به تولید بسیار زیاد کلسترول توسط کبدشوند.

عوامل خطر

در صورت داشتن هر یک از عوامل خطر زیر احتمال ابتلا به کلسترول بالا و نهایتاً ابتلا به بیماری قلبی افزایش می یابد:

* استعمال سیگار

استعمال سیگار به دیواره ی رگ های خونی آسیب می رساند و منجر به رسوب ذرات چربی در دیواره عروق می شود. همچنین سطوح HDL یا کلسترول خوب را کاهش می دهد.

* چاقی

داشتن BMI نمایه توده بدنی 30 یا بالاتر شما را مستعد ابتلا به کلسترول خون بالا می کند. BMII بدین صورت محاسبه می شود که وزن خود را بر حسب کیلوگرم بر مجذور قدتان بر حسب متر تقسیم می کنید . عددی که بدست می آید BMI نام دارد. درصورتی کهBMI محاسبه شده :

کمتر از 19 باشد ، کمبود وزن دارید و لاغر هستید.

بین 19 تا 25 باشد ، وزن طبیعی دارید و در محدوده سلامت وزنی هستید.

بین 25 تا 30 باشد ، اضافه وزن دارید.

بیش از 30 باشد، چاق هستید.

* رژیم غذایی ناسالم

غذاهایی که غنی از کلسترول هستند مانند گوشت قرمز پُرچرب و لبنیات پُرچرب، کلسترول کلی بدن را افزایش می دهند. همچنین خوردن چربی اشباع موجود در برخی غذاهای حیوانی و چربی ترانس موجود در برخیشیرینی ها منجر به افزایش کلسترول شما می شوند.

* فعالیت بدنی ناکافی

فعالیت بدنی به افزایش کلسترول خوب و کاهش کلسترول بد کمک می کند. نداشتن فعالیت بدنی کافی، شما را در معرض خطر افزایش کلسترول خون قرار می دهد.

* فشار خون بالا

فشار خون بالا به دیواره شریان ها آسیب وارد کرده و منجر به تسریع رسوب ذرات چربی در عروق می گردد.

* دیابت

قند خون بالا منجر به افزایش کلسترول بد و کاهش کلسترول خوب می شود. همچنین قند خون بالا به دیواره عروق آسیب می رساند.

* داشتن سابقه خانوادگی بیماری قلبی

اگر والدین و یا خواهر و برادر شما قبل از سن 55 سالگی دچار بیماری قلبی شده اند، داشتن کلسترول بالا شما را مستعد ابتلا به بیماری قلبی می سازد.

دکتر حمیدرضا فرشچی - همکار تبیان

 

[آدم برفی]

در قسمت اول این مطلب به تعریف، علائم و عوامل خطر چربی های خون اشاره شد، حالا ادامه ی مطلب ...

عوارض

کلسترول بالا منجر به ایجاد آترواسکروزیس یا تصلب شرائین می شود که این امر ناشی از رسوب توده ای از کلسترول و دیگر ذرات چربی در دیواره شریان ها است. این تودهای کلسترولی که پلاک شریانی نیز نامیده می شوند، جریان خون را در طول شریان کاهش می دهند که در بافت های حیاتی زمینه ی عدم خون رسانی را فراهم می نماید.

اگر شریان هایی که خون قلب را فراهم می کنند و وظیفه ی تغذیه ی قلب را به عهده دارند(شریان های کرونری) دچار آسیب شوند، شما دچار درد قفسه سـ*ـینه یا آنژین و دیگر علائم بیماری قلبی خواهید شد.

در هنگام از هم گسیختگی پلاک ها، لخته خون ایجاد می شود که منجر به قطع جریان خون می شود. اگر جریان خون در قسمتی از قلب قطع شودحمله قلبی ایجاد می گردد و اگر جریان خون در قسمتی از مغز قطع شودسکته مغزی ایجاد می گردد.

نحوه آمادگی برای انجام آزمایش خون

جهت چک کردن سطوح کلسترول خون می بایست خون شما به صورت ناشتا گرفته شود. معمولاً شما باید تا قبل از گرفتن خون به مدت 9 تا 12 ساعت هیچ چیز جز آب نیاشامید و نخورید. به همین دلیل پزشک شما پیشنهاد می کند که صبح زود از شما خون گرفته شود.

از آنجایی که ابتلا به سطوح بالای چربی خون می تواند ارثی باشد، در هنگام ویزیت پزشک از شما در رابـ ـطه با تاریخچه خانوادگی ابتلا به کلسترول بالا و بیماری قلبی سوال خواهد کرد.

آزمایش های تشخیصی

در آزمایش خون جهت بررسی میزان کلسترول موارد زیر مورد ارزیابی قرار می گیرد:

* کلسترول تام

* کلسترول LDL

* کلسترولHDL

* تری گلیسرید – نوعی چربی موجود در خون

تفسیرمیزان کلسترول

درخیلی از کشورها از جمله کشور ما ایران، واحد اندازه گیری کلسترول برحسب میلی گرم کلسترول در دسی لیتر خون محاسبه می شود. در کشورهای اروپایی سطوح کلسترول بر حسب میلی مول کلسترول در لیتر خون محاسبه می شود. هنگامی که نتیجه آزمایش کلسترول خود را دریافت می کنید واحد های ذکر شده را جهت ارزیابی در نظر بگیرید.













مطلوب

در معرض خطر

با شانس خطر قطعی

کلسترول تام

(کانادا و کشورهای اروپایی)

میلی مول در لیتر ((mmol/l



کمتر از 5/2

5/2-6/2

6/2<

کلسترول تام

(ایالات متحده و برخی کشورها)

میلی گرم در دسی لیترmg/dl))



کمتر از 200

239-200

240<







مطلوب در افراد با ریسک بسیار بالای بیماری قلبی





مطلوب در افراد با ریسک بیماری فلبی





نزدیک به مطلوب





در مرز شروع خطر





میزان بالا



خیلی بالا

LDL



کمتر از 1/8





کمتر از 2/6





2/6-3/3





3/4-4/1





4/1-4/9



>4/9



LDL



کمتر از 70





کمتر از 100





129-100





159- 130





189-160



190 و بالاتر



میزان کمتر از مطلوب





خوب

بهترین حالت

HDL

کمتر از 1/1 (آقایان)

کمتر از 1/3(بانوان)



1/3-1/5

بالاتر از 1/5

HDL

کمتر از 40 (آقایان)

کمتر از 50 (خانم ها)



59-50

60 و بالاتر







مطلوب



در مرز خطر





بالا



بسیار بالا

تری گلیسرید





کمتر از 1/7



1/7-2/2



2/3-5/6



بالاتر از 5/6

تری گلیسرید





کمتر از 150



199-150



499-200



500و بالاتر

لازم به ذکر است که تا حد کمی راهنمای ارزیابی کانادا و اروپا با راهنمای ایالات متحده متفاوت است.

میزان LDL مطلوب متغیر است

از آنجایی که کلسترول LDL یا کلسترول بد به طور مستقیم با بیماری قلبی مرتبط است تمرکز اصلی ما بر درمان آن است. ارزیابی میزان نرمال LDL به سادگی جدول فوق نمی باشد. در واقع میزان مطلوب LDL متفاوت است و بستگی به میزان ابتلا شما به فاکتورهای خطر بیماری قلبی دارد.

هدف اکثر افراد کاهش سطح LDL به کمتر از 130 میلی گرم در دسی لیتر است. اگر شما دارای دیگر فاکتور های خطر بیماری قلبی هستید این میزان باید کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر باشد. چنانچه شما در معرض شدید فاکتورهای خطر بیماری قلبی هستید باید سطح LDL کمتر از 70 میلی گرم در دسی لیتر داشته باشد.

چه کسی در معرض شدید فاکتورهای خطر در نظر گرفته می شود؟

اگر کسی که سابقه حمله قلبی داشته است و یا دیابت دارد، دارای دو و یا بیش از دو مورد از فاکتورهای خطر زیر باشد، در گروه در معرض شدید فاکتورهای خطر قرار می گیرد:

* استعمال سیگار

* فشار خون بالا

* HDL پایین

* سابقه فامیلی بیماری قلبی در سنین پایین

* مردان در سنین بیش از 45 سال و زنان در سنین بیش از 55 سال

کودکان و آزمایش کلسترول خون

خیلی ها تصور می کنند که افزایش چربی های خون فقط مربوط به بزرگسالان است. ولی باید بدانید این امکان وجود دارد که کودکان در سن 2 سالگی مبتلا به کلسترول بالا شوند ولیکن همه ی آن ها نیاز به پایش سطوح کلسترول ندارند.

آکادمی متخصصین اطفال آمریکا پیشنهاد می کند که تست کلسترول(پروفایل چربی های ناشتا) تنها در کودکان سنین 2 تا 10 سالی که دارای سابقه ی فامیلی کلسترول بالا و یا سابقه فامیلی بیماری عروق کرونر زودرس دارند، صورت گیرد.

همچنین آکادمی فوق پیشنهاد می کند تست کلسترول در کودکانی که سابقه ی فامیلی کلسترول بالا در آن ها مشخص نیست ولیکن خود کودک دارای فاکتورهای خطر کلسترول بالا مانند چاقی، فشار خون بالا و یا دیابت است صورت پذیرد.

دکتر حمیدرضا فرشچی - همکار تبیان

متخصص تغذیه - فوق تخصص دیابت و چاقی